Τα παιδιά δαπανούν όλο και περισσότερο χρόνο σε απευθείας σύνδεση και το Διαδίκτυο έχει γίνει σταδιακά πηγή πληροφοριών, εργαλείο επικοινωνίας και ψυχαγωγική δραστηριότητα για τους νέους. Τα κανάλια που προσεγγίζουν τη νεολαία έχουν αυξηθεί και οι εταιρείες τα  χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο, συχνά θολώνοντας τη διάκριση μεταξύ ψυχαγωγίας και διαφήμισης.

Η μελέτη του 2016 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με το ηλεκτρονικό μάρκετινγκ στα παιδιά διαπίστωσε ότι:

– Τα παιδιά έχουν σαφείς δυσκολίες στην αναγνώριση της διαδικτυακής διαφήμισης και στη συνειδητή υπεράσπισή τους έναντι εμπορικής πειθούς και επηρεάζεται τόσο η  συμπεριφορά τους από τέτοιες πρακτικές όσο και οι επιλογές τους.

– Η ευαισθησία των παιδιών εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του μέσου στο οποίο φιλοξενείται η διαφήμιση. Τα παιδιά είναι πιο πιθανό να καταλάβουν την εμπορική πρόθεση μιας διαφήμισης που εμφανίζεται στην τηλεόραση από ό, τι διαφημίσεις που εμπεριέχονται σε online παιχνίδια.

– Οι επιπτώσεις των ενσωματωμένων διαφημίσεων στα παιχνίδια στην πραγματική συμπεριφορά μπορούν να τεκμηριωθούν με σαφήνεια. Τα παιδιά αναφέρουν ότι αγόρασαν επιπλέον χαρακτηριστικά π.χ σε ένα παιχνίδι χωρίς να συνειδητοποιήσουν πλήρως ότι θα κοστίζουν χρήματα. Πολλά παιδιά δυσκολεύονται να πάρουν μια απόφαση όταν τους ζητηθεί να κάνουν αγορές εντός εφαρμογής.

Ο οικονομικός αντίκτυπος αυτών των μορφών διαφήμισης δεν είναι πολύ γνωστός, καθώς οι γονείς δεν αναφέρουν πάντοτε τυχόν υπερβολικές  χρεώσεις στην πιστωτική τους κάρτα ή δεν παραδέχονται ότι έχουν υποκύψει στην επιμονή των παιδιών να αγοράσουν ένα συγκεκριμένο προϊόν.

Τα παιδιά, όπως συζητήθηκε άλλωστε και στη δεύτερη συνάντηση του “Safer Internet for Children Expert Group” της Ε.Ε που πραγματοποιήθηκε στις Βρυξέλλες με τη συμμετοχή του Ελληνικού Κέντρου ασφαλούς Διαδικτύου του ΙΤΕ, πρέπει να αντιμετωπίζονται  ως “ευάλωτοι καταναλωτές” και να τυγχάνουν ειδικής προστασίας βάσει της νομοθεσίας της ΕΕ για την προστασία των καταναλωτών.

Οι μελέτες και οι επαφές της Επιτροπής με τις αρχές επιβολής του νόμου έχουν εντοπίσει ορισμένες πρακτικές που μπορεί να επηρεάσουν ιδιαίτερα τα παιδιά. Για παράδειγμα, το “influencer marketing” που συναντάμε πολύ συχνά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης απευθύνεται κυρίως  σε έφηβους και ανηλίκους. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η στόχευση παιδιών με κρυφές διαφημίσεις σε διαδικτυακά παιχνίδια,  μέθοδος η οποία αντιτίθεται στις  ευρωπαϊκές αρχές προστασίας των καταναλωτών. Ωστόσο, νέα επιχειρηματικά μοντέλα για online παιχνίδια εμφανίζονται συνεχώς…

Ένας ακόμα τομέας που επιτείνει τα προβλήματα που συνδέονται με την προστασία των παιδιών ως ευάλωτων καταναλωτών είναι τα συνδεόμενα με το διαδίκτυο παιχνίδια (Internet of Toys). Έξυπνα ρολόγια, αρκουδάκια που μιλάνε, κούκλες και ρομπότ που αλληλοεπιδρούν με το παιδί είναι στην κορυφή των προτιμήσεων πολύ μικρών παιδιών που σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αυτοπροστατευτούν.

Πέραν των ζητημάτων προστασίας των καταναλωτών, αυτά τα παιχνίδια δημιουργούν μια σειρά ζητημάτων ασφάλειας. Για παράδειγμα, οι Ισλανδικές αρχές κοινοποίησαν πρόσφατα στην Επιτροπή την ανάκληση ενός έξυπνου ρολογιού για παιδιά που παρουσιάζει κενά ασφαλείας. Αυτό το προϊόν δεν θα προκαλέσει άμεση βλάβη σε ένα παιδί που το φοράει, αλλά από τη στιγμή που δε διαθέτει ένα ελάχιστο επίπεδο ασφάλειας, μπορεί εύκολα να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο για κάποιον τρίτο προκειμένου να αποκτήσει πρόσβαση στο παιδί και να του προκαλέσει βλάβη.

Η ασφάλεια αυτών των προϊόντων καλύπτεται επί του παρόντος από πολλά νομοθετήματα της ΕΕ, όπως για παράδειγμα από την οδηγία για τα μηχανήματα, την οδηγία για τον ραδιοεξοπλισμό και την  οδηγία για τη γενική ασφάλεια των προϊόντων, οι οποίες έχουν στόχο τη δημιουργία ενός “δίχτυ ασφαλείας” απέναντι στους  κινδύνους που προκύπτουν από  προιόντα που δεν καλύπτονται από τη νομοοθεσία εναρμόνισης των προϊόντων. Η Επιτροπή μάλιστα ενέκρινε τον Απρίλιο του 2018 ανακοίνωση για την Τεχνητή Νοημοσύνη για την Ευρώπη. Περιγράφει τις δυνατότητες, αλλά και τις προκλήσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης και των συνδεδεμένων προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων των πτυχών ασφαλείας.

Περισσότερες πληροφορίες

Behavioural study on advertising and marketing practices on social media (European Commission, 2018):  https://ec.europa.eu/info/publications/behavioural-study-advertising-and-marketing-practices-social-media-0_en

Study on the impact of marketing through social media, online games and mobile applications on children’s behaviour (European Commission, 2016): https://ec.europa.eu/info/publications/study-impact-marketing-through-social-media-online-games-and-mobile-applications-childrens-behaviour_en

Guidance on the implementation/application of Directive 2005/29/EC on unfair commercial practices (European Commission, 2016): https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52016SC0163

Joint actions of the Consumer Protection Cooperation (CPC) network: https://ec.europa.eu/info/live-work-travel-eu/consumers/enforcement-consumer-protection/coordinated-actions_en

Product safety rules and implementation: https://ec.europa.eu/info/business-economy-euro/product-safety-and-requirements/consumer-product-safety/product-safety-rules_en

Rapid Alert System:  https://ec.europa.eu/consumers/consumers_safety/safety_products/rapex/alerts/repository/content/pages/rapex/index_en.htm