Κάθε παιδί που χρησιμοποιεί το διαδίκτυο αξίζει μια ασφαλή εμπειρία και εύκολη πρόσβαση με ασφάλεια και προστασία στο διαδίκτυο. Εκτιμάται ότι 240 εκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως (ένα στα δέκα παιδιά) ζουν με αναπηρίες, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε η UNICEF. Από αυτά, περισσότερα από 120 εκατομμύρια παιδιά είναι ενεργά στο διαδίκτυο. Δυστυχώς, οι υπάρχουσες ψηφιακές δικλείδες ασφαλείας, οι εκπαιδευτικοί πόροι και τα συστήματα αναφοράς δεν σχεδιάστηκαν για την κατάλληλη υποστήριξη και προστασία των ατόμων με αναπηρία.

Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό καθώς τα παιδιά με αναπηρία είναι τρεις φορές πιο πιθανό να βιώσουν σεξουαλική βία, παρενόχληση ή κακοποίηση, καθιστώντας τα μία από τις πιο ευάλωτες ομάδες στο διαδίκτυο. Αυτή η αυξημένη ευπάθεια είναι ο λόγος για τον οποίο η διαχείριση της προσβασιμότητας αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα για το δίκτυο INHOPE. Είναι ζωτικής σημασίας οι ανοικτές τηλεφωνικές γραμμές να διαθέτουν τα απαραίτητα εργαλεία και πολιτικές για να διασφαλίζουν ότι τα παιδιά που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες τους λαμβάνουν επαρκή υποστήριξη. Καθώς αγωνιζόμαστε για ένα ασφαλέστερο διαδίκτυο για όλους, πρέπει να εστιάσουμε εκ νέου την προσοχή μας σε εκείνους που είναι πιο επιρρεπείς στη διαδικτυακή κακοποίηση. 

Πολλές τρέχουσες προσεγγίσεις για την ασφάλεια των παιδιών στο διαδίκτυο δεν ανταποκρίνονται επαρκώς στις ανάγκες των παιδιών με αναπηρίες. Για να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά αυτό το κρίσιμο κενό και να αναπτύξουμε κατάλληλες προσεγγίσεις, πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε τους λόγους πίσω από αυτήν την αυξημένη ευαλωτότητα.

Κατανόηση της αυξημένης ευαλωτότητας των παιδιών με αναπηρίες

Διάφοροι παράγοντες επηρεάζουν την ευαλωτότητα, καθώς είναι ένας υποκειμενικός παράγοντας. Οι αυξημένοι κίνδυνοι για ορισμένους τύπους βίας ή κακοποίησης διαφέρουν από παιδί σε παιδί και διαφέρουν ανά αναπηρία. Ωστόσο, όταν πρόκειται για διαδικτυακή κακοποίηση, υπάρχουν ορισμένοι κοινοί παράγοντες που αυξάνουν στατιστικά την πιθανότητα θυματοποίησης, όπως προσδιορίστηκε στην έκθεση από  την WeProtect Global Alliance,  την DeafKidz International και το World Childhood Foundation.

Διαρθρωτικές ανισότητες

Ενώ πολλά παιδιά με αναπηρίες ζουν ανεξάρτητα, μερικά βασίζονται στους φροντιστές τους για βοήθεια στην καθημερινότητά τους όπως το μπάνιο, το ντύσιμο κ.α. Αυτή η εξάρτηση δημιουργεί περισσότερη ευαλωτότητα απέναντι στους φροντιστές που μπορεί να φτάσει μέχρι και σε επίπεδο κακοποίησης. Η εμπιστοσύνη που χτίζεται ανάμεσα στο παιδί και τον φροντιστή του μπορεί να καταστήσει δύσκολη στο παιδί την αναγνώριση της υπέρβασης των ορίων. Ο κίνδυνος είναι  ιδιαίτερα αυξημένος για τα παιδιά που βρίσκονται σε κατάσταση φτώχειας.

Εκτός από τον αυξημένο κίνδυνο δια ζώσης κακοποίησης, τα παιδιά με αναπηρία αντιμετωπίζουν επίσης αυξημένους κινδύνους σε διαδικτυακό περιβάλλον. Η απομόνωση από συνομηλίκους χωρίς αναπηρία, οι δυσκολίες προσαρμογής και η περιορισμένη συμμετοχή σε ομαδικές δραστηριότητες μπορούν να οδηγήσουν σε αισθήματα μοναξιάς και κοινωνικής απομόνωσης. Κατά συνέπεια, τα παιδιά με αναπηρίες μπορεί να περνούν περισσότερο χρόνο στο διαδίκτυο, αναζητώντας κοινωνική αλληλεπίδραση σε φόρουμ, διαδικτυακά παιχνίδια και σε άλλες πλατφόρμες. Ο συνδυασμός της αυξημένης διαδικτυακής δραστηριότητας και της ευαλωτότητας που απορρέει από τη μοναξιά και την επιθυμία για ανθρώπινη επικοινωνία μπορεί να κάνει αυτά τα παιδιά στόχους σεξουαλικής εκμετάλλευσης, αποπλάνησης και σεξουαλικού εκβιασμού.

Αυτά τα ευάλωτα σημεία απορρέουν από την έλλειψη κοινωνικής και συστημικής υποστήριξης της κοινότητας των ατόμων με κινητικά προβλήματα ή αναπηρία. Για να αντιμετωπίσουμε παράμετρούς όπως η φτώχεια και η κοινωνική απομόνωση θα πρέπει να αναδιαρθρώσουμε τις προσεγγίσεις μας σε βαθύτερο, συστημικό επίπεδο και να επαναπροσδιορίσουμε την κοινωνική κατανόηση των ατόμων με αναπηρία. Ωστόσο, οι αρμόδιοι φορείς στον χώρο της παιδικής προστασίας μπορούν και πρέπει να ασχοληθούν με την αντιμετώπιση των αυξημένων κινδύνων κακοποίησης που δημιουργούνται από αυτή την ανισορροπία.

Οι επαγγελματίες στον τομέα της προστασίας των παιδιών θα πρέπει να λαμβάνουν εξειδικευμένη κατάρτιση σχετικά με την αναπηρία, να ενημερώνονται για τους διάφορους τύπους αναπηριών και για τον τρόπο κάλυψης των ποικίλων αναγκών πρόσβασης και επικοινωνίας. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην αντιμετώπιση των αναγκών προστασίας των κοριτσιών με αναπηρία, καθώς είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στη διαδικτυακή κακοποίηση. Επιπλέον, όλα τα παιδιά θα πρέπει να λαμβάνουν κατάλληλη εκπαίδευση σχετικά με τη σεξουαλικότητα, τη συναίνεση και τη γνώση για το σώμα τους.

Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και αδυναμία πρόσβασης

Επί του παρόντος, καταβάλλονται προσπάθειες για τη βελτίωση της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, την ενίσχυση της εκπαίδευσης του διαδικτύου, καθώς και της εκτίμησης κινδύνου των παιδιών. Δυστυχώς, τα παιδιά με αναπηρίες εξακολουθούν συχνά να μένουν έξω από αυτές τις συζητήσεις.

Τα υπάρχοντα προγράμματα σπουδών σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης συχνά παραμελούν την ύπαρξη παιδιών με αναπηρίες, διαιωνίζοντας το στίγμα και την άγνοια γύρω από την αναπηρία και τη σεξουαλικότητα. Μερικοί γονείς παιδιών με ειδικές ανάγκες πιστεύουν λανθασμένα ότι η παροχή σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης θα ενθαρρύνει τη σεξουαλική συμπεριφορά, οδηγώντας τους να απέχουν εντελώς από την εκπαίδευση των παιδιών τους. Ως αποτέλεσμα, πολλά παιδιά με αναπηρία δεν κατέχουν ποια είναι η κατάλληλη και ποια η ανάρμοστη συμπεριφορά και δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν σημάδια κακοποίησης, τόσο εντός όσο και εκτός διαδικτύου. Όταν ο δράστης είναι ένας ενήλικας που εμπιστεύονται, η διάκριση της κακοποίησης γίνεται ακόμη πιο δύσκολη.

Αυτή η σκέψη είναι ιδιαίτερα ανησυχητική, ειδικά όταν συνειδητοποιήσουμε ότι οι υπάρχοντες προσβάσιμοι πόροι για υποστήριξη και αναφορά κακοποίησης για τα παιδιά με αναπηρία είναι σπάνιοι. Οι προσπάθειες ασφάλειας και προστασίας συχνά δεν λαμβάνουν υπόψη τις ειδικές ανάγκες των παιδιών με αναπηρία. Χωρίς ολοκληρωμένες προσεγγίσεις, σημαντικός αριθμός ευάλωτων παιδιών παραμένει απροστάτευτος. Οι πόροι για την ασφάλεια στο διαδίκτυο και η προσβάσιμη ψηφιακή εκπαίδευση πρέπει να ενσωματωθούν στο σχολικό πρόγραμμα σπουδών – δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να αφήνουμε τα παιδιά με αναπηρία να μένουν έξω από κρίσιμες συζητήσεις σχετικά με τη σεξουαλικότητα και τη συναίνεση.

Προσαρμογή της προσέγγισής μας

Οι διαθέσιμοι πόροι που δημιουργούνται από διαδικτυακές πλατφόρμες θα πρέπει να αναπτυχθούν σε συνεργασία με την κοινότητα των ατόμων με αναπηρία και αντίστοιχες οργανώσεις, ώστε να διασφαλιστεί ότι ανταποκρίνονται στις ανάγκες των παιδιών με διαφορετικές αναπηρίες. Για να διασφαλιστεί η προστασία και η ευημερία αυτών των παιδιών, είναι σημαντικό να καταστούν εύκολα προσβάσιμες οι φόρμες αναφοράς ανοικτών τηλεφωνικών γραμμών, επιτρέποντάς τους να επικοινωνούν ανεξάρτητα. Η ίδια αρχή ισχύει και για τους ενήλικες με αναπηρία, οι οποίοι θα πρέπει επίσης να μπορούν να αναφέρονται σε ανοικτές τηλεφωνικές γραμμές χωρίς εμπόδια.

Το δίκτυο INHOPE συνεργάζεται με εταίρους για να διασφαλίσει ότι τα έντυπα αναφοράς ανοικτής τηλεφωνικής γραμμής δεν αποκλείουν κανέναν και είναι φιλικά προς το χρήστη σύμφωνα με την οδηγία για την προσβασιμότητα στον Παγκόσμιο Ιστό προκειμένου να καλύψουν τις ανάγκες των ατόμων με αναπηρίες.

Η αποτελεσματική αντιμετώπιση της αυξημένης ευπάθειας των παιδιών με αναπηρίες σε διαδικτυακά περιβάλλοντα απαιτεί δραστική αλλαγή στάσης στην ομάδα προστασίας των παιδιών. Η συμπερίληψη των αναγκών των παιδιών με αναπηρία σε όλες τις δικλείδες προστασίας δεν θα πρέπει να έρχεται δεύτερη, αλλά θα πρέπει να αποτελέσει αναπόσπαστο μέρος της ανάπτυξης μέτρων, πόρων, εκστρατειών ευαισθητοποίησης και δομών αναφοράς.

Αυτό το άρθρο συντάχθηκε από την INHOPE, τη Διεθνή Ένωση Ανοικτών Γραμμών Διαδικτύου, ως συνεισφορά στην έκδοση Ιουνίου 2023 του τριμηνιαίου δελτίου Better Internet for Kids (BIK). Για να μάθετε περισσότερα σχετικά με το έργο του INHOPE, επισκεφθείτε www.inhope.org. Για να επικοινωνήσετε απευθείας με το INHOPE, στείλτε email στο info@inhope.org.