Sextortion – Σεξουαλικός εκβιασμός

Υπάρχουν διάφοροι κίνδυνοι που μπορούν να αντιμετωπίσουν τα παιδιά και οι ενήλικες στο διαδίκτυο. Ένας κίνδυνος που είναι πολύ διαδεδομένος τα τελευταία χρόνια είναι αυτός του σεξουαλικού εκβιασμού (sextortion). To sextortion συμβαίνει όταν εγκληματίες του κυβερνοχώρου απειλούν να δημοσιεύσουν σεξουαλικές ή προσωπικές φωτογραφίες ή βίντεο ενός χρήστη, εκτός αν αυτός καταβάλει χρήματα ή προβεί σε άλλη σεξουαλική πράξη. Το 2022, τα αποτελέσματα μελέτης του Πανεπιστημίου  του Ανατολικού Λονδίνου κατέδειξαν ότι 1 στους 13 Ευρωπαίους νέους ηλικίας 16 έως 19 ετών είχε εμπλακεί σε περιστατικά διαδικτυακού εκβιασμού. Αυτή η ενότητα θα σας παρέχει περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη φύση του sextortion, καθώς και πρακτικές συμβουλές που μπορείτε να μοιραστείτε με τους μεγαλύτερους μαθητές σας, καθώς μπορούν να γίνουν στόχοι επιτήδειων. Περιλαμβάνονται επίσης  πόροι οι οποίοι μπορούν να σας παρέχουν βοήθεια και υποστήριξη.

Τι είναι το sextortion;

Το sextortion (γνωστό και ως «σεξουαλικός εκβιασμός με οικονομικά κίνητρα») αναφέρεται σε μια ποικιλία διαδικτυακών εγκλημάτων. Ο πιο συνηθισμένος τύπος είναι ο οικονομικός εκβιασμός: κάποιος απειλεί να κοινοποιήσει προσωπικού περιεχομένου φωτογραφίες ή βίντεο δημοσίως στο διαδίκτυο αν δεν του καταβληθεί κάποιο χρηματικό ποσό. Συνήθως, αυτό συμβαίνει όταν ένας χρήστης έχει ήδη στείλει προσωπικές φωτογραφίες του στο δράστη. Ο εκβιασμός μπορεί επίσης να συμβεί εάν ένας εγκληματίας έχει παραβιάσει έναν λογαριασμό για να κλέψει απόρρητο περιεχόμενο ή έχει χρησιμοποιήσει τεχνολογικά μέσα (όπως deep fakes) για να δημιουργήσει προσωπικό περιεχόμενο.

Ενώ ο οικονομικός εκβιασμός είναι η πιο συνηθισμένη μορφή sextortion, ένας εγκληματίας μπορεί να προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει πολύ προσωπικές  φωτογραφίες για να αποκτήσει πρόσβαση σε κάτι άλλο, όπως προσωπικά δεδομένα ή να εξαναγκάσει το θύμα σε πράξεις που δε θέλει να κάνει.

Το 2020, η Europol επεσήμανε ότι ο όρος sextortion δεν αποδίδει με ακρίβεια «ότι η εν λόγω πράξη περιλαμβάνει τη σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση ενός παιδιού, με εξαιρετικά σοβαρές συνέπειες για το θύμα», οπότε ο όρος αυτός δε θα πρέπει να χρησιμοποιείται όσον αφορά τους νέους. Συστήνεται ως  μια πιο ακριβής έκφραση «ο διαδικτυακός σεξουαλικός εξαναγκασμός και εκβιασμός παιδιών».

Ποιος επηρεάζεται;

Αν και ο εκβιασμός είναι ένα έγκλημα που μπορεί να στοχεύσει όλα τα άτομα οποιασδήποτε ηλικίας, οι υπηρεσίες επιβολής του νόμου και οι Γραμμές Βοήθειας έχουν εντοπίσει ότι οι νέοι ηλικίας 15 έως 17 ετών και οι ενήλικες ηλικίας 18 έως 30 ετών διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο.

Στατιστικά στοιχεία του FBI το 2022 αποκάλυψαν ότι οι υπηρεσίες επιβολής του νόμου έλαβαν πάνω από 7.000 καταγγελίες διαδικτυακού εκβιασμού με θύματα πάνω από 3.000 άτομα στις ΗΠΑ, κυρίως αγόρια.

Η Γραμμή Βοήθειας για το Revenge Porn, που εδρεύει στο Ηνωμένο Βασίλειο και ασχολείται με περιπτώσεις κακοποίησης μέσω προσωπικών φωτογραφιών, διαπίστωσε ότι ο εκβιασμός μέσω sextortion ήταν το πρόβλημα που αναφέρθηκε περισσότερο στη Γραμμή το 2022. Η ετήσια έκθεσή τους δείχνει επίσης ότι ο αριθμός των ανδρών που επικοινωνούν με τη Γραμμή Βοήθειας αυξάνεται κάθε χρόνο, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι άνδρες γίνονται όλο και περισσότερο στόχος αυτού του εγκλήματος. Αυτό επιβεβαιώνει τις καταγραφές του δικτύου των Γραμμών Βοήθειας (Helplines) του Insafe, το οποίο διαπίστωσε ότι τα αγόρια και οι άνδρες γίνονται συχνότερα στόχοι sextortion από ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια.

Πως μπορούμε να εντοπίσουμε το sextortion?

Οι δράστες συνήθως υιοθετούν μια διαφορετική ταυτότητα στο διαδίκτυο (συχνά ως κορίτσι/γυναίκα για να στοχεύσουν αγόρια ή άνδρες) και στέλνουν ταυτόχρονα πολλά αιτήματα φιλίας σε μεγάλες ομάδες για να προσελκύσουν κάποιον να ασχοληθεί μαζί τους.

Μπορεί να είναι δύσκολο να εντοπίσετε πότε κάποιος στο διαδίκτυο προσπαθεί να σας εκμεταλλευτεί, αλλά υπάρχουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά που μπορείτε να ενημερώσετε τους μαθητές σας για να προσέχουν: 

• Η συζήτηση προχωράει πολύ γρήγορα, με σκοπό να αναπτυχθεί άμεσα μια σχέση. Ο θύτης επιδιώκει να εισάγει θέματα προσωπικού περιεχομένου και να ζητήσει ή να στείλει σεξουαλικές εικόνες για να ενθαρρύνει τον στόχο του να στείλει και αυτός προσωπικές φωτογραφίες ή βίντεο.
• Ασκείται συνεχής πίεση στο στόχο ώστε να καμφθούν οι αναστολές του και να στείλει προσωπικές φωτογραφίες
• Κάνουν ψευδείς ισχυρισμούς. Ορισμένοι δράστες ασκούν πίεση στους στόχους τους ισχυριζόμενοι ότι έχουν ήδη προσωπικές φωτογραφίες τους, ότι έχουν ήδη παραβιάσει τον λογαριασμό τους ή ότι έχουν ήδη αποκτήσει άλλες ευαίσθητες πληροφορίες.

Η παραπάνω εικόνα δείχνει ένα παράδειγμα ηλεκτρονικής απάτης με σκοπό το sextortion του παραλήπτη.  

Αποτελεί το sextortion νομική παράβαση;

Αυτό το είδος εκβιασμού αποτελεί και στην Ελλάδα ποινικό αδίκημα. Υπάρχουν νόμοι που καλύπτουν και τα παιδιά κάτω των 18 ετών που έχουν αναγκαστεί να δημιουργήσουν και να στείλουν σεξουαλικό υλικό μέσω του διαδικτύου.   

Εκτός από την παραβίαση των νόμων, αυτές οι πράξεις αποτελούν απειλή για την ψυχική ευημερία και την ασφάλεια των ατόμων που έχουν γίνει στόχος εκμετάλλευσης.

Ποιες συμβουλές μπορώ να δώσω στους μαθητές μου σχετικά με το sextortion;

Μπορεί να είναι δύσκολο να συζητηθεί αυτό το θέμα με τους νέους, αλλά είναι σημαντικό να τους παρέχουμε τις απαραίτητες γνώσεις και συμβουλές ώστε να μπορούν να προστατεύσουν τους εαυτούς τους και άλλους από το να πέσουν θύματα αυτού του εγκλήματος.

Ακολουθούν ορισμένα χρήσιμα στοιχεία που μπορείτε να μοιραστείτε και να συζητήσετε με τους μαθητές σας για να ελαχιστοποιήσετε τους κινδύνους:

• Προσέξτε και αναφέρετε ύποπτη συμπεριφορά – Ενθαρρύνετε τους μαθητές σας να προσέχουν την περίεργη συμπεριφορά, ιδιαίτερα αν μια νέα διαδικτυακή επαφή που αρχίζει να ζητάει πολλά ή προσπαθεί να προχωρήσει τη σχέση πολύ γρήγορα.
• Προστασία των προσωπικών δεδομένων και της ασφάλειας – Υπενθυμίστε στους μαθητές σας ότι πρέπει να προσέχουν ποιες προσωπικές λεπτομέρειες δημοσιεύουν στα προφίλ τους και σε άλλους χρήστες. Η σωστή εφαρμογή των ρυθμίσεων ασφαλείας στους λογαριασμούς τους μπορεί να διασφαλίσει την προστασία των προσωπικών δεδομένων τους. Προτρέψτε τους να χρησιμοποιούν ασφαλείς κωδικούς και να χρησιμοποιούν διαφορετικό κωδικό σε κάθε λογαριασμό. Ο διαχειριστής κωδικών είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να το επιτύχουν, καθώς δε θα χρειάζεται να απομνημονεύουν πολλούς κωδικούς.
• Υγιείς διαδικτυακές συνήθειες – Η συστηματική συντήρηση των συσκευών και των διαδικτυακών τους λογαριασμών είναι απαραίτητη για την ασφάλεια τους. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να διασφαλίσουμε την ενημέρωση των λειτουργικών συστημάτων και των συσκευών, των εφαρμογών και των παιχνιδιών όποτε απαιτείται καθώς και τη χρήση antivirus και προστασία από κακόβουλο λογισμικό. Επίσης, θα πρέπει να σκανάρουμε συχνά τις συσκευές μας για τον εντοπισμό πιθανών απειλών.
• Εμπιστοσύνη με μέτρο – Υπενθυμίστε στους μαθητές να εξετάζουν προσεκτικά με ποιον αλληλοεπιδρούν στο διαδίκτυο και να θυμούνται ότι κάποιοι χρήστες μπορεί να μην είναι αυτοί που παρουσιάζονται. Αυτό μπορεί να γίνει ιδιαίτερα ανησυχητικό αν αρχίσουν να σας ζητούν να κάνετε πράγματα όπως το να μοιραστείτε προσωπικά στοιχεία, φωτογραφίες ή βίντεο. Θα πρέπει πάντα να υποθέτουν ότι το άτομο με το οποίο συνομιλούν μπορεί να τραβήξει στιγμιότυπα οθόνης ή βίντεο από οτιδήποτε εμφανίζεται στην οθόνη τους.

Η σκέψη ότι οι μαθητές σας μπορεί να θυματοποιηθούν από αυτή την εγκληματική δραστηριότητα είναι ανησυχητική. Πρέπει όμως να τους παρέχετε αυτές τις συμβουλές για να γνωρίζουν τι να κάνουν αν κάτι τους συμβεί:

• Δεν είναι δική τους υπαιτιότητα – Όποιος πέφτει θύμα εκβιασμού είναι λογικό να νιώθει πολύ αναστατωμένος και να κατηγορεί τον εαυτό του. Υπενθυμίστε στους μαθητές σας ότι δεν είναι δικό τους λάθος αν τους συμβεί κάτι τέτοιο και ότι η εξαπάτηση από έναν εγκληματία δεν είναι ποτέ αποδεκτή. Αυτό ισχύει επίσης για το αν μοιράστηκαν εκούσια μια φωτογραφία τους με έναν εγκληματία ή αν ενέδωσαν σε κάποια πίεση/απειλή. Η κατάχρηση των φωτογραφιών τους για εκβιασμό αποτελεί ποινικό αδίκημα.
• Να μην πληρώσουν – Στο sextortion το κίνητρο είναι οικονομικό. Πληρώνοντας τα χρήματα στον εγκληματία δεν αποτελεί εγγύηση ότι δε θα δημοσιεύσει τις προσωπικές φωτογραφίες του θύματος, αντίθετα, ίσως αποτελέσει ενθάρρυνση για περαιτέρω οικονομικές διεκδικήσεις.
• Τέλος στην επικοινωνία – Εξηγήστε στους μαθητές σας ότι ο τερματισμός της επικοινωνίας με τον εγκληματία είναι ο καλύτερος τρόπος για να εμποδίσουν περαιτέρω προσπάθειες εκβιασμού, κάτι που ίσως λειτουργήσει θετικά και στη δική τους ψυχολογία.
• Αποδεικτικά στοιχεία – Ενημερώστε τους μαθητές σας ότι θα πρέπει να σώζουν όσα περισσότερα αποδεικτικά στοιχεία μπορούν. Αυτό περιλαμβάνει τα μηνύματα και τα στιγμιότυπα οθόνης (screenshots) με όσα στοιχεία του θύτη βρουν, όπως το προφίλ του και το email του, αλλά και τραπεζικούς λογαριασμούς ή συνδέσμους που ζητούν να καταβληθούν τα χρήματα. Αν το προσωπικό τους υλικό δημοσιευθεί στο διαδίκτυο θα πρέπει να αποθηκεύσουν και τους συνδέσμους των δημοσιεύσεων (URL).
• Καταγγελία – Προτρέψτε τους μαθητές σας να καταγγείλουν το αδίκημα στις ιστοσελίδες ή την πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης αλλά και την Αστυνομία άμεσα.
• Να ενημερώσουν κάποιον – Υπενθυμίστε στους μαθητές σας ότι σε περίπτωση που τους συμβεί κάτι τέτοιο δεν είναι με δική τους υπαιτιότητα, αλλά έχουν πέσει θύμα απάτης. Ο καλύτερος τρόπος για να αντιδράσουν είναι να λάβουν υποστήριξη από κάποιον που μπορεί να βοηθήσει, όπως οι γονείς, ή κάποιος άλλος ενήλικας που εμπιστεύονται. Ειδικά τα αγόρια και οι νεαροί άνδρες ντρέπονται και δυσκολεύονται να ζητήσουν βοήθεια. Η δική σας παρουσία θα τους βοηθήσει με το να μην τους ασκήσετε κριτική, παρέχοντας τους υποστήριξη.
• Αφαίρεση του υλικού από το διαδίκτυο – Διαβεβαιώστε τους μαθητές σας ότι υπάρχουν τρόποι για να αφαιρεθούν οι πολύ προσωπικές φωτογραφίες τους από το διαδίκτυο. Σε περίπτωση που είναι κάτω των 18 χρονών, αυτό το υλικό θεωρείται υλικό παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης, το οποίο είναι παράνομο και παράλληλα παραβαίνει τους όρους χρήσης των διαδικτυακών πλατφορμών άρα μπορούν να το καταγγείλουν και να αφαιρεθεί. Για επιπλέον τρόπους αφαίρεσης του σεξουαλικού περιεχομένου, διαβάστε παρακάτω.

Που μπορώ να απευθυνθώ για βοήθεια και υποστήριξη;

Παρακάτω θα δείτε που μπορείτε να βρείτε υποστήριξη και συμβουλές σε περιπτώσεις sextortion. Παράλληλα όμως θα πρέπει να επικοινωνήσετε με την Αστυνομία για να καταγγείλετε το έγκλημα. 

• Insafe and INHOPE networks: Λεπτομέρειες για το δίκτυο των Κέντρων Ασφαλούς Διαδικτύου σε όλη την Ευρώπη, που παρέχουν πληροφορίες, συμβουλές και υποστήριξη μέσω Γραμμών Βοήθειας. Το δίκτυο INHOPE ασχολείται με την αναφορά υλικού παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης.
• Eλληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου- SaferInternet4Kids: Mέσω της ανοιχτής Γραμμής Καταγγελιών SafeLine.gr μπορείτε να καταγγείλετε περιστατικό sextortion, μέσω της Γραμμής βοηθείας Help-line.gr (τηλ. 210 6007686) μπορείτε να ζητήσετε συμβουλές και κατευθύνσεις αν εσείς ή κάποιος μαθητής σας πέσει θύμα σεξουαλικού εκβιασμού.
• StopNCII: Αυτό το δωρεάν εργαλείο έχει σχεδιαστεί για την υποστήριξη των θυμάτων (ηλικίας 18+) της μη συναινετικής δημοσίευσης σεξουαλικού υλικού. Επιτρέπει στο θύμα να δημιουργήσει ένα «ψηφιακό αποτύπωμα» της προσωπικής του εικόνας. Το αποτύπωμα αυτό (και όχι η ίδια η εικόνα) μοιράζονται με τις συμμετέχουσες διαδικτυακές πλατφόρμες (όπως το Facebook, το Instagram, το TikTok, το Reddit και το Pornhub) και στη συνέχεια εντοπίζουν αυτόματα και αφαιρούν την εικόνα.
• Τake it Down: Αυτό το δωρεάν εργαλείο έχει σχεδιαστεί για την υποστήριξη των ανήλικων θυμάτων της μη συναινετικής δημοσίευσης σεξουαλικού υλικού.
• Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος: Μπορείτε να επικοινωνήσετε στο τηλέφωνο 11188.

Δραστηριότητα 

Πριν ολοκληρωθεί η ενότητα, ας δούμε τι μάθαμε.

Ένας από τους καλύτερους τρόπους για να αντιμετωπίσετε τυχόν προβλήματα που προκύπτουν στο διαδίκτυο είναι να σχεδιάσετε τον τρόπο διαχείρισής τους.

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω πληροφορίες, δημιουργήστε μία λίστα ή ένα σχέδιο δράσης με πέντε έως επτά βασικά βήματα που θα ακολουθούσατε, αν κάποιος από τους μαθητές σας σας έλεγε ότι έχει πέσει θύμα διαδικτυακού εκβιασμού.

Ορισμένα βασικά σημεία που πρέπει να λάβετε υπόψη στο σχέδιο δράσης σας:

• Πώς θα υποστηρίξετε το νεαρό άτομο βραχυπρόθεσμα/μεσοπρόθεσμα/μακροπρόθεσμα;
• Σε ποιον θα το πείτε/αναφέρετε;
• Υπάρχουν διαδικασίες προστασίας των παιδιών στο σχολείο σας που πρέπει να ακολουθήσετε;
• Υπάρχουν ειδικές περιστάσεις που πρέπει να λάβετε υπόψη σας; (π.χ. είναι ο νέος ευάλωτος, έχει οικογενειακή υποστήριξη;)
• Πώς θα μπορούσε η εκπαίδευση να συμβάλει στην προστασία και υποστήριξη των άλλων μαθητών σας;

Πηγή: BIK Teacher corner