Τα παιδιά και οι έφηβοι μεγαλώνουν σε έναν ψηφιακό κόσμο, όπου εργαλεία όπως το ChatGPT, οι έξυπνες συσκευές και τα αυτοματοποιημένα συστήματα είναι πλέον μέρος της καθημερινότητάς τους.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, ο ρόλος του εκπαιδευτικού γίνεται πιο κρίσιμος από ποτέ. Δεν αρκεί να παρέχει γνώση, καλείται να αναπτύξει την ψηφιακή παιδεία, την κριτική σκέψη και την ηθική επίγνωση των μαθητών.

Ο εκπαιδευτικός σήμερα χρειάζεται να βοηθήσει τους μαθητές:

• να κατανοούν πώς λειτουργεί η τεχνητή νοημοσύνη,
• να σκέφτονται κριτικά όταν τη χρησιμοποιούν,
• να αναπτύσσουν υπευθυνότητα και ηθική στάση στο ψηφιακό τους αποτύπωμα.

Προβληματισμοί και προκλήσεις για το σχολείο

Καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται, αναδύονται κρίσιμα ζητήματα:

• Λογοκλοπή: Η εύκολη πρόσβαση σε AI εργαλεία δημιουργεί τον πειρασμό για υποβολή μη αυθεντικών εργασιών.
• Παραπληροφόρηση και προκαταλήψεις: Τα μοντέλα AI βασίζονται σε δεδομένα, που ενδέχεται να περιέχουν λάθη ή κοινωνικές προκαταλήψεις.
• Ακατάλληλη χρήση (π.χ. deepfakes): Οι μαθητές ενδέχεται να εκτεθούν ή και να εμπλακούν σε ψηφιακή παρενόχληση μέσω εργαλείων AI.
• Bots και συναισθηματική χειραγώγηση: Ψηφιακοί “φίλοι” σχεδιασμένοι για ενήλικες είναι προσβάσιμοι από παιδιά και εφήβους, με σοβαρούς ψυχοκοινωνικούς κινδύνους.
• Περιβαλλοντικές επιπτώσεις: Η AI καταναλώνει μεγάλες ποσότητες ενέργειας και νερού, συμβάλλοντας στην περιβαλλοντική επιβάρυνση.
• Ηθική και ιδιωτικότητα: Πώς προστατεύεται η πνευματική ιδιοκτησία και τα προσωπικά δεδομένα των μαθητών;

Πώς μπορούν να δράσουν οι εκπαιδευτικοί;

1. Καλλιέργεια Ψηφιακής Παιδείας

• Επεξήγηση της λειτουργίας της τεχνητής νοημοσύνης, των δυνατοτήτων της αλλά και των περιορισμών της.
• Συστηματική συζήτηση για τις επιπτώσεις της παραπληροφόρησης, των deepfakes, της μη συναινετικής χρήσης εικόνων και του κινδύνου διάδοσης ψευδών ειδήσεων μέσω αλγορίθμων.
• Διευκρίνιση ότι τα εργαλεία AI μιμούνται την ανθρώπινη γλώσσα, χωρίς να διαθέτουν συνείδηση, συναισθήματα ή κατανόηση. Η απομυθοποίηση αυτή βοηθά τους μαθητές να τα χρησιμοποιούν με επίγνωση και όχι με αυταπάτες. 

2. Ενίσχυση της κριτικής σκέψης

• Ενθάρρυνση του ελέγχου των πηγών πληροφορίας, της αξιολόγησης της αξιοπιστίας τους και της κατανόησης των αλγοριθμικών προκαταλήψεων.
• Αναγνώριση των λαθών που μπορεί να προκύψουν από τη χρήση AI, καθώς τα συστήματα αυτά ενδέχεται να δημιουργούν ανακρίβειες, ψευδείς πληροφορίες ή εσφαλμένες συνδέσεις.
• Διάλογος γύρω από την αξιοπιστία και την ηθική της AI, ώστε οι μαθητές να σκέφτονται πριν εμπιστευτούν ή αναπαράγουν ένα παραγόμενο περιεχόμενο. 

3. Ανίχνευση και πρόληψη λογοκλοπής

• Σχεδιασμό αυθεντικών, διαφοροποιημένων εκφωνήσεων, που ενσωματώνουν βιωματικά ή προσωπικά στοιχεία των μαθητών.
• Ανάθεση δραστηριοτήτων εντός της σχολικής αίθουσας, ώστε να διασφαλίζεται η ατομική συμβολή και η πραγματική κατανόηση.
• Ενημέρωση των ίδιων των εκπαιδευτικών για τα εργαλεία ανίχνευσης περιεχομένου AI, γνωρίζοντας τόσο τις δυνατότητές τους όσο και τους περιορισμούς τους. 

4. Ανάπτυξη συναισθηματικής νοημοσύνης

• Οι εκπαιδευτικοί ενισχύουν σχέσεις εμπιστοσύνης και αποδοχής μέσα στην τάξη, καλλιεργώντας την ενσυναίσθηση και τη συνεργατικότητα.
• Μπορούν να εντοπίζουν μαθητές που βιώνουν συναισθηματική απόσυρση ή μοναξιά, φαινόμενα που συχνά εντείνονται από την υπερβολική ενασχόληση με την τεχνολογία.
• Καλλιεργούν αξίες όπως ο σεβασμός, η υπευθυνότητα και η συμπερίληψη, μέσα από συζητήσεις, παιχνίδια ρόλων και βιωματικές δραστηριότητες. 

5. Αξιοποίηση της AI με παιδαγωγική προσέγγιση

• Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να τη χρησιμοποιούν για προετοιμασία εκπαιδευτικού υλικού, διοικητικές εργασίες ή προσχέδια επικοινωνίας, εξοικονομώντας πολύτιμο χρόνο.
• Μπορούν να αναθέτουν δραστηριότητες που εμπλέκουν την AI δημιουργικά, όπως η σύγκριση μεταξύ κειμένου που έγραψε ο άνθρωπος και κειμένου που δημιούργησε AI, με σκοπό την ανάλυση και την κατανόηση.
• Μπορούν να εντάσσουν την AI σε διαθεματικά σχέδια εργασίας, συνδέοντας την Τεχνολογία με μαθήματα όπως η Ιστορία, τα Μαθηματικά, η Κοινωνιολογία ή η Φυσική. 

6. Συμμετοχή στον δημόσιο και εκπαιδευτικό διάλογο

• Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να συζητούν με τους μαθητές για τις κοινωνικές και ηθικές προεκτάσεις της AI, όπως είναι το μέλλον της εργασίας, η εκπαίδευση και η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
• Μπορούν να αναδεικνύουν την ανάγκη για ρύθμιση, διαφάνεια και θεσμικές εγγυήσεις, σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία.
• Μπορούν να ενθαρρύνουν τους μαθητές να εκφράζουν απόψεις, να θέτουν ερωτήματα και να συμμετέχουν με υπευθυνότητα στον δημόσιο διάλογο για την τεχνητή νοημοσύνη.

Η τεχνητή νοημοσύνη ήρθε για να μείνει – και είναι στο χέρι μας να εξοπλίσουμε τους μαθητές με γνώση, ήθος και δεξιότητες, ώστε να ζήσουν, να εργαστούν και να συνυπάρξουν με αυτήν, με ασφάλεια και υπευθυνότητα.

Πηγή: common sense education