Οι αλλαγές που επέφερε η πανδημία στην ψηφιακή ζωή παιδιών και εφήβων, οι κίνδυνοι και οι προκλήσεις που δημιουργούνται από τη νέα πραγματικότητα συζητήθηκαν εκτενώς κατά την ετήσια συνεδρίαση του Συμβουλευτικού Οργάνου του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου του ΙΤΕ που φέτος λόγω των συνθηκών πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά.

Η Υφυπουργός Παιδείας κ. Σοφία Ζαχαράκη στο χαιρετισμό που απηύθυνε αναφέρθηκε στο πως η τεχνολογία μας βοήθησε να συνεχίσουμε τη ζωή μας παρά την υπάρχουσα υγειονομική κρίση και τόνισε ότι η προστασία και η επιμόρφωση των παιδιών από τους διαδικτυακούς κινδύνους είναι υψίστης σημασίας και μέσα στις προτεραιότητες του Υπουργείου. Όσον αφορά στην τηλεκπαίδευση επεσήμανε ότι σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη δια ζώσης εκπαιδευτική διαδικασία  όμως άμβλυνε τις συνέπειες της κρίσης και επέτρεψε τη διατήρηση της επαφής των παιδιών με το σχολείο. Όπως επεσήμανε η κ. Ζαχαράκη η παρακαταθήκη που θα μείνει είναι πολύ σημαντική και το Υπουργείο καθημερινά εργάζεται προς την κατεύθυνση παροχής ακόμα μεγαλύτερης προστασίας των παιδιών και των εκπαιδευτικών κατά την τηλεκπαίδευση. Επικαιροποιημένες οδηγίες ασφαλούς χρήσης του διαδικτύου στέλνονται ανα τακτά χρονικά διαστήματα στα σχολεία ενώ ετοιμάζεται και μια εξειδικευμένη πλατφόρμα σε θέματα διαδικτυακού εκφοβισμού σε συνεργασία με το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Στα σχέδια του Υπουργείου Παιδείας είναι και η επιμόρφωση όλων των εκπαιδευτικών  για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση με έμφαση στην ασφαλή χρήση του διαδικτύου.

Χαιρετισμό στην συνεδρίαση απηύθυνε και ο Γενικός Γραμματέας Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων Αθανάσιος Στάβερης-Πολυκαλάς ο οποίος επεσήμανε τη σημασία επιμόρφωσης των ίδιων των γονιών για την ασφαλή χρήση του διαδικτύου καθώς είναι πολύτιμοι σύμμαχοι στην προσπάθεια που καταβάλλεται για την ασφαλή χρήση από τα παιδιά. Και τόνισε ότι το Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής εργάζεται προς αυτήν την κατεύθυνση.

Δράσεις της ΕΕ για την ασφαλή χρήση του διαδικτύου από τα παιδιά

Η Ευρωβουλευτής κ. Μαρία Σπυράκη η οποία έχει διατελέσει και πρέσβειρα Ασφαλούς Διαδικτύου της Ε.Ε στην Ελλάδα μετέφερε τον προβληματισμό που υπάρχει στους κόλπους της Κομισιόν για τη μη ορθή χρήση του διαδικτύου από τα παιδιά, ιδιαίτερα αυτήν την ευαίσθητη περίοδο, και τις προσπάθειες που καταβάλλει η Ευρωπαϊκή Ένωση για την επιμόρφωση και ενδυνάμωση των δεξιοτήτων των αυριανών ψηφιακών πολιτών.  Σύμφωνα με στοιχεία πριν την περίοδο της πανδημίας περίπου τα μισά παιδιά ηλικίας 11-16 ετών είχαν αντιμετωπίσει έναν ή περισσότερους κινδύνους στο Διαδίκτυο. Στοιχεία που σήμερα είναι πολύ μεγαλύτερα όπως χαρακτηριστικά είπε, αν αναλογιστεί κανείς ότι και η σχολική και η εξωσχολική ζωή των παιδιών πραγματοποιείται μέσα από το διαδίκτυο. Η κ. Σπυράκη, αναφέρθηκε εκτενώς στη στρατηγική της Ε.Ε για την προστασία των παιδιών η οποία αφορά σε 5 συγκεκριμένους πυλώνες:  τον έλεγχο ποιότητας περιεχομένου ιστοσελίδων που απευθύνονται σε παιδιά, την εκπαίδευση των παιδιών στην ψηφιακή τεχνολογία, την αφύπνιση και ενημέρωση για τους ψηφιακούς κινδύνους, τη δημιουργία εργαλείων για ένα ασφαλές ψηφιακό περιβάλλον και τη νομοθεσία κατά των ηλεκτρονικών εγκλημάτων με θύματα παιδιά.

Η ελληνική πραγματικότητα

H συντονίστρια του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου του ΙΤΕ Βιβή Φραγκοπούλου, μέσα από την ομιλία της ανέλυσε το πως διαμορφώνεται η ελληνική πραγματικότητα σε σχέση με τις αλλαγές που έφερε η πανδημία στη ψηφιακή ζωή παιδιών και εφήβων. Οι βασικές παρατηρήσεις που προκύπτουν μέσα από την ανάλυση των στοιχείων από τη συνολική δράση του Κέντρου (site, social media, ενημερώσεις σε γονείς, παιδιά και εκπαιδευτικούς κ.α) είναι ότι η ευρύτερη και ποσοτικά μεγαλύτερη χρήση του διαδικτύου ανέδειξε τα κενά ενημέρωσης που υπάρχουν σε σχέση με την ασφαλή χρήση, ακόμα και πολύ μικρά παιδιά κάτω των 5 ετών πλέον κάνουν αυξημένη χρήση του διαδικτύου, οι γονείς λόγω και της τηλεκπαίδευσης δυσκολεύονται να θέσουν όρια χρόνου χρήσης αλλά και οι κατευθύνσεις από όλα τα Ευρωπαϊκά Κέντρα Ασφαλούς Διαδικτύου προσαρμόστηκαν  λόγω των δεδομένων δίνοντας στην παρούσα φάση έμφαση στην ποιοτική και όχι τόσο στην ποσοτική χρήση. Η κ. Φραγκοπούλου επεσήμανε ότι κατά τη διάρκεια του lockdown υπήρξε αύξηση της τάξεως του 184% στην επισκεψιμότητα στο SaferInterne4Kids.gr και ιδιαίτερα στις σελίδες που αφορούσαν ασφαλή χρήση των κοινωνικών δικτύων, προστασίας προσωπικών δεδομένων, προστασίας από διαδικτυακές απάτες κ.α γεγονός που αναδεικνύει την ανάγκη επιμόρφωσης που επιζητούν οι χρήστες. Εν συνεχεία η συντονίστρια του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου ανάλυσε τις δράσεις που ανέλαβε όλη αυτή την κρίσιμη περίοδο το κέντρο προκειμένου να καλύψει τα όποια κενά ενημέρωσης υπάρχουν και να προσφέρει ουσιαστική στήριξη σε παιδιά, γονείς και εκπαιδευτικούς.

Η ευρωπαική πραγματικότητα

O συντονιστής των Ευρωπαϊκών Γραμμών Βοήθειας του INSAFE Karl Hopwood αναφέρθηκε στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα επισημαίνοντας ότι ο διαδικτυακός εκφοβισμός εξακολουθεί να είναι ο κύριος λόγος επικοινωνίας των χρηστών με τις Γραμμές Βοήθειας. Υπογράμμισε όμως ότι τα στοιχεία δείχνουν μια μεγάλη αύξηση της τάξεως του 194% σε κλήσεις που αφορούν προστασία της ιδιωτικότητας, κατά 53% αυξήθηκαν οι κλήσεις για θέματα αγάπης και σχέσεων στο διαδίκτυο και κατά 29% για θέματα sexting. Ο κ. Hopwood αναφέρθηκε και στις πρωτοβουλίες που ανέλαβαν από την πρώτη στιγμή όλα τα Ευρωπαϊκά Κέντρα Ασφαλούς Διαδικτύου. Συντονισμένα κατέβαλλαν μια μεγάλη προσπάθεια ενημέρωσης και αφύπνισης για όλα τα προβλήματα και τις αδυναμίες που ήρθαν στο προσκήνιο σε σχέση με τη χρήση του διαδικτύου.

Πανδημία και υπερβολική χρήση

Η ψυχολόγος της γραμμής βοήθειας Ηelp-line.gr Μαρία Δάρα τόνισε ότι σύμφωνα με τα στοιχεία που προκύπτουν από τις επαφές των χρηστών με τη γραμμή, μετά την άρση του lockdown παρατηρήθηκε μια εκρηκτική αύξηση των κλήσεων που αφορούν την υπερβολική ενασχόληση των παιδιών στο διαδίκτυο. To γεγονός αυτό μαρτυρά ότι την πρωτόγνωρη αυτή περίοδο που διανύουμε υιοθετήθηκαν συνήθειες που θα οδηγήσουν σε μελλοντικές προβληματικές συμπεριφορές. Όπως τόνισε χαρακτηριστικά είναι ζωτικής σημασίας η συνεργασία φορέων, γονιών και εκπαιδευτικών έτσι ώστε να επέλθει η ομαλή ισορροπία μεταξύ της πραγματικής και της διαδικτυακής ζωής των παιδιών.

Πανδημία και κυβερνοέγκλημα

Στον  αντίκτυπο της πανδημίας στο έγκλημα στον κυβερνοχώρο αναφέρθηκε η υπεύθυνη της Ανοιχτής Γραμμής για το παράνομο περιεχόμενο στο διαδίκτυο SafeLine.gr, νομικός κ. Μελτίνη Χριστοδουλάκη η οποία επεσήμανε ότι ήταν πιο ορατός και εντυπωσιακός σε σύγκριση με άλλες εγκληματικές δραστηριότητες. Τόνισε μάλιστα ότι σύμφωνα με στοιχεία της Europol o κυβερνο- εγκληματίες μπόρεσαν να προσαρμοστούν γρήγορα και να επωφεληθούν από τις ανησυχίες και τους φόβους των θυμάτων γεγονός που αναμένεται να συνεχιστεί και να ενταθεί το επόμενο χρονικό διάστημα. Ανησυχητικό επίσης είναι το στοιχείο ότι η δραστηριότητα γύρω από τη διανομή υλικού σεξουαλικής εκμετάλλευσης παιδιών στο διαδίκτυο φαίνεται να αυξάνεται, με βάση τον αριθμό των δεικτών. Ενδεικτικά της κατάστασης που έχει διαμορφωθεί είναι ότι σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία η Γραμμή Καταγγελιών SafeLine.gr το δίμηνο Μαρτίου-Απριλίου 2020 έλαβε 2000 καταγγελίες έναντι 800 το αντίστοιχο περσινό διάστημα.