Υλικό SID 2024 – ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΜΙΚΡΑ ΠΑΙΔΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ (Α’ – Δ’)

---

 

---

 

---

Φόρμα αξιολόγησης σεμιναρίου «Ασφάλεια στα κοινωνικά δίκτυα» 27.05.2024

Οδηγός δώρων τεχνολογίας για παιδιά

Μάθετε πώς μπορείτε να έχετε επίγνωση της ασφάλειας στο διαδίκτυο με δημοφιλή δώρα τεχνολογίας, είτε τα επιλέγετε είτε τα λαμβάνετε. Αυτός ο οδηγός περιλαμβάνει συστάσεις ηλικίας, βασικά χαρακτηριστικά που πρέπει να λάβετε υπόψη και συμβουλές για να διασφαλίσετε ότι η οικογένειά σας παραμένει ασφαλής.

 

 

ΠΗΓΗ: e-safety commissioner

Δώρα τεχνολογίας: ένας οδηγός για την εξισορρόπηση της χαράς και της ψηφιακής ασφάλειας

Καθώς πλησιάζει η περίοδος των διακοπών, πολλοί γονείς ετοιμάζονται να δωρίσουν στα παιδιά τους νέες τεχνολογικές συσκευές. Ωστόσο, είναι σημαντικό να έχετε κατά νου ότι η χαρά που μπορεί να φέρει το δώρο σας στο παιδί σας, συνοδεύεται από πολλές ευθύνες.

Είτε πρόκειται για νέο τηλέφωνο, tablet ή κονσόλα παιχνιδιών, κάθε συσκευή που είναι συνδεδεμένη στο διαδίκτυο συνοδεύεται από σχετικούς κινδύνους. Και ακριβώς όπως δε θα αφήνατε τα παιδιά σας να οδηγούν αυτοκίνητο χωρίς δίπλωμα, υπάρχουν «ψηφιακά μέτρα ασφαλείας» που πρέπει να προσέξετε πριν τοποθετήσετε μια «συναρπαστική» νέα συσκευή στα χέρια του παιδιού σας. Ακολουθήστε την παρακάτω λίστα ελέγχου για να βεβαιωθείτε ότι το δώρο σας είναι ασφαλές για το παιδί σας.

Ρύθμιση της συσκευής

Πριν βγει το χαρτί περιτυλίγματος, αφιερώστε χρόνο για να ρυθμίσετε τη νέα συσκευή. Αυτό σας επιτρέπει να εξερευνήσετε και να κατανοήσετε όλα τα διαθέσιμα χαρακτηριστικά ασφαλείας. Εξοικειωθείτε με τις ρυθμίσεις ασφαλείας και εγκαταστήστε μέτρα ασφαλείας κατάλληλα για την ηλικία των παιδιών σας. Δεν γνωρίζετε ποια χαρακτηριστικά ασφαλείας είναι διαθέσιμα; Ο Επίτροπος eSafety στην Αυστραλία έχει αναπτύξει έναν χρήσιμο οδηγό δώρων που αναλύει τι πρέπει να θυμάστε για κάθε συσκευή, από smartphone έως drone.

Μιλήστε για τις προσδοκίες σας

Ανοίξτε ένα διάλογο με το παιδί σας σχετικά με τις προσδοκίες σας για τη χρήση της τεχνολογίας. Εξετάστε το ενδεχόμενο να τους ζητήσετε να χρησιμοποιούν τις συσκευές τους σε κοινόχρηστους χώρους, διασφαλίζοντας ότι μπορείτε να παρακολουθείτε τις δραστηριότητές τους, τουλάχιστον περιοδικά. Έρευνες δείχνουν ότι ακόμη και η παθητική επίβλεψη της χρήσης της τεχνολογίας από το παιδί σας μπορεί να ελαχιστοποιήσει σημαντικά τους πιθανούς κινδύνους στο διαδίκτυο. Επίσης, αφιερώστε χρόνο για να συζητήσετε πιθανούς περιορισμούς σε ορισμένες λειτουργίες, ιστότοπους ή εφαρμογές. Αντί απλώς να πείτε στο παιδί σας τι δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει, δώστε μια σωστή αιτιολόγηση για τους περιορισμούς σας και εξηγήστε γιατί ορισμένες δυνατότητες της συσκευής του δεν είναι ακόμη κατάλληλες για την ηλικία τους. 

Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση

Τα παιδιά συχνά δεν γνωρίζουν τους πιθανούς κινδύνους που ελλοχεύουν στο διαδίκτυο. Με την ευαισθητοποίηση, ενδυναμώνετε τα παιδιά σας να πλοηγηθούν στον ψηφιακό κόσμο υπεύθυνα. Αφιερώστε χρόνο για να αντιμετωπίσετε διάφορα σημαντικά θέματα ασφάλειας στο διαδίκτυο, όπως αυτά που καλύπτονται από το έργο του INHOPE:

• Τι είναι ο σεξουαλικός εκβιασμός;
• Τι είναι το αυτοπαραγόμενο ιδιωτικό/προσωπικό περιεχόμενο;
• Τι είναι το StopNCII.org ; 
• Τα στάδια της διαδικτυακής αποπλάνησης

Αν θέλετε να μάθετε πόσο καλά είστε εξοπλισμένοι για να μιλήσετε για την ψηφιακή ασφάλεια με τα παιδιά  σας, κάντε το κουίζ του INHOPE «Πόσο ασφαλές είναι το παιδί σας στο διαδίκτυο»; (δημιουργήθηκε ως μέρος της εκστρατείας Stop scrolling του INHOPE).

Σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά

Αυτό το βήμα δεν γίνεται σε μια μέρα, αλλά απαιτεί δέσμευση για συνεχή επικοινωνία με τα παιδιά σας, βασισμένη στον αμοιβαίο σεβασμό και την κατανόηση. Η προτεραιότητα στην ψηφιακή ασφάλεια είναι μια συνεχής διαδικασία που απαιτεί εμπιστοσύνη και ανοικτές γραμμές επικοινωνίας. Αυτό διασφαλίζει ότι τα παιδιά της θα συνεχίσουν να αλληλεπιδρούν μαζί σας σχετικά με τυχόν προβλήματα που ενδέχεται να αντιμετωπίσουν στο διαδίκτυο.

Καθώς ετοιμάζουμε δώρα για τους αγαπημένους μας αυτή τη σεζόν, ας διασφαλίσουμε ότι όλοι είμαστε εξοπλισμένοι με τις γνώσεις και τα εργαλεία που απαιτούνται για μια ασφαλή και ευχάριστη ψηφιακή εμπειρία. Λαμβάνοντας προληπτικά μέτρα για την κατανόηση και την αντιμετώπιση πιθανών κινδύνων, μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι η χαρά της τεχνολογίας συνοδεύεται από μια αίσθηση ασφάλειας και ευθύνης.

Πηγή: BIK

Συμβουλές για να κάνετε ένα διάλειμμα από το κινητό σας κατά τη διάρκεια των γιορτών

Οι γιορτινές μέρες θεωρούνται μέρες χαλάρωσης και σύσφιξης των οικογενειακών και φιλικών δεσμών. Είναι ευκαιρία, αυτές τις γιορτές να κάνουμε ένα διάλειμμα από την καθημερινότητα αλλά και από την τεχνολογία απολαμβάνοντας έστω λίγο χρόνο χωρίς να είμαστε συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο.  Δε χρειάζεται να είναι μια ολόκληρη μέρα: το να αντισταθείτε στο να πιάσετε το κινητό σας τηλέφωνο για μόλις μισή ώρα μπορεί να είναι μια αρχή. Είτε πρόκειται για μια κλήση από τη δουλειά, ένα νέο μήνυμα σε μια ομαδική συνομιλία με τους φίλους σας ή μια ειδοποίηση ευκαιρίας στην εφαρμογή αγορών, όλα μπορούν να περιμένουν! Και σύντομα θα δείτε ότι δεν θα χάσετε όσα νομίζετε.

Πώς να κάνετε τα ψηφιακά χρονικά όρια επιτυχημένα

Συχνά αναζητούμε τις ψηφιακές συσκευές μας από συνήθεια χωρίς να βρίσκουμε την ικανοποίηση που ελπίζουμε. Αντ ‘αυτού, η υπερφόρτωση πληροφοριών και η κοινωνική πίεση του ψηφιακού κόσμου μπορεί να προκαλέσει ακόμη περισσότερο άγχος και δυσαρέσκεια.

Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, αναρωτηθείτε συνειδητά γιατί χρησιμοποιείτε το κινητό σας τηλέφωνο και αν είναι απαραίτητο. Χρειάζεται να κάνετε κάτι σημαντικό στη συσκευή σας; Ή μήπως το κάνετε από πλήξη για να αποσπάσετε την προσοχή σας ή για να χαλαρώσετε; Υπάρχουν άλλες δραστηριότητες ή πράγματα που θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν το smartphone σας αυτές τις στιγμές;

Επτά συμβουλές για «διαλείμματα κινητού τηλεφώνου» κατά τη διάρκεια των γιορτών

Αυτές οι χρήσιμες συμβουλές μπορούν να βοηθήσουν όλους να αποκτήσουν τον έλεγχο του τηλεφώνου τους – ενήλικες, έφηβοι και παιδιά:

1. Περάστε χρόνο μαζί: Μια καλή ευκαιρία είναι να ζητήσετε από όλους στην οικογένεια  να απέχουν από τη χρήση των κινητών κατά τη διάρκεια των οικογενειακών γευμάτων. Μετατρέψτε αυτή τη συμφωνία σε ένα οικογενειακό παιχνίδι, έτσι ώστε να είναι και διασκεδαστική: Αλλάξτε τα κινητά σας τηλέφωνα σε αθόρυβη λειτουργία και τοποθετήστε τα το ένα πάνω στο άλλο σε ένα σωρό. Όποιος σηκώσει πρώτος το κινητό του τηλέφωνο για να ελέγξει τι συμβαίνει, πρέπει να κάνει μια χάρη στους άλλους – για παράδειγμα, να αδειάσει το πλυντήριο πιάτων ή να βγάλει τα σκουπίδια. Αυτό όχι μόνο μπορεί να βοηθήσει στην ελαχιστοποίηση του χρόνου τηλεφώνου, αλλά μπορεί επίσης να είναι πολύ διασκεδαστικό! 
2. Απολαύστε τις στιγμές χωρίς φωτογραφίες: Η μαγεία των στιγμών πολλές φορές μπορεί να « «χαλάσει» από τη λήψη φωτογραφιών ιδιαίτερα αν αυτό γίνεται σε πολύ τακτικά διαστήματα. Αν θέλετε να κρατήσετε μια ανάμνηση την ώρα π.χ που φτιάχνεται χριστουγεννιάτικα γλυκά κάντε το στην αρχή ή στο τέλος και μετά βάλτε το κινητό σας στην άκρη. Εάν θέλετε να χρησιμοποιήσετε το κινητό σας τηλέφωνο καθαρά ως κάμερα, ρυθμίστε το σε λειτουργία πτήσης, ώστε να μην χαθείτε στη ροή του Facebook ή στις νέες ιστορίες Instagram από συνήθεια. 
3. Πρέπει να εργαστείτε, να τακτοποιήσετε ή έχετε κάτι άλλο σημαντικό να κάνετε, αλλά δεν μπορείτε να σταματήσετε να κοιτάτε το κινητό σας τηλέφωνο; Ρυθμίστε το ξυπνητήρι π.χ. σε μια ώρα και προσπαθήστε να μην κοιτάξετε το κινητό σας τηλέφωνο μέχρι τότε. Αυτό θα σας βοηθήσει να παραμείνετε συγκεντρωμένοι στην εργασία σας και θα σας δώσει πίσω κάποιο έλεγχο του χρόνου σας.
4. Χρησιμοποιήστε τον χρόνο «αδράνειας» για να χαλαρώσετε: Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού προς τη δουλειά, στην αίθουσα αναμονής στο γιατρό ή στη στάση του λεωφορείου – ακόμα κι αν έχετε μόνο λίγα λεπτά ελεύθερα – πιάνετε αυτόματα το κινητό σας τηλέφωνο; Προσπαθήστε να χρησιμοποιήσετε συνειδητά αυτά τα λεπτά διαφορετικά. Ένα ταξίδι με λεωφορείο ή τραμ είναι μια μεγάλη ευκαιρία να κοιτάξετε έξω από το παράθυρο, να θαυμάσετε τους δρόμους που φωτίζονται από τα Χριστούγεννα και να «αδειάσετε» το κεφάλι σας. Μπορείτε επίσης να πάρετε ένα συναρπαστικό βιβλίο στο ραντεβού του γιατρού ή ένα περιοδικό, το οποίο συνήθως δεν έχετε ποτέ χρόνο να διαβάσετε! 
5. Βεβαιωθείτε ότι δεν χρησιμοποιείτε το κινητό σας τηλέφωνο πριν πάτε για ύπνο: Θέλετε να ελέγξετε γρήγορα τα email και τα μηνύματά σας ή να κάνετε χριστουγεννιάτικες αγορές στο διαδίκτυο πριν από τον ύπνο; Καλύτερα να μην το κάνετε! Εάν η τελευταία σας ματιά είναι στην οθόνη του κινητού σας τηλεφώνου πριν πάτε για ύπνο, αυτό δεν θα σας βοηθήσει να χαλαρώσετε είτε σωματικά είτε ψυχικά. Η λειτουργία “Μην ενοχλείτε” στο κινητό σας τηλέφωνο, η οποία θέτει σε σίγαση κλήσεις και μηνύματα, μπορεί να είναι χρήσιμη εδώ.
6. Αποφύγετε τις συνεχείς διακοπές: Χρησιμοποιήστε τη λειτουργία “Μην ενοχλείτε” όχι μόνο τη νύχτα αλλά και για να κάνετε συνειδητά διαλείμματα κινητού τηλεφώνου κατά τη διάρκεια της ημέρας.  Μπορείτε ακόμα να επικοινωνήσετε, αλλά οι κλήσεις και τα μηνύματα όταν είναι σε σίγαση δε θα αποσπούν την προσοχή σας και δε θα μπαίνετε στον πειρασμό να συνεχίσετε να κοιτάτε μηνύματα και ειδοποιήσεις. Μπορείτε να ορίσετε μια συγκεκριμένη περίοδο για να παραμείνετε ανενόχλητοι σε μια ώρα της επιλογής σας, για παράδειγμα, από τις 19:00 έως τις 20:00 κάθε μέρα.
7. Μειώστε τις εφαρμογές στα απολύτως απαραίτητα: Σκεφτείτε προσεκτικά ποιες εφαρμογές θέλετε πραγματικά να έχετε στο κινητό σας τηλέφωνο. Σας αρκεί να μπορείτε να έχετε πρόσβαση στα κοινωνικά δίκτυα μόνο μέσω του υπολογιστή σας στο σπίτι; Χρειάζεστε πραγματικά πολλές διαφορετικές υπηρεσίες messenger ή μπορείτε να συμφωνήσετε σε μία εφαρμογή με τον κύκλο των φίλων σας; 

Εσείς αποφασίζετε τι ρόλο παίζει το κινητό σας τηλέφωνο

Ακόμα κι αν είναι δύσκολο να αφήσετε το κινητό σας τηλέφωνο στην άκρη έστω για λίγο, προσπαθήστε να προγραμματίσετε συνειδητά τον χρόνο εκτός σύνδεσης.

Επίσης, εάν είστε γονέας ή φροντιστής, θυμηθείτε ότι είστε ένα σημαντικό πρότυπο και ότι η χρήση του κινητού σας τηλεφώνου έχει μεγάλη επιρροή στη συμπεριφορά των παιδιών σας. Δώστε λοιπόν το καλό παράδειγμα και βοηθήστε να διασφαλιστεί ότι όλοι στην οικογένεια ξοδεύουν λίγο λιγότερο χρόνο στα κινητά τους τηλέφωνα και περισσότερο ποιοτικό χρόνο μαζί.

Εκστρατεία “Seize the Controls” για υπεύθυνο διαδικτυακό παιχνίδι

Η Video Games Europe (VGE) ξεκίνησε την εκστρατεία «Seize the Controls» ενόψει της εορταστικής περιόδου. Η εκστρατεία στοχεύει στην ενημέρωση των γονέων σχετικά με τα εργαλεία που έχουν στη διάθεσή τους για να δημιουργήσουν την καλύτερη δυνατή εμπειρία βιντεοπαιχνιδιών για την οικογένειά τους.

Η εκστρατεία εστιάζει σε  πέντε βασικές συμβουλές σχετικά με τα εύχρηστα εργαλεία που είναι διαθέσιμα για τη διαχείριση των διαδικτυακών παιχνιδιών, συμπεριλαμβανομένου του τι παίζουν τα παιδιά, με ποιον παίζουν, πόσο καιρό παίζουν και πόσα μπορούν να ξοδέψουν. Οι γονείς και οι κηδεμόνες μπορούν να επιλέξουν τα εργαλεία που λειτουργούν καλύτερα για την οικογένεια τους.

Η τελευταία έρευνα που διεξήχθη από κοινού από την PEGI (Pan European Game Information) και την IPSOS δείχνει ότι το 79% των γονέων με παιδιά που παίζουν βιντεοπαιχνίδια γνωρίζουν τις ηλικιακές ετικέτες PEGI. Όσον αφορά τα εργαλεία γονικού ελέγχου το 62% λέει ότι εφαρμόζει ένα ή περισσότερα εργαλεία για να παρακολουθεί ή να περιορίζει το παιχνίδι του παιδιού τους.

Πώς να διασφαλίσετε ότι το παιχνίδι γίνεται υπεύθυνα:

Είτε τα παιδιά σας παίζουν για διασκέδαση, για να μάθουν, να συνδεθούν ή να γυμναστούν, θέλουμε να έχετε την υποστήριξη και την αυτοπεποίθηση που χρειάζεστε για να διαχειριστείτε τον χρόνο οθόνης, τις δαπάνες και την πρόσβαση σε περιεχόμενο κατάλληλο για την ηλικία τους. Έτσι, πριν ή ενώ παίζουν, αφιερώστε λίγο χρόνο για να διαβάστε τις βασικές πληροφορίες και συμβουλές για ένα υπεύθυνο διαδικτυακό παιχνίδι:

• Ελέγξτε την αξιολόγηση PEGI των παιχνιδιών
• Χρησιμοποιήστε γονικούς ελέγχους και εφαρμογές smartphone. Ορίστε όρια που λειτουργούν για εσάς και το παιδί σας.
• Παίξτε μαζί! Συζητήστε με τα παιδιά σας για τα παιχνίδια τους και συζητήστε για την ασφάλεια στο διαδίκτυο και τους βασικούς κανόνες.
• Εξοικειωθείτε με τα εργαλεία αναφοράς
• Απολαύστε τα οφέλη του παιχνιδιού και αποφύγετε το παιχνίδι «να γίνει εξάρτηση».

Ανακαλύψτε περισσότερα για την εκστρατεία στο www.seizethecontrols.eu.

Πάρε κι εσύ μέρος στη μεγάλη, παγκόσμια γιορτή για τον εορτασμό της Ημέρας Ασφαλούς Διαδικτύου 2024!

Επιλέξτε παρακάτω το κοινό στόχευσης που σας ενδιαφέρει και συμπληρώστε τη δήλωση για να συμμετέχετε κι εσείς μαζί με τους μαθητές σας! Το κοινό είναι διαχωρισμένο σε μαθητές Nηπιαγωγείου και Α’ Δημοτικού,  σε μικρά παιδιά Β’, Γ’, Δ’  Δημοτικού, σε μεγαλύτερα παιδιά Ε’, ΣΤ’ Δημοτικού, σε παιδιά Γυμνασίου και σε παιδιά Λυκείου.

Όλες οι πληροφορίες για την Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου 2024

Η Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου (SID) διοργανώνεται από το κοινό δίκτυο Insafe/INHOPE των Κέντρων Ασφαλούς Διαδικτύου στην Ευρώπη, με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κάθε Φεβρουάριο για την προώθηση της ασφαλούς και θετικής χρήσης της ψηφιακής τεχνολογίας, ειδικά μεταξύ των παιδιών και των νέων. Συνήθως γιορτάζεται τη δεύτερη ημέρα της δεύτερης εβδομάδας του δεύτερου μήνα κάθε χρόνο. Κατά την Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου, εκατομμύρια άνθρωποι ενώνονται για να εμπνεύσουν θετικές αλλαγές στο διαδίκτυο, να ευαισθητοποιήσουν σε θέματα ασφάλειας στο διαδίκτυο και να συμμετάσχουν σε εκδηλώσεις και δραστηριότητες σε όλο τον κόσμο.

Όπως πάντα, η Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου στοχεύει στη δημιουργία ενός ασφαλέστερου και ενός καλύτερου διαδικτύου, όπου όλοι έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν την τεχνολογία με υπευθυνότητα, σεβασμό, κριτική και δημιουργικότητα. Η εκστρατεία στοχεύει να προσεγγίσει παιδιά και νέους, γονείς και φροντιστές, δασκάλους, εκπαιδευτικούς και κοινωνικούς λειτουργούς, καθώς και τη βιομηχανία, τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων και τους πολιτικούς, για να ενθαρρύνει όλους να παίξουν τον ρόλο τους στη δημιουργία ενός καλύτερου διαδικτύου. Γιορτάζοντας τη θετική δύναμη του διαδικτύου, το σύνθημα της Ημέρας Ασφαλούς Διαδικτύου «Μαζί για ένα καλύτερο Διαδίκτυο» ενθαρρύνει όλους να συμμετάσχουν στο κίνημα, να συμμετάσχουν και να αξιοποιήσουν στο έπακρο τις δυνατότητες του διαδικτύου για να φέρει κοντά τους ανθρώπους.

Με μια παγκόσμια προσέγγιση που καθοδηγείται από την κοινότητα, η Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου ενθαρρύνει όλους να ενωθούν και να παίξουν τον ρόλο τους. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να γίνει αυτό:

• Τα παιδιά και οι νέοι μπορούν να βοηθήσουν στη δημιουργία ενός καλύτερου διαδικτύου με το να είναι ευγενικοί και να σέβονται τους άλλους στο διαδίκτυο, προστατεύοντας τη φήμη τους στο διαδίκτυο (και των άλλων) και αναζητώντας θετικές ευκαιρίες για δημιουργία, συμμετοχή και κοινή χρήση στο διαδίκτυο.
• Οι γονείς και οι φροντιστές διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην ενδυνάμωση και την υποστήριξη των παιδιών να χρησιμοποιούν την τεχνολογία υπεύθυνα, με σεβασμό, κριτική και δημιουργική, είτε διασφαλίζοντας έναν ανοιχτό διάλογο με τα παιδιά τους, εκπαιδεύοντάς τα να χρησιμοποιούν την τεχνολογία με ασφάλεια και θετικά, είτε ενεργώντας ως ψηφιακά πρότυπα.
• Οι δάσκαλοι, οι εκπαιδευτικοί και οι κοινωνικοί λειτουργοί μπορούν να βοηθήσουν στη δημιουργία ενός καλύτερου διαδικτύου εξοπλίζοντας τους μαθητές και τους μαθητές τους με δεξιότητες ψηφιακής παιδείας και αναπτύσσοντας τις δεξιότητές τους κριτικής σκέψης, που θα τους επιτρέψουν να πλοηγηθούν καλύτερα στον διαδικτυακό κόσμο. Μπορούν να τους εξουσιοδοτήσουν να δημιουργήσουν το δικό τους περιεχόμενο, να κάνουν στοχευμένες επιλογές στο διαδίκτυο και να δώσουν ένα προσωπικό παράδειγμα θετικής διαδικτυακής συμπεριφοράς για τους μαθητές και τους μαθητές τους.
• Η βιομηχανία μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία ενός καλύτερου διαδικτύου δημιουργώντας και προωθώντας θετικό περιεχόμενο και ασφαλείς υπηρεσίες στο διαδίκτυο και δίνοντας τη δυνατότητα στους χρήστες να ανταποκρίνονται σε οποιαδήποτε ζητήματα παρέχοντας σαφείς συμβουλές ασφάλειας, μια σειρά εύχρηστων εργαλείων ασφαλείας και γρήγορη πρόσβαση σε υποστήριξη εάν τα πράγματα πάνε στραβά.
• Οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων και οι πολιτικοί πρέπει να παρέχουν μια κουλτούρα στην οποία όλα τα παραπάνω μπορούν να λειτουργήσουν και να ευδοκιμήσουν – για παράδειγμα, διασφαλίζοντας ότι υπάρχουν ευκαιρίες στο πρόγραμμα σπουδών για τα παιδιά και τους νέους να μάθουν για την ασφάλεια στο διαδίκτυο, διασφαλίζοντας ότι οι γονείς και οι φροντιστές έχουν πρόσβαση σε κατάλληλες πληροφορίες και πηγές υποστήριξης και ότι ο κλάδος ενθαρρύνεται να αυτορυθμίζει το περιεχόμενο και τις υπηρεσίες του. Πρέπει επίσης να αναλάβουν την ηγεσία στη διακυβέρνηση και τη νομοθεσία και τελικά να διασφαλίσουν την ασφάλεια και την ευημερία των παιδιών και των νέων μέσω αποτελεσματικών στρατηγικών παιδικής προστασίας για τον ψηφιακό κόσμο.
• Όλοι έχουμε την ευθύνη να κάνουμε τη διαφορά στο διαδίκτυο. Όλοι μπορούμε να προωθήσουμε το θετικό με το να είμαστε ευγενικοί και με σεβασμό προς τους άλλους και αναζητώντας εποικοδομητικές ευκαιρίες για δημιουργία και σύνδεση. Μπορούμε όλοι να απαντήσουμε στα αρνητικά αναφέροντας ακατάλληλο ή παράνομο περιεχόμενο και συμπεριφορά στο διαδίκτυο.

Σας προσκαλούμε όλους να εργαστούμε Μαζί για ένα Καλύτερο Διαδίκτυο στον επόμενο εορτασμό της Ημέρας Ασφαλούς Διαδικτύου την Τρίτη, 6 Φεβρουαρίου 2024. Μάθετε περισσότερα για την Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου στο www.saferinternetday.org, και μείνετε ενημερωμένοι μέσω των προφίλ κοινωνικών μέσων SID στο Facebook, Twitter και LinkedIn. 

SID 2024 – Sextortion

Sextortion – Σεξουαλικός εκβιασμός

Υπάρχουν διάφοροι κίνδυνοι που μπορούν να αντιμετωπίσουν τα παιδιά και οι ενήλικες στο διαδίκτυο. Ένας κίνδυνος που είναι πολύ διαδεδομένος τα τελευταία χρόνια είναι αυτός του σεξουαλικού εκβιασμού (sextortion). To sextortion συμβαίνει όταν εγκληματίες του κυβερνοχώρου απειλούν να δημοσιεύσουν σεξουαλικές ή προσωπικές φωτογραφίες ή βίντεο ενός χρήστη, εκτός αν αυτός καταβάλει χρήματα ή προβεί σε άλλη σεξουαλική πράξη. Το 2022, τα αποτελέσματα μελέτης του Πανεπιστημίου  του Ανατολικού Λονδίνου κατέδειξαν ότι 1 στους 13 Ευρωπαίους νέους ηλικίας 16 έως 19 ετών είχε εμπλακεί σε περιστατικά διαδικτυακού εκβιασμού. Αυτή η ενότητα θα σας παρέχει περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη φύση του sextortion, καθώς και πρακτικές συμβουλές που μπορείτε να μοιραστείτε με τους μεγαλύτερους μαθητές σας, καθώς μπορούν να γίνουν στόχοι επιτήδειων. Περιλαμβάνονται επίσης  πόροι οι οποίοι μπορούν να σας παρέχουν βοήθεια και υποστήριξη.

 

Τι είναι το sextortion;

Το sextortion (γνωστό και ως «σεξουαλικός εκβιασμός με οικονομικά κίνητρα») αναφέρεται σε μια ποικιλία διαδικτυακών εγκλημάτων. Ο πιο συνηθισμένος τύπος είναι ο οικονομικός εκβιασμός: κάποιος απειλεί να κοινοποιήσει προσωπικού περιεχομένου φωτογραφίες ή βίντεο δημοσίως στο διαδίκτυο αν δεν του καταβληθεί κάποιο χρηματικό ποσό. Συνήθως, αυτό συμβαίνει όταν ένας χρήστης έχει ήδη στείλει προσωπικές φωτογραφίες του στο δράστη. Ο εκβιασμός μπορεί επίσης να συμβεί εάν ένας εγκληματίας έχει παραβιάσει έναν λογαριασμό για να κλέψει απόρρητο περιεχόμενο ή έχει χρησιμοποιήσει τεχνολογικά μέσα (όπως deep fakes) για να δημιουργήσει προσωπικό περιεχόμενο.

Ενώ ο οικονομικός εκβιασμός είναι η πιο συνηθισμένη μορφή sextortion, ένας εγκληματίας μπορεί να προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει πολύ προσωπικές  φωτογραφίες για να αποκτήσει πρόσβαση σε κάτι άλλο, όπως προσωπικά δεδομένα ή να εξαναγκάσει το θύμα σε πράξεις που δε θέλει να κάνει.

Το 2020, η Europol επεσήμανε ότι ο όρος sextortion δεν αποδίδει με ακρίβεια «ότι η εν λόγω πράξη περιλαμβάνει τη σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση ενός παιδιού, με εξαιρετικά σοβαρές συνέπειες για το θύμα», οπότε ο όρος αυτός δε θα πρέπει να χρησιμοποιείται όσον αφορά τους νέους. Συστήνεται ως  μια πιο ακριβής έκφραση «ο διαδικτυακός σεξουαλικός εξαναγκασμός και εκβιασμός παιδιών».

 

Ποιος επηρεάζεται;

Αν και ο εκβιασμός είναι ένα έγκλημα που μπορεί να στοχεύσει όλα τα άτομα οποιασδήποτε ηλικίας, οι υπηρεσίες επιβολής του νόμου και οι Γραμμές Βοήθειας έχουν εντοπίσει ότι οι νέοι ηλικίας 15 έως 17 ετών και οι ενήλικες ηλικίας 18 έως 30 ετών διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο.

Στατιστικά στοιχεία του FBI το 2022 αποκάλυψαν ότι οι υπηρεσίες επιβολής του νόμου έλαβαν πάνω από 7.000 καταγγελίες διαδικτυακού εκβιασμού με θύματα πάνω από 3.000 άτομα στις ΗΠΑ, κυρίως αγόρια.

Η Γραμμή Βοήθειας για το Revenge Porn, που εδρεύει στο Ηνωμένο Βασίλειο και ασχολείται με περιπτώσεις κακοποίησης μέσω προσωπικών φωτογραφιών, διαπίστωσε ότι ο εκβιασμός μέσω sextortion ήταν το πρόβλημα που αναφέρθηκε περισσότερο στη Γραμμή το 2022. Η ετήσια έκθεσή τους δείχνει επίσης ότι ο αριθμός των ανδρών που επικοινωνούν με τη Γραμμή Βοήθειας αυξάνεται κάθε χρόνο, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι άνδρες γίνονται όλο και περισσότερο στόχος αυτού του εγκλήματος. Αυτό επιβεβαιώνει τις καταγραφές του δικτύου των Γραμμών Βοήθειας (Helplines) του Insafe, το οποίο διαπίστωσε ότι τα αγόρια και οι άνδρες γίνονται συχνότερα στόχοι sextortion από ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια.

 

Πως μπορούμε να εντοπίσουμε το sextortion?

Οι δράστες συνήθως υιοθετούν μια διαφορετική ταυτότητα στο διαδίκτυο (συχνά ως κορίτσι/γυναίκα για να στοχεύσουν αγόρια ή άνδρες) και στέλνουν ταυτόχρονα πολλά αιτήματα φιλίας σε μεγάλες ομάδες για να προσελκύσουν κάποιον να ασχοληθεί μαζί τους.

Μπορεί να είναι δύσκολο να εντοπίσετε πότε κάποιος στο διαδίκτυο προσπαθεί να σας εκμεταλλευτεί, αλλά υπάρχουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά που μπορείτε να ενημερώσετε τους μαθητές σας για να προσέχουν: 

• Η συζήτηση προχωράει πολύ γρήγορα, με σκοπό να αναπτυχθεί άμεσα μια σχέση. Ο θύτης επιδιώκει να εισάγει θέματα προσωπικού περιεχομένου και να ζητήσει ή να στείλει σεξουαλικές εικόνες για να ενθαρρύνει τον στόχο του να στείλει και αυτός προσωπικές φωτογραφίες ή βίντεο.
• Ασκείται συνεχής πίεση στο στόχο ώστε να καμφθούν οι αναστολές του και να στείλει προσωπικές φωτογραφίες
• Κάνουν ψευδείς ισχυρισμούς. Ορισμένοι δράστες ασκούν πίεση στους στόχους τους ισχυριζόμενοι ότι έχουν ήδη προσωπικές φωτογραφίες τους, ότι έχουν ήδη παραβιάσει τον λογαριασμό τους ή ότι έχουν ήδη αποκτήσει άλλες ευαίσθητες πληροφορίες.

Η παραπάνω εικόνα δείχνει ένα παράδειγμα ηλεκτρονικής απάτης με σκοπό το sextortion του παραλήπτη.  

 

Αποτελεί το sextortion νομική παράβαση;

Αυτό το είδος εκβιασμού αποτελεί και στην Ελλάδα ποινικό αδίκημα. Υπάρχουν νόμοι που καλύπτουν και τα παιδιά κάτω των 18 ετών που έχουν αναγκαστεί να δημιουργήσουν και να στείλουν σεξουαλικό υλικό μέσω του διαδικτύου.   

Εκτός από την παραβίαση των νόμων, αυτές οι πράξεις αποτελούν απειλή για την ψυχική ευημερία και την ασφάλεια των ατόμων που έχουν γίνει στόχος εκμετάλλευσης.

 

Ποιες συμβουλές μπορώ να δώσω στους μαθητές μου σχετικά με το sextortion;

Μπορεί να είναι δύσκολο να συζητηθεί αυτό το θέμα με τους νέους, αλλά είναι σημαντικό να τους παρέχουμε τις απαραίτητες γνώσεις και συμβουλές ώστε να μπορούν να προστατεύσουν τους εαυτούς τους και άλλους από το να πέσουν θύματα αυτού του εγκλήματος.

Ακολουθούν ορισμένα χρήσιμα στοιχεία που μπορείτε να μοιραστείτε και να συζητήσετε με τους μαθητές σας για να ελαχιστοποιήσετε τους κινδύνους:

• Προσέξτε και αναφέρετε ύποπτη συμπεριφορά – Ενθαρρύνετε τους μαθητές σας να προσέχουν την περίεργη συμπεριφορά, ιδιαίτερα αν μια νέα διαδικτυακή επαφή που αρχίζει να ζητάει πολλά ή προσπαθεί να προχωρήσει τη σχέση πολύ γρήγορα.
• Προστασία των προσωπικών δεδομένων και της ασφάλειας – Υπενθυμίστε στους μαθητές σας ότι πρέπει να προσέχουν ποιες προσωπικές λεπτομέρειες δημοσιεύουν στα προφίλ τους και σε άλλους χρήστες. Η σωστή εφαρμογή των ρυθμίσεων ασφαλείας στους λογαριασμούς τους μπορεί να διασφαλίσει την προστασία των προσωπικών δεδομένων τους. Προτρέψτε τους να χρησιμοποιούν ασφαλείς κωδικούς και να χρησιμοποιούν διαφορετικό κωδικό σε κάθε λογαριασμό. Ο διαχειριστής κωδικών είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να το επιτύχουν, καθώς δε θα χρειάζεται να απομνημονεύουν πολλούς κωδικούς.
• Υγιείς διαδικτυακές συνήθειες – Η συστηματική συντήρηση των συσκευών και των διαδικτυακών τους λογαριασμών είναι απαραίτητη για την ασφάλεια τους. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να διασφαλίσουμε την ενημέρωση των λειτουργικών συστημάτων και των συσκευών, των εφαρμογών και των παιχνιδιών όποτε απαιτείται καθώς και τη χρήση antivirus και προστασία από κακόβουλο λογισμικό. Επίσης, θα πρέπει να σκανάρουμε συχνά τις συσκευές μας για τον εντοπισμό πιθανών απειλών.
• Εμπιστοσύνη με μέτρο – Υπενθυμίστε στους μαθητές να εξετάζουν προσεκτικά με ποιον αλληλοεπιδρούν στο διαδίκτυο και να θυμούνται ότι κάποιοι χρήστες μπορεί να μην είναι αυτοί που παρουσιάζονται. Αυτό μπορεί να γίνει ιδιαίτερα ανησυχητικό αν αρχίσουν να σας ζητούν να κάνετε πράγματα όπως το να μοιραστείτε προσωπικά στοιχεία, φωτογραφίες ή βίντεο. Θα πρέπει πάντα να υποθέτουν ότι το άτομο με το οποίο συνομιλούν μπορεί να τραβήξει στιγμιότυπα οθόνης ή βίντεο από οτιδήποτε εμφανίζεται στην οθόνη τους.

Η σκέψη ότι οι μαθητές σας μπορεί να θυματοποιηθούν από αυτή την εγκληματική δραστηριότητα είναι ανησυχητική. Πρέπει όμως να τους παρέχετε αυτές τις συμβουλές για να γνωρίζουν τι να κάνουν αν κάτι τους συμβεί:

• Δεν είναι δική τους υπαιτιότητα – Όποιος πέφτει θύμα εκβιασμού είναι λογικό να νιώθει πολύ αναστατωμένος και να κατηγορεί τον εαυτό του. Υπενθυμίστε στους μαθητές σας ότι δεν είναι δικό τους λάθος αν τους συμβεί κάτι τέτοιο και ότι η εξαπάτηση από έναν εγκληματία δεν είναι ποτέ αποδεκτή. Αυτό ισχύει επίσης για το αν μοιράστηκαν εκούσια μια φωτογραφία τους με έναν εγκληματία ή αν ενέδωσαν σε κάποια πίεση/απειλή. Η κατάχρηση των φωτογραφιών τους για εκβιασμό αποτελεί ποινικό αδίκημα.
• Να μην πληρώσουν – Στο sextortion το κίνητρο είναι οικονομικό. Πληρώνοντας τα χρήματα στον εγκληματία δεν αποτελεί εγγύηση ότι δε θα δημοσιεύσει τις προσωπικές φωτογραφίες του θύματος, αντίθετα, ίσως αποτελέσει ενθάρρυνση για περαιτέρω οικονομικές διεκδικήσεις.
• Τέλος στην επικοινωνία – Εξηγήστε στους μαθητές σας ότι ο τερματισμός της επικοινωνίας με τον εγκληματία είναι ο καλύτερος τρόπος για να εμποδίσουν περαιτέρω προσπάθειες εκβιασμού, κάτι που ίσως λειτουργήσει θετικά και στη δική τους ψυχολογία.
• Αποδεικτικά στοιχεία – Ενημερώστε τους μαθητές σας ότι θα πρέπει να σώζουν όσα περισσότερα αποδεικτικά στοιχεία μπορούν. Αυτό περιλαμβάνει τα μηνύματα και τα στιγμιότυπα οθόνης (screenshots) με όσα στοιχεία του θύτη βρουν, όπως το προφίλ του και το email του, αλλά και τραπεζικούς λογαριασμούς ή συνδέσμους που ζητούν να καταβληθούν τα χρήματα. Αν το προσωπικό τους υλικό δημοσιευθεί στο διαδίκτυο θα πρέπει να αποθηκεύσουν και τους συνδέσμους των δημοσιεύσεων (URL).
• Καταγγελία – Προτρέψτε τους μαθητές σας να καταγγείλουν το αδίκημα στις ιστοσελίδες ή την πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης αλλά και την Αστυνομία άμεσα.
• Να ενημερώσουν κάποιον – Υπενθυμίστε στους μαθητές σας ότι σε περίπτωση που τους συμβεί κάτι τέτοιο δεν είναι με δική τους υπαιτιότητα, αλλά έχουν πέσει θύμα απάτης. Ο καλύτερος τρόπος για να αντιδράσουν είναι να λάβουν υποστήριξη από κάποιον που μπορεί να βοηθήσει, όπως οι γονείς, ή κάποιος άλλος ενήλικας που εμπιστεύονται. Ειδικά τα αγόρια και οι νεαροί άνδρες ντρέπονται και δυσκολεύονται να ζητήσουν βοήθεια. Η δική σας παρουσία θα τους βοηθήσει με το να μην τους ασκήσετε κριτική, παρέχοντας τους υποστήριξη.
• Αφαίρεση του υλικού από το διαδίκτυο – Διαβεβαιώστε τους μαθητές σας ότι υπάρχουν τρόποι για να αφαιρεθούν οι πολύ προσωπικές φωτογραφίες τους από το διαδίκτυο. Σε περίπτωση που είναι κάτω των 18 χρονών, αυτό το υλικό θεωρείται υλικό παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης, το οποίο είναι παράνομο και παράλληλα παραβαίνει τους όρους χρήσης των διαδικτυακών πλατφορμών άρα μπορούν να το καταγγείλουν και να αφαιρεθεί. Για επιπλέον τρόπους αφαίρεσης του σεξουαλικού περιεχομένου, διαβάστε παρακάτω.

 

Που μπορώ να απευθυνθώ για βοήθεια και υποστήριξη;

Παρακάτω θα δείτε που μπορείτε να βρείτε υποστήριξη και συμβουλές σε περιπτώσεις sextortion. Παράλληλα όμως θα πρέπει να επικοινωνήσετε με την Αστυνομία για να καταγγείλετε το έγκλημα. 

• Insafe and INHOPE networks: Λεπτομέρειες για το δίκτυο των Κέντρων Ασφαλούς Διαδικτύου σε όλη την Ευρώπη, που παρέχουν πληροφορίες, συμβουλές και υποστήριξη μέσω Γραμμών Βοήθειας. Το δίκτυο INHOPE ασχολείται με την αναφορά υλικού παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης.
• Eλληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου- SaferInternet4Kids: Mέσω της ανοιχτής Γραμμής Καταγγελιών SafeLine.gr μπορείτε να καταγγείλετε περιστατικό sextortion, μέσω της Γραμμής βοηθείας Help-line.gr (τηλ. 210 6007686) μπορείτε να ζητήσετε συμβουλές και κατευθύνσεις αν εσείς ή κάποιος μαθητής σας πέσει θύμα σεξουαλικού εκβιασμού.
• StopNCII: Αυτό το δωρεάν εργαλείο έχει σχεδιαστεί για την υποστήριξη των θυμάτων (ηλικίας 18+) της μη συναινετικής δημοσίευσης σεξουαλικού υλικού. Επιτρέπει στο θύμα να δημιουργήσει ένα «ψηφιακό αποτύπωμα» της προσωπικής του εικόνας. Το αποτύπωμα αυτό (και όχι η ίδια η εικόνα) μοιράζονται με τις συμμετέχουσες διαδικτυακές πλατφόρμες (όπως το Facebook, το Instagram, το TikTok, το Reddit και το Pornhub) και στη συνέχεια εντοπίζουν αυτόματα και αφαιρούν την εικόνα.
• Τake it Down: Αυτό το δωρεάν εργαλείο έχει σχεδιαστεί για την υποστήριξη των ανήλικων θυμάτων της μη συναινετικής δημοσίευσης σεξουαλικού υλικού.
• Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος: Μπορείτε να επικοινωνήσετε στο τηλέφωνο 11188.

 

Δραστηριότητα 

Πριν ολοκληρωθεί η ενότητα, ας δούμε τι μάθαμε.

Ένας από τους καλύτερους τρόπους για να αντιμετωπίσετε τυχόν προβλήματα που προκύπτουν στο διαδίκτυο είναι να σχεδιάσετε τον τρόπο διαχείρισής τους.

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω πληροφορίες, δημιουργήστε μία λίστα ή ένα σχέδιο δράσης με πέντε έως επτά βασικά βήματα που θα ακολουθούσατε, αν κάποιος από τους μαθητές σας σας έλεγε ότι έχει πέσει θύμα διαδικτυακού εκβιασμού.

Ορισμένα βασικά σημεία που πρέπει να λάβετε υπόψη στο σχέδιο δράσης σας:

• Πώς θα υποστηρίξετε το νεαρό άτομο βραχυπρόθεσμα/μεσοπρόθεσμα/μακροπρόθεσμα;
• Σε ποιον θα το πείτε/αναφέρετε;
• Υπάρχουν διαδικασίες προστασίας των παιδιών στο σχολείο σας που πρέπει να ακολουθήσετε;
• Υπάρχουν ειδικές περιστάσεις που πρέπει να λάβετε υπόψη σας; (π.χ. είναι ο νέος ευάλωτος, έχει οικογενειακή υποστήριξη;)
• Πώς θα μπορούσε η εκπαίδευση να συμβάλει στην προστασία και υποστήριξη των άλλων μαθητών σας;

 

Πηγή: BIK Teacher corner

 

 

SID 2024 – Υπερβολική ενασχόληση

Υπερβολική ενασχόληση με το διαδίκτυο

Σε κάθε γενιά παρατηρείται ότι οι γονείς και οι φροντιστές ανησυχούν για τη διάρκεια και τη φύση της ενασχόλησης των παιδιών και νέων με την τεχνολογία. Στις προηγούμενες γενιές, οι φόβοι ήταν κυρίως για το ραδιόφωνο, την τηλεόραση και τα πρώτα βιντεοπαιχνίδια. Σήμερα, οι ανησυχίες αφορούν στην υπερβολική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, των βιντεοπαιχνιδιών και των κινητών συσκευών.

Ωστόσο, η διάρκεια του χρόνου που αφιερώνεται στο διαδίκτυο ή στην ενασχόληση με την τεχνολογία γενικότερα, δεν αποτελεί ακριβή προγνωστικό παράγοντα για θετικές ή αρνητικές εμπειρίες, για την πιθανότητα πρόκλησης βλάβης ή για «εθισμό». Η έννοια της υπερβολικής χρήσης ερμηνεύεται διαφορετικέ για κάθε άτομο, αλλά δύναται να συσχετιστεί με «μη υγιείς» συμπεριφορές ή ψηφιακές συνήθειες που μπορεί να εγκυμονούν κινδύνους για τους νέους με διάφορους τρόπους.

Αυτή η ενότητα θα εξερευνήσει τους πιθανούς κινδύνους της «μη υγειούς» διαδικτυακής συμπεριφοράς και εν δυνάμει επιβλαβών συνηθειών, τις πιθανές αιτίες αυτών και πως μπορείτε εσείς ως εκπαιδευτικός, να ενθαρρύνεται τους μαθητές σας στην υιοθέτηση θετικών διαδικτυακών συμπεριφορών. 

 

 Χρόνος μπροστά στην οθόνη

Για μεγάλο χρονικό διάστημα, η μοναδική οδηγία σχετικά με τον πόσο χρόνο επιτρέπεται να περνούν τα παιδιά μπροστά από μία οθόνη ήταν από την Αμερικάνικη Ακαδημία Παιδιατρικής (the American Academy of Paediatrics (AAP)). Η προσέγγιση τους ήταν το «2×2»,  σύμφωνα με την οποία τα παιδιά κάτω των 2 ετών δε θα έπρεπε να έχουν καθόλου χρόνο οθόνης και τα παιδιά άνω των 2 ετών θα μπορούν να περνάνε μέχρι 2 ώρες μπροστά από μία οθόνη. Αυτή η προσέγγιση άλλαξε το 2016 προκειμένου να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα της τεχνολογίας που έχουν κατακλύσει την καθημερινότητα των παιδιών και των νέων, θέτοντας περισσότερο ρεαλιστικές προσδοκίες στην αλληλεπίδραση των παιδιών με την τεχνολογία, με κύριο σκοπό τη μάθηση.

Το 2018, το Royal College of Paediatrics and Child Health (RCPCH) στο Ην. Βασίλειο παρουσίασε οδηγίες για γονείς, φροντιστές και επαγγελματίες υγείας που επισημαίνουν  ότι δεν υπάρχει μια οριζόντια γραμμή για όλους καθώς η ποιότητα του περιεχομένου που βλέπουμε στην οθόνη είναι πιο σημαντική από τη διάρκεια θέασης. Προτείνουν επίσης στα μέλη κάθε οικογένειας να συμφωνήσουν από κοινού σε λογικούς κανόνες και οριοθέτηση σχετικά με τη χρήση των συσκευών.

Η πλατφόρμα Common Sense Media ξεχώρισε τη χρήση της τεχνολογίας σε τέσσερις βασικές κατηγορίες:

– Παθητική κατανάλωση: παρακολούθηση τηλεόρασης, διάβασμα και ακρόαση μουσικής.

– Διαδραστική κατανάλωση: παιχνίδια και περιήγηση στο διαδίκτυο.

– Επικοινωνία: βιντεοκλήσεις και χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

– Δημιουργία περιεχομένου: χρήση συσκευών για τη δημιουργία ψηφιακής τέχνης ή μουσικής.

Επομένως, δεν είναι όλος ο χρόνος μπροστά στην οθόνη ίδιος. Οι διαδραστικές δραστηριότητες ή οι δραστηριότητες που βοηθούν στην ανάπτυξη ορισμένων δεξιοτήτων (όπως η επίλυση προβλημάτων ή η επικοινωνία) έχουν σαφώς μεγαλύτερη αξία από τις παθητικές δραστηριότητες όπως η παρακολούθηση βίντεο. Αυτό δε σημαίνει ότι οι παθητικές δραστηριότητες δεν πρέπει να απολαμβάνονται καθόλου, αλλά ότι πρέπει να υπάρχει ισορροπία μεταξύ των διαφόρων τύπων απασχόλησης στο διαδίκτυο.

 

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι της εκτεταμένης χρήσης του διαδικτύου/της τεχνολογίας;

Η έννοια του χρόνου μπροστά στην οθόνη μετριέται δύσκολα, κάτι που δυσκολεύει και τον ορισμό της «υπερβολικής χρήσης».

Ωστόσο, η υπερβολική και συχνή χρήση της τεχνολογίας ενέχει κινδύνους για κάθε χρήστη, παιδί ή ενήλικα και επομένως η ενημέρωση για αυτούς τους κινδύνους είναι χρήσιμη, ανεξάρτητα από τη χρήση που κάνουμε. Οι κίνδυνοι περιλαμβάνουν:

• Κίνδυνος της σωματικής υγείας – Κουρασμένα ή πονεμένα μάτια, πονοκέφαλοι, πόνος/δυσφορία στον αυχένα και την πλάτη και πόνος στις αρθρώσεις για τους χρήστες που κάθονται σε μια θέση ή στάση για πολλή ώρα. Αυτό το άρθρο από την Ιατρική Σχολή του Harvard εξηγεί μερικές επιπλέον σωματικές συνέπειες της μακρόχρονης χρήσης της τεχνολογίας.
• Κίνδυνος φυσικής κατάστασης – Η συχνή και υπερβολική χρήση των συσκευών μπορεί να αποτελεί μέρος ενός πιο καθιστικού τρόπου ζωής, που περιλαμβάνει λιγότερη σωματική δραστηριότητα ή άσκηση.
• Κακή διατροφή και αύξηση βάρους – Αρκετές έρευνες έχουν διαπιστώσει συσχέτιση ανάμεσα στις πολλές ώρες ενασχόλησης με βιντεοπαιχνίδια και της κακής διατροφής. Ωστόσο, άλλες μορφές χρήσης, όπως η παρακολούθηση βίντεο στο YouTube δε συσχετίζονται με τον ίδιο τρόπο.  Υπάρχουν επίσης αποδείξεις ότι οι influencers μπορούν να επηρεάσουν τις διατροφικές επιλογές των παιδιών και τις αγορές τους, γεγονός που υποδηλώνει ότι κάποιοι κοινωνικοί παράγοντες που ευνοούνται από την τεχνολογία μπορούν να επηρεάσουν τη διατροφή.
• Αρνητικό αντίκτυπο στην ψυχική υγεία – Η έρευνα σε αυτό το πεδίο δεν έχει βγάλει ξεκάθαρα αποτελέσματα, αλλά φαίνεται να υπάρχει μερική σχέση ανάμεσα στην κατάθλιψη, το άγχος και τη χαμηλή αυτοπεποίθηση με την υπερβολική χρήση των κοινωνικών δικτύων.  Υπάρχουν όμως και παράγοντες που παίζουν ρόλο αλλά δεν έχουν κατανοηθεί πλήρως, όπως η κοινωνική δυναμική μεταξύ ενός νέου και των συνομηλίκων του, το περιεχόμενο που παρακολουθούν, τα κίνητρά τους για τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και άλλες πολιτισμικές διαφορές που επηρεάζουν τις εμπειρίες τους.
• Συνέπειες στον ύπνο – Οι έρευνες έχουν δείξει ότι το μπλε φως που εκπέμπεται από τις οθόνες μπορεί να επηρεάσει τους κιρκάδιους ρυθμούς (τον ημερήσιο κύκλο του σώματος), αλλά δεν έχει συμφωνηθεί το πόσο μεγάλη επίδραση έχει στον ύπνο, καθώς ποικίλει από άτομο σε άτομο. Ο καλής ποιότητας ύπνος είναι σημαντικός για τα παιδιά και τους νέους σε όλα τα αναπτυξιακά στάδια. Συνεπώς ό,τι παρεμβαίνει στην καλή ρουτίνα του ύπνου (είτε είναι συσκευή είτε οποιαδήποτε άλλη διεγερτική δραστηριότητα λίγο πριν τον ύπνο) μπορεί να επιδράσει αρνητικά σε ένα παιδί ή νέο άτομο.
• Έκθεση σε διαδικτυακούς κινδύνους – Αν και δεν υπάρχουν απόλυτες συσχετίσεις μεταξύ της έκθεσης σε διαδικτυακούς κινδύνους και της πιθανότητας κακοποίησης, ορισμένες μελέτες αναγνωρίζουν ότι όσο περισσότερο χρόνο περνούν οι χρήστες στο διαδίκτυο  τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να αντιμετωπίσουν κινδύνους όπως ο διαδικτυακός εκφοβισμός, η ρητορική μίσους ή η θέαση ακατάλληλου ή ενοχλητικού περιεχομένου. Όπως συμβαίνει με όλες τις διαδικτυακές εμπειρίες, ο πιο σημαντικός παράγοντας είναι το περιεχόμενο. Κάθε παιδί θα επηρεαστεί από αυτούς τους κινδύνους με διαφορετικό τρόπο, κάτι που μπορεί να επηρεάσει την ευαλωτότητά του ή την αντοχή του.

 

Τι μπορεί να προκαλέσει μη υγιείς ή προβληματικές διαδικτυακές συνήθειες; 

Διάφοροι παράγοντες μπορούν να οδηγήσουν ή να προκαλέσουν επικίνδυνες συνήθειες σε σχέση με τη χρήση του διαδικτύου και της τεχνολογίας. Οι ατομικές διαφορές και οι εμπειρίες μεταξύ των νέων σημαίνουν ότι δεν είναι όλοι αυτοί οι παράγοντες σημαντικοί και ότι ορισμένοι μπορεί να ασκούν ισχυρότερη επιρροή από άλλους.

Οι παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν στην ανάπτυξη «μη υγειών» ψηφιακών συνηθειών περιλαμβάνουν:

• Σχεδιασμός που πείθει (persuasive design) – Οι δυνατότητες που διαθέτουν οι συσκευές, οι εφαρμογές και τα παιχνίδια μπορεί να ενθαρρύνουν τους χρήστες  να ασχολούνται με μια εφαρμογή ή με ένα παιχνίδι για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ό,τι θα έκαναν διαφορετικά. Οι δυνατότητες αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν ειδοποιήσεις, τη χρήση χρωμάτων, μηχανισμούς τυχερών παιχνιδιών και τεχνικές ενθάρρυνσης. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιούν μοντέλα κοινωνικής συμπεριφοράς ή να εκμεταλλεύονται την ανθρώπινη ανάγκη συμμετοχής σε κοινωνική ομάδα.
• Το κίνητρο του ανταγωνισμού – Αυτό ισχύει σε μεγάλο βαθμό για τα διαδικτυακά παιχνίδια πολλών παικτών που ανταγωνίζονται μεταξύ τους. Κάποιοι νέοι μπορεί να παρασυρθούν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από άλλους συνομηλίκους τους ή οι εμπειρίες τους να είναι πιο έντονες (ιδίως όσον αφορά τα συναισθήματα που βιώνουν). Ο ανταγωνισμός μπορεί επίσης να ισχύει και για άλλες διαδικτυακές υπηρεσίες, όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις πλατφόρμες ανταλλαγής βίντεο, όπου ορισμένοι χρήστες μπορεί να αισθάνονται υποχρεωμένοι να αλληλοεπιδρούν ή να δημιουργούν περιεχόμενο για να επιτύχουν μεγαλύτερο αριθμό like, ακολούθων ή σχολίων. Εάν ένας νέος έχει γίνει γνωστός στο διαδίκτυο και συγκεντρώνει με επιτυχία ακόλουθους ή κοινό, αυτό μπορεί να τον ωθήσει να αφιερώνει περισσότερο χρόνο στη δημιουργία διαδικτυακού περιεχομένου ή στην αλληλεπίδραση του με το κοινό.
• Κοινωνικοί παράγοντες – Όλοι έχουμε την ανάγκη να νιώθουμε συνδεδεμένοι με άλλους ανθρώπους. Για ορισμένους νέους, η επιθυμία τους να αλληλοεπιδρούν με τους φίλους τους, την οικογένειά τους ή άλλους διαδικτυακούς χρήστες με τους οποίους αισθάνονται συνδεδεμένοι με κάποιο τρόπο μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική χρήση του διαδικτύου.
• Απόδραση – Θα πρέπει επίσης να αναγνωριστεί ότι, για ορισμένους νέους, οι διαδικτυακοί χώροι προσφέρουν έναν τρόπο διαφυγής από προβλήματα ή ζητήματα που αντιμετωπίζουν στην πραγματική ζωή. Για παράδειγμα, ένα παιδί που ζει σε ένα σπίτι στο οποίο ασκείται ενδοοικογενειακή κακοποίηση μπορεί  να καταναλώνει πολύ χρόνο σε διαδικτυακά παιχνίδια (υποδυόμενο κάποιο ρόλο), στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (όπου μπορεί να υιοθετήσει μια άλλη προσωπικότητα) ή σε άλλους διαδικτυακούς χώρους όπου μπορεί να λάβει υποστήριξη ή να αποσπαστεί από τα προβλήματα αυτά. Αν και η κατάσταση αυτή δεν είναι ιδανική, αυτό που φαίνεται να είναι επικίνδυνη ψηφιακή χρήση μπορεί να είναι μια προσωπική στρατηγική αντιμετώπισης άλλων αγχωτικών καταστάσεων.
• Εθισμός – Αν και το ποσοστό εμφάνισης είναι πολύ χαμηλό (μια ανάλυση του 2017 για τη Διαταραχή Παιχνιδιών Διαδικτύου έδειξε ότι μόνο το 3% των χρηστών κινδυνεύει να αναπτύξει αυτή την κατάσταση), πρέπει να αναγνωριστεί ότι ορισμένες προβληματικές ψηφιακές συνήθειες αποτελούν ενδείξεις εθισμού. Εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις στη διάγνωση του εθισμού στο διαδίκτυο ή του εθισμού στα παιχνίδια στους νέους. Πολλές ερευνητικές μελέτες ορίζουν τους όρους με διαφορετικούς τρόπους και τα διεθνή διαγνωστικά εργαλεία, όπως το ICD-11 και το DSM-5, αναφέρουν μια σειρά από παράγοντες που πρέπει να είναι παρόντες (και για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα) για να διαγνωστεί κάποιος ως εθισμένος στην τεχνολογία. 

 

Δραστηριότητα: 

Με βάση τους κινδύνους που αναφέρονται παραπάνω, αφιερώστε λίγο χρόνο για να σκεφτείτε τα παιδιά ή τους νέους με τους οποίους εργάζεστε. Πάρτε τη λίστα και αναδιατάξτε την ώστε να δημιουργήσετε έναν κατάλογο κινδύνων και έναν κατάλογο αιτιών ταξινομημένο με βάση αυτό που θεωρείτε πιο σημαντικό για τους μαθητές σας.

Για παράδειγμα, αν θεωρείτε ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος από τη χρήση της τεχνολογίας για τους μαθητές σας είναι ο μη επαρκής ύπνος, αυτός θα ήταν ο αριθμός 1 στον κατάλογό σας. Αν πιστεύετε ότι οι κίνδυνοι της παρατεταμένης χρήσης της τεχνολογίας για τη συνολική φυσική κατάσταση των μαθητών σας είναι χαμηλοί, αυτό θα μπορούσε να τοποθετηθεί στο τέλος του καταλόγου. Μπορεί επίσης να επιθυμείτε να συμπεριλάβετε και άλλους πιθανούς κινδύνους που δεν έχουν αναφερθεί (για παράδειγμα, κινδύνους για τις κοινωνικές σχέσεις ή τις ακαδημαϊκές επιδόσεις).

Οι έξι κίνδυνοι που αναφέρονται είναι οι εξής:

• Κίνδυνοι για τη σωματική υγεία.
• Κίνδυνοι για τη φυσική κατάσταση.
• Κακή διατροφή και αύξηση του σωματικού βάρους.
• Αρνητικός αντίκτυπος στην ψυχική υγεία.
• Επιπτώσεις στον ύπνο.
• Έκθεση σε διαδικτυακούς κινδύνους.

Επαναλάβετε τη δραστηριότητα για τις πιθανές αιτίες υπερβολικής ενασχόλησης. Μπορείτε να συμπεριλάβετε οποιουσδήποτε άλλους αιτιολογικούς παράγοντες θεωρείτε σχετικούς.

Οι πέντε αιτιολογικοί παράγοντες που αναφέρονται είναι:

• Σχεδιασμός που πείθει (persuasive design).
• Ανταγωνιστικά κίνητρα.
• Κοινωνικοί παράγοντες.
• Απόδραση.
• Εθισμός.

Έχετε πλέον δημιουργήσει δύο λίστες που περιγράφουν τις προτεραιότητές σας για την εκπαίδευση των μαθητών σχετικά με τις «μυ υγιείς» ψηφιακές συνήθειες!

 

Με ποιο τόπο μπορώ να βοηθήσω τους νέους στην ανάπτυξη καλύτερων διαδικτυακών συνηθειών;

Όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, κάποιοι από τους παράγοντες κινδύνου συνδέονται στενά με το περιεχόμενο και την ιδιοσυγκρασία του κάθε παιδιού. Μια συγκεκριμένη χρήση της τεχνολογίας μπορεί να είναι ασφαλής για ένα παιδί, αλλά επικίνδυνη για κάποιο άλλο.

Παρακάτω θα δείτε κάποιες συμβουλές που μπορείτε να παροτρύνετε τους μαθητές σας να υιοθετήσουν για την ασφαλέστερη χρήση του διαδικτύου.

• Συζητήστε τον παθητικό και τον ενεργό χρόνο στην οθόνη – Συζητώντας με τους μαθητές σας για τα οφέλη και τους κινδύνους των αγαπημένων τους διαδικτυακών δραστηριοτήτων, μπορείτε να τους βοηθήσετε να κατανοήσουν ποιες δραστηριότητες μπορεί να τους επηρεάσουν περισσότερο. Ένας τρόπος για να το κάνετε αυτό είναι να συγκρίνετε τον παθητικό χρόνο στην οθόνη (παρακολούθηση πολλών βίντεο στο YouTube, παρακολούθηση τηλεοπτικών εκπομπών/ταινιών στο διαδίκτυο, περιήγηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χωρίς αλληλεπίδραση) με τον ενεργητικό χρόνο στην οθόνη (επικοινωνία με άλλους στο διαδίκτυο, συνεργασία για μια εργασία, ένα απαιτητικό διαδικτυακό παιχνίδι, χρήση της τεχνολογίας για τη δημιουργία ή την ανακατασκευή περιεχομένου). Ενθαρρύνετε τους μαθητές σας να εξετάσουν πόσο μεγάλο μέρος της διαδικτυακής τους δραστηριότητας εμπίπτει σε αυτές τις δύο κατηγορίες. Τι μπορούν να κάνουν για να αλλάξουν την ισορροπία, δηλαδή να έχουν περισσότερο ενεργητικό χρόνο ώστε να αναπτύξουν την επικοινωνία, την επίλυση προβλημάτων και τις ψηφιακές τους δεξιότητες;
• Ενθαρρύνετε τα χόμπι και τα ενδιαφέροντα στον φυσικό κόσμο – Αυτό θα διαφέρει και πάλι από άτομο σε άτομο, αλλά η προώθηση των πλεονεκτημάτων των χόμπι και των ενδιαφερόντων εκτός διαδικτύου (συμπεριλαμβανομένης της ανάγκης για άσκηση και γυμναστική) μπορεί να βοηθήσει τους νέους να κατανοήσουν ότι έτσι θα εξισορροπήσουν την χρήση της ψηφιακή τεχνολογίας με τις δραστηριότητες εκτός διαδικτύου που ωφελούν την υγεία τους.
• Καθημερινό πρόγραμμα – Ένα μεγάλο μέρος της χρήσης της τεχνολογίας από τους μαθητές σας μπορεί να πραγματοποιείται εκτός σχολείου και εκτός του ελέγχου σας, αλλά μπορείτε να ενθαρρύνετε τους μαθητές και τις οικογένειές τους να εξετάσουν και να εισάγουν οριοθετημένο πρόγραμμα γύρω από τη χρήση της τεχνολογίας. Αυτό θα μπορούσε να λάβει τη μορφή μιας οικογενειακής συμφωνίας σχετικά με το πότε μπορεί ή δεν μπορεί να χρησιμοποιηθούν την τεχνολογία, ποιες δραστηριότητες είναι κατάλληλες και για πόση ώρα κάθε μέρα.
• Χρησιμοποιήστε την τεχνολογία ως βοήθημα – Ενώ η τεχνολογία χρησιμοποιεί διάφορα ελκυστικά χαρακτηριστικά για να ενθαρρύνει τους χρήστες να περνούν περισσότερο χρόνο μπροστά από μια οθόνη, υπάρχουν λειτουργίες σε πολλές συσκευές που μπορούν να βοηθήσουν τους νέους να ρυθμίσουν τη χρήση τους. Τα περισσότερα smartphones περιλαμβάνουν εργαλεία (ως μέρος ενός συνόλου εργαλείων οικογενειακής ασφάλειας και γονικού ελέγχου) που επιτρέπουν τον περιορισμό της πρόσβασης σε εφαρμογές ή παιχνίδια ανάλογα με το χρόνο και το είδος του περιεχομένου. Υπάρχουν επίσης ρυθμίσεις που μπορούν να επιτρέψουν την απενεργοποίηση των ειδοποιήσεων και άλλων χαρακτηριστικών που προκαλούν έως και απόσπαση της προσοχής. Άλλες λειτουργίες, όπως οι συναγερμοί και τα ημερολόγια, μπορούν να χρησιμοποιηθούν στις συσκευές ως οριοθέτηση για να  υπενθυμίσουν στο παιδί πότε είναι ώρα να βγει από τη συσκευή του ή να τελειώσει μια συγκεκριμένη διαδικτυακή δραστηριότητα.
• Συζητήστε για τις εμπειρίες και τα συναισθήματα που βιώνουν στο διαδίκτυο – Αξιοποιήστε τις ευκαιρίες για να συζητάτε τακτικά με τους μαθητές σας σχετικά με τις διαδικτυακές τους εμπειρίες και τα συναισθήματα τους προκαλούν. Υπενθυμίστε τους ότι η ισορροπημένη χρήση της τεχνολογίας θα πρέπει να τους κάνει να αισθάνονται καλύτερα, όχι χειρότερα. Αν κάτι στο διαδίκτυο τους κάνει να αισθάνονται άσχημα ή επηρεάζει αρνητικά μέρος της ζωής τους, τότε αυτό είναι ένα πρόβλημα. Η παρότρυνση των μαθητών να μιλήσουν σε έναν ενήλικα που εμπιστεύονται αν έχουν ανησυχίες σχετικά με τη χρήση του διαδικτύου είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος περαιτέρω συζήτησης για την αντιμετώπιση του ζητήματος.
• Αναζήτηση αλλαγών στη συμπεριφορά – Οι διαδικτυακές εμπειρίες μπορούν να βλάψουν την υγεία και την ασφάλεια των νέων. Ένας νέος που χρησιμοποιεί την τεχνολογία με προβληματικό τρόπο ή που εκφοβίζεται, πέφτει θύμα εκμετάλλευσης ή κακοποιείται μέσω της τεχνολογίας μπορεί να παρουσιάσει αλλαγές στη συμπεριφορά του. Γίνονται πιο απόμακροι, πιο μυστικοπαθείς, αγχώνονται αν δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν την τεχνολογία ή/και οι σχέσεις τους με την οικογένεια και τους φίλους τους μπορεί να αλλάξουν. Η σχολική τους επίδοση μπορεί επίσης να επηρεαστεί. Παρόλο που κανένα από αυτά δεν είναι οριστικό σημάδι ότι ένα παιδί κακοποιείται ή παρενοχλείται από τη χρήση της τεχνολογίας, είναι όλα σαφείς ενδείξεις ότι κάτι δεν πάει καλά στη ζωή τους. Προσέξτε αυτές τις αλλαγές στη συμπεριφορά και αναφέρετε τυχόν ανησυχίες σύμφωνα με τις διαδικασίες παιδικής προστασίας του σχολείου σας. Η υπενθύμιση σε ένα παιδί ότι είστε εκεί για να το υποστηρίξετε είναι επίσης πάντα ένα καλό βήμα.
• Διερεύνηση στρατηγικών για τον περιορισμό των κινδύνων – Μπορούν να αναπτυχθούν κατάλληλες στρατηγικές για τον περιορισμό των κινδύνων γύρω από τη χρήση της τεχνολογίας. Ένα καλό παράδειγμα είναι ο κανόνας 20:20:20, που σημαίνει για κάθε 20 λεπτά που περνάτε κοιτάζοντας μια οθόνη, αφιερώστε 20 δευτερόλεπτα κοιτάζοντας κάτι σε απόσταση 20 μέτρων. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στη χαλάρωση των μυών γύρω από τα μάτια για την πρόληψη της κόπωσης των ματιών και των πονοκεφάλων.

Ενθαρρύνετε τους μαθητές σας να σκεφτούν άλλες πρακτικές λύσεις που θα τους βοηθήσουν να μετριάσουν τους κινδύνους για την ψυχική και σωματική υγεία τους.

 

Περισσότερες πληροφορίες και πηγές

Οι παρακάτω πηγές διαθέτουν χρήσιμες πληροφορίες και δυνατότητες για την ενημέρωση των νέων γύρω από τις υγιείς συνήθειες στο διαδίκτυο:

• Better Internet for Kids Resources: Εκπαιδευτικές πηγές από όλο το δίκτυο Κέντρων Ασφαλούς Διαδικτύου του Insafe. Μπορείτε να αναζητήσετε με τη λέξη “persuasive design”, “screen time”, “addiction” και “balance”, πηγές ανά ηλικιακή ομάδα.  
• Eλληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου -SaferInternet4Kids.gr: Ενημερωτικές και εκπαιδευτικές πηγές για όλες τις ηλικιακές ομάδες παιδιών. Επίσης για συμβουλές και κατευθύνσεις για θέματα υπερβολικής ενασχόλησης μπορείτε να αναζητήσετε βοήθεια μέσω της Help-line.gr δωρεάν και ανώνυμα στο τηλέφωνο 210 6007686.  
• CO:RE Evidence Base: Βάση δεδομένων με δημοσιεύσεις και έρευνες σχετικά με τις διαδικτυακές εμπειρίες των νέων. Η αναζήτηση στη βάση δεδομένων με την ένδειξη “screen time” και “addiction” σας επιτρέπει να περιηγηθείτε και να διαβάσετε σχετικές έρευνες που σχετίζονται με αυτό το θέμα.
• School of Social Networks: Αυτή η πηγή αναφέρεται σε παιδιά πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, δασκάλους και γονείς. Παρέχει πληροφορίες και συμβουλές για διάφορα διαδικτυακά ζητήματα, συμπεριλαμβανομένης και της υγιούς διαδικτυακής συμπεριφοράς. Υπάρχουν αρκετές δραστηριότητες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από εκπαιδευτικούς στην τάξη ή από τους γονείς στο σπίτι.
• Digital Wellbeing – Google: Αυτό το εργαλείο από την Google εξηγεί πως οι τεχνολογικές συνήθειες επηρεάζουν την υγεία και προτείνει αλλαγές για να είμαστε σωματικά και ψυχικά υγιείς. Η Google επίσης διαθέτει ένα σύνολο πειραμάτων διαδικτυακής υγείας που μπορείτε να εξερευνήσετε μαζί με τους μαθητές σας.
• Digital Wellbeing Hub: Αυτό το εκπαιδευτικό εργαλείο από το SWGfL (του Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου του Ην. Βασιλείου) παρέχει πληροφορίες και πηγές για να παροτρύνει τους μαθητές σε υγιή διαδικτυακή συμπεριφορά.

 

Πηγή: BIK Teacher corner

 

 

 

 

SID 2024 – Αλγόριθμοι

Αλγόριθμοι

Η έννοια των αλγορίθμων είχε γίνει αρχικά γνωστή πριν από χιλιάδες χρόνια από τους μαθηματικούς της Αρχαίας Ελλάδας. Η λέξη «αλγόριθμος» προέρχεται από το λατινοποιημένο όνομα ενός Πέρση μαθηματικού του 9ου αιώνα – “Algoritmi” – και η σύγχρονη χρήση της λέξης προέκυψε γύρω στον 19ο αιώνα. Σήμερα πλέον, οι αλγόριθμοι χρησιμοποιούνται συνεχώς σε πολλές διαδικασίες και συστήματα που «ενεργοποιούν» και «κινούν» την καθημερινή μας ζωή. Η ευαισθητοποίηση του κόσμου έχει εξαπλωθεί τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας της συχνής χρήσης των αλγορίθμων στα διαδικτυακά παιγνίδια, στις ιστοσελίδες και στις εφαρμογές που πολλοί από εμάς, μικροί και μεγάλοι, χρησιμοποιούμε καθημερινά. Στην παρούσα ενότητα θα εμβαθύνουμε σε μια επισκόπηση του τι είναι οι αλγόριθμοι και πως εφαρμόζονται στο διαδίκτυο. Θα τονιστούν οι θετικές εφαρμογές τους αλλά και οι πιθανοί κίνδυνοι που ενέχουν. Θα αναφερθούν πρακτικά βοηθήματα, για να μπορείτε εσείς ως εκπαιδευτές, να υποστηρίξετε τους μαθητές σας στην κατανόηση της επίδρασης των αλγορίθμων στον αυτοπροσδιορισμό τους, την ασφάλεια και την ευημερία τους.

 

Τι είναι οι αλγόριθμοι;

Οι αλγόριθμοι είναι σύνολα οδηγιών που δίδονται στα προγράμματα υπολογιστών για την εκτέλεση συγκεκριμένων εργασιών. Αυτό μπορεί να είναι κάτι απλό, όπως η ιεράρχηση ή η κατηγοριοποίηση αντικειμένων βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων (π.χ. η ταξινόμηση ενός συνόλου αριθμών από το μικρότερο προς το μεγαλύτερο ή η αναζήτηση δεδομένων για μια συγκεκριμένη τιμή) ή κάτι πιο σύνθετο όπως οι μαθηματικοί τύποι, μέχρι και εξαιρετικά πολύπλοκες διαδικασίες, όπως στην τεχνητή νοημοσύνη όπου οι μηχανές εκπαιδεύονται σε τεράστια σύνολα δεδομένων που εισάγονται ως δεδομένα στους αλγόριθμους.

 

Πως χρησιμοποιούνται οι αλγόριθμοι στο διαδίκτυο;

Οι αλγόριθμοι στις ιστοσελίδες, στις διαδικτυακές εφαρμογές και στα παιχνίδια μπορούν να εκτελέσουν διάφορες λειτουργίες. Πολλές από αυτές βασίζονται στην προσαρμογή της εμπειρίας ενός χρήστη ώστε να είναι πιο σχετική και ενδιαφέρουσα, με βάση την προηγούμενη διαδικτυακή συμπεριφορά του και τα προσωπικά του δεδομένα.

 

Δραστηριότητα: 

Φτιάξτε μια λίστα με όσες διαδικτυακές εφαρμογές γνωρίζετε οι οποίες χρησιμοποιούν αλγορίθμους για να τροποποιήσουν τη διαδικτυακή σας εμπειρία. Μπορεί να περιλαμβάνει κοινωνικά δίκτυα, ιστοσελίδες, μηχανές αναζήτησης ή  διαδικτυακά παιχνίδια. Μην αγχωθείτε αν δεν μπορείτε να σκεφτείτε πολλές, στο επόμενο μέρος της ενότητας αναφέρονται παραδείγματα για να εξηγήσουμε το βάθος και το εύρος της διαδικτυακής χρήσης των αλγορίθμων.

 

Η πρακτική εφαρμογή των αλγορίθμων στο διαδίκτυο

• Παιχνίδια – Οι αλγόριθμοι χρησιμοποιούνται σε όλες τις φάσεις των βιντεοπαιχνιδιών και των διαδικτυακών παιχνιδιών για ενέργειες όπως ο έλεγχος των χαρακτήρων, η βαθμολογία, η αναζήτηση της πορείας, η ολοκλήρωση των στόχων ή στο να μετατρέπουν τους χαρακτήρες ώστε να μοιάζουν αληθινοί και σε άλλα πολλά.
• Μηχανές αναζήτησης – Όταν αναζητούμε κάτι με λέξεις κλειδιά στο Google, το Bing ή κάπου αλλού, ένας τεράστιος αριθμός αλγορίθμων ενεργοποιείται για να οργανώσει, να κατηγοριοποιήσει και να ιεραρχήσει τα πιθανά αποτελέσματα της αναζήτησης μας. Όλα αυτά γίνονται με βάση τη σχετικότητα, τη χρονολογία και τη συνδεσιμότητας τους. Κάθε φορά που ένας χρήστης εισέρχεται σε μια από τις μηχανές αναζήτησης, οι αλγόριθμοι συνυπολογίζουν άλλους παράγοντες, όπως τα προσωπικά δεδομένα του χρήστη, το πρόσφατο ιστορικό αναζήτησης του και τη διαδικτυακή συμπεριφορά του.
• Ιστοσελίδες – Κάποιες ιστοσελίδες που επισκέπτεστε για πρώτη φορά χρησιμοποιούν αλγόριθμους για να διαχωρίσουν και να κατηγοριοποιήσουν το περιεχόμενο που θα βλέπετε σε κάθε επίσκεψη, βάσει των προτιμήσεων σας. Οι ιστοσελίδες που εμφανίζουν διαφημίσεις (όπως και οι μηχανές αναζήτησης) χρησιμοποιούν τα δεδομένα που έχουν συλλέξει για κάθε χρήστη για να εμφανίσουν τις ανάλογες διαφημίσεις, σχετικές με τις προτιμήσεις του.
• Κοινωνικά δίκτυα – Οι υπηρεσίες κοινωνικών δικτύων χρησιμοποιούν εκτενώς αλγόριθμους για να αναλύσουν και να μάθουν από τη συμπεριφορά του χρήστη. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει περιεχόμενο που έχει γίνει «αρεστό» ή «αγαπημένο», σε ποιους λογαριασμούς ο χρήστης εγγράφεται ή ακολουθεί, ποιους λογαριασμούς προσθέτει ως φίλους ή ακολουθεί, τι δημοσιεύει, τι μοιράζεται με άλλους χρήστες, πως σχολιάζει ή αλληλοεπιδρά με το περιεχόμενο άλλων, κ.α.
• Υπηρεσίες τυχερών παιχνιδιών – Οι σελίδες τυχερών παιχνιδιών χρησιμοποιούν μια σειρά πολύπλοκων αλγορίθμων προκειμένου να διασφαλίσουν ότι τα παιχνίδια που προσφέρουν είναι δίκαια και τυχαία αλλά και για να αποτρέψουν τη χειραγώγηση και εκμετάλλευση του συστήματος από τους παίκτες.

 

Ποια είναι τα οφέλη των διαδικτυακών αλγορίθμων;

Ένας από τους βασικότερους στόχους των Αλγορίθμων είναι να βοηθήσουν τον χρήστη να έρχεται πρώτα σε επαφή με θέματα που τον ενδιαφέρουν, παρά να βλέπει όλο το περιεχόμενο και να πρέπει να επιλέξει.

Παρακάτω θα διαβάσετε άλλους βασικούς τρόπους που οι αλγόριθμοι μπορούν να ωφελήσουν τα παιδιά και τους νέους στο διαδίκτυο:

• Μείωση του «θυρύβου» – Επιλέγοντας το περιεχόμενο που ενδιαφέρει τον κάθε χρήστη, οι αλγόριθμοι τον προστατεύουν από την επαφή με άσχετα προς αυτόν θέματα. Με την πάροδο του χρόνου, οι αλγόριθμοι γίνονται όλο και πιο αποτελεσματικοί στην αναγνώριση των μοντέλων της συμπεριφοράς ενός χρήστη και του παρουσιάζουν θέματα με μεγαλύτερη ακρίβεια, ενδιαφέρον και σχετικότητα.
• Στοχευμένη διαφήμιση – Καθώς η διαφήμιση αποτελεί βασική πηγή εσόδων για τους περισσότερους ιστότοπους και εφαρμογές, η αφαίρεση ή η απενεργοποίηση των διαφημίσεων είναι συχνά δύσκολη. Ωστόσο, εάν ένας χρήστης πρόκειται να δει διαφημίσεις, η εμπειρία είναι μάλλον πιο ευχάριστη εάν βλέπει διαφημίσεις για προϊόντα που τον ενδιαφέρουν και όχι για προϊόντα που δεν τον ενδιαφέρουν. Οι αλγόριθμοι «μαθαίνουν» ποιες διαφημίσεις είναι σχετικές για κάθε χρήστη.
• Βοηθούν τον χρήστη να βρει αυτό που του αρέσει – Οι αλγόριθμοι μπορούν να βοηθήσουν τους χρήστες να βρουν περισσότερα από αυτά που τους αρέσουν. Εάν ένα παιδί παρακολουθήσει ένα βίντεο για ένα συγκεκριμένο βιντεοπαιχνίδι στο YouTube, οι αλγόριθμοι θα προτείνουν περισσότερα παρόμοια βίντεο.
• Διατηρούν το περιεχόμενο κατάλληλο ανά ηλικία – Εάν ένα παιδί έχει δώσει την ηλικία ή την ημερομηνία γέννησής του στο λογαριασμό του και εφόσον υπάρχουν γονικοί έλεγχοι ή περιορισμοί ηλικίας ή οι αλγόριθμοι έχουν προβλέψει με ακρίβεια την ηλικία του, το προτεινόμενο περιεχόμενο είναι πιο πιθανό να είναι κατάλληλο για την ηλικιακή του ομάδα.

 

Ποιοι είναι οι πιθανοί κίνδυνοι στους νέους;

Παρόλο που οι αλγόριθμοι σχεδιάζονται για να βελτιώνουν την εμπειρία του χρήστη, παράλληλα ενέχουν πιθανούς κινδύνους που μπορεί να επηρεάσουν την ασφάλεια και την ευημερία των νέων:

• Έκθεση σε ακατάλληλο ή επιβλαβές περιεχόμενο – Καθώς οι αλγόριθμοι συχνά φιλτράρουν το περιεχόμενο με βάση τη συμπεριφορά και τα ενδιαφέροντα ενός χρήστη (για παράδειγμα, τι παρακολουθεί συχνότερα ή ποιες λέξεις αναζητά), υπάρχει ο κίνδυνος, εάν ένας νέος αναζητήσει περιεχόμενο που είναι επιβλαβές, ο αλγόριθμος να θεωρήσει λανθασμένα ότι αυτό είναι το περιεχόμενο που θέλει να βλέπει και να παρέχει περισσότερο από αυτό στο μέλλον. Ακόμα και οι αναζητήσεις για κατάλληλο περιεχόμενο μπορεί μερικές φορές να προκαλέσουν αναστάτωση, ιδίως αν οι αλγόριθμοι αποφασίσουν ότι ο χρήστης πρέπει να δει κάτι που προκαλεί ισχυρή συναισθηματική φόρτιση (όπως περιεχόμενο που περιέχει μίσος ή κακοποίηση ζώων). Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι νέοι έχουν εκτεθεί ακούσια σε αρνητικό περιεχόμενο, όπως υλικό για αυτοτραυματισμούς, διατροφικές διαταραχές και επικίνδυνα προγράμματα άσκησης/διατροφής.
• Έκθεση σε παραπληροφόρηση – Οι αλγόριθμοι μπορεί να προσφέρουν στους νέους περιεχόμενο που παρουσιάζει παραπλανητικές ή ψευδείς πληροφορίες αλλά να παρουσιάζεται με τρόπο που να υποδηλώνει ότι είναι αξιόπιστο. Αυτό μπορεί να έχει δυνητικά αρνητικό αντίκτυπο στις πεποιθήσεις και τη συμπεριφορά τους. Καθώς το περιεχόμενο επιλέγεται συχνά με βάση τη συνάφεια και όχι το πόσο πρόσφατο είναι, μπορεί να είναι δύσκολο να καταλάβουμε τι είναι «νέο» και τι μπορεί να έχει συμβεί πριν από μέρες ή εβδομάδες.
• Έκθεση σε στοχευμένες διαφημίσεις – Ενώ οι στοχευμένες διαφημίσεις, εκτός από ενδιαφέρουσες, μπορεί να είναι και πιο πειστικές στην παρότρυνση των νέων να αγοράσουν ή να επιθυμούν προϊόντα και υπηρεσίες.
• Σχεδιασμός που πείθει (persuasive design) – Καθώς οι αλγόριθμοι χρησιμοποιούνται ως μέρος τεχνικών σχεδιασμού για να πείθουν, οι προτάσεις σχετικού περιεχομένου μπορεί να ενθαρρύνουν τους νέους να περνούν περισσότερο χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή στις πλατφόρμες ανταλλαγής βίντεο από ό,τι επιθυμούν. Το φαινόμενο «μόνο ένα ακόμα…» μπορεί να είναι πολύ δελεαστικό!
• Πνευματική απομόνωση και μονόπλευρη πληροφόρηση – Αυτές είναι δύο πιθανές παρενέργειες των εμπειριών που καθοδηγούνται από αλγορίθμους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η πνευματική απομόνωση συμβαίνει όταν μια πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης εμφανίζει μόνο παρόμοιο περιεχόμενο με αυτό που έχετε ήδη βιώσει. Αυτό καθιστά δύσκολο να δείτε νέα πράγματα ή να βιώσετε διαφορετικές απόψεις, προοπτικές και γνώμες. Η μονόπλευρη πληροφόρηση συμβαίνει όταν ένας αλγόριθμος μπορεί να προτείνει άλλους χρήστες για να γίνουν φίλοι ή να τους ακολουθήσετε. Αυτό μπορεί επίσης να έχει ως αποτέλεσμα ένας νέος να αλληλοεπιδρά μόνο με άτομα που μοιράζονται την ίδια κοσμοθεωρία, καθιστώντας πιο δύσκολο να συναντήσει νέες απόψεις. Μπορεί επίσης να τον οδηγήσει να πιστέψει ότι οι απόψεις και οι γνώμες τους είναι πιο διαδεδομένες από ό,τι είναι στην πραγματικότητα.
• Δημιουργία προφίλ – Παράλληλα με τα προσωπικά δεδομένα που μοιράζονται οι χρήστες, οι αλγόριθμοι κάνουν κρίσεις για έναν χρήστη, ορισμένες από τις οποίες μπορεί να είναι ανακριβείς. Οι αλγόριθμοι μπορεί επίσης να ταξινομούν ομάδες χρηστών ως ίδιες ενώ δεν είναι – για παράδειγμα μπορεί να αντιμετωπίζουν όλους τους χρήστες  ηλικίας 13 ετών με τον ίδιο τρόπο και να υποθέτουν ότι όλοι έχουν τα ίδια ενδιαφέροντα και απόψεις, δείχνοντας τους το ίδιο περιεχόμενο. Επειδή οι αλγόριθμοι και τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης κατασκευάζονται και εκπαιδεύονται από ανθρώπους, μπορεί να υπάρχει προκατάληψη (bias) στον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζουν τις πληροφορίες σε άτομα με διαφορετικά χαρακτηριστικά (όπως το φύλο, η εθνικότητα, η θρησκεία και η χώρα). Ορισμένα συστήματα αλγορίθμων μπορούν να δημιουργήσουν προφίλ χρηστών πολύ γρήγορα και μπορεί να είναι δύσκολο να αλλάξει ένα προφίλ αφού έχει δημιουργηθεί. Για παράδειγμα, η Wall Street Journal διεξήγαγε το 2021 μια μελέτη σχετικά με το πώς οι αλγόριθμοι του TikTok κατάλαβαν τα ενδιαφέροντα των χρηστών του. Ανακάλυψαν ότι οι αλγόριθμοι παρακολουθούσαν προσεκτικά το χρόνο και τις προτιμήσεις σε κάθε βίντεο που παρακολουθούσε ένας χρήστης για να καταλάβουν τα ενδιαφέροντά του. Η εφαρμογή μπορούσε να προσδιορίσει με ακρίβεια τα κύρια ενδιαφέροντα ενός νέου χρήστη μέσα σε 30 λεπτά από την εγγραφή του, ακόμη και αν δεν είχε αναζητήσει ή προσδιορίσει αυτές τις πληροφορίες στο προφίλ του.

 

Πώς μπορώ να υποστηρίξω τους νέους;

Είναι σημαντικό να συζητήσετε με τους μαθητές σας τις εμπειρίες τους από τους αλγορίθμους στο διαδίκτυο και ποια μέτρα μπορούν να λάβουν για να ελαχιστοποιήσουν τις πιθανότητες να δουν ή να βιώσουν επιζήμιο ή βλαβερό περιεχόμενο. Τα θέματα που πρέπει να εξετάσετε περιλαμβάνουν:

• Αλγοριθμική γνώση – Με τον ίδιο τρόπο που η γνώση για τα μέσα ενημέρωσης, την πληροφόρηση και οι ψηφιακές δεξιότητες αποτελούν βασικά στοιχεία της ζωής για τους νέους, η αλγοριθμική γνώση είναι επίσης σημαντική. Αυτό δεν απαιτεί βαθιά κατανόηση του τρόπου λειτουργίας των αλγορίθμων αλλά είναι σημαντική η επίγνωση του τρόπου με τον οποίο οι αλγόριθμοι χρησιμοποιούνται για τη στόχευση της διαφήμισης και του περιεχομένου σε ένα άτομο.
• Διδάξτε δεξιότητες κριτικής σκέψης και συλλογισμού – Οι μαθητές πρέπει να μάθουν πως να διακρίνουν τι είναι ακριβές, ανακριβές ή ψευδές στο περιεχόμενο που βλέπουν στο διαδίκτυο. Η ανάπτυξη αυτών των δεξιοτήτων είναι το κλειδί για να τους βοηθήσει να διαχειριστούν καταστάσεις στις οποίες συναντούν παραπλανητικό ή δυνητικά εχθρικό ή επιβλαβές περιεχόμενο.
• Εξερευνήστε τις ρυθμίσεις ασφάλειας και απορρήτου – Ενθαρρύνετε τους νέους να επανεξετάσουν τις ρυθμίσεις στους λογαριασμούς τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, συμπεριλαμβανομένης της καταχώρησης της ακριβούς ημερομηνίας γέννησης τους. Αυτό μπορεί να βοηθήσει τους αλγορίθμους να επιλέξουν περιεχόμενο κατάλληλο για την ηλικία τους. Η διαχείριση των δυνατοτήτων αποκλεισμού/σίγασης (block/mute), το να σταματήσουν να ακολουθούν κάποιον (unfollow), καθώς και η δυνατότητα αναφοράς μπορεί επίσης να εξοπλίσουν τους νέους με στρατηγικές για την αντιμετώπιση ακατάλληλου περιεχομένου που μπορεί να εμφανιστεί στις σελίδες τους.
• Ενθαρρύνετε την εξερεύνηση – Για να διασφαλίσετε ότι οι νέοι δεν παγιδεύονται σε πνευματική απομόνωση και μονόπλευρη πληροφόρηση, ενθαρρύνετέ τους να αναζητούν περιεχόμενο σε διάφορες εφαρμογές/πλατφόρμες, ώστε να συναντούν ευκολότερα διαφορετικές απόψεις και οπτικές γωνίες.

 

Δραστηριότητες για μαθητές:

Τι είναι οι αλγόριθμοι. Υλικό SID 2024

 

Περισσότερες πληροφορίες και πηγές

Οι παρακάτω πηγές προσφέρουν περισσότερες ευκαιρίες για να επεκτείνετε τις γνώσεις και την κατανόηση των αλγορίθμων, καθώς και ευκαιρίες διδασκαλίας για τους μαθητές σας:

• Better Internet for Kids Resources: Εκπαιδευτικές πηγές από όλο το δίκτυο των Κέντρων Ασφαλούς Διαδικτύου Insafe. Μπορείτε να αναζητήσετε με τη λέξη “algorithm” πηγές ανά ηλικιακή ομάδα.
• CO:RE Evidence Base: Βάση δεδομένων με δημοσιεύσεις και έρευνες σχετικά με τις διαδικτυακές εμπειρίες των νέων. Η αναζήτηση στη βάση δεδομένων με την ένδειξη “algorithm” σας επιτρέπει να περιηγηθείτε και να διαβάσετε σχετικές έρευνες που σχετίζονται με αυτό το θέμα.
• Track This: ένα εργαλείο του Mozilla Firefox που ανοίγει εκατοντάδες καρτέλες στο πρόγραμμα περιήγησής σας για να μπερδέψει τους αλγόριθμους εντοπισμού ώστε να μην σας ταξινομήσουν ως ένα συγκεκριμένο τύπο ατόμου!
• YouTube Regrets: μια μελέτη του 2019 από το Mozilla σχετικά με το πώς ο αλγόριθμος προτάσεων του YouTube επηρέασε τους χρήστες.

• Do Algorithms Influence Our Lives and Our Democracy? Ένα δωρεάν σχέδιο μαθήματος από την Common Sense Media, που απευθύνεται σε μαθητές ηλικίας 13-18 ετών.
• Digital Opportunities: Social Media and Algorithms: Δωρεάν μαθήματα και πόροι από τη Meta, από τον πόρο ‘My Digital World’.
• How social media algorithms create echo chambers: Ένα δωρεάν σχέδιο μαθήματος από τον αμερικανικό ραδιοτηλεοπτικό φορέα PBS.

 

Πηγή: BIK Teacher corner

 

 

SID 2024 – Persuasive Design – Σχεδιασμός που πείθει

Persuasive Design – Σχεδιασμός που πείθει

Η χρήση διαδικτυακών πλατφορμών, υπηρεσιών, παιχνιδιών και εργαλείων είναι μέρος της καθημερινής ζωής μας, όπως και των νέων ανθρώπων. Η αλματώδης εξέλιξη της τεχνολογίας την τελευταία δεκαετία έχει διευκολύνει όσο ποτέ μικρούς και μεγάλους να έχουν πρόσβαση και να επωφελούνται από τις διαδικτυακές υπηρεσίες.

Πολλές από τις υπηρεσίες αυτές είναι δωρεάν προς χρήση αλλά υποστηρίζονται από διαφημίσεις ή προτάσεις για αγορές. Ένα ερώτημα που τίθεται είναι πως αυτές οι υπηρεσίες μεγιστοποιούν το κέρδος τους. Την απάντηση σε αυτό, έρχεται να δώσει το «persuasive design» (σχεδιασμός που πείθει).

Η ανάλυση που ακολουθεί αποτυπώνει μια συνολική εικόνα για το τι είναι το persuasive design,  τις κοινές τεχνικές που χρησιμοποιούνται τόσο από τις διαδικτυακές υπηρεσίες όσο και από τους κατασκευαστές συσκευών και  ταυτόχρονα, αναδεικνύονται οι πιθανοί κίνδυνοι των τεχνικών του persuasive design για τους νέους.

 

Τι είναι το persuasive design;

Έχετε πλοηγηθεί ποτέ στην αρχική σελίδα κάποιου κοινωνικού δικτύου ή κάποιας ειδησεογραφικής ιστοσελίδας και βλέπατε συνεχώς νέες αναρτήσεις και «ιστορίες» να εμφανίζονται; Έχετε προσπαθήσει να φτάσετε στο τέλος της σελίδας χωρίς να τα καταφέρετε – επειδή συνεχίζει αέναα; Αυτό ονομάζεται «infinite scroll». Είναι μια τεχνική που χρησιμοποιείται από κάποιες διαδικτυακές πλατφόρμες και υπηρεσίες ώστε να κρατά την προσοχή σας και να σας ενθαρρύνει να παραμένετε στην υπηρεσία όσο περισσότερο γίνεται. Είναι μία από τις πολλές μεθόδους για να συνεχίζετε να περνάτε χρόνο σε μια συσκευή ή εφαρμογή. Όλες αυτές οι τεχνικές αποκαλούνται «persuasive design».

 

Γιατί υπάρχει το persuasive design;

Κάποιες διαδικτυακές υπηρεσίες είναι επί πληρωμή και απαιτούν συνδρομή και πολλά βιντεοπαιχνίδια προϋποθέτουν αγορά για την κατοχή και χρήση τους ενώ υπάρχουν και κάποιες άλλες υπηρεσίες που  επιτρέπουν  την δωρεάν πρόσβαση και χρήση τους. Παρόλο που «φαίνεται» ότι παρέχουν δωρεάν υπηρεσίες,  αυτό ουσιαστικά δε ισχύει. Οι εταιρείες άλλωστε επενδύουν εκατομμύρια ευρώ στην εξέλιξη, διατήρηση και παραμονή αυτών των υπηρεσιών.

Επομένως πώς βγάζουν κέρδος; Με τεχνικές τύπου persuasive design. Οι τεχνικές αυτές είναι προσεκτικά σχεδιασμένες ώστε να ενθαρρύνουν τον χρήστη να χρησιμοποιήσει κι άλλο τη συσκευή ή να μείνει κι άλλο σε μια εφαρμογή/παιχνίδι/ιστοσελίδα. Αυτό μπορεί να φέρει έσοδα στον πάροχο μιας υπηρεσίας με πολλούς τρόπους:

• Διαφημίσεις – Το να δείχνει διαφημίσεις στους χρήστες είναι από τους γρηγορότερους και ευκολότερους τρόπους να βγάλει χρήματα μια εφαρμογή ή παιχνίδι. Πουλάνε «χώρο» διαφημίσεων σε άλλες εταιρίες οι οποίες με τη σειρά τους προβάλουν διαφημίσεις για τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες τους. Όσο περισσότερο ο χρήστης κοιτά την οθόνη της συσκευής, τόσες περισσότερες διαφημίσεις πιθανότατα θα δει. Μπορεί επίσης να αυξηθεί η πιθανότητα αλληλεπίδρασης με μια διαφήμιση προκειμένου ο χρήστης να κάνει κάποια αγορά, πράγμα που επιτρέπει στην εφαρμογή να λάβει προμήθεια.
• Συλλογή Δεδομένων – Μια υπηρεσία ή συσκευή πιθανότατα θα συλλέγει δεδομένα από τους χρήστες της – είτε προσωπικά δεδομένα είτε δεδομένα σχετικά με τη «συμπεριφορά» του κάθε χρήστη. Τα δεδομένα αυτά έχουν αξία και ίσως πουληθούν σε άλλες εταιρίες. Επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθούν από την ίδια την υπηρεσία ώστε να βελτιώσει τις μεθόδους της  να κρατά ένα χρήστη «δεσμευμένο» για περισσότερο χρόνο.
• Επένδυση/δέσμευση – Ιδιαίτερα με τα διαδικτυακά παιχνίδια, όσο περισσότερο παίζει ένας χρήστης, τόσο περισσότερο επενδύει στα κατορθώματα και την πρόοδο του στο παιχνίδι. Αυτό μπορεί να κάνει κάποιον να «δεσμευτεί» πιο εύκολα με προαιρετικές εντός εφαρμογής αγορές, ειδικά αν αυτές μπορούν να διασφαλίσουν την επιτάχυνση της προόδου ή την διατήρηση του ανταγωνισμού με τους συμπαίκτες.

 

Δραστηριότητα: Ταιριάξτε την τεχνική με τη σωστή περιγραφή

Τεχνική	Περιγραφή
Ατελείωτο scrolling	Αυτόματη ανάδυση νέων αναρτήσεων ή ιστοριών καθώς κάνετε κύλιση προς τα κάτω στη σελίδα, ώστε να μη φτάσετε ποτέ στο τέλος.
Ανάπτυξη αποδοτικών αλγορίθμων	Ιστορίες ή βίντεο με παραπλανητικούς ή ακραίους τίτλους που έχουν σχεδιαστεί εσκεμμένα για να τραβούν την προσοχή ή να προκαλούν συναισθήματα.
Ειδοποιήσεις	Το να γίνονται τα κουμπιά «Αποδέχομαι» ή «Εντάξει» μεγαλύτερα από άλλες επιλογές για να «ωθήσουν» έναν χρήστη να τα πατήσει.
Χρήση χρώματος	Ενθάρρυνση των χρηστών να αλληλεπιδράσουν ή να απαντήσουν (για παράδειγμα, δύο μπλε τικ στο WhatsApp, ραβδώσεις Snapchat, «μου αρέσει» και αντιδράσεις).
Τεχνικές ώθησης	Αποστολή μηνυμάτων ειδοποίησης, δόνησης ή οπτικών υπενθυμίσεων για τη μετάδοση ενός «σημαντικού μηνύματος».
Χωρίς αποθήκευση/παύση	Αυτόματη έναρξη ενός άλλου βίντεο (το επόμενο επεισόδιο ή ένα σχετικό βίντεο) για να παρακολουθούν οι χρήστες.
Clickbait	Προσφορά χρονικά περιορισμένων εκπτώσεων σε αγορές ή ενθάρρυνση των χρηστών να αλληλεπιδράσουν με κάτι/κάποιον από φόβο μήπως χάσουν κάτι σημαντικό.
Αυτόματη αναπαραγωγή	Χρήση διασημοτήτων ή influencers για να προτείνουν ένα προϊόν ή μια υπηρεσία ώστε να επηρεάσουν τους ακόλουθούς τους να το αγοράσουν.
Χαρακτηριστικά περιορισμένου χρόνου	Ενθάρρυνση των χρηστών να επαναλαμβάνουν συμπεριφορές για να λάβουν κάτι που τους αρέσει ή απολαμβάνουν.
Μηχανισμοί τυχερών παιχνιδιών	Σχεδιασμός παιχνιδιών που αποτρέπουν την τακτική αποθήκευση ή που προσφέρουν παιχνίδι σε πραγματικό χρόνο.
Επιδοκιμασία/υποστήριξη	Παρουσίαση τυχερών παιχνιδιών επί πληρωμή που μπορεί να δελεάσουν τους χρήστες να ξοδέψουν χρήματα με χαμηλή πιθανότητα επιτυχίας.
Κοινωνική υποχρέωση	Χρήση κόκκινων/πορτοκαλί κύκλων ως ειδοποιήσεων εικονιδίων εφαρμογής και έντονα χρώματα στα κουμπιά.

Ταιριάξατε σωστά τις τεχνικές με τις περιγραφές; Πριν ελέγξετε τις απαντήσεις σας παρακάτω, για κάθε τεχνική, μπορείτε να σκεφτείτε τουλάχιστον μία εφαρμογή/παιχνίδι/υπηρεσία που χρησιμοποιείται από τους μαθητές σας και διαθέτει αυτή τη δυνατότητα;

 

Δραστηριότητα: Απαντήσεις

Τεχνική	Περιγραφή
Ανάπτυξη αποδοτικών αλγορίθμων	Ενθάρρυνση των χρηστών να επαναλαμβάνουν συμπεριφορές για να λάβουν κάτι που τους αρέσει ή απολαμβάνουν.
Ειδοποιήσεις	Αποστολή μηνυμάτων ειδοποίησης, δόνησης ή οπτικών υπενθυμίσεων για τη μετάδοση ενός «σημαντικού μηνύματος».
Χρήση χρώματος	Χρήση κόκκινων/πορτοκαλί κύκλων ως ειδοποιήσεων εικονιδίων εφαρμογής και έντονα χρώματα στα κουμπιά.
Τεχνικές ώθησης	Το να γίνονται τα κουμπιά «Αποδέχομαι» ή «Εντάξει» μεγαλύτερα από άλλες επιλογές για να «ωθήσουν» έναν χρήστη να τα πατήσει.
Χωρίς αποθήκευση/παύση	Σχεδιασμός παιχνιδιών που αποτρέπουν την τακτική αποθήκευση ή που προσφέρουν παιχνίδι σε πραγματικό χρόνο.
Clickbait	Ιστορίες ή βίντεο με παραπλανητικούς ή ακραίους τίτλους που έχουν σχεδιαστεί εσκεμμένα για να τραβούν την προσοχή ή να προκαλούν έντονα συναισθήματα.
Αυτόματη αναπαραγωγή	Αυτόματη έναρξη ενός άλλου βίντεο (το επόμενο επεισόδιο ή ένα σχετικό βίντεο) για να παρακολουθούν οι χρήστες.
Χαρακτηριστικά περιορισμένου χρόνου	Προσφορά χρονικά περιορισμένων εκπτώσεων σε αγορές ή ενθάρρυνση των χρηστών να αλληλεπιδράσουν με κάτι/κάποιον από φόβο μήπως χάσουν κάτι σημαντικό.
Μηχανισμοί τυχερών παιχνιδιών	Παρουσίαση τυχερών παιχνιδιών επί πληρωμή που μπορεί να δελεάσουν τους χρήστες να ξοδέψουν χρήματα με χαμηλή πιθανότητα επιτυχίας.
Επιδοκιμασία/υποστήριξη	Χρήση διασημοτήτων ή influencers για να προτείνουν ένα προϊόν ή μια υπηρεσία, ώστε να επηρεάσουν τους ακόλουθούς τους να το αγοράσουν.
Κοινωνική Υποχρέωση	Ενθάρρυνση των χρηστών να αλληλεπιδράσουν ή να απαντήσουν (για παράδειγμα, δύο μπλε τικ στο WhatsApp, ραβδώσεις Snapchat, «μου αρέσει» και αντιδράσεις).

 

Γιατί λειτουργούν αυτές οι τεχνικές;

Οι τεχνικές persuasive design έχουν σχεδιαστεί προσεκτικά για να εκμεταλλεύονται τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλός μας επεξεργάζεται, δίνει προτεραιότητα στις πληροφορίες και εστιάζει την προσοχή μας. Λειτουργίες όπως οι ειδοποιήσεις, όπου η συσκευή μας θα κάνει ένα χαρακτηριστικό θόρυβο, θα εμφανίζει ένα μήνυμα ή θα εμφανίζει έναν κόκκινο κύκλο στο εικονίδιο της εφαρμογής, έχουν όλες σχεδιαστεί για να τραβούν την προσοχή μας ώστε να συνεχίσουμε να χρησιμοποιούμε μια εφαρμογή ή μια συσκευή. Τα χρώματα και τα εικονίδια που επιλέγονται για τις ειδοποιήσεις, επιλέγονται σκόπιμα για να προσελκύσουν την προσοχή και να ενθαρρύνουν τη δέσμευση, αν και οι θεωρίες πίσω από την ψυχολογία των χρωμάτων είναι κάπως μπερδεμένες.

Τεχνικές ώθησης, όπως το να είναι μερικά κουμπιά μεγαλύτερα ενώ άλλα μικρότερα ή να εμφανίζονται στοιχεία με συγκεκριμένη σειρά, μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για να επηρεάσουν τις ενέργειες ενός χρήστη, εφιστώντας την προσοχή του στα σημεία με τα οποία η εφαρμογή επιθυμεί να στρέψει την προσοχή του χρήστη. Μπορούν επίσης να προτρέπουν τους χρήστες να δώσουν περισσότερα προσωπικά δεδομένα από όσα είναι απαραίτητα.

Ορισμένες τεχνικές διεγείρουν την παραγωγή ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Η ντοπαμίνη είναι μια ορμόνη που σχετίζεται με θετική διάθεση και συμπεριφορές που δημιουργούν συνήθεια. Συνδέεται επίσης με τον εθισμό. Τα χαρακτηριστικά μεταβλητής ανταμοιβής και οι μηχανισμοί τζόγου χρησιμοποιούνται τόσο σε παιχνίδια όσο και σε εφαρμογές κοινωνικών μέσων για να δημιουργήσουν προσμονή, η οποία προωθεί την απελευθέρωση ντοπαμίνης.

Οι τεχνικές «κοινωνικής υποχρέωσης» (social obligation techniques) μπορούν επίσης να έχουν ισχυρό αντίκτυπο σε ορισμένους χρήστες – η γνώση ότι άλλα άτομα σας ενθαρρύνουν ή περιμένουν από εσάς να κάνετε κάτι μπορεί να σας πείσει να «συμμορφωθείτε».

Οι συναισθηματικές τακτικές μπορούν επίσης να επηρεάσουν τη συμπεριφορά – το clickbait ή το περιεχόμενο που προκαλεί έντονα συναισθήματα προσελκύει την προσοχή μας πιο εύκολα. Καταστάσεις όπου νιώθουμε άβολα ή βαριόμαστε μας ενθαρρύνουν να αναζητήσουμε κάτι νέο για να εστιάσουμε την προσοχή μας. Η τρέχουσα διάθεσή μας μπορεί επίσης να επηρεάσει τις επιλογές που κάνουμε και πώς επικοινωνούμε με τους άλλους.

Αυτά είναι ψυχολογικά τρωτά σημεία που έχουμε όλοι ως άνθρωποι, και αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν σχεδιαστεί για να εκμεταλλεύονται αυτές τις ευαλωτότητες για οικονομικό όφελος.

 

Ποιους κινδύνους ενέχουν οι τεχνικές persuasive design για τους νέους;

Oι κίνδυνοι που μπορεί να αντιμετωπίσουν οι νέοι είναι οι ακόλουθοι:

• Επιπτώσεις στη σωματική υγεία – Ο πρωταρχικός ρόλος του persuasive design είναι να αυξήσει τον χρόνο μπροστά στην οθόνη ή την αλληλεπίδραση με μια συσκευή. Οι ώρες που περνάμε κοιτάζοντας μια οθόνη μπορεί να οδηγήσουν σε ψηφιακή καταπόνηση των ματιών (DES), η οποία μπορεί να προκαλέσει πόνους ή κούραση των ματιών και πονοκεφάλους. Μελέτη του 2022 διαπίστωσε ότι περισσότεροι άνθρωποι ανέφεραν ότι εμφάνισαν DES κατά τη διάρκεια του lockdown εξαιτίας του Covid-19, όπου χρησιμοποιούσαν τις συσκευές τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Επίσης, η μελέτη αντικατοπτρίζει τον αντίκτυπο που μπορεί να έχει η εκτεταμένη χρήση της συσκευής στη στάση του σώματος των παιδιών. Άλλες έρευνες επισημαίνουν αυξημένο κίνδυνο παχυσαρκίας εξαιτίας του καθιστικού τρόπου ζωής που ενθαρρύνει η εκτεταμένη χρήση συσκευών. Όσον αφορά τον ύπνο, η επίδραση του μπλε φωτός από τις οθόνες έχει συζητηθεί έντονα αλλά δεν υπάρχει σταθερή συμφωνία σχετικά με την πραγματική έκταση του αντίκτυπου που έχει στον ύπνο. Υπάρχει επίσης μια αμφιλεγόμενη θεωρία σχετικά με τις επιπτώσεις από τη χρήση της τεχνολογίας κοντά στην ώρα του ύπνου αλλά είναι λογικό να συμπεράνουμε ότι η διέγερση του εγκεφάλου κοντά στην ώρα του ύπνου (βλέποντας μια ταινία, παίζοντας ένα παιχνίδι ή κάνοντας κύλιση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) είναι πιθανό να κάνει πιο δύσκολο τον ύπνο.
• Επιπτώσεις στην ψυχική υγεία και ευεξία – Τα στοιχεία είναι λιγότερο ξεκάθαρα όταν πρόκειται για τον αντίκτυπο της παρατεταμένης χρήσης του χρόνου οθόνης/συσκευών στην ψυχική υγεία. Υπάρχουν ορισμένα στοιχεία που υποδηλώνουν ότι η υπερβολική χρήση του διαδικτύου μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλότερη αυτοεκτίμηση και υψηλότερα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης. Ωστόσο, οι λόγοι πίσω από αυτό είναι ασαφείς και μπορεί να έχουν να κάνουν περισσότερο με τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και τις δραστηριότητες στον φυσικό κόσμο (άσκηση, χόμπι, κ.λπ.) τα οποία έχασαν ή έχουν περιορίσει οι νέοι, παρά με το άμεσο αποτέλεσμα του χρόνου χρήσης της τεχνολογίας.
• Αντίκτυπος στην οικονομική ευημερία – Οι νέοι που επηρεάζονται από τεχνικές persuasive design για να ξοδέψουν χρήματα μπορεί να καταλήξουν να ξοδεύουν περισσότερα από ό,τι αναμενόταν ή να μην αναγνωρίζουν πότε κάνουν συμφέρουσες ηλεκτρονικές αγορές. Μπορεί επίσης να αισθάνονται πίεση να ξοδέψουν χρήματα όταν δεν το θέλουν.
• Αλλαγή διάθεσης – Τα επίπεδα ντοπαμίνης στον εγκέφαλο επηρεάζουν τη διάθεση – τα υψηλά επίπεδα της ντοπαμίνης προάγουν ευχάριστα συναισθήματαμ και εγρήγορση, ενώ τα χαμηλά επίπεδα μπορεί να οδηγήσουν σε κούραση, λιγότερο ευχάριστα συναισθήματα (κακή διάθεση), προβλήματα με τον ύπνο, τη μνήμη και την προσοχή. Εάν η χρήση της τεχνολογίας προκαλεί την παραγωγή ντοπαμίνης, υπάρχουν συμπτώματα όταν πέφτουν τά τα επίπεδά της. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε εναλλαγές της διάθεσης που οδηγούν σε απρόβλεπτη συμπεριφορά ή μειωμένη ικανότητα διάκρισης άλλων κινδύνων.

 

Πώς μπορώ να βοηθήσω τους νέους να ελαχιστοποιήσουν τις επιπτώσεις;

Μπορεί να αισθάνεστε ότι υπάρχουν λίγα πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να αποτρέψετε τις συνέπειες του persuasive design. Ωστόσο, υπάρχουν τρόποι να ανακτήσετε τον έλεγχο. Ακολουθούν ορισμένα πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να υποστηρίξετε τους μαθητές σας:

• Ενθαρρύνετε έναν ισορροπημένο ψηφιακό τρόπο ζωής – Αυτό θα διαφέρει από παιδί σε παιδί καθώς εξαρτάται από την ηλικία, τις συνήθειες, τα ενδιαφέροντα και την πρόσβαση στην τεχνολογία. Η ενθάρρυνση ενός καλού συνδυασμού ενδιαφερόντων στον φυσικό κόσμο και διαδικτυακών ενδιαφερόντων, μπορεί να διασφαλίσει ότι η τεχνολογία δεν είναι στο επίκεντρο της ζωής ενός νέου ατόμου. Το να κάνεις πολύ από κάτι – οτιδήποτε και αν είναι αυτό – θα οδηγήσει σίγουρα σε αρνητικά αποτελέσματα και η τεχνολογία δεν διαφέρει! Ένας συνδυασμός δραστηριοτήτων μπορεί να διασφαλίσει ότι τα παιδιά έχουν ενεργό και υγιή ζωή που προάγει τόσο τη σωματική όσο και την ψυχική ευεξία.
• Συζητήστε τεχνικές persuasive design – Το να βοηθήσετε τους μαθητές σας να συνειδητοποιήσουν τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται για την αλλαγή της ψηφιακής τους συμπεριφοράς είναι ένας ισχυρός τρόπος για ανακτήσουν τον έλεγχο. Εάν έχουν επίγνωση, είναι πιο πιθανό να εντοπίσουν αυτές τις τεχνικές και να πάρουν μια συνειδητή απόφαση, αντί να τους εκμεταλλευτούν.
• Εξερευνήστε μαζί τις ρυθμίσεις – Οι περισσότεροι υπολογιστές, smartphones, κονσόλες παιχνιδιών και tablets έχουν ρυθμίσεις που βοηθούν στη διαχείριση ορισμένων τεχνικών persuasive design. Για παράδειγμα, πολλές συσκευές σάς επιτρέπουν να ελέγχετε ποιες εφαρμογές μπορούν να σας στέλνουν ειδοποιήσεις. Η απενεργοποίηση των ειδοποιήσεων για πολλές εφαρμογές/παιχνίδια σημαίνει ότι υπάρχουν λιγότεροι «πειρασμοί» να κοιτάξετε την οθόνη σας. Άλλα εργαλεία σας επιτρέπουν να παρακολουθείτε το χρόνο που ξοδεύετε σε διαφορετικές εφαρμογές βοηθώντας σας να θέσετε ημερήσια όρια ή να προσαρμόσετε το επίπεδο του μπλε φωτός που εκπέμπεται από τη συσκευή.
• Εργαστείτε με τις οικογένειες – Η ευαισθητοποίηση των γονέων/φροντιστών σχετικά με τη φύση του persuasive design μπορεί να τους δώσει τη δυνατότητα να κάνουν περισσότερα στο σπίτι για να ρυθμίσουν τη χρήση τεχνολογίας από το παιδί τους. Η θέσπιση ορίων είναι ένας σημαντικός τρόπος για να διασφαλιστεί ότι η χρήση της τεχνολογίας γίνεται με τους όρους τους και όχι με τους όρους των διαδικτυακών εταιρειών.
• Συζητήστε για τις online αγορές – Η συζήτηση με τους μαθητές σας σχετικά με αγορές εντός των εφαρμογών και των loot boxes μπορεί να είναι ένας χρήσιμος τρόπος για να τους βοηθήσετε να εντοπίσουν τους τρόπους με τους οποίους οι εταιρείες τους ενθαρρύνουν να ξοδέψουν χρήματα. Τα loot boxes θεωρούνται ότι προσομοιάζουν στο τζόγο, επομένως μια τέτοια συζήτηση μπορεί επίσης να βοηθήσει τους μαθητές να αναγνωρίσουν εάν μια αγορά είναι συμφέρουσα για αυτούς ή όχι.

 

Περισσότερες πληροφορίες και πόροι

Θέλετε να μάθετε περισσότερα για το πώς λειτουργεί το persuasive design και πώς να ελαχιστοποιήσετε τις συνέπειες τόσο για εσάς όσο και για τους νέους; Μπορεί να σας φανούν χρήσιμοι αυτοί οι πόροι:

• Better Internet for Kids – Εκπαιδευτικές πηγές από όλο το δίκτυο Insafe των Κέντρων Ασφαλούς Διαδικτύου. Μπορείτε να αναζητήσετε με τις λέξεις κλειδιά “persuasive design” or “screen time”, για πηγές στη γλώσσα σας και για διαφορετικές ηλικιακές ομάδες.
• CO:RE Evidence Base – Μια βάση δεδομένων με δημοσιεύσεις και έρευνες σχετικά με τις διαδικτυακές εμπειρίες των νέων. Η αναζήτηση με τη λέξη κλειδί “persuasive design” σας επιτρέπει να περιηγηθείτε και να διαβάσετε σχετική έρευνα για το ζήτημα αυτό.
• School of Social Networks – Αυτή η πηγή για παιδιά μικρής ηλικίας, δασκάλους και γονείς/φροντιστές παρέχει πληροφορίες και συμβουλές για μια σειρά διαδικτυακών ζητημάτων, συμπεριλαμβανομένων των loot boxes και των υγιών ψηφιακών συμπεριφορών. Υπάρχουν συνοδευτικές δραστηριότητες που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι δάσκαλοι στην τάξη και οι γονείς στο σπίτι.
• Μονοπάτια: Πώς ο ψηφιακός σχεδιασμός θέτει τα παιδιά σε κίνδυνο – Αυτή η αναφορά από το 5Rights παρέχει περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με το γιατί τα χαρακτηριστικά του persuasive design θέτουν τα παιδιά σε κίνδυνο και συστάσεις για την ελαχιστοποίηση αυτών των κινδύνων.
• The Center for Humane Technology – Προσφέρει δωρεάν εκπαιδευτικούς πόρους (που απευθύνονται σε ηλικίες 11+) προσανατολισμένους σε εκπαιδευτικούς, για να βοηθήσουν οι ίδιοι τους μαθητές τους να κατανοήσουν και να εξερευνήσουν ζητήματα όπως το persuasive design.

 

Πηγή: BIK Teacher corner

 

 

SID 2024 – Δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη (Generative AI)

Η τεχνητή νοημοσύνη είναι ένας όρος που πιθανότατα έχετε ακούσει – πολλές από τις διαδικτυακές υπηρεσίες, συσκευές και ψηφιακά εργαλεία που χρησιμοποιούμε στην καθημερινή μας ζωή περιλαμβάνουν κάποια μορφή τεχνητής νοημοσύνης, που μας βοηθά να εκτελούμε εργασίες πιο γρήγορα και εύκολα, στην εργασία, στη διασκέδαση ή στη μάθηση. Η Δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ένα υποσύνολο της τεχνητής νοημοσύνης που μπορεί να δώσει τη δυνατότητα στον καθένα από εμάς να δημιουργήσει ψηφιακό περιεχόμενο. Αυτή η ενότητα παρέχει μια επισκόπηση της Δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης, του τρόπου με τον οποίο χρησιμοποιείται και των ευκαιριών που μπορεί να προσφέρει στους νέους. Θα εξεταστούν επίσης τα ζητήματα και οι κίνδυνοι που σχετίζονται από τη χρήση αυτής της τεχνολογίας, καθώς και πρακτικές συμβουλές για το πώς μπορείτε να υποστηρίξετε τους μαθητές σας στη χρήση της Δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης με ασφάλεια και υπευθυνότητα. Συνοψίζοντας, η τεχνητή νοημοσύνη περιλαμβάνει τη δημιουργία υπολογιστικών συστημάτων που μπορούν να ενεργούν και να σκέφτονται με ανθρώπινη λογική. Αυτό περιλαμβάνει την ικανότητα επεξεργασίας δεδομένων, επίλυσης προβλημάτων, συλλογισμού και εξαγωγής μοτίβων ή ταξινομήσεων καθώς και της εφαρμογής τους σε διάφορες εργασίες ή λειτουργίες. Τα συστήματα που μπορούν να μαθαίνουν και να εφαρμόζουν αυτή τη γνώση ανήκουν στο υποπεδίο της τεχνητής νοημοσύνης που είναι γνωστό ως μηχανική μάθηση, δηλαδή στην ικανότητα των υπολογιστών να μαθαίνουν χωρίς να τους δίνεται ρητός προγραμματισμός. Σε αυτόν τον τομέα, ένα άλλο υποσύνολο γνωστό ως “Βαθιά Μάθηση” χρησιμοποιεί τεχνητά νευρωνικά δίκτυα, συστήματα που μπορούν να επεξεργαστούν πιο σύνθετα μοτίβα και δεδομένα από την παραδοσιακή μηχανική μάθηση.

 

Τι είναι η Δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη;

Οι υποκατηγορίες της «Βαθιάς Μάθησης» εμπίπτουν σε δύο τύπους μοντέλων, το διαχωριστικό και τον παραγωγικό. Οι διαχωριστικοί τύποι μοντέλων εκπαιδεύονται σε δεδομένα με ετικέτες για να μάθουν τα μοτίβα και τις σχέσεις μεταξύ των δεδομένων και των ετικετών τους. Αυτά τα μοντέλα χρησιμοποιούνται για την ταξινόμηση δεδομένων ή την πρόβλεψη μελλοντικών δεδομένων. Για παράδειγμα, ένα μοντέλο θα μπορούσε να εκπαιδευτεί σε φωτογραφίες κάποιου ζώου για να μάθει να αναγνωρίζει το ζώο σε κάθε φωτογραφία. Στη συνέχεια, θα μπορεί να αναγνωρίζει με ακρίβεια το ζώο σε νέες φωτογραφίες που θα του δοθούν.

Τα δημιουργικά μοντέλα εκπαιδεύονται επίσης σε δεδομένα – σε λίγα δεδομένα με ετικέτες και σε περισσότερα δεδομένα χωρίς ετικέτα. Αυτά τα μοντέλα εκτός από ταξινόμηση, αναγνώριση και πρόβλεψη δεδομένων, μπορούν και να παράγουν νέα δεδομένα όπως αυτά που έχουν δει στο παρελθόν. Τα δεδομένα που παράγουν είναι παρόμοια με αυτά που μπορούν να παραχθούν από έναν άνθρωπο, σε μορφή κειμένου ή ομιλίας, χρησιμοποιώντας φυσική γλώσσα, εικόνες, βίντεο ή ηχητικά αρχεία. Αυτό το μοντέλο είναι γνωστό ως Δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη.

Υπάρχουν αρκετά εργαλεία Δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης στο διαδίκτυο, διαθέσιμα για να τα χρησιμοποιήσουν οι χρήστες.

Αυτά περιλαμβάνουν μεγάλα γλωσσικά μοντέλα (LLM) όπως το ChatGPT και το Bard της Google. Πρόκειται για εργαλεία Δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης όπου οι χρήστες μπορούν να εισάγουν ένα κείμενο (ή να θέτουν ερωτήσεις, να ζητούν γραπτές εργασίες, περιλήψεις εννοιών ή πληροφοριών κ.λπ.) και το εργαλείο παρέχει ένα κείμενο ως αποτέλεσμα. Επειδή αυτά τα εργαλεία βασίζονται σε τεχνητά νευρωνικά δίκτυα (πολύπλοκα συστήματα υπολογιστών που μιμούνται τη δομή των νευρώνων του ανθρώπινου εγκεφάλου), αυτά τα εργαλεία μπορούν επίσης να ανταποκρίνονται σε επόμενες ερωτήσεις/οδηγίες και να βελτιώνουν τις απαντήσεις με βάση περαιτέρω πληροφορίες από τον χρήστη.

Για παράδειγμα: ζητήθηκε από την εφαρμογή ChatGPT3.5 να εξηγήσει τι είναι η Δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη χρησιμοποιώντας μη σύνθετους όρους, και αυτό είναι ένα από τα αποτελέσματα που παρήγαγε: «Η Δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να θεωρηθεί ψηφιακός καλλιτέχνης στον κόσμο των υπολογιστών. Μαθαίνει βλέποντας πολλές εικόνες, ιστορίες ή μουσικά κομμάτια. Στη συνέχεια, χρησιμοποιεί αυτά που μαθαίνει για να δημιουργήσει νέες εικόνες, ιστορίες ή μουσικά κομμάτια που φαίνονται αληθινά, παρόλο που στην πραγματικότητα είναι φτιαγμένα από τον υπολογιστή. Φανταστείτε το σαν έναν «φιλικό» διαγωνισμό: ένα μέρος του υπολογιστή προσπαθεί να δημιουργήσει κάτι και ένα άλλο μέρος προσπαθεί να αποφασίσει αν είναι πραγματικό ή όχι. Συνεχίζουν να εξασκούνται και να ανταγωνίζονται μέχρι ο υπολογιστής να γίνει πολύ καλός στο να φτιάχνει πράγματα που μοιάζουν σχεδόν σαν να έχουν γίνει από άνθρωπο. Αυτού του είδους η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να γράφει νέα κείμενα που ακούγονται σαν να έχουν γραφτεί από ανθρώπους, να φτιάχνει εικόνες που μοιάζουν με πραγματικές φωτογραφίες, ακόμα και να συνθέτει μουσική που ακούγεται σαν να έχει γίνει από ανθρώπους. Είναι επίσης χρήσιμη για τη δημιουργία περισσότερων δεδομένων για να διδάξει άλλα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης, να βρει νέες ιδέες, ακόμη και να βοηθήσει τους επιστήμονες να ανακαλύψουν νέα φάρμακα».

Με απλά λόγια, η Δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη βοηθά τους υπολογιστές «να γίνουν καλλιτέχνες, μαθαίνοντας από όσα έχουν δει και ακούσει στο παρελθόν και χρησιμοποιώντας αυτή τη γνώση για να δημιουργήσουν νέα πράγματα που φαίνονται αληθινά.» Αξίζει να έχετε υπόψη σας ότι η παραπάνω απάντηση ήταν η τρίτη απάντηση που παρήγαγε το ChatGPT. Η πρώτη απάντηση ήταν υπερβολικά μεγάλη και περίπλοκη, οπότε ζητήθηκε να συνοψιστεί σε 250 λέξεις ή λιγότερο. Η δεύτερη απάντηση χρησιμοποιούσε επίσης πολύ περίπλοκη γλώσσα, οπότε ζητήθηκε να απλοποιήσει τη γλώσσα. Οι χρήστες μπορούν να τελειοποιήσουν την απάντηση με βάση τις απαιτήσεις τους – όσο περισσότερα κριτήρια δίνετε στο γλωσσικό μοντέλο, τόσο καλύτερα μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις σας. Όπως ανέφερε το ChatGPT στην απάντησή του, υπάρχουν περισσότερα εργαλεία Δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης που μπορούν να παράγουν άλλα αποτελέσματα, όπως εικόνες/βίντεο και ήχο/μουσική. Δημοφιλή εργαλεία δημιουργίας εικόνων περιλαμβάνουν το DALL.E 2 και το Midjourney και δημοφιλή εργαλεία δημιουργίας ήχου περιλαμβάνουν το AudioCraft της Meta και το Beatoven.ai. Διατίθεται μεγάλος (και συνεχώς αυξανόμενος) αριθμός εργαλείων και πολλά από αυτά είναι δωρεάν για τους χρήστες του διαδικτύου, αν και απαιτούν τη δημιουργία ενός δωρεάν λογαριασμού. Τα περισσότερα εργαλεία δημιουργίας εικόνων απαιτούν συνδρομή επί πληρωμή. 

 

Δραστηριότητα 

Πριν προχωρήσουμε σε αυτή την ενότητα, αξίζει να εξερευνήσουμε μερικά εργαλεία Δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης για να αποκτήσουμε μια αίσθηση για το πώς λειτουργούν και τι μπορούν να παράγουν. Ακολουθούν ορισμένες προτεινόμενες ιδέες για να δοκιμάσετε ένα εργαλείο, αλλά μπορείτε να είστε όσο δημιουργικοί ή εφευρετικοί επιθυμείτε – είναι πιθανό οι μαθητές σας να χρησιμοποιούν ήδη κάποια από αυτά τα εργαλεία.

• Ζητήστε από ένα Γλωσσικό μοντέλο όπως το ChatGPT να γράψει στίχους για ένα νέο τραγούδι στο ύφος του αγαπημένου σας συγκροτήματος/καλλιτέχνη. Ποιες οδηγίες μπορείτε να δώσετε για να βελτιώσετε το αποτέλεσμα; (π.χ. περισσότεροι/λιγότεροι στίχοι, βασίστε το τραγούδι σε ένα θέμα, κάντε τους στίχους αλλιώτικους, κ.λπ.)

• Αναθέστε σε ένα εργαλείο δημιουργίας εικόνων όπως το Gencraft (δωρεάν) να δημιουργήσει μια εικόνα του αγαπημένου σας ζώου που κάνει κάτι απροσδόκητο σε μια ασυνήθιστη τοποθεσία. Παρακάτω είναι αυτό που δημιουργήθηκε με επιλεγμένο το «στυλ καρτούν» και θέμα «Ένα πάντα με πράσινο κοστούμι που παίζει σαξόφωνο δίπλα σε έναν ροζ καταρράκτη»:

Δημιουργήστε ένα νέο τραγούδι/μουσικό κομμάτι χρησιμοποιώντας ένα εργαλείο όπως το BeatBot (δωρεάν) στο στυλ του αγαπημένου σας μουσικού είδους, με στίχους για το αγαπημένο σας φαγητό. Δείτε τι δημιουργήθηκε με θέμα «Ένα αισιόδοξο ποπ τραγούδι της δεκαετίας του ’90 για την πίτσα πεπερόνι» – “An upbeat 90s pop song about pepperoni pizza”.  

 

Ποια είναι τα οφέλη της χρήσης της Δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης;

Όπως αναμφίβολα ανακαλύψατε εξερευνώντας κάποια εργαλεία Δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης, μπορεί να είναι πολύ διασκεδαστική η χρήση τους. Παράλληλα, υπάρχουν κάποιες πολύ ουσιαστικές ευκαιρίες και οφέλη που μπορούν να προσφέρουν στους νέους:

• Δημιουργικότητα – Αν και η ποιότητα των αποτελεσμάτων αυτών των εργαλείων μπορεί να ποικίλλει δραματικά, λειτουργούν ως ένα εξαιρετικό σημείο εκκίνησης για την ανάπτυξη και διερεύνηση ιδεών ή τη δημιουργία ενός ερεθίσματος. Ως εκπαιδευτικός, μπορεί επίσης να είστε σε θέση να επωφεληθείτε από τη χρήση αυτών των εργαλείων στην τάξη. Μπορείτε να ζητήσετε από τους μαθητές σας να γράψουν μια ιστορία ή μια περιγραφή με βάση μια εικόνα που έχει δημιουργηθεί από τεχνητή νοημοσύνη ή μια ιδέα για μια ιστορία που έχει δημιουργηθεί από τεχνητή νοημοσύνη. Ή να δημιουργήσουν έργα τέχνης στην τεχνητή νοημοσύνη που μιμούνται τα στυλ πολλών καλλιτεχνών ταυτόχρονα.
• Γρήγορα και εύκολα – Πολλά εργαλεία Δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης δεν απαιτούν τίποτα περισσότερο από μια εντολή κειμένου από τον χρήστη για να δημιουργήσουν κάτι αλλά προσφέρουν πολλά επίπεδα πολυπλοκότητας για όσους επιθυμούν να εξερευνήσουν και να βελτιώσουν το αποτέλεσμα.  Καθώς τα περισσότερα εργαλεία λειτουργούν στο cloud, δεν χρειάζεται να γίνει λήψη ή εγκατάσταση λογισμικού και η τεράστια ισχύς της επεξεργασίας στο cloud παράγει αποτελέσματα σε δευτερόλεπτα.
• Επιτρέπει τη δημιουργία χωρίς ικανότητες/δεξιότητες – Αν και είναι δύσκολο να ισχυριστεί κανείς ότι το σημερινό επίπεδο δημιουργικού περιεχομένου με τεχνητή νοημοσύνη είναι ίσο (ή και ανώτερο) με αυτό του έργου που παράγεται από ανθρώπους, τα εργαλεία αυτά μπορούν να επιτρέψουν σε οποιονδήποτε χωρίς τις απαιτούμενες δεξιότητες ή ικανότητες να δημιουργήσει υλικό. Κάποιος χωρίς καλλιτεχνικές ικανότητες μπορεί να χρησιμοποιήσει ένα εργαλείο δημιουργίας εικόνων για να δημιουργήσει ένα έργο τέχνης, και τα γλωσσικά μοντέλα επιτρέπουν τη δημιουργία στίχων και ποίησης χωρίς τις απαραίτητες δεξιότητες. Αυτά τα εργαλεία προσδίδουν επίσης αξία σε όσους διαθέτουν υπόβαθρο, για παράδειγμα, ένας καλλιτέχνης άτομο μπορεί να είναι σε θέση να βελτιώσει το έργο του χρησιμοποιώντας τη Δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη με τρόπο που κάποιος που δεν είναι καλλιτέχνης να μην μπορεί.
• Ως επί το πλείστον δωρεάν – Ορισμένα εργαλεία απαιτούν συνδρομή, αλλά υπάρχουν πολλές δωρεάν εναλλακτικές λύσεις που μπορούν να καλύψουν τις δημιουργικές ανάγκες ενός ατόμου. Ορισμένα δωρεάν εργαλεία δίνουν στους χρήστες έναν περιορισμένο αριθμό δημιουργιών την ημέρα.
• Εκτέλεση εργασιών για εξοικονόμηση χρόνου – Πολλά εργαλεία, ιδίως τα γλωσσικά μοντέλα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη γρήγορη εκτέλεση εργασιών που κανονικά θα απαιτούσαν πολύ χρόνο αλλά δεν απαιτούν ανθρώπινη σκέψη ή παρέμβαση. Αυτό μπορεί να εξοικονομήσει χρόνο και επιτρέπει στους ανθρώπους να επικεντρωθούν σε πιο σύνθετες ή απαιτητικές εργασίες που απαιτούν τη συμβολή τους.
• Προσβασιμότητα – Ένα τεράστιο πλεονέκτημα ορισμένων εργαλείων είναι η πρόσβαση που επιτρέπουν σε χρήστες με αναπηρίες ή μαθησιακές ανάγκες. Για παράδειγμα, τα προγράμματα ανάγνωσης τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να περιγράψουν με ακρίβεια εικόνες σε κάποιον με μειωμένη όραση ή να μετατρέψουν το κείμενο σε ομιλία με φυσικό ήχο. Τα γλωσσικά μοντέλα μπορούν να μεταφέρουν πληροφορίες κειμένου με διαφορετικούς τρόπους (όπως επίπεδο πολυπλοκότητας ή μήκος) ανάλογα με τις ανάγκες του χρήστη. Ορισμένα εργαλεία μπορούν να μαθαίνουν τις ανάγκες του χρήστη και να διαμορφώνουν ή να παρουσιάζουν αυτόματα το αποτέλεσμα που ανταποκρίνεται στις ανάγκες αυτές.

 

Ποια είναι τα εμπόδια και οι κίνδυνοι για τους νέους που χρησιμοποιούν τη Δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη;

Παρόλο που τα εργαλεία της Δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης έχουν πολλά οφέλη για τους χρήστες, υπάρχουν μερικά προβλήματα και κίνδυνοι, τους οποίους πρέπει να γνωρίσουν και να αντιληφθούν οι νέοι:  

• Ακρίβεια – Τα γλωσσικά μοντέλα όπως το ChatGPT είναι ικανά να παράγουν απαντήσεις σε φυσική γλώσσα που “ακούγονται” σωστά, αλλά αυτό δεν σημαίνει πάντα ότι οι πληροφορίες που περιέχουν είναι αληθινές ή ακριβείς. Η OpenAI, οι δημιουργοί του ChatGPT, αναγνωρίζουν ότι το εργαλείο μπορεί να «φαντάζεται» αποτελέσματα και να επινοεί γεγονότα. Ανεπίσημα, ορισμένοι χρήστες έχουν διαπιστώσει ότι, όταν το ChatGPT δεν μπορεί να βρει σχετικά δεδομένα, γεγονότα ή στατιστικά στοιχεία για να απαντήσει σε μια ερώτηση, μπορεί να επινοήσει αυτές τις πληροφορίες προκειμένου να δώσει μια απάντηση. Το 2023, δύο δικηγόροι της Νέας Υόρκης τιμωρήθηκαν με πρόστιμο επειδή υπέβαλαν ένα νομικό υπόμνημα που περιείχε έξι φανταστικές παραπομπές σε νομικές υποθέσεις που δημιουργήθηκαν από το ChatGPT. Επομένως, το γεγονός ότι ένα σύστημα υπολογιστών τεχνητής νοημοσύνης έχει δημιουργήσει κάτι, δεν σημαίνει ότι αυτό είναι αυτόματα ακριβές ή ακόμη και αληθινό.
• Εμπιστοσύνη – Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να κάνει λάθη, αλλά μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί συνειδητά για τη δημιουργία περιεχομένου που αντικατοπτρίζει την προτίμηση ή τις απόψεις ενός χρήστη. Εάν αυτό το περιεχόμενο κοινοποιείται ευρέως σε άλλους διαδικτυακούς χρήστες ως μέρος μιας εκστρατείας παραπληροφόρησης, υπάρχει ο κίνδυνος ορισμένοι χρήστες να πιστέψουν ότι το περιεχόμενο είναι αληθινό ή πραγματικό. Αυτό ίσως επηρεάσει τις δικές τους απόψεις, προκαταλήψεις και πεποιθήσεις, οι οποίες με τη σειρά τους θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ενέργειες που θέτουν τους ίδιους ή άλλους σε κίνδυνο. Στις αρχές του 2023, εικόνες που δημιουργήθηκαν από τεχνητή νοημοσύνη και απεικόνιζαν τον Ντόναλντ Τραμπ να συλλαμβάνεται, κυκλοφόρησαν ευρέως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, γεγονός που οδήγησε ορισμένους χρήστες να τις θεωρήσουν γνήσιες.
• Λογοκλοπή/πνευματική ιδιοκτησία – Μια ανησυχία για πολλούς εκπαιδευτικούς είναι ότι οι νέοι που χρησιμοποιούν τη Δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη για να γράψουν ένα κείμενο, μπορεί είτε να χρησιμοποιήσουν το κείμενο χωρίς να το επεξεργαστούν, κάτι που θα μπορούσε να θεωρηθεί λογοκλοπή του έργου του γλωσσικού μοντέλου (ένα θέμα που είναι ακόμη υπό συζήτηση), είτε να λογοκρίνουν ακούσια το έργο των πραγματικών δημιουργών. Υπάρχουν ερωτήματα που η κοινωνία δεν έχει ακόμη απαντήσει ή συμφωνήσει σχετικά με τα πνευματικά δικαιώματα, την πνευματική ιδιοκτησία και την ιδιοκτησία γύρω από τη Δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη. Μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να «κατέχει» το περιεχόμενο που δημιουργεί; Θα πρέπει να αποζημιώνονται οι κάτοχοι πνευματικών δικαιωμάτων εάν το έργο τους χρησιμοποιείται για την εκπαίδευση ενός δημιουργικού μοντέλου τεχνητής νοημοσύνης ώστε να το αναπαράγει; Πώς θα πρέπει να εφαρμόζεται η «δίκαιη χρήση» στη Δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη όταν οι νόμοι αυτοί διαφέρουν από χώρα σε χώρα;
• Επιβλαβές περιεχόμενο – Τα εργαλεία Δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης μπορούν να εμφανίσουν αποτελέσματα που ανταποκρίνονται στην εντολή/αίτημα που τους δόθηκε, αλλά εξακολουθεί να είναι πιθανό το παραγόμενο υλικό να εκθέσει ένα νεαρό άτομο σε κάτι επιβλαβές, ακατάλληλο ή παράνομο. Στα περισσότερα εργαλεία υπάρχουν ενσωματωμένες δικλείδες ασφαλείας που αποτρέπουν τους χρήστες από το να ζητούν πληροφορίες ή να δημιουργούν παράνομο περιεχόμενο (για παράδειγμα, ένα γλωσσικό μοντέλο δεν θα παρέχει οδηγίες για το πώς να κατασκευάσει κανείς μια βόμβα ή να αποκτήσει πρόσβαση σε ένα κλειδωμένο αυτοκίνητο). Ωστόσο, όπως συμβαίνει με κάθε τεχνολογία, υπάρχουν τρόποι να παρακάμψετε αυτούς τους περιορισμούς! Μια συνηθισμένη μέθοδος είναι να δώσετε εντολή στο ChatGPT να υιοθετήσει μια ανήθικη, πάντα ειλικρινή προσωπικότητα, και στη συνέχεια να του κάνετε ερωτήσεις που κανονικά θα αρνιόταν. Αν και υπάρχουν μερικές φορές δικαιολογημένοι λόγοι για να θέλει κανείς να παρακάμψει την ηθική και δεοντολογική κωδικοποίηση που είναι ενσωματωμένη στα εργαλεία δημιουργικής  τεχνητής νοημοσύνης, κάτι τέτοιο μπορεί να οδηγήσει τους νέους σε καταστάσεις όπου βλέπουν ή μαθαίνουν επιβλαβή πράγματα.
• Προστασία προσωπικών δεδομένων – Όπως και με το επιβλαβές περιεχόμενο, υπάρχουν μέθοδοι που μπορούν να κάνουν τα γλωσσικά μοντέλα να αποκαλύψουν προσωπικά δεδομένα του χρήστη, για παράδειγμα μέσω της τακτικής υποβολής ερωτήσεων. Είναι επίσης σημαντικό να γνωρίζετε ότι τα εργαλεία Δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης που απαιτούν τη δημιουργία προσωπικού λογαριασμού έχουν ως ελάχιστη ηλικία τα 13 έτη, ώστε να συμμορφώνονται με τους νόμους περί προστασίας δεδομένων, όπως τον κανονισμό GDPR. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι χρήστες πρέπει να είναι τουλάχιστον 18 ετών για να χρησιμοποιήσουν την υπηρεσία.
• Ενίσχυση προκαταλήψεων – Τα εργαλεία Δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης εκπαιδεύονται σε μεγάλες ποσότητες δεδομένων και υπάρχοντος περιεχομένου, ώστε να μπορούν να παράγουν παρόμοιο νέο υλικό. Ανάλογα με τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται, υπάρχει ο κίνδυνος το εργαλείο να διαθέτει εγγενείς προκαταλήψεις. Σύμφωνα με το άρθρο του Bloomberg του 2023 διαπιστώθηκε ότι ένα εργαλείο τεχνητής νοημοσύνης μετατροπής κειμένου σε εικόνα παρουσίασε με φυλετική και έμφυλη προκατάληψη  τη σχέση με τα υψηλά και χαμηλά αμειβόμενα επαγγέλματα.
  Οι νέοι που χρησιμοποιούν αυτά τα εργαλεία μπορεί να μην έχουν επίγνωση ότι ίσως τους παρουσιάζεται  προκατειλημμένο αποτέλεσμα, το οποίο μπορεί να επηρεάσει τις απόψεις και τις πεποιθήσεις τους.
• Επίδραση στην εκπαίδευση – Η Δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ένα σύνολο εργαλείων που θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με υπευθυνότητα για την ενεργοποίηση ή την ενίσχυση των δεξιοτήτων, των γνώσεων και της μάθησης. Ωστόσο, εάν οι μαθητές χρησιμοποιούν τα γλωσσικά μοντέλα για να γράφουν τις απαντήσεις ή τις εκθέσεις τους, τότε πιθανώς να δημιουργείται κενό στη μάθηση τους αναφορικά με μια έννοια/θέμα. Το περιεχόμενο που παράγεται από την τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να συγκαλύψει τα κενά στην κατανόηση ενός μαθητή, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει προβλήματα αργότερα στην εκπαίδευσή του.

 

Ποια συμβουλή μπορώ να δώσω στους μαθητές μου σχετικά με τη Δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη;

Μπορείτε να παροτρύνετε τους μαθητές σας στη χρήση της Δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης με ασφάλεια και υπευθυνότητα, με διάφορους τρόπους. Οι παρακάτω συμβουλές θα πρέπει να ληφθούν υπόψη ανάλογα με την ηλικία και την εμπειρία των μαθητών σας:

• Εξερευνήστε μαζί τους τα εργαλεία – Η Δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη έχει γίνει ευρέως γνωστή και πολλά παιδιά και έφηβοι γνωρίζουν ή είναι περίεργοι να γνωρίσουν τα εργαλεία της και το τι μπορούν να κάνουν. Κάποιοι μαθητές ίσως χρησιμοποιούν αυτά τα εργαλεία ήδη στην καθημερινότητα τους. Αφιερώστε χρόνο για να μάθετε ποια εργαλεία χρησιμοποιούν ή τους ενδιαφέρουν και εξερευνήστε τα μαζί σαν ομάδα. Μπορείτε να φτιάξετε και εσείς λογαριασμό ως ενήλικας, καθώς θα αποφύγετε όλες τις δικλείδες ασφαλείας προσωπικών δεδομένων που επηρεάζουν τους νέους μαθητές. Κάνοντας χρήση του εργαλείου οι ίδιοι, μπορείτε να συζητήσετε με τους μαθητές σας την εμπειρία σας, για το καλύτερο αποτέλεσμα.
• Με προοπτική στο μέλλον – Ολόκληρος ο κλάδος της Τεχνητής Νοημοσύνης κινείται με ταχείς ρυθμούς, έτσι και η συζήτηση με τους μαθητές σας είναι ένας σημαντικός τρόπος για να κατανοήσετε τις απόψεις τους σχετικά με αυτόν. Είναι ενθουσιασμένοι από τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης ή μήπως ανησυχούν ότι μπορεί να καταλάβουν τις μέχρι πρότινος ανθρώπινες θέσεις εργασίας που τους ενδιαφέρουν; Η συζήτηση για το πώς μπορεί να εξελιχθεί το μέλλον τους μπορεί να βοηθήσει στον έγκαιρο εντοπισμό προβλημάτων ή εκπαιδευτικών αναγκών.
• Αναγνωρίστε το ψηφιακό χάσμα – Ενώ η πρόσβαση στη Δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη είναι σχετικά εύκολη (τα περισσότερα εργαλεία εκτελούνται σε ένα πρόγραμμα περιήγησης στο διαδίκτυο, σε μια συσκευή), είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι δεν έχουν όλοι οι νέοι πρόσβαση σε αυτή την τεχνολογία. Λαμβάνοντας αυτό υπόψη, θα πρέπει να αναζητάτε ευκαιρίες για να τους βοηθήσετε να ενημερωθούν για τη  Δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη στο πλαίσιο της σχολικής τους μάθησης.
• Σωστή εκφώνηση εντολών – Ο καλύτερος τρόπος για να αποφύγετε πολλά από τα προβλήματα που περιγράφονται λεπτομερώς σε αυτή την ενότητα είναι να αναπτύξετε καλές δεξιότητες και εμπειρία στο χειρισμό των εργαλείων Δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης. Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο μπορείτε να δώσετε μια εντολή κειμένου για να λάβετε τα αποτελέσματα που θέλετε, και του τρόπου με τον οποίο μπορείτε να χρησιμοποιήσετε περαιτέρω εντολές και οδηγίες για να βελτιώσετε τα αποτελέσματα, είναι σημαντικές δεξιότητες που πρέπει να καλλιεργήσετε. Αυτό θα δώσει τη δυνατότητα στους νέους να χρησιμοποιούν αυτά τα εργαλεία ανεξάρτητα, με ασφαλή και υπεύθυνο τρόπο.
• Δεξιότητες προστασίας προσωπικών δεδομένων – η αποκάλυψη των προσωπικών δεδομένων από τα γλωσσικά μοντέλα μπορεί να προκύψει μόνο εάν μπορούν να βρεθούν δημοσίως στο διαδίκτυο. Εάν οι μαθητές σας χρησιμοποιούν τακτικά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή άλλες διαδικτυακές πλατφόρμες που μπορούν να εμφανίσουν δημόσια τα προσωπικά τους δεδομένα, συζητήστε μαζί τους και εξερευνήστε τις ρυθμίσεις απορρήτου που υπάρχουν σε πολλές πλατφόρμες για να περιορίσετε τη δημόσια πρόσβαση σε αυτά τα δεδομένα. Οι τακτικές συζητήσεις σχετικά με το ποια προσωπικά δεδομένα πρέπει ή δεν πρέπει να κοινοποιούνται δημόσια στο διαδίκτυο (συμπεριλαμβανομένων των φωτογραφιών και των βίντεο) είναι απαραίτητες.

 

Περισσότερες πληροφορίες και πηγές

Σε περίπτωση που θέλετε να μάθετε περισσότερα για το πως θα στηρίξετε τους νέους στη σωστή χρήση της Δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης, οι παρακάτω σύνδεσμοι μπορούν να σας βοηθήσουν: 

• Better Internet for Kids Resources – Εκπαιδευτικοί πόροι από όλο το δίκτυο Κέντρων Ασφαλούς Διαδικτύου Insafe. Μπορείτε να κάνετε αναζήτηση για “artificial intelligence” ή “AI”, για πηγές στη γλώσσα σας για διάφορες ηλικιακές ομάδες.
•  CO:RE Evidence Base – Βάση δεδομένων με δημοσιεύσεις και έρευνες σχετικά με τις διαδικτυακές εμπειρίες των νέων. Η αναζήτηση στη βάση δεδομένων με τη λέξη “artificial intelligence” σας επιτρέπει να περιηγηθείτε και να διαβάσετε σχετικές έρευνες με αυτό το θέμα.
• School of Social Networks – Αυτή η πηγή για παιδιά δημοτικού, εκπαιδευτικούς και γονείς/κηδεμόνες παρέχει πληροφορίες και συμβουλές σχετικά με μια σειρά διαδικτυακών θεμάτων, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης των προσωπικών δεδομένων στο διαδίκτυο. Υπάρχουν συνοδευτικές δραστηριότητες που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι εκπαιδευτικοί στην τάξη και οι γονείς στο σπίτι.
• Common Sense Media – Αυτός ο οδηγός για τη σωστή χρήση της τεχνητής νοημοσύνης στα σχολεία παρέχει χρήσιμες πληροφορίες και πηγές για εκπαιδευτικούς.
• Google Cloud Skills Boost – Θέλετε να εμβαθύνετε στην τεχνική σας κατανόηση της Δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης; Αυτό το δωρεάν μάθημα της Google μπορεί να σας βοηθήσει να κατανοήσετε τον τομέα με περισσότερες λεπτομέρειες.Σημείωση: Προσέξτε, είναι αρκετά δύσκολο!

• Generative AI Learning Resources – Ένας κατάλογος πηγών που συντάχθηκε από το Tuck School of Business παρέχει ενδιαφέρουσα περαιτέρω ανάγνωση σχετικά με τη Δημιουργική Τεχνητή Νοημοσύνη και το ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει στην εκπαίδευση.

 

Πηγή: BIK Teacher corner

 

SID 2024 – Παραπληροφόρηση

Τα παιδιά και οι νέοι ζουν σε μια ψηφιακή κοινωνία που παρουσιάζει πολλές ευκαιρίες και προκλήσεις στην καθημερινή τους ζωή. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι εφαρμογές που χρησιμοποιούμε για επικοινωνία καθώς και πολλοί ιστότοποι προσφέρουν τη δυνατότητα αλληλεπίδρασης με άλλους, ανεύρεσης και παροχής πληροφοριών και δεδομένων. Σχεδόν όλοι μπορούν να παράγουν πληροφορίες και να «δημιουργούν περιεχόμενο», αλλά πώς κρίνουμε τι (και ποιος) είναι αξιόπιστο;  Αυτή η ενότητα παρέχει ενημέρωση γύρω από διάφορες μορφές παραπληροφόρησης, όπως είναι η σκόπιμη κακόβουλη πληροφόρηση, γύρω από τις πιθανές συνέπειες αυτής στην ασφάλεια και την υγιή ανάπτυξη των νέων, καθώς και συμβουλές για το πώς μπορείτε εσείς ως εκπαιδευτικός να βοηθήσετε τους μαθητές σας να αναπτύξουν δεξιότητες ψηφιακού γραμματισμού κατά τη χρήση των μέσων επικοινωνίας.

 

Ποια είναι όμως τα είδη της παραπληροφόρησης;

Η παραπληροφόρηση διακρίνεται σε τρεις κατηγορίες:

• Η ακούσια παραπληροφόρηση: ψευδείς ή ανακριβείς πληροφορίες, οι οποίες κοινοποιούνται χωρίς πρόθεση να βλάψουν ή να εξαπατήσουν.
• Η εκούσια παραπληροφόρηση: όταν ψευδείς πληροφορίες μοιράζονται συνειδητά με σκοπό την εξαπάτηση.
• Η κακόβουλη πληροφόρηση: όταν αληθινές πληροφορίες, συχνά ιδιωτικές και απόρρητες πληροφορίες, δημοσιεύονται με σκοπό την εξαπάτηση.

Η κακόβουλη πληροφόρηση είναι η λιγότερο γνωστή από τις άλλες δύο μορφές. Χρησιμοποιείται συνήθως ως μέσο επιβολής της ισχύος σε μια σχέση ή ως μέσο εξόντωσης ενός «στόχου» με σκοπό να προκαλέσει συναισθηματική βλάβη και δυσφήμιση. Τις περισσότερες φορές η κακόβουλη παραπληροφόρηση έχει ως σκοπό το προσωπικό κέρδος.

 

Ποιες είναι οι μορφές της ακούσιας και της εκούσιας παραπληροφόρησης;

• Σάτιρα ή παρωδία:  δυνατότητα ή πρόθεση να ξεγελάσει αλλά όχι να βλάψει.
• Ψευδής συσχέτιση: Τίτλοι, εικόνες ή λεζάντες που δεν ταιριάζουν με το περιεχόμενο που εμφανίζεται παράλληλα.
• Παραπλανητικό περιεχόμενο: Χρήση πληροφοριών σε παραπλανητικό πλαίσιο σχετικά με ένα θέμα, μια νέα ιστορία ή ένα άτομο.
• Ψευδές πλαίσιο: Κοινοποίηση αληθινών πληροφοριών σε ψευδές πλαίσιο, όπως η χρήση πραγματικών γεγονότων για την υποστήριξη ενός ψευδούς συμπεράσματος.
• Ψευδές περιεχόμενο: Χρησιμοποίηση αληθινών πηγών ή προσώπων με σκοπό την εξαπάτηση.
• Παραποιημένο περιεχόμενο: Παραποίηση γνήσιων πληροφοριών ή περιεχομένου (όπως εικόνες ή βίντεο) με σκοπό την εξαπάτηση.
• Κατασκευασμένο περιεχόμενο: Περιεχόμενο που είναι εντελώς ψευδές, με σκοπό να εξαπατήσει και να βλάψει άλλους.

Παρατηρήστε στο γράφημα ότι τα είδη παραπληροφόρησης έχουν τοποθετηθεί ιεραρχικά ανάλογα με το μέγεθος της ζημιάς που μπορεί να προκαλέσουν.

 

Δραστηριότητα: 

Υπάρχουν κι άλλα είδη ακούσιας και εκούσιας παραπληροφόρησης που ανήκουν είτε σε κάποια από τα 7 είδη που αναφέραμε παραπάνω, ή σε δική τους ξεχωριστή κατηγορία.

 

Δραστηριότητα:

Εσείς, που θα καταχωρούσατε τα παρακάτω είδη παραπληροφόρησης, βάση του γραφήματος που είδατε;  

• Fake news (ειδήσεις, ιστορίες που περιέχουν λίγα έως καθόλου ακριβή γεγονότα).
• Deep fakes (παραποιημένο βίντεο όπου το πρόσωπο ενός ατόμου αντικαθίσταται με το πρόσωπο κάποιου άλλου).
• Φωτογραφίες μέσω τεχνητής νοημοσύνης (εικόνες δημιουργημένες μέσω τεχνητής νοημοσύνης βάσει περιγραφής).
• Θεωρίες συνωμοσίας  (θεωρίες για διασημότητες ή ιστορικά γεγονότα, υποδηλώνοντας ότι η πραγματικότητα είναι διαφορετική από ό,τι φαίνεται).
• Clickbait (διαφημίσεις ή εικονίδια ως δόλωμα, ενθαρρύνοντας τους χρήστες να κάνουν κλικ σε μια είδηση/ιστορία/άρθρο διαπιστώνοντας στη συνέχεια ότι δεν έχει καμία σχέση με την εικόνα).
• Memes (εικόνες που συνοδεύονται από χιουμοριστική λεζάντα, χωρίς να συσχετίζεται η εικόνα με τη λεζάντα).

 

Πως διαδίδεται η παραπληροφόρηση;

Η ανθρώπινη συμπεριφορά και η τεχνολογία συμβάλλουν στη διάδοση ψευδών ή παραπλανητικών πληροφοριών.

 

Ανθρώπινη συμπεριφορά

Η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι καθοριστικός παράγοντας στο εύρος της διάδοσης των ψευδών ή παραπλανητικών πληροφοριών στο διαδίκτυο. Υπάρχουν διάφοροι συμπεριφορικοί παράγοντες που πιθανώς διευκολύνουν τη διάδοση.

• Τα Trolls – Ορισμένοι χρήστες του διαδικτύου διαδίδουν σκόπιμα ψευδείς πληροφορίες (ή αμφισβητούν τη γνησιότητα εξακριβωμένων πληροφοριών) προκειμένου να δημιουργήσουν σύγκρουση αντί να ενθαρρύνουν τη συζήτηση. Αυτό συμβαίνει με τη δημοσίευση προκλητικού ή αντιφατικού περιεχομένου με σκοπό να προκαλέσουν συναισθηματική αντίδραση σε άλλους χρήστες.
• Μονόπλευρη πληροφόρηση – Αν οι χρήστες του διαδικτύου περιβάλλονται μόνο από ομοϊδεάτες τους, υπάρχει μονόπλευρη πληροφόρηση, καθώς η μοναδική οπτική γωνία που υπάρχει αποκλείει τις εναλλακτικές απόψεις. Αυτό μπορεί να προκαλέσει την εσφαλμένη εντύπωση ότι μια άποψη είναι ευρύτερα διαδεδομένη στην κοινωνία από ό,τι είναι στην πραγματικότητα και μπορεί να ενισχύσει σημαντικά τις υπάρχουσες πεποιθήσεις.
• Κυκλική δημοσίευση – Το πρόβλημα όπου μια είδηση φαίνεται να πηγάζει από διαφορετικές πηγές αλλά στην πραγματικότητα προέρχεται από μία πηγή. Συμβαίνει όταν για παράδειγμα ένας χρήστης Χ δημοσιεύει μια παραπλανητική είδηση, η οποία αναδημοσιεύεται από έναν άλλο χρήστη Ψ.  Με αυτό τον τρόπο δημοσιεύονται παραπλανητικές ειδήσεις που προέρχονται από μια πηγή και θεωρούνται κυκλικές δημοσιεύσεις.  Ως αποτέλεσμα, οι πληροφορίες αυτές εμφανίζονται στη συνέχεια να επαληθεύονται από πολλούς χρήστες.
• Απατεώνες και επιτήδειοι –  Επιτήδειοι χρησιμοποιούν αρκετά συχνά τα κοινωνικά μέσα για να προωθήσουν ψεύτικες διαφημίσεις ή άρθρα, τα οποία έχουν ελκυστική εικόνα και μοιάζουν με πραγματικά. Το κίνητρο των περισσότερων από αυτών των απατών είναι τα χρήματα. Οι απατεώνες προσπαθούν να πάρουν χρήματα κυρίως μέσα από δύο τρόπους: να πείσουν κάποιους να αγοράσουν ή να επενδύσουν σε ψεύτικες υπηρεσίες/προϊόντα και να υποκλέψουν προσωπικά δεδομένα που θα τα χρησιμοποιήσουν για οικονομικό όφελος.

 

Τεχνολογία

Ενώ η ανθρώπινη συμπεριφορά παίζει συχνά καταλυτικό ρόλο στη διάδοση παραπλανητικών και ψευδών πληροφοριών στο διαδίκτυο, υπάρχει, επίσης, ένα πλήθος λειτουργιών οι οποίες διατίθενται αποκλειστικά σε διαδικτυακές και τεχνολογικές υπηρεσίες και που βοηθούν ομοίως στη διάδοση της παραπλανητικής πληροφορίας: 

• Αλγόριθμοι και πνευματική απομόνωση – Οι δημοφιλείς πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων και κοινοποίησης παρακολουθούν και συλλέγουν δεδομένα σχετικά με στοιχεία της προσωπικότητάς σας και τις προτιμήσεις σας. Τα δεδομένα αυτά χρησιμοποιούνται από αλγόριθμους για να σας παρουσιάσουν περιεχόμενο που μπορεί να σας ενδιαφέρει. Με άλλα λόγια, το περιεχόμενο που βλέπετε στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης γίνεται ιδιαίτερα εξατομικευμένο χάρη σε αυτούς τους αλγόριθμους. Με αυτόν τον τρόπο, όσο περισσότερο συναντάτε παραπλανητικές πληροφορίες για ένα συγκεκριμένο θέμα στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, τόσο περισσότερο θα εκτίθεστε σε παρόμοιες αναρτήσεις. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει την πνευματική απομόνωση, όπου δηλαδή καταλήγετε να βλέπετε ένα στενό φάσμα πληροφοριών ή απόψεων με βάση τα προηγούμενα ενδιαφέροντα και τις απόψεις σας.Για περισσότερες πληροφορίες δείτε αυτό TED Talk by Eli Pariser.
• Βελτιστοποίηση χειραγώγησης μηχανών αναζήτησης – Μια τεχνική ενίσχυσης της ποιότητας και της ποσότητας της επισκεψιμότητας των μηχανών αναζήτησης σε έναν ιστότοπο ή μια ιστοσελίδα. Οι ομάδες που επιθυμούν να διαδώσουν ψευδείς πληροφορίες στο διαδίκτυο ή να προωθήσουν τις δικές τους πεποιθήσεις έχουν γίνει όλο και πιο ικανές στη χειραγώγηση των αποτελεσμάτων των μηχανών αναζήτησης, ώστε ο ιστότοπος ή το προφίλ τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να εμφανίζεται πιο ψηλά στη λίστα. Με αυτόν τον τρόπο, έχουν περισσότερες προβολές και μεγαλύτερη εμβέλεια. Αυτό το επιτυγχάνουν εξασφαλίζοντας ότι οι ιστότοποι ή το περιεχόμενό τους περιέχουν δημοφιλείς λέξεις-κλειδιά που τους βοηθούν να εμφανίζονται σε περισσότερα αποτελέσματα αναζήτησης (και να καταλήγουν ψηλότερα στη λίστα των αποτελεσμάτων αναζήτησης). Μπορούν επίσης να δημοσιεύουν ή να ανεβάζουν περιεχόμενο συχνά, ώστε μια μηχανή αναζήτησης να το αναγνωρίζει ως πρόσφατο ή σχετικό.
• Ψεύτικες διαφημίσεις – Οι ψεύτικες διαφημίσεις χρησιμοποιούνται συχνά για να οδηγήσουν τον χρήστη σε ιστοσελίδες με παραπλανητικό περιεχόμενο. Οι διαφημίσεις που εμφανίζονται σε σελίδες όπως το Facebook, το Instagram ή τη Google δεν υπόκεινται σε αυστηρούς ελέγχους όπως οι διαφημίσεις που βλέπουμε στην τηλεόραση ή τα έντυπα μέσα όπως εφημερίδες και περιοδικά ή εκείνες που ακούμε στο ραδιόφωνο. Αυτές οι ψεύτικες διαφημίσεις μπορεί να οδηγήσουν τον χρήστη σε αμφίβολης ποιότητας, επικίνδυνη αγορά, αλλά και να τον κάνουν θύμα οικονομικής απάτης.
• Πειστικός σχεδιασμός (persuasive design) – Χαρακτηριστικά όπως το «Μου Αρέσει», «Κοινοποίηση» και το «Αγαπημένο» χρησιμοποιούνται για να ενθαρρύνουν τους χρήστες να αλληλοεπιδράσουν με το διαδικτυακό περιεχόμενο που βλέπουν. Η χρήση αυτών των χαρακτηριστικών αυξάνει τις πιθανότητες να ξαναδούν παρόμοιο περιεχόμενο στο μέλλον. Επίσης, οποιοδήποτε υλικό με αυξημένη κοινωνική αλληλεπίδραση έχει πολλές πιθανότητες να συνεχίσει να διαδίδεται, καθώς οι χρήστες το μεταφράζουν ως εξαιρετικά δημοφιλές και έμπιστο περιεχόμενο και το κοινοποιούν και οι ίδιοι.
• Δίκτυα Bot – Τα Bots είναι μικρά προγράμματα που χρησιμοποιούνται για συγκεκριμένες διαδικτυακές δράσεις, μιμούμενα την ανθρώπινη συμπεριφορά (π.χ. αποστολή μηνυμάτων, να επιλέγουν το ‘Μου Αρέσει’ σε συγκεκριμένες δημοσιεύσεις, να κοινοποιούν, να ακολουθούν άλλους λογαριασμούς κ.λπ.). Χρησιμοποιούνται επίσης για να δημοσιεύουν ψευδείς ειδήσεις καθώς και να απαντούν σε άλλους (αληθινούς) χρήστες με ψευδείς πληροφορίες, αυξάνοντας τις πιθανότητες να προκαλέσουν κάποιον σε διαδικτυακή αλληλεπίδραση. Η χρήση των bots για τη δημιουργία ψεύτικων λογαριασμών είναι ένας γρήγορος τρόπος να αυξηθούν οι ακόλουθοι, παραπλανώντας άλλους χρήστες για την εγκυρότητα του.

 

Γιατί κάποιοι δημοσιεύουν παραπλανητικές πληροφορίες στο διαδίκτυο;

Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους κάποιοι χρήστες δημοσιεύουν παραπλανητικό περιεχόμενο στο διαδίκτυο ή συμβάλλουν στη διάδοση του:

• Επικύρωση των απόψεων – Εάν ένας χρήστης συναντήσει διαδικτυακό περιεχόμενο που επιβεβαιώνει τις δικές του απόψεις και ιδεολογίες, είναι πιο πιθανό να το μοιραστεί με άλλους στο διαδίκτυο. Επίσης, είναι πιο πιθανό να υιοθετήσει την πληροφορία αντί να την αξιολογήσει με κριτική σκέψη, καθώς επιβεβαιώνει τις ήδη υπάρχουσες απόψεις του.
• Επιπρόσθετο κίνητρο – Ορισμένοι χρήστες του διαδικτύου μπορεί να μοιραστούν ψευδείς πληροφορίες, εάν αυτό συνδυάζεται με κάποιου είδους προσωπικό κέρδος, με αρνητικές επιπτώσεις σε άλλους, π.χ. τους επιτρέπει να οργανώσουν μια διαδικτυακή απάτη (για να αποσπάσουν χρήματα ή δεδομένα), παρέχει την ευκαιρία για ρητορική μίσους ή ενισχύει μια πολιτική ατζέντα.
• Έλλειψη αμφισβήτησης – Εάν δεν αμφισβητούνται οι ψευδείς ή οι παραπλανητικές πληροφορίες ή εάν η αμφισβήτησή τους είναι αναποτελεσματική, κάποιοι άλλοι χρήστες μπορεί να το ερμηνεύσουν ως ένδειξη ότι το περιεχόμενο είναι ακριβές και αξιόπιστο. Αυτό μπορεί να τους ενθαρρύνει να το μοιραστούν και με ακόμη περισσότερους χρήστες, αυξάνοντας έτσι την εμβέλεια του μηνύματος.

Αυτή η έρευνα από τον Buchanan (2020) επιβεβαίωσε ότι οι χρήστες που είναι πιο πιθανό να δημοσιεύσουν στο διαδίκτυο παραπλανητικές πληροφορίες, το έκαναν επειδή θεώρησαν ότι το υλικό είναι έγκυρο ή επειδή συμβάδιζε με τις δικές τους απόψεις.

 

Ποια είναι τα κίνητρα για την παραγωγή παραπλανητικού ή ψευδούς περιεχομένου;

Η διάδοση παραπλανητικών ή ψευδών πληροφοριών είναι γνωστό ότι προκαλεί αστάθεια, είναι ανατρεπτική, δυνητικά καταστροφική και επιβλαβής για τα άτομα, τις ομάδες και την κοινωνία. Τι ωθεί λοιπόν τους ανθρώπους να παράγουν τέτοιου είδους πληροφορίες;

• Οικονομικό κέρδος– Εάν δείτε παραπλανητικές ειδήσεις με σοκαριστικούς τίτλους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι πιο πιθανό να κάνετε κλικ σε αυτές. Αυτά τα κλικ δημιουργούν πολλά διαφημιστικά κέρδη για τους ιστότοπους. Αλλά οι ψευδείς ειδήσεις χρησιμοποιούνται επίσης για την πώληση προϊόντων, για παράδειγμα: μια θαυματουργή θεραπεία για μια μολυσματική ασθένεια ή ένα προϊόν για το οποίο ένας διάσημος φέρεται να είναι πολύ ενθουσιασμένος.

• Για την απόκτηση δεδομένων – Το παραπλανητικό περιεχόμενο μπορεί να στοχεύει στην αλληλεπίδραση με τους χρήστες με σκοπό τη συλλογή δεδομένων σχετικά με τα άτομα και τη συμπεριφορά τους, όπως στοιχεία σύνδεσης, άλλες πληροφορίες αναγνώρισης, οικονομικά στοιχεία, στοιχεία επικοινωνίας κ.λπ.

• Για εξαπάτηση με σκοπό την αφαίρεση χρημάτων, δεδομένων ή περιουσιακών στοιχείων – Ορισμένες μορφές ψευδών πληροφοριών χρησιμοποιούνται σκόπιμα από εγκληματίες του διαδικτύου για να εξαπατήσουν τους ανθρώπους ώστε να προβούν σε πληρωμές ή να μοιραστούν προσωπικά δεδομένα. Αυτές οι απάτες συχνά περιλαμβάνουν μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή μηνύματα που φαίνονται να προέρχονται από μια αξιόπιστη εταιρεία και ζητούν προσωπικά δεδομένα, αλλά στην πραγματικότητα οδηγούν σε ψεύτικους ιστότοπους που έχουν σχεδιαστεί για την υποκλοπή των δεδομένων.

Ένα παράδειγμα email ηλεκτρονικού ψαρέματος (phishing).

• Προώθηση ιδεών/πεποιθήσεων – Το παραπλανητικό ή ψευδές περιεχόμενο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέθοδος για να επηρεάσει τις ιδέες και τις πεποιθήσεις ενός διαδικτυακού χρήστη, συνήθως σε μια προσπάθεια να ακολουθήσει τις πεποιθήσεις του δημιουργού του περιεχομένου. Αυτό θα μπορούσε να γίνει για να επηρεάσει τις θρησκευτικές ή πολιτικές απόψεις του χρήστη ή για να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη του σε κάποια θέματα ή πρόσωπα. Τα τελευταία χρόνια, υπάρχουν όλο και περισσότερες ενδείξεις ότι ορισμένες χώρες ενδέχεται να έχουν παρέμβει στις πολιτικές διαδικασίες άλλων χωρών, χρησιμοποιώντας τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τη διάδοση ψευδών και παραπλανητικών πληροφοριών που θα μπορούσαν να επηρεάσουν το εκλογικό σώμα.

Τα κίνητρα που αναφέρθηκαν παραπάνω μπορούν να διαπλέκονται μεταξύ τους. Μια παραπλανητική πληροφορία μπορεί να ενέχει πολλές σκοπιμότητες. Είναι επίσης πιθανό οι χρήστες που δημοσιεύουν ή διαμοιράζουν ένα μήνυμα να μην είναι γνώστες του πραγματικού κινήτρου που κρύβεται πίσω από μια δημοσίευση.

 

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι γύρω από τη μη αξιόπιστη  πληροφορία;

Οι κίνδυνοι που ενέχει το παραπλανητικό ή ψευδές περιεχόμενο μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Για τα παιδιά και τους νέους, η ηλικία, η ανάπτυξη και οι διαδικτυακές τους εμπειρίες μπορούν επίσης να επηρεάσουν την πιθανότητα και τη φύση του κινδύνου από την κατανάλωση μη αξιόπιστων  πληροφοριών.

Κάποιοι από τους κοινούς κινδύνους που αντιμετωπίζουν πολλοί διαδικτυακοί χρήστες είναι:

• Οικονομικές απώλειες – Οι χρήστες μπορεί να πέσουν θύματα ηλεκτρονικής απάτης, ηλεκτρονικού «ψαρέματος» κ.λπ. και να χάσουν μεγάλα χρηματικά ποσά.
• Κλοπή προσωπικών δεδομένων – Δεδομένα και προσωπικές πληροφορίες των χρηστών μπορεί να δημοσιοποιηθούν από εκείνους που παράγουν παραπλανητικό περιεχόμενο.
• Υιοθετώντας τις ψευδείς πληροφορίες – Καθώς ορισμένοι χρήστες μπορεί να βρίσκονται σε «πνευματική απομόνωση» μπορεί να βλέπουν μόνο τις ειδήσεις που θέλουν να δουν. Ορισμένες από αυτές τις ειδήσεις μπορεί να είναι ψευδείς ειδήσεις, αλλά να εκλαμβάνονται ως αληθινές και αξιόπιστες.
• Αποπροσανατολισμός από άσχετο περιεχόμενο – Οι χρήστες ενδέχεται να μη γνωρίζουν το πού θα βρουν τα πιο συναφή στοιχεία για ορισμένα θέματα ή γεγονότα λόγω της υπερφόρτωσης του διαδικτύου με πληροφορίες.
• Κίνδυνοι ψυχικής υγείας και συναισθηματικής ευημερίας – Η κακόβουλη πληροφόρηση μπορεί να βλάψει την ψυχική μας υγεία, επειδή είναι σκόπιμα παραπλανητική και σχεδιασμένη για να προκαλέσει άγχος. Το αναξιόπιστο περιεχόμενο μπορεί να καταβάλει τους χρήστες και να αυξήσει το άγχος τους.
• Κίνδυνοι σωματικής υγείας και ασφάλειας – Οι παραπλανητικές πληροφορίες σχετικές με την υγεία, τα φάρμακα, την άσκηση και τις διατροφικές συνήθειες μπορεί να αποβούν επικίνδυνες για τους χρήστες που είναι ευάλωτοι σε τέτοιου είδους θέματα και να βάλουν σε μεγάλο κίνδυνο την υγεία τους.

 

Με ποιον τρόπο μπορείτε να αναγνωρίσετε το παραπλανητικό περιεχόμενο και τις ψευδείς πληροφορίες;

Το πλήθος των διαδικτυακών πληροφοριών καθιστά δύσκολη την αναγνώριση του ψευδούς ή παραπλανητικού περιεχομένου. Υπάρχουν όμως, κάποιες ερωτήσεις-κλειδιά στις οποίες μπορούν να ανατρέχουν οι μαθητές σας όταν συναντούν αμφίβολης εγκυρότητας περιεχόμενο (News in the Classroom):

• Ο τίτλος είναι ουδέτερος; Μήπως είναι δόλωμα – clickbait; Ο τίτλος δεν τα αναφέρει πάντα όλα. Μερικές φορές η τροποποίηση του τίτλου γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να κεντρίζει την περιέργεια του χρήστη να μπει μέσα στο άρθρο και να το διαβάσει (ckickbait).
• Ποιος είναι ο συγγραφέας; Αναφέρεται ο συγγραφέας; Είναι αληθινό πρόσωπο; Γράφει σε αξιόπιστες ιστοσελίδες;
• Ποια είναι η ημερομηνία του άρθρου; Πότε γράφηκε η είδηση; Είναι πρόσφατο το περιεχόμενο; Μερικές φορές εμφανίζεται ένα παλιό άρθρο με νέα ημερομηνία και ανανεωμένο τίτλο.
• Ποιος δημοσίευσε την είδηση; Ένα ειδησεογραφικό μέσο; Κάποιος μέσω των κοινωνικών δικτύων; Σε ποιο κοινό στοχεύει ο συγγραφέας;
• Ποιες είναι οι πηγές του άρθρου;Από που προέρχονται οι πληροφορίες; Από κάποιο άλλο ειδησεογραφικό μέσο, οργανισμό, συνέντευξη ή αναφορά;
• Είναι σωστοί οι σύνδεσμοι; Τα άρθρα παραπέμπουν σε άλλους δικτυακούς τόπους, οργανισμούς ή πληροφορίες. Είναι όμως αληθινοί; Αντιστοιχούν σε όσα υποστηρίζονται στο άρθρο;
• Ποιος είναι ο σκοπός του συγγραφέα; Που στοχεύει ο συγγραφέας; Μήπως πρόκειται για διαφήμιση; Αντιπροσωπεύει κάποια προσωπική άποψη; Μήπως είναι χιουμοριστική;
• Ποιες είναι οι προκαταλήψεις μου; Συχνά έχετε μια προτίμηση για κάποιον που λέει ή γράφει κάτι. Οι προσωπικές σας εμπειρίες ή οι εντυπωσιακές εικόνες μπορούν να σας επηρεάσουν.
• Με ποιο τρόπο παρουσιάζονται οι πληροφορίες; Κάποια προειδοποιητικά σημάδια είναι οι επεξεργασμένες εικόνες, τα ορθογραφικά λάθη, τα πολλά κεφαλαία γράμματα και τα θαυμαστικά.
• Γιατί το βλέπω αυτό; Στο διαδίκτυο συχνά θα βλέπεις άλλες ειδήσεις από αυτές που βλέπουν οι φίλοι σου καθώς η ροή σου σχετίζεται με τις διαδικτυακές αναζητήσεις σου, τους φίλους και τις προτιμήσεις σου.

 

Δραστηριότητα:

Εφαρμόζοντας τις παραπάνω πρακτικές συμβουλές, μπορείς να αναγνωρίσεις ποιες από τις ιστορίες παρακάτω είναι αληθινές και ποιες δεν είναι;

1. Uber to pay $9m in sex-assault report settlement
2. Google Maps will soon suggest most eco-friendly route
3. Lottery winner arrested for dumping $200,000 of manure on ex-boss’ lawn
4. Religious Americans less likely to believe intelligent life exists on other planets
5. Man Tries To Trade Kidnapped Baby For 15 Big Macs At Arkansas McDonald’s
6. Swedes invent antifreeze for humans!

Αναγνωρίσατε σωστά τις ιστορίες;

Απαντήσεις: 1. TRUE, 2. TRUE, 3. FAKE, 4. TRUE, 5. FAKE, 6. FAKE.

 

Πως μπορώ να διδάξω τους μαθητές μου σχετικά με την παραπληροφόρηση και την κακόβουλη πληροφόρηση;

Η αφιέρωση χρόνου στην εκπαίδευση των μαθητών σας για να μπορούν να αναγνωρίζουν το παραπλανητικό και ψευδές περιεχόμενο είναι ένας εξαιρετικός τρόπος ενδυνάμωσης τους σε σχέση με τη διαδικτυακή τους ασφάλεια, αλλά επίσης δημιουργεί αφορμές για περαιτέρω ενδιαφέρουσες συζητήσεις.  Αν δεν είστε σίγουροι από που θα ξεκινήσετε, το παρακάτω infographic από το έργο FACTS4ALL μας προσφέρει χρήσιμες συμβουλές:

Κάποιες ακόμη πρακτικές συμβουλές:

• Αρχίστε έγκαιρα! – Οι συζητήσεις γύρω από το αληθινό και το ψεύτικο διαδικτυακό περιεχόμενο μπορούν να ξεκινήσουν σε νεαρή ηλικία με τους μαθητές καθώς αρχίζουν να εξερευνούν τον ψηφιακό κόσμο. Η ανάπτυξη δεξιοτήτων συμπεριφοράς στα μέσα ενημέρωσης από νωρίς προσφέρει στα παιδιά επιπλέον χρόνο για να εξασκήσουν και να βελτιώσουν αυτές τις δεξιότητες.
• Κάντε το μάθημα ενδιαφέρον και διασκεδαστικό – Ψεύτικες ειδήσεις και υλικό που έχει δημιουργηθεί από την τεχνητή νοημοσύνη πολλές φορές είναι τόσο εξόφθαλμα ή μη ρεαλιστικά που είναι εύκολο να αναγνωριστούν από τα παιδιά ως κάτι ψεύτικο. Ταυτόχρονα μπορούν να αποτελέσουν ένα πολύ ενδιαφέρον παράδειγμα για να ξεκινήσετε μια συζήτηση σχετικά με το πώς να εντοπίζουν ψεύτικο περιεχόμενο.
• Διαδραστικότητα – Η χρήση παιχνιδιών ή δραστηριοτήτων κατά τη διάρκεια της συζήτησης με τους μαθητές σας προκαλεί το ενδιαφέρον τους στην εξερεύνηση της παραπληροφόρησης και της κακόβουλης πληροφόρησης. Τα παρακάτω παιχνίδια είναι κατάλληλα για μαθητές από 11 χρονών και πάνω.
  • Bad News Game
  • Breaking Harmony Square
  • Go Viral
  • Loki’s Loop deep fake Escape Room by Washington University Information School
• Πρόληψη – Η συζήτηση κοινωνικών προβλημάτων, διαφορετικών οπτικών αντιλήψεων ,σημαντικών γεγονότων και των κίνητρων των ανθρώπων που παραπλανούν άλλους, βοηθάει στην πρόληψη. Παράλληλα, λειτουργεί θετικά η δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης με τους μαθητές σας για συζήτηση σχετικά με το τι είναι αληθινό και τι ψεύτικο. Η έρευνα έχει δείξει ότι η λογική προσέγγιση επιφέρει περισσότερα οφέλη. Η εκπαίδευση των ανθρώπων στην αναγνώριση κακόβουλων τακτικών οδηγεί στον άμεσο εντοπισμό τους.  Για να μάθετε περισσότερα, διαβάστε το παρακάτω άρθρο:   First Draft News.

 

Δραστηριότητες για μαθητές:

Σχέδιο μαθήματος «παραπληροφόρηση» (για μαθητές Γυμνασίου)

Σχέδιο μαθήματος «πόσο αξιόπιστο είναι αυτό;» (για μαθητές Δημοτικού)

Εκπαιδευτικά εγχειρίδια για την παραπληροφόρηση, τις ψευδείς ειδήσεις και την προπαγάνδα.

Βίντεο: Αλήθεια ή ψέμα στο διαδίκτυο; (για μικρά παιδιά)

Βίντεο για την Παραπληροφόρηση

Interland: To ποτάμι της Αλήθειας

 

Περισσότερες πληροφορίες και πηγές

Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για την υποστήριξη των νέων στην ανάπτυξη δεξιοτήτων αναγνώρισης ψευδών και παραπλανητικών πληροφοριών, μπορείτε να δείτε τις παρακάτω πηγές:

• Better Internet for Kids Resources – Εκπαιδευτικές πηγές από το δίκτυο Insafe των Κέντρων Ασφαλούς Διαδικτύου. Κάντε αναζήτηση για “misinformation” ή “ information disorder” ή  “media literacy” για πηγές ανά διαφορετική ηλικιακή ομάδα.
• CO:RE Evidence Base – Μια βάση δεδομένων με εκδόσεις και έρευνες στις εμπειρίες των νέων στο διαδίκτυο. Η αναζήτηση με τις λέξεις “misinformation” ή “ information disorder” σας επιτρέπει να εξερευνήσετε το σχετικό περιεχόμενο.
• Facts4All: Schools tackling disinformation MOOC – Οι εταίροι του έργου Facts4All project, ανάμεσα του και το EUN, δημιούργησαν ένα ανοιχτό διαδικτυακό σεμινάριο (MOOC) για εκπαιδευτικούς, ως προς την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στις σχολικές κοινότητες. Το περιεχόμενου του MOOC είναι διαθέσιμο ως διαδικτυακό μάθημα. Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφτείτε αυτή τη σελίδα .
• School of Social Networks – Αυτή η πηγή παρέχει πληροφορίες και συμβουλές για διάφορα διαδικτυακά ζητήματα, σε παιδιά στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, εκπαιδευτικούς και γονείς/κηδεμόνες. Τα ζητήματα αυτά περιλαμβάνουν μια αξιολόγηση για το τι μπορούμε ή δεν μπορούμε να εμπιστευτούμε στο διαδίκτυο, όπως π.χ. τα ψευδή νέα. Υπάρχουν επίσης δραστηριότητες που μπορούν οι εκπαιδευτικοί να χρησιμοποιήσουν στις τάξεις τους και οι γονείς στο σπίτι.
• European Digital Media Observatory (EDMO) – Το EDMO είναι ένα ανεξάρτητο παρατηρητήριο στο οποίο συμμετέχουν πραγματογνώμονες και ερευνητές, με εξειδίκευση στον τομέα της διαδικτυακής παραπληροφόρησης τις πλατφόρμες κοινωνικών δικτύων, και επαγγελματίες που ασχολούνται με την ενημέρωση του κοινού στο θέμα της σωστής διαδικτυακής συμπεριφοράς. Η σελίδα περιέχει πολλά χρήσιμα άρθρα που ενημερώνουν τους εκπαιδευτικούς για την τρέχουσα κατάσταση και τα τελευταία νέα της παραπληροφόρησης.

 

Πηγή: BIK Teacher corner

 

SID 2024 – Διαδικτυακό παιχνίδι

Τα βιντεοπαιχνίδια και τα διαδικτυακά παιχνίδια έχουν γίνει καθημερινή και συνήθης δραστηριότητα ψυχαγωγίας για πολλούς ανθρώπους. Η έκθεση «Key Facts from 2021» της Interactive Software Federation of Europe (ISFE) διαπίστωσε ότι το 52% των Ευρωπαίων πολιτών ηλικίας μεταξύ 6 και 64 ετών παίζει βιντεοπαιχνίδια, με μόνο το 24% των παικτών βιντεοπαιχνιδιών να είναι  ηλικίας κάτω των 18 ετών. Τα δεδομένα υποδηλώνουν επίσης ότι υπάρχει μια αρκετά ίση κατανομή μεταξύ των φύλων στους νέους παίκτες, με τα κορίτσια να αποτελούν πλέον το 48% των παικτών ηλικίας 6-15 ετών.

Αυτή η σε βάθος διερεύνηση του θέματος θα αναζητήσει τους κινδύνους που ενδέχεται να αντιμετωπίσουν τα παιδιά και οι νέοι όταν παίζουν online παιχνίδια και θα δώσει βασικές συμβουλές για το πως να τους υποστηρίξετε για να διαχειριστούν αυτούς τους κινδύνους. 

 

Γιατί τα παιδιά και οι νέοι απολαμβάνουν τα παιχνίδια;

Πριν αναφερθούμε στους κινδύνους που μπορεί να αντιμετωπίσει κανείς όταν παίζει παιχνίδια, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η ενασχόληση με τα βιντεοπαιχνίδια μπορεί επίσης να προσφέρει μια σειρά από οφέλη σε παιδιά και νέους. Αυτά περιλαμβάνουν:

• Ενίσχυση των γνωστικών δεξιοτήτων: Τα βιντεοπαιχνίδια μπορούν να βελτιώσουν τις γνωστικές δεξιότητες όπως η επίλυση προβλημάτων, η αντίληψη του χώρου, η προσοχή στη λεπτομέρεια και η λήψη αποφάσεων. Αυτές οι δεξιότητες μπορούν να μεταφερθούν σε άλλους τομείς της ζωής, όπως οι ακαδημαϊκές επιδόσεις.
• Ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων: Τα βιντεοπαιχνίδια για πολλούς παίκτες παρέχουν ευκαιρίες να αλληλοεπιδρούν με άλλους, να συνεργάζονται και να επικοινωνούν για την επίτευξη ενός κοινού στόχου. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στην ανάπτυξη ομαδικών, ηγετικών και κοινωνικών δεξιοτήτων.
• Βελτίωση της ψυχικής υγείας: Τα βιντεοπαιχνίδια μπορούν να προσφέρουν μια διέξοδο από το στρες και το άγχος βελτιώνοντας τη συνολική ψυχική υγεία. Τα παιχνίδια μπορούν επίσης να βελτιώσουν τη διάθεση, την αυτοεκτίμηση και να προάγουν την αίσθηση της ολοκλήρωσης και της κυριαρχίας.
• Ενθάρρυνση της δημιουργικότητας: Ορισμένα βιντεοπαιχνίδια προσφέρουν στους παίκτες τη δυνατότητα να δημιουργούν και να σχεδιάζουν, κάτι που μπορεί να τονώσει τη δημιουργικότητα και να εμπνεύσει την καινοτομία.
• Εκπαιδευτική αξία: Τα βιντεοπαιχνίδια δύναται να έχουν και εκπαιδευτική αξία διδάσκοντας δεξιότητες όπως η κριτική σκέψη, η επίλυση προβλημάτων, η ιστορία, η γεωγραφία, ακόμη και οι ξένες γλώσσες.

 

Ποιοι είναι οι πιθανοί κίνδυνοι;

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, από το  ευρύ φάσμα ειδών και τύπων παιχνιδιών που είναι διαθέσιμα, δε φέρουν όλα τα παιχνίδια τους ίδιους κινδύνους. Επιπλέον, η ηλικία, το αναπτυξιακό στάδιο και η εμπειρία του παιδιού παίζουν επίσης ρόλο στον προσδιορισμό του κινδύνου. Κάθε μία από τις ακόλουθες ενότητες θα επικεντρωθεί σε έναν από τους 4 βασικούς άξονες γύρω από τους κινδύνους: την επικοινωνία, το περιεχόμενο, τη συμπεριφορά και τις οικονομικές συναλλαγές. 

 

Κίνδυνοι που σχετίζονται με την επικοινωνία

Αυτοί οι κίνδυνοι, περιλαμβάνουν την επαφή με άλλους χρήστες/παίκτες σε ένα διαδικτυακό παιχνίδι. Μπορεί να είναι άτομα που γνωρίζει ένα παιδί ή ένας νέος όπως ένας φίλος από το σχολείο ή κάποιο μέλος της οικογένειας ή κάποιος άγνωστος που συναντά για πρώτη φορά. Πολλές αλληλεπιδράσεις μπορεί να είναι θετικές αλλά είναι πάντα οι αρνητικές αλληλεπιδράσεις που ενέχουν κινδύνους. 

• Επικοινωνία με αγνώστους – Είναι σημαντικό να αναγνωρίσετε ότι η επικοινωνία σ’ ένα παιχνίδι με άτομα που δε γνωρίζετε μπορεί να εγκυμονεί κινδύνους αλλά δεν είναι πάντα μια επικίνδυνη εμπειρία. Όλο και περισσότερο, τα διαδικτυακά παιχνίδια επιδιώκουν να ταιριάξουν ή να οργανώσουν τους παίκτες σε ομάδες, ιδιαίτερα σε παιχνίδια PvP (παίκτης εναντίον παίκτη) που έχουν τη μορφή αγώνων ή συμπεριλαμβάνουν ομάδες. Αυτό μπορεί να οδηγήσει ορισμένα παιδιά στο να επικοινωνούν με αγνώστους σε ένα παιχνίδι, ακόμα κι αν δεν είναι κάτι που έχουν επιδιώξει. Σε πολλές περιπτώσεις, αυτή η επικοινωνία μπορεί να είναι θετική εστιάζοντας στην εκπλήρωση κάποιας αποστολής του παιχνιδιού και ταυτόχρονα μπορεί να είναι υποστηρικτική. Μια σημαντική πτυχή της διαδικτυακής επικοινωνίας που πρέπει να μάθουν τα παιδιά είναι ότι πρέπει να είναι φιλικοί στο διαδίκτυο αλλά δεν χρειάζεται να είναι φίλοι όλων.
• Διαδικτυακός εκφοβισμός – Όπως και σε άλλους διαδικτυακούς χώρους, ο διαδικτυακός εκφοβισμός στα διαδικτυακά παιχνίδια μπορεί να λάβει πολλές διαφορετικές μορφές. Μπορεί να περιλαμβάνει κάποιο χλευαστικό όνομα που αποδίδεται σε κάποιον παίκτη ή παρενόχληση και αποκλεισμό από μια ομάδα. Η υβριστική και παρενοχλητική συμπεριφορά μπορεί να λάβει τη μορφή μηνυμάτων στη συνομιλία του παιχνιδιού, προσβολών ή απειλών μέσω της ζωντανής συνομιλίας στο παιχνίδι ή μέσω υβριστικών συμπεριφορών (για παράδειγμα, συνεχής στόχευση και «δολοφονία» του ίδιου παίκτη ή εκτέλεση πράξεων στο παιχνίδι που μιμούνται προσβλητικές ενέργειες στην πραγματική ζωή).
• Ακατάλληλη επικοινωνία – Οι νέοι μπορεί να συναντήσουν άλλους παίκτες που στόχο έχουν να ξεκινήσουν ακατάλληλες ή σεξουαλικές συνομιλίες ή να ζητήσουν να μοιραστούν ακατάλληλες εικόνες ή ευαίσθητες προσωπικές πληροφορίες.
• Αποπλάνηση – Επιτήδειοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν πλατφόρμες παιχνιδιών για να οικοδομήσουν εμπιστοσύνη με τους νέους και στη συνέχεια να χρησιμοποιήσουν αυτήν την εμπιστοσύνη για να τους εκμεταλλευτούν για σεξουαλικούς σκοπούς. Μια βασική στρατηγική η οποία θα πρέπει να υποψιάσει τα παιδιά είναι η προτροπή για μετάβαση από  δημόσια σε ιδιωτική συνομιλία. Αυτή η στρατηγική επιλέγεται συχνά προκειμένου να μην ανιχνεύεται η διαδικασία αποπλάνησης και να μην αναφέρεται εν τέλει από άλλους παίκτες. Μια ιδιωτική συνομιλία μεταξύ ενός ενήλικα και ενός παιδιού δημιουργεί επίσης μια ανισορροπία δύναμης που ένας κακόβουλος ενήλικας μπορεί να αξιοποιήσει για να εκμεταλλευτεί και να χειραγωγήσει ένα παιδί.
• Διαδικτυακές απάτες – Μερικοί παίκτες μπορεί να προσπαθήσουν να εξαπατήσουν άλλους με υποσχέσεις για απόκτηση εικονικών αντικειμένων που οδηγούν ευκολότερα στη νίκη αλλά μπορεί στην πραγματικότητα να προσπαθούν να κλέψουν προσωπικές πληροφορίες ή χρήματα. Ένα σύνηθες παράδειγμα αυτού συμβαίνει σε πλατφόρμες όπως το Roblox, όπου οι παίκτες μπορούν να προσφερθούν να παραχωρήσουν σε άλλους το VIP status τους ή να δωρίσουν αντικείμενα σε ένα παιδί με αντάλλαγμα τον κωδικό πρόσβασης του λογαριασμού του παιδιού. Μόλις ένας απατεώνας αποκτήσει τον κωδικό πρόσβασης, μπορεί να κλειδώσει το παιδί έξω από τον λογαριασμό του ή να μεταφέρει αντικείμενα και νομίσματα από το παιχνίδι.

 

Κίνδυνοι που σχετίζονται με το περιεχόμενο

Σύμφωνα με το PEGI (Pan European Gaming Information), την υπηρεσία που βαθμολογεί ηλικιακά τα παιχνίδια σε 38 ευρωπαϊκές χώρες, το 59,5% των παιχνιδιών που βαθμολογήθηκαν το 2021 ήταν κατάλληλα για ηλικίες 7 ετών και κάτω και μόνο το 7,5% των παιχνιδιών είχε βαθμολογία 18 ετών (μόνο για ενήλικες). Ενώ πολλά παιχνίδια απευθύνονται σε ένα ευρύ κοινό ή απευθείας σε παιδιά, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η μέση ηλικία ενός Ευρωπαίου gamer είναι τα 31 έτη! Επομένως, υπάρχει μια υγιής αγορά για παιχνίδια που απευθύνεται σε αυτό το κοινό και ενδέχεται να περιλαμβάνει περιεχόμενο και θέματα που δεν είναι κατάλληλα για παιδιά. Αυτό το περιεχόμενο θα μπορούσε να περιλαμβάνει:

• Βία – Πολλά παιχνίδια με μεγαλύτερες ηλικιακές αξιολογήσεις διαθέτουν βίαιο περιεχόμενο που μπορεί να είναι ακατάλληλο ή ενοχλητικό για τους νέους. Μια μακροχρόνια ανησυχία σχετικά με τη βία στα βιντεοπαιχνίδια είναι αν αυξάνει τη βίαιη συμπεριφορά στον πραγματικό κόσμο. Ενώ παλαιότερες ερευνητικές μελέτες από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 ανέφεραν συσχετίσεις μεταξύ βίαιων βιντεοπαιχνιδιών και επιθετικής συμπεριφοράς, πιο πρόσφατες μελέτες υποστηρίζουν ότι η επιθετική συμπεριφορά στη νεολαία δεν προκαλείται ούτε επηρεάζεται άμεσα από βιντεοπαιχνίδια που περιέχουν βία. Άλλοι παράγοντες παίζουν μεγαλύτερο ρόλο. Το 2020, η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (American Psychological Association – APA) επιβεβαίωσε τη θέση της ότι η σύνδεση των βιντεοπαιχνιδιών με τη βία «δεν είναι επιστημονικά ορθή».
• Σεξουαλικό περιεχόμενο – Τα παιχνίδια με βαθμολογία PEGI-18 ενδέχεται να περιέχουν σεξουαλικό περιεχόμενο ή γυμνό υλικό που δεν είναι κατάλληλο για νεότερους παίκτες.
• Υβριστικός λόγος – Ορισμένα παιχνίδια μπορεί να περιέχουν βωμολοχίες και ύβρεις που μπορεί να προσβάλουν.
• Ναρκωτικά και αλκοόλ – Παιχνίδια που απευθύνονται σε ενήλικες μπορεί να απεικονίζουν τη χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ, τα οποία μπορεί να μην είναι κατάλληλα για νεότερους παίκτες.
• Τζόγος – Ορισμένα παιχνίδια μπορεί να περιέχουν στοιχεία τζόγου, όπως κουτιά με λάφυρα (loot boxes), τα οποία μπορεί να είναι δυνητικά εθιστικά και μπορεί να ενθαρρύνουν τη σπατάλη χρημάτων στην πραγματική ζωή.
• Διαφήμιση – Τα παιχνίδια για κινητά τα οποία είναι δωρεάν βασίζονται στην προβολή διαφημίσεων για τη δημιουργία εσόδων. Αν και αυτό είναι απλώς ενοχλητικό για τους περισσότερους νεαρούς παίκτες, υπάρχουν περιπτώσεις προϊόντων προβολής διαφημίσεων εντός παιχνιδιού ή θεμάτων που δεν είναι κατάλληλα για παιδιά (όπως τζόγος ή υπηρεσίες γνωριμιών για ενήλικες).

Επιπλέον, τα παιχνίδια που επιτρέπουν τη μεταφόρτωση και αναπαραγωγή περιεχομένου που δημιουργείται από άλλους χρήστες (όπως το Roblox, το Minecraft και το Fortnite) μπορεί επίσης να έχουν ως αποτέλεσμα τα παιδιά να βλέπουν περιεχόμενο ή θέματα που δεν είναι κατάλληλα για την ηλικία τους. Ενώ οι περισσότερες πλατφόρμες έχουν κανόνες και εργαλεία για τον έλεγχο αυτού του περιεχομένου, αυτά δεν είναι ποτέ 100% αξιόπιστα.

 

Δραστηριότητα:

Παρακάτω απεικονίζονται τα εικονίδια περιγραφών περιεχομένου που χρησιμοποιούνται από το PEGI – εμφανίζονται σε φυσικά κουτιά παιχνιδιών και σε πολλά ψηφιακά καταστήματα που πωλούν παιχνίδια. Δίνουν «με μια ματιά» μία πρώτη εικόνα για τους τύπους περιεχομένου που περιλαμβάνει ένα παιχνίδι, για να δώσουν τη δυνατότητα στους γονείς/κηδεμόνες (και τους νέους) να κάνουν σωστές επιλογές σχετικά με τα βιντεοπαιχνίδια.

Γι’ αυτή τη δραστηριότητα, οι ετικέτες έχουν ανακατευτεί σκόπιμα. Μπορείτε να αντιστοιχίσετε σωστά την περιγραφή περιεχομένου με το εικονίδιο;

 Τζόγος, οικονομική συναλλαγή στο παιχνίδι, βία, φόβος, σεξουαλικό περιεχόμενο, υβριστικός λόγος, διακρίσεις, ναρκωτικά.

 

Κίνδυνοι που σχετίζονται με τη συμπεριφορά

Οι προηγούμενοι κίνδυνοι που παρουσιάστηκαν επικεντρώθηκαν κυρίως σε παιδιά και νέους ως στόχους ή αποδέκτες. Αλλά είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι τα παιδιά μπορεί επίσης να είναι αυτουργοί συμπεριφορών που θέτουν σε κίνδυνο τα ίδια ή τους άλλους και ότι έχουν την ευθύνη να σκέφτονται τις ενέργειές τους όταν παίζουν στο διαδίκτυο. Αυτοί οι κίνδυνοι συμπεριφοράς μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Παρενόχληση ή εκφοβισμό – Οι νέοι μπορεί να παρενοχλούνται, να εκφοβίζονται ή να στοχοποιούνται με ρητορική μίσους από άλλους παίκτες σε διαδικτυακά παιχνίδια. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιούν διαδικτυακά παιχνίδια ως χώρο για εκφοβισμό ή παρενόχληση άλλων παικτών. Καθώς τα περισσότερα παιχνίδια επιτρέπουν σε έναν παίκτη να αναλάβει το ρόλο ενός χαρακτήρα ή ενός προσαρμοσμένου avatar, αυτό επιτρέπει έναν ορισμένο βαθμό ανωνυμίας που μπορεί να ενθαρρύνει ένα νεαρό άτομο να κακομεταχειριστεί τους άλλους.
• Εξαπάτηση – Μερικοί παίκτες μπορεί να προσπαθήσουν να «κλέψουν» στο παιχνίδι ή να το χακάρουν, κάτι που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την εμπειρία παιχνιδιού άλλων παικτών και μπορεί επίσης να οδηγήσει σε τιμωρία ή συνέπειες. Οι νέοι με προηγμένες τεχνικές δεξιότητες μπορεί να επιδιώξουν να χρησιμοποιήσουν προσαρμοσμένα προγράμματα για να αποκτήσουν ένα αθέμιτο πλεονέκτημα. Εάν αυτό γίνει αντιληπτό, διατρέχουν τον κίνδυνο να αποκλειστούν οριστικά από το παιχνίδι και να χάσουν τον λογαριασμό τους μαζί με όλα τα επιτεύγματα που έχουν αποκτήσει.
• Διαμοιρασμό προσωπικών πληροφοριών – Οι νέοι μπορούν να μοιραστούν στοιχεία σχετικά με την πραγματική τους ταυτότητα, συμπεριλαμβανομένων των στοιχείων επικοινωνίας ή της τοποθεσίας τους. Για ορισμένα παιδιά, αυτό μπορεί να τα θέσει σε μεγαλύτερο κίνδυνο εκφοβισμού, εκμετάλλευσης ή εντοπισμού τους στον πραγματικό κόσμο. Το «doxing» είναι μια μορφή εκφοβισμού όπου κάποιος αποκαλύπτει ευαίσθητα προσωπικά στοιχεία για ένα άλλο άτομο. Αυτή η συμπεριφορά μπορεί να εμφανιστεί στα παιχνίδια ως μια μορφή εκδίκησης. Υπήρξαν αρκετές ειδήσεις στις ΗΠΑ με δυσαρεστημένους παίκτες που έχασαν ένα παιχνίδι και έκαναν μια κλήση φάρσα στις τοπικές αρχές ισχυριζόμενοι για παράδειγμα πυροβολισμούς ή τρομοκρατική δραστηριότητα που βρισκόταν σε εξέλιξη κατευθύνοντάς τους στην πραγματική διεύθυνση του παίκτη που τους νίκησε.
• Ανάρμοστη συμπεριφορά – Ορισμένα διαδικτυακά παιχνίδια έχουν τη φήμη ότι είναι μέρη όπου η προσβλητική γλώσσα και οι προσβολές εν γένει είναι συνηθισμένες. Για ορισμένους παίκτες, αυτό θεωρείται ως «παιχνιδάκι» που μπορεί να διαταράξει τη συγκέντρωση των αντιπάλων τους, αλλά για πολλούς ανθρώπους θεωρείται απλώς ακατάλληλη συμπεριφορά που μπορεί να δημιουργήσει ένα δυσάρεστο και μη ασφαλές περιβάλλον παιχνιδιού.
• Δυσφήμηση – Για ορισμένους παίκτες, η προσωπικότητά τους στο παιχνίδι είναι η κύρια διαδικτυακή τους ταυτότητα. Όπως και με άλλες διαδικτυακές ταυτότητες, μπορεί να έχουν δημιουργήσει μια φήμη ή ακόλουθους. Αρνητικές ενέργειες ή συμπεριφορές προς άλλους θα μπορούσαν να προκαλέσουν βλάβη σε αυτή τη φήμη, επηρεάζοντας την απόλαυση και την επιτυχία τους σε ένα παιχνίδι.

 

Κίνδυνοι που σχετίζονται με οικονομικές συναλλαγές

Αυτός ο τελευταίος άξονας κινδύνων σχετίζεται με τις εμπορικές πτυχές του διαδικτυακού παιχνιδιού που μπορεί να επηρεάσουν την ασφάλεια, την ευημερία και την οικονομική ασφάλεια των νέων. Οι κίνδυνοι σε αυτόν τον τομέα περιλαμβάνουν:

• Αγορές εντός παιχνιδιού – Πολλά διαδικτυακά παιχνίδια προσφέρουν τη δυνατότητα να κάνετε αγορές εντός παιχνιδιού χρησιμοποιώντας πραγματικά χρήματα. Τα παιδιά μπορεί να μπουν στον πειρασμό να ξοδέψουν χρήματα σε εικονικά αντικείμενα, όπως διακοσμητικά, όπλα ή αύξηση δύναμης/ενέργειας (power-up), κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολικές δαπάνες. Εάν αυτές οι αγορές πραγματοποιούνται με πιστωτική κάρτα γονέα/κηδεμόνα (ή άλλη μέθοδο πληρωμής), τότε αυτό μπορεί να οδηγήσει σε οικονομικές απώλειες που επηρεάζουν τόσο το παιδί όσο και την οικογένειά του.
• Απάτες – Οι παίκτες μπορεί να στοχοποιηθούν από απάτες που προσφέρουν ψεύτικα αντικείμενα εντός του παιχνιδιού ή νομίσματα σε αντάλλαγμα με πραγματικά χρήματα. Αυτές οι απάτες μπορεί να οδηγήσουν σε οικονομικές απώλειες και κλοπή ταυτότητας εάν δοθούν τα στοιχεία του λογαριασμού σε έναν απατεώνα.
• Αθέμιτες πρακτικές – Ορισμένα παιχνίδια μπορεί να περιλαμβάνουν λειτουργίες «πλήρωσε για να κερδίσεις» που δίνουν αθέμιτο πλεονέκτημα στους παίκτες οι οποίοι ξοδεύουν χρήματα στο παιχνίδι, δημιουργώντας ένα μειονέκτημα για όσους δεν μπορούν ή επιλέγουν να μην ξοδέψουν χρήματα.
• Τυχερά παιχνίδια – Παιχνίδια που προσφέρουν αγορές loot boxes θεωρούνται ευρέως ότι μοιάζουν με τον τζόγο. Αυτά τα loot boxes προσφέρουν μια τυχαία ευκαιρία να αποκτήσει κανείς διακοσμητικά/χαρακτηριστικά όπως στολές, χαρακτήρες ή μοτίβα, ενισχυτές δύναμης/ενέργειας (power ups) ή άλλα αντικείμενα που ενισχύουν την αισθητική του παιχνιδιού ή προσφέρουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στο παιχνίδι. Ωστόσο, όπως και με άλλες μορφές τζόγου, οι πιθανότητες να αποκτήσει τα πιο σπάνια ή τα πιο πολύτιμα αντικείμενα δεν είναι με το μέρος του παίκτη. Από καθαρά στατιστική άποψη, ένα loot box που προσφέρει «λιγότερο από 1%» πιθανότητα να δώσει ένα σπάνιο αντικείμενο θα μπορούσε να σημαίνει ότι για να εγγυηθεί την απόκτηση αυτού του αντικειμένου, ένας παίκτης θα πρέπει να αγοράσει και να ανοίξει έναν τεράστιο αριθμό κουτιών. Ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Αυστρία, το Βέλγιο, η Ισπανία και η Φινλανδία ήδη αναγνωρίζουν ή σχεδιάζουν να αναγνωρίσουν τα loot boxes ως μια μορφή τζόγου που πρέπει να ρυθμιστεί. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα loot boxes απαγορεύονται σε παιχνίδια που δεν απευθύνονται σε άτομα άνω των 18 ετών.
• Εθισμός – Αν και οι περιπτώσεις είναι σπάνιες, ο εθισμός στα διαδικτυακά παιχνίδια μπορεί να οδηγήσει σε οικονομικές απώλειες, αλλά και σημαντικό αντίκτυπο στην υγεία και την ευημερία ενός νεαρού ατόμου (συμπεριλαμβανομένης της ψυχικής υγείας) εάν το παιχνίδι παρεμποδίζει τη μελέτη, τις σχέσεις με την οικογένεια και τους φίλους ή επηρεάζει τη σωματική υγεία (όπως έλλειψη σωματικής άσκησης, υπερκατανάλωση τροφής κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, παραμέληση γευμάτων και προσωπικής υγιεινής, κ.λπ.) Το 2018, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναγνώρισε τη «διαταραχή του παιχνιδιού» ως πάθηση ψυχικής υγείας. Ωστόσο, τα συμπτώματα που συνηγορούν προς τη διάγνωση της πάθησης δε συμφωνούν πλήρως μεταξύ τους και σύμφωνα με μία μελέτη του 2017 διαπιστώθηκε η έλλειψη συνέπειας στον τρόπο αναγνώρισης του εθισμού στα παιχνίδια.
• Σχεδιασμός που πείθει (persuasive design) – Ένας από τους λόγους για τον οποίο ορισμένοι παίκτες εθίζονται στα διαδικτυακά παιχνίδια ή αναπτύσσουν ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές οφείλεται στις σχεδιαστικές τεχνικές πειθούς που χρησιμοποιούνται σε πολλά παιχνίδια για να ενθαρρύνουν τους παίκτες να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο (και μερικές φορές περισσότερα χρήματα) στο παιχνίδι. Αυτά ονομάζονται «σκοτεινά μοτίβα». Σε αυτό το site μπορείτε να  βρείτε παιχνίδια για κινητά που μπορεί να περιέχουν αυτά τα χαρακτηριστικά καθώς και παιχνίδια που δεν τα περιέχουν!

 

Πώς μπορώ να υποστηρίξω τους νέους να απολαμβάνουν τα διαδικτυακά παιχνίδια θετικά και με ασφάλεια;

Αν και το διαδικτυακό παιχνίδι μπορεί να είναι μια δραστηριότητα που συμβαίνει κυρίως έξω από την τάξη σας, υπάρχουν πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να υποστηρίξετε τους μαθητές σας να απολαμβάνουν με ασφάλεια όλες τις ευκαιρίες που προσφέρει το παιχνίδι:

• Συζητήστε για τις θετικές και υγιείς αλληλεπιδράσεις – Αφιερώστε χρόνο για να μιλήσετε στους μαθητές σας για τις αλληλεπιδράσεις τους με άλλους στα παιχνίδια. Η συζήτηση για το τι σημαίνει να σέβεσαι, να είσαι καλός ομαδικός παίκτης και ευγενικός νικητής/χαμένος αποτελούν σημαντικά χαρακτηριστικά που ισχύουν για όλα τα παιχνίδια και τα αθλήματα, εντός και εκτός του διαδικτύου.
• Συζητήστε για τους αγνώστους, την εμπιστοσύνη και τις προσωπικές πληροφορίες – Επίσης, βρείτε ευκαιρίες για να εξερευνήσετε με τα παιδιά τι σημαίνει εμπιστοσύνη στο διαδίκτυο – ποιον μπορείτε να εμπιστευτείτε και σε τι βαθμό; Ποιες προσωπικές πληροφορίες μπορείτε να μοιραστείτε σε ένα παιχνίδι (χόμπι/ενδιαφέροντα) και τι δεν πρέπει να κοινοποιείτε (στοιχεία επικοινωνίας, τοποθεσία, κ.λπ.)
• Προσοχή στα συναισθήματα – Όπως και με άλλες μορφές έκφρασης, τα βιντεοπαιχνίδια έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν τη διάθεση. Αν και δεν υπάρχουν σαφή στοιχεία που να συνδέουν τα βιντεοπαιχνίδια με τη βία ή με άλλες αρνητικές συμπεριφορές, εξακολουθεί να υπάρχει η πιθανότητα οι εμπειρίες βιντεοπαιχνιδιών να επηρεάζουν τους νέους με τρόπους που μπορεί να βλάψουν την ευημερία τους ή την ευημερία των άλλων. Προσέξτε για αλλαγές στη συμπεριφορά των μαθητών σας και ακολουθήστε τα πρωτόκολλα προστασίας των παιδιών σας στο σχολείο για να αναφέρετε τυχόν ανησυχίες.
• Διδάξτε στρατηγικές για την αντιμετώπιση του κινδύνου – Είναι σημαντικό να βοηθήσετε τα παιδιά και τους νέους να ξέρουν πώς να αποκλείουν ή να βάζουν στη σίγαση και να αναφέρουν προσβλητικούς χρήστες σε διαφορετικά παιχνίδια, όπως και να τους υπενθυμίζουμε να λένε πάντα σε έναν έμπιστο ενήλικα εάν τα ίδια ή κάποιος άλλος παίκτης υφίσταται εκφοβισμό, παρενόχληση ή ρητορική μίσους.
• Εξηγήστε τις ταξινομήσεις ηλικίας PEGI – Βοηθήστε τα παιδιά να εξοικειωθούν με τις αξιολογήσεις PEGI και τις περιγραφές περιεχομένου, ώστε να μπορούν να κάνουν πιο κατάλληλες επιλογές για το τι παίζουν. Η ενθάρρυνσή να παίζουν παιχνίδια κατάλληλα για την ηλικία τους μπορεί επίσης να βοηθήσει. Αν είστε παίκτης κι εσείς, ίσως γνωρίζετε μερικά υπέροχα παιχνίδια κατάλληλα για την ηλικία που θα μπορούσαν να δοκιμάσουν. Μην ξεχνάτε ότι πάνω από τα τρία τέταρτα των βιντεοπαιχνιδιών είναι κατάλληλα για ηλικίες 12 ετών και κάτω, επομένως υπάρχουν πολλές δυνατότητες!
• Μέτρον άριστον – Βοηθήστε τους μαθητές σας να σκεφτούν τρόπους για να εξισορροπήσουν το παιχνίδι τους με άλλες δραστηριότητες. Τα τακτικά διαλείμματα και ο καθορισμός χρονικών ορίων/στόχων μπορεί να βοηθήσει.
• Ενδυναμώστε τις οικογένειες – Ενθαρρύνετε τους γονείς/κηδεμόνες και τις οικογένειες της σχολικής σας κοινότητας να ασχολούνται με τα διαδικτυακά παιχνίδια του παιδιού τους, ώστε να μπορούν να κατανοήσουν τους κινδύνους και να βοηθήσουν το παιδί τους να είναι πιο ασφαλές. Μερικές φορές ο καλύτερος τρόπος για να αφοσιωθείτε είναι να παίξετε ένα παιχνίδι μαζί με το παιδί. Κάποιες προτάσεις για ιστοσελίδες με παιχνίδια που μπορεί να παίξει όλη η οικογένεια μαζί, είναι το friv και το paixnidiaxl.

 

Δραστηριότητες για μαθητές:

Σχέδιο μαθήματος “online gaming”

 

Περισσότερες πληροφορίες και πηγές

Better Internet for Kids: Εκπαιδευτικές πηγές από το δίκτυο Insafe όλων των Κέντρων Ασφαλούς Διαδικτύου της Ευρώπης. Μπορείτε να κάνετε αναζήτηση με τον όρο “gaming”  για σχετικές πηγές στη γλώσσα σας και για πηγές διαφόρων ηλικιακών ομάδων.

SaferInternet4Kids.gr: Αναλυτικός οδηγός σχετικά με το Online Gaming και όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε από το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου.  

 

Πηγή: BIK Teacher corner

 

SID 2024 – Κυβερνοασφάλεια και κυβερνοέγκλημα

Μια βασική πτυχή της διαδικτυακής ασφάλειας που επηρεάζει τόσο τα παιδιά όσο και τους ενήλικες είναι αυτή της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο – η γνώση τρόπων για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου μιας κυβερνοεπίθεσης. Αυτό περιλαμβάνει την προστασία συσκευών που χρησιμοποιούνται σε διαδικτυακές εφαρμογές, παιχνίδια και υπηρεσίες αλλά και προστασία των διαδικτυακών λογαριασμών από μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση. Ως εκπαιδευτικός, είναι σημαντικό για εσάς να κατανοήσετε πώς να διδάξετε στα παιδιά και τους νέους να προστατεύουν τα δεδομένα και τις συσκευές τους. Παράλληλα, είναι εξίσου σημαντικό να γνωρίζετε πώς να προστατεύσετε τον εαυτό σας καθώς και τρόπους για να ελαχιστοποιήσετε τον κίνδυνο επιθέσεων στον κυβερνοχώρο στο σχολείο ή στον τόπο εργασίας σας γενικότερα. Αυτή η ανάλυση θα εξερευνήσει μερικές από τις πιο κοινές μορφές εγκλήματος στον κυβερνοχώρο που μπορεί να αντιμετωπίσετε εσείς ή οι μαθητές σας στο διαδίκτυο και ειδικά κάποιες διαδικτυακές απάτες όπως το ηλεκτρονικό ψάρεμα (phishing) και τη χρήση κακόβουλου λογισμικού. 

 

Τι είναι το κυβερνοέγκλημα;

Ο όρος κυβερνοέγκλημα χρησιμοποιείται συχνά ως όρος – «ομπρέλα» για να περιγράψει δύο τύπους εγκληματικών δραστηριοτήτων που περιλαμβάνουν τεχνολογία:

• Έγκλημα που ενεργοποιείται στον κυβερνοχώρο – εγκλήματα των οποίων η κλίμακα ή η αποτελεσματικότητα μπορεί να ενισχυθεί από την τεχνολογία (για παράδειγμα, σεξουαλική εκμετάλλευση παιδιών, εκβιασμός, κ.α.)
• Έγκλημα που εξαρτάται από τον κυβερνοχώρο – εγκλήματα που μπορούν να συμβούν μόνο μέσω της χρήσης υπολογιστών, δικτύων και τεχνολογίας επικοινωνιών πληροφορικής (για παράδειγμα, εισβολή, κατασκοπεία στον κυβερνοχώρο, κλοπή δεδομένων, δημιουργία και διανομή κακόβουλου λογισμικού κ.α.)

Το συγκεκριμένο άρθρο επικεντρώνεται σε τρόπους με τους οποίους μπορεί κανείς να προστατευτεί από εγκλήματα που εξαρτώνται από τον κυβερνοχώρο αν και πολλές από τις στρατηγικές που αναφέρονται μπορούν να συμβάλλουν στην προστασία από μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση σε προσωπικά δεδομένα που μπορούν να οδηγήσουν σε εγκλήματα όπως απάτη, κλοπή ταυτότητας ή εκβιασμό.  

 

Ποια είναι τα κίνητρα πίσω από το έγκλημα στον κυβερνοχώρο;

Τα περισσότερα κυβερνοεγκλήματα συμβαίνουν από την επιθυμία κάποιου να αποκτήσει τα προσωπικά δεδομένα διαδικτυακών χρηστών. Με αρκετά προσωπικά δεδομένα, ένας κακόβουλος χρήστης θα μπορούσε να:

• Χρησιμοποιήσει τις πληροφορίες για πρόσβαση σε λογαριασμούς που του επιτρέπουν να συλλέγει/αποκτά περισσότερα προσωπικά δεδομένα.
• Πουλήσει προσωπικά δεδομένα (όπως στοιχεία πιστωτικής κάρτας, κωδικούς πρόσβασης λογαριασμού κ.λπ.) σε άλλους στο διαδίκτυο.
• Υποδυθεί ένα χρήστη – είτε για να διαπράξει απάτη είτε για να διαπράξει κάτι που ενδέχεται να βλάψει τη φήμη, την ευημερία ή την ασφάλεια του θύματος.
• Παραβιάσει λογαριασμούς/συσκευές και να τις χρησιμοποιήσει για άλλα εγκλήματα, όπως π.χ. η χρήση τους ως μέρος μιας συντονισμένης επίθεσης μαζί με άλλους παραβιασμένους λογαριασμούς/συσκευές για την κατάργηση μια ιστοσελίδας.

Ωστόσο, υπάρχουν και άλλα κίνητρα πίσω από κάποιο έγκλημα στον κυβερνοχώρο. Για ορισμένους χρήστες θα μπορούσε να αποτελέσει μια προσπάθεια να κάνουν φάρσες ή να ξεγελάσουν άλλους για τη δική τους διασκέδαση. Σε ορισμένες περιπτώσεις η απόκτηση προσωπικών πληροφοριών μπορεί να αποτελεί μέρος μιας στοχευμένης προσπάθειας βλάβης της φήμης ενός άλλου ατόμου, παρενόχλησης ή επίθεσης στο διαδίκτυο ή εκφοβισμού του (διαδικτυακά ή στον φυσικό κόσμο). 

 

Τα είδη της διαδικτυακής απάτης

• Ρομαντικές απάτες – οικοδόμηση ρομαντικής σχέσης και εμπιστοσύνης με σκοπό την απόσπαση μεγάλου χρηματικού ποσού από ένα θύμα.
• Προγράμματα γρήγορου πλουτισμού – απάτες που υπόσχονται γρήγορη απόδοση μιας μικρής επένδυσης, αλλά έχουν σχεδιαστεί καθαρά για να αποσπούν χρήματα.
• Πλαστοπροσωπία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης – δημιουργία πλαστού λογαριασμού που υποδύεται το θύμα με απώτερο στόχο να αποσπάσει προσωπικά δεδομένα.
• Ψεύτικες ιστοσελίδες/προϊόντα αγορών – πώληση ψεύτικων προϊόντων ή υπηρεσιών προκειμένου να αποσπάσουν χρήματα και να μη σταλεί κανένα προϊόν ή, εναλλακτικά, να παρέχεται ένα προϊόν πολύ μικρότερης αξίας από αυτό που διαφημίζεται.
• Phishing – μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που προσποιούνται ότι προέρχονται από μια υπηρεσία (όπως το Netflix ή μια τράπεζα) και ενθαρρύνουν το θύμα να ανοίξει έναν σύνδεσμο που αναφέρεται για να επιβεβαιώσει τα στοιχεία του λογαριασμού του και να εισαγάγει προσωπικά δεδομένα, όπως όνομα χρήστη και κωδικούς πρόσβασης.
• Ψεύτικες επενδυτικές προσφορές – απάτες που υπόσχονται μεγάλη απόδοση σε μια επένδυση ή επιδιώκουν να περάσουν χρήματα από τον τραπεζικό λογαριασμό του θύματος και να τους πληρώνουν ένα ποσοστό ως ανταμοιβή (γνωστή και ως «Money muling», μια μορφή ξεπλύματος χρήματος).
• Εκβιασμός – απειλώντας ένα θύμα με σωματική βλάβη ή βλάβη της φήμης του, εκτός εάν συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις του απατεώνα ή τον πληρώσει για να φύγει. Οι απάτες εκβιασμών περιλαμβάνουν απατεώνες που ισχυρίζονται ότι έχουν προσωπικές εικόνες ενός θύματος και θα τις κοινοποιήσουν εκτός εάν πληρωθούν.
• Απάτες τεχνικής υποστήριξης – απροσδόκητη επικοινωνία από γραμμή τεχνικής υποστήριξης ή εταιρεία που προσφέρεται να αναλάβει τον έλεγχο της συσκευής σας για να διορθώσει ένα πρόβλημα. Επιτρέποντάς τους τον έλεγχο, εκείνοι εγκαθιστούν κακόβουλο λογισμικό ή αποσπούν προσωπικά δεδομένα.
• Κακόβουλο λογισμικό – συγκάλυψη ενός ιού ως γνήσιου αρχείου, λογισμικού ή εφαρμογής για να ενθαρρύνει έναν χρήστη να το εγκαταστήσει σε μια συσκευή προκειμένου να επιτρέψει σε έναν εγκληματία να κλέψει προσωπικά δεδομένα ή αρχεία. Το λογισμικό αυτό επιτρέπει σε έναν εγκληματία να καταγράφει όλες τις ενέργειες σε μια συσκευή, συμπεριλαμβανομένων των πλήκτρων που πατήθηκαν σε ένα πληκτρολόγιο κατά την εισαγωγή λεπτομερειών, όπως κωδικών πρόσβασης.
• Ransomware – κακόβουλο λογισμικό που κρυπτογραφεί όλα τα αρχεία σε μια συσκευή και ξεκλειδώνει αυτά τα αρχεία μόνο όταν δοθεί το επιθυμητό ποσό. Καθώς η κρυπτογράφηση είναι συχνά πολύ ισχυρή, τα θύματα έρχονται αντιμέτωπα με το δίλλημα να πληρώσουν τα λύτρα ή να χάσουν τα δεδομένα για πάντα.

Ανεξάρτητα από τον τύπο, το κίνητρο είναι πάντα το ίδιο – να ξεγελάσουν έναν χρήστη για να δώσει προσωπικά δεδομένα ή άλλες πληροφορίες προκειμένου ένας απατεώνας να εξαπατήσει ή να εκμεταλλευτεί το άλλο άτομο, συνήθως για οικονομικό όφελος.

 

Δραστηριότητα:

Σκεφτείτε τις ακόλουθες απάτες και πόσο πιθανό είναι να επηρεάσουν τα παιδιά ή τους νέους με τους οποίους εργάζεστε:

• Ρομαντικές απάτες
• Προγράμματα γρήγορου πλουτισμού
• πλαστοπροσωπία
• Ψεύτικες αγορές
• Ψάρεμα
• Ψεύτικες επενδύσεις
• Εκβιασμός
• Απάτες τεχνικής υποστήριξης
• Κακόβουλο λογισμικό
• Ransomware

 

Τι είναι το phishing;

Το ηλεκτρονικό ψάρεμα (phishing) είναι μια τεχνική που χρησιμοποιείται από εγκληματίες του κυβερνοχώρου για να εξαπατήσουν τους χρήστες να αποκαλύψουν τα προσωπικά τους δεδομένα. Η πιο κοινή μορφή ηλεκτρονικού ψαρέματος είναι ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που φαίνεται να προέρχεται από μια αξιόπιστη πηγή, όπως η τράπεζά σας ή μια διαδικτυακή υπηρεσία που χρησιμοποιείτε και σας ζητά να επιβεβαιώσετε ή να ενημερώσετε τα στοιχεία σας. Αυτά τα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου περιλαμβάνουν πάντα έναν σύνδεσμο προς μια ψεύτικη ιστοσελίδα που μοιάζει με γνήσιο ιστότοπο, αλλά έχει σχεδιαστεί για να καταγράφει προσωπικά δεδομένα που εισάγουν οι χρήστες (όπως όνομα χρήστη και κωδικούς πρόσβασης). Οι εγκληματίες μπορούν στη συνέχεια να χρησιμοποιήσουν αυτά τα στοιχεία για να αποκτήσουν πρόσβαση στον λογαριασμό ενός χρήστη. Μια παρόμοια πρακτική μπορεί επίσης να συμβεί μέσω μηνυμάτων SMS σε κινητές συσκευές – που συνήθως αναφέρεται ως «smishing».

Δείτε ένα ενημερωτικό βίντεο εδώ: Εσείς ξέρετε από smishing?

Αυτό το λεπτομερές άρθρο παρέχει στοιχεία που πρέπει να αναζητήσετε για να εντοπίσετε ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ψαρέματος:

 

Ύποπτα σημάδια

• Λαμβάνετε ένα email, ένα μήνυμα κειμένου ή ένα τηλεφώνημα που ισχυρίζεται ότι προέρχεται από τράπεζα, πάροχο τηλεπικοινωνιών ή άλλη επιχείρηση με την οποία συναλλάσσεστε τακτικά, ζητώντας σας να ενημερώσετε ή να επαληθεύσετε τα στοιχεία σας.
• Το email ή το μήνυμα κειμένου δεν εμπεριέχει συνήθως ολόκληρο το όνομά σας και ενδέχεται να περιέχει ορθογραφικά ή άλλα γραμματικά λάθη.
• Η διεύθυνση του ιστότοπου δεν μοιάζει με τη διεύθυνση που χρησιμοποιείτε συνήθως και ζητά λεπτομέρειες που συνήθως δεν ζητά ο επίσημος ιστότοπος.

 

Τι είναι το κακόβουλο λογισμικό;

Το κακόβουλο λογισμικό είναι λογισμικό που «μεταμφιέζεται» ως άλλος τύπος αρχείου (όπως έγγραφα, μουσικά κομμάτια, εικόνες ή βίντεο), ως γνήσιο λογισμικό ή εφαρμογές προκειμένου να εξαπατήσει έναν χρήστη να το ανοίξει, να το κατεβάσει ή να το εγκαταστήσει στη συσκευή του. Κακόβουλο λογισμικό μπορεί ακόμη και να εγκατασταθεί σε μια συσκευή απλά ανοίγοντας έναν μολυσμένο σύνδεσμο σε ένα πρόγραμμα περιήγησης.

Αυτό το άρθρο συνοψίζει τους διαφορετικούς τύπους κακόβουλου λογισμικού που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την απόκτηση προσωπικών δεδομένων από άλλους.

Μια μορφή κακόβουλου λογισμικού που ενέχει κινδύνους για άτομα αλλά και για οργανισμούς (συμπεριλαμβανομένων των σχολείων) είναι το ransomware. Το ransomware είναι κακόβουλο λογισμικό που μολύνει μια συσκευή, κρυπτογραφεί όλα τα αρχεία ώστε να μην είναι δυνατή η πρόσβαση σε αυτά και, στη συνέχεια απαιτεί λύτρα από τον χρήστη εάν επιθυμεί να αποκρυπτογραφήσει αυτά τα αρχεία. Λόγω της ισχύος της κρυπτογράφησης, ο χρήστης έχει την επιλογή είτε να πληρώσει τα λύτρα είτε να χάσει τα δεδομένα του για πάντα.

Οι συμβουλές από τις αρχές επιβολής του νόμου και τους ειδικούς είναι ότι δεν πρέπει ποτέ να πληρώσετε  λύτρα σε έναν εγκληματία του κυβερνοχώρου – δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι θα σας επιστρέψει τον έλεγχο των αρχείων σας ή ότι δε θα επαναλάβει τον εκβιασμό.

Το ransomware είναι έγκλημα και θα πρέπει να αναφέρεται στις αρχές επιβολής του νόμου. Αυτός ο τύπος επίθεσης στοχεύει ολοένα και περισσότερο τον εκπαιδευτικό τομέα. Αυτή η αναφορά περιγράφει λεπτομερώς τις παγκόσμιες μεγάλες επιθέσεις στον κυβερνοχώρο σε εκπαιδευτικά ιδρύματα το 2022. 

 

Η σημασία των καλών κωδικών πρόσβασης

Ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους προστασίας των δεδομένων σας είναι να διασφαλίσετε ότι χρησιμοποιείτε ισχυρούς και εύκολους κωδικούς πρόσβασης σε κάθε διαδικτυακό λογαριασμό και ότι χρησιμοποιείτε διαφορετικούς κωδικούς πρόσβασης για τον καθένα. Συμβουλές ειδικών σχετικά με τους κωδικούς πρόσβασης αναφέρουν ότι η χρήση κεφαλαίων και πεζών γραμμάτων, αριθμών και ειδικών χαρακτήρων ισχυροποιούν έναν κωδικό. Αν και αυτό είναι αλήθεια, τους κάνει επίσης πολύ δύσκολο να τους θυμόμαστε!  Η χρήση μιας εφαρμογής διαχείρισης κωδικών πρόσβασης στη συσκευή σας για την αποθήκευση όλων των στοιχείων σύνδεσής σας μπορεί να κάνει τη ζωή πιο εύκολη. Στη συνέχεια, μπορείτε να προστατεύσετε την εφαρμογή με έναν ισχυρό κωδικό πρόσβασης. Με αυτόν τον τρόπο πρέπει να θυμάστε μόνο έναν κωδικό για να αποκτήσετε πρόσβαση σε όλους τους κωδικούς πρόσβασης (αλλά φροντίστε να κρατήσετε αυτόν τον κωδικό πρόσβασης μυστικό). Συνίσταται επίσης να χρησιμοποιείτε ισχυρό κωδικό πρόσβασης για τους λογαριασμούς email σας – τόσο προσωπικούς όσο και για σχολικές εργασίες. Εάν ένας εγκληματίας του κυβερνοχώρου μπορεί να μαντέψει τον κωδικό πρόσβασης του email σας, μπορεί να χρησιμοποιήσει τον λογαριασμό σας για να επαναφέρει τους κωδικούς πρόσβασης σε όλες τις υπηρεσίες που τον χρησιμοποιήσατε για να εγγραφείτε.

Δείτε εδώ ένα βίντεο για το πως μπορείτε να δημιουργείτε ισχυρούς κωδικούς πρόσβασης. 

 

Ποιες άλλες στρατηγικές κυβερνοασφάλειας είναι σημαντικές;

Οι παρακάτω είναι στρατηγικές από τις οποίες μπορούν να επωφεληθούν όλοι οι χρήστες για να ενισχύσουν την ασφάλειά τους στο διαδίκτυο και να μειώσουν τις πιθανότητες κλοπής ή παραβίασης προσωπικών δεδομένων ή λογαριασμών:

• Χρησιμοποιήστε επαλήθευση δύο παραγόντων (two–factor authentication) – Πολλοί λογαριασμοί για παιχνίδια, ιστότοπους και εφαρμογές σας επιτρέπουν να ενεργοποιήσετε μια λειτουργία γνωστή ως «επαλήθευση σε δύο βήματα» – επίσης γνωστή ως «έλεγχος ταυτότητας σε δύο βήματα» ή «έλεγχος ταυτότητας δύο παραγόντων» ή ακόμα και «έλεγχος ταυτότητας πολλαπλών παραγόντων». Αυτό σημαίνει ότι κάθε φορά που συνδέεστε (ειδικά από μια νέα συσκευή ή τοποθεσία), η εφαρμογή/παιχνίδι θα σας στέλνει έναν κωδικό μέσω μηνύματος κειμένου ή email. Πρέπει να εισαγάγετε αυτόν τον κωδικό για να ολοκληρώσετε τη σύνδεση. Αυτή η δυνατότητα είναι πολύ χρήσιμη γιατί μπορεί να σας ενημερώσει όταν κάποιος έχει χρησιμοποιήσει τον κωδικό πρόσβασής σας για να προσπαθήσει να συνδεθεί στον λογαριασμό σας. Χωρίς τον ειδικό κωδικό, δεν μπορούν να εισέλθουν στον λογαριασμό σας. Εάν λάβετε έναν από αυτούς τους κωδικούς αλλά δεν έχετε προσπαθήσει να συνδεθείτε, τότε γνωρίζετε ότι κάποιος άλλος γνωρίζει τον κωδικό πρόσβασής σας. Εάν συμβεί αυτό, είναι εξαιρετικά σημαντικό να συνδεθείτε στο λογαριασμό το συντομότερο δυνατό και να αλλάξετε τον κωδικό πρόσβασής σας. Όπου είναι δυνατόν, είναι καλή ιδέα να ενεργοποιήσετε αυτήν τη δυνατότητα για τους λογαριασμούς σας και να ενθαρρύνετε τους μαθητές να κάνουν το ίδιο για τους δικούς τους. Δείτε εδώ ένα φυλλάδιο για την επαλήθευση δύο παραγόντων (two-factor authentication).
• Διατηρήστε ενημερωμένα το λογισμικό και τις συσκευές – Οι εγκληματίες εκμεταλλεύονται τα τρωτά σημεία του λογισμικού και της τεχνολογίας. Βεβαιωθείτε πάντα ότι διατηρείτε ενημερωμένα τα λειτουργικά συστήματα των συσκευών σας, το λογισμικό προστασίας από ιούς και το τείχος προστασίας, καθώς και ότι ενημερώνετε το λογισμικό/εφαρμογές όποτε σας ζητηθεί από τις συσκευές σας. Ενθαρρύνετε τους μαθητές σας να αναλάβουν την ευθύνη να διατηρούν ενημερωμένες τις δικές τους προσωπικές συσκευές και να επικοινωνήσουν στην οικογένειά τους τη σημασία των ενημερώσεων και των τακτικών σαρώσεων σε όλες τις συσκευές στο σπίτι.
• Έλεγχος για παραβιάσεις δεδομένων – Μπορείτε να εισάγετε τη διεύθυνση email σας στον ιστότοπο «HaveIbeenpwned?» για να δείτε εάν έχει εμπλακεί σε τυχόν παραβιάσεις δεδομένων. Θα εμφανίσει μια λίστα με το ποιοι ιστότοποι/υπηρεσίες επηρεάστηκαν και πότε. Παρόλο που μπορείτε να κάνετε λίγα σχετικά με τα προσωπικά δεδομένα που δημοσιεύονται δημόσια, μπορείτε να μεταβείτε στους λογαριασμούς σας σε αυτούς τους ιστότοπους που επηρεάζονται και να αλλάξετε τους κωδικούς πρόσβασής σας, ώστε κανείς να μην μπορεί να αποκτήσει πρόσβαση σε αυτούς. Ενθαρρύνετε τους μαθητές σας να κάνουν το ίδιο.
• Να είστε προσεκτικοί – Προσέξτε για απροσδόκητα ή ύποπτα μηνύματα και μη βιαστείτε να παρέχετε προσωπικά δεδομένα σε έναν ιστότοπο. Χρησιμοποιείτε πάντα μια αξιόπιστη μέθοδο για τη σύνδεση και την πρόσβαση στους λογαριασμούς σας αντί να κάνετε κλικ σε έναν σύνδεσμο σε ένα email ή μήνυμα.

 

Πώς μπορώ να υποστηρίξω τους νέους ώστε να είναι ασφαλείς στον κυβερνοχώρο;

• Εκπαίδευση – Η παροχή τακτικών ευκαιριών μάθησης στους μαθητές για να κατανοήσουν και να εξερευνήσουν ζητήματα σχετικά με την κυβερνοασφάλεια είναι το κλειδί για να τους βοηθήσουμε να αναπτύξουν θετικές στρατηγικές για την προστασία των προσωπικών τους δεδομένων και των δεδομένων άλλων. Ακόμη και από μικρή ηλικία, είναι σημαντικό για τα παιδιά να κατανοήσουν τη σημασία των ισχυρών και ασφαλών κωδικών πρόσβασης για την προστασία συσκευών και δεδομένων. Καθώς μεγαλώνουν, οι νέοι πρέπει επίσης να υιοθετήσουν πιο εξελιγμένες στρατηγικές για την προστασία των προσωπικών τους δεδομένων (όπως η χρήση ρυθμίσεων απορρήτου σε πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης) και να αναπτύξουν θετικές συνήθειες που σχετίζονται με την υγιεινή των συσκευών τους (ενημέρωση λογισμικού και λειτουργία σάρωσης anti-malware).
• Κατανοήστε το ρόλο σας – Το σχολείο σας έχει ευθύνες σύμφωνα με τον GDPR (Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων) να διατηρεί ασφαλή τα δεδομένα των μαθητών και του προσωπικού. Είναι πιθανό το σχολείο σας να έχει αποδεκτές πολιτικές χρήσης για το προσωπικό, τους μαθητές και τους επισκέπτες σχετικά με το τι επιτρέπεται κατά τη χρήση σχολικών συσκευών και δικτύων. Ενδέχεται επίσης να υπάρχουν διαδικασίες για τη διασφάλιση της προστασίας των ευαίσθητων δεδομένων. Βεβαιωθείτε ότι είστε εξοικειωμένοι με τις προσδοκίες του σχολείου σας σχετικά με την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο.
• Γίνετε πρότυπο – Ένας αποτελεσματικός τρόπος για να βοηθήσετε τους μαθητές σας να ασκήσουν καλή ασφάλεια στον κυβερνοχώρο είναι να επιδείξετε καλές συνήθειες ασφάλειας μέσω του επαγγελματικού σας ρόλου στα σχολεία. Οι τακτικές υπενθυμίσεις στους μαθητές για την ανάγκη για ισχυρούς κωδικούς πρόσβασης, τη χρήση αξιόπιστων διαδικτυακών τοποθεσιών/υπηρεσιών και τον τρόπο λήψης βοήθειας και υποστήριξης εάν ανησυχούν για κλοπή δεδομένων ή έγκλημα στον κυβερνοχώρο μπορούν να τους βοηθήσουν να υιοθετήσουν υγιείς και θετικές στάσεις για τη χρήση της τεχνολογίας με ασφάλεια. Το να ενεργείτε ως πρότυπο μπορεί επίσης να ενθαρρύνει τους συναδέλφους σας να υιοθετήσουν πιο ασφαλείς πρακτικές εργασίας όταν χρησιμοποιούν την τεχνολογία στο σχολείο.

 

Δραστηριότητες για μαθητές:

Quiz: Ξέρεις πώς να προστατευτείς από τις απάτες στο διαδίκτυο;

Βίντεο για προστασία από απάτες στο διαδίκτυο

Σχέδιο μαθήματος “Πως να ξεφύγεις από την απάτη στο διαδίκτυο” για παιδιά Γυμνασίου

Σχέδιο μαθήματος “Πως να ξεφύγεις από την απάτη για παιδιά δημοτικού”

 

 Περαιτέρω πληροφορίες και πηγές

Better Internet for Kids  – Εκπαιδευτικοί πόροι από όλο το δίκτυο Insafe των Κέντρων Ασφαλούς Διαδικτύου. Μπορείτε να αναζητήσετε “cyber security” ή “data privacy”, για πόρους στη γλώσσα σας και για πόρους για διαφορετικές ηλικιακές ομάδες.

Eλληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου – SaferInternet4Kids.gr – Συμβουλές για προστασία από απάτες στο διαδίκτυο σε συνεργασία με την Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας του Υπ. Ψηφιακής Διακυβέρνησης, διαθέσιμες από εδώ.

Οδηγοί ευαισθητοποίησης και πρόληψης του κοινού της Europol – Πολλές συμβουλές προσβάσιμες για το κοινό σχετικά με τον τρόπο προστασίας των προσωπικών δεδομένων στο διαδίκτυο και την αποφυγή απάτης και άλλου εγκλήματος στον κυβερνοχώρο.

Report cybercrime online – Ο ιστότοπος της Europol διαθέτει συνδέσμους προς εθνικούς ιστότοπους αναφοράς για τις ευρωπαϊκές χώρες.

Google’s Safety Centre – Αυτός ο οδηγός παρέχει χρήσιμες συμβουλές σχετικά με τον τρόπο ενίσχυσης της ασφάλειας του λογαριασμού, συμπεριλαμβανομένης της επαλήθευσης δύο παραγόντων.

School of Social Networks – Πόρος για παιδιά πρωτοβάθμιας ηλικίας, δασκάλους και γονείς/φροντιστές που παρέχει πληροφορίες και συμβουλές για μια σειρά διαδικτυακών ζητημάτων, συμπεριλαμβανομένου του απορρήτου και της ασφάλειας. Υπάρχουν συνοδευτικές δραστηριότητες που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι δάσκαλοι στην τάξη και οι γονείς στο σπίτι.

Ευρωπαϊκός Μήνας Κυβερνοασφάλειας – Πραγματοποιείται κάθε Οκτώβριο, αυτός ο ιστότοπος εκστρατείας περιέχει μια σειρά από πόρους κυβερνοασφάλειας από διαφορετικές χώρες που μπορούν να βοηθήσουν στην προώθηση θετικών συνηθειών ασφάλειας στον κυβερνοχώρο.

 

Πηγή: BIK Teacher corner

 

SID 2024 – Sexting

Το διαδίκτυο προσφέρει στους νέους πολλές ευκαιρίες εξερεύνησης και αναζήτησης και μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο συμπεριλαμβάνεται η εξέλιξη και η ανάπτυξη των σχέσεων τους. Συγκεκριμένες σεξουαλικές συμπεριφορές αναμένονται σε διαφορετικές ηλικίες και διαφορετικά στάδια ανάπτυξης, ειδικά στους νέους που βρίσκονται ένα βήμα πριν την ενηλικίωση. Ωστόσο, παρότι συγκεκριμένες συμπεριφορές είναι αναμενόμενες, ο ρόλος της τεχνολογίας στις ζωές των νέων μπορεί μερικές φορές να οδηγήσει σε ριψοκίνδυνες και επισφαλείς καταστάσεις. Το sexting είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Η ανάλυση που ακολουθεί θα διερευνήσει τι είναι το sexting, πώς συμβαίνει αλλά και πώς μπορείτε να βοηθήσετε τους μαθητές και τις μαθήτριές σας να αντιληφθούν τους κινδύνους γύρω από την πρακτική του sexting. Ακόμη, θα έχετε τη δυνατότητα να αντιληφθείτε κι εσείς οι ίδιοι τους λόγους για τους οποίους οι νέοι καταφεύγουν σε τέτοιες πρακτικές.

 

Τι είναι το sexting;

Ως sexting μπορεί να οριστεί γενικώς η χρήση της τεχνολογίας με σκοπό τη δημιουργία και τον διαμοιρασμό πολύ προσωπικών φωτογραφιών και βίντεο, είτε του εαυτού σας είτε άλλων. Είναι μια συμπεριφορά που μπορεί να εμφανιστεί μεταξύ των νέων αλλά και μεταξύ των ενηλίκων. Ο όρος «sexting» χρησιμοποιείται ευρέως από τους ενήλικες και τα μέσα ενημέρωσης, αλλά δεν είναι ένας όρος που θα χρησιμοποιούσαν οι ίδιοι οι νέοι για να περιγράψουν αυτή τη συμπεριφορά. Οι όροι που χρησιμοποιούνται γι’ αυτή την πρακτική διαφέρουν από χώρα σε χώρα, αλλά συχνά αναφέρεται ως «sending nudes», εννοώντας την αποστολή γυμνού υλικού, «sexts» ή δημιουργία «γυμνών selfies».

 

Πώς συμβαίνει το sexting;

Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους η νεολαία μπορεί να εμπλακεί στο sexting. Οι περιπτώσεις όπου δημιουργούν φωτογραφίες και βίντεο του εαυτού τους, συνήθως περιλαμβάνουν τη λήψη γυμνών ή μερικώς γυμνών φωτογραφιών του εαυτού τους χρησιμοποιώντας την κάμερα της συσκευής τους (smartphone, tablet, κάμερα web σε φορητό υπολογιστή). Για άλλους, μπορεί να είναι η λήψη φωτογραφιών ή βίντεο κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής δραστηριότητας (είτε μόνοι τους είτε με έναν σύντροφο). Για ορισμένους νέους, η εμπλοκή τους μπορεί να μην περιλαμβάνει δημιουργία, αλλά αντίθετα μπορεί να περιλαμβάνει τη λήψη αντιγράφων των σεξουαλικών φωτογραφιών/βίντεο κάποιου άλλου (όπως στιγμιότυπα οθόνης, λήψη βίντεο μιας οθόνης ή αποθήκευση αντιγράφων) και τον διαμοιρασμό με άλλους. Αυτό το περιεχόμενο μπορεί να κοινοποιηθεί με διάφορους τρόπους, όπως η απευθείας αποστολή μέσω MMS και εφαρμογών ανταλλαγής μηνυμάτων, η ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να το δουν άλλοι χρήστες, η μεταφόρτωση σε έναν ιστότοπο ή η μεταφόρτωση/δημιουργία αντιγράφων ασφαλείας σε υπηρεσίες αποθήκευσης clouds καθώς και ο διαμοιρασμός συνδέσμων με το περιεχόμενο.

 

Πόσο συχνό είναι το φαινόμενο sexting;

Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι αυτό το ζήτημα δεν αφορά όλα τα παιδιά και τους νέους και πως η φύση της συμπεριφοράς του sexting μπορεί να διαφέρει πολύ από τη μια περίπτωση στην άλλη. Το δίκτυο Insafe των Γραμμών Βοήθειας των Κέντρων Ασφαλούς Διαδικτύου κατέγραψε ότι το sexting ήταν ο κύριος λόγος επικοινωνίας με τις Γραμμές στο 7% των περιπτώσεων μεταξύ Ιουλίου και Σεπτεμβρίου 2022.

 

Δραστηριότητα: 

Πριν προχωρήσετε παρακάτω, αφιερώστε λίγο χρόνο για να σκεφτείτε τα παιδιά ή τους νέους με τους οποίους δουλεύετε. Λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία τους, το επίπεδο ανάπτυξής τους και τον βαθμό κατανόησής τους για τις σεξουαλικές σχέσεις, γράψτε όσα περισσότερα κίνητρα μπορείτε να σκεφτείτε για τους λόγους για τους οποίους ένα παιδί ή ένας νέος μπορεί να εμπλακεί σε αυτήν τη συμπεριφορά (είτε ως κάποιος που δημιουργεί περιεχόμενο ή είτε ως κάποιος που το μοιράζεται). Συγκρίνετε τη λίστα σας με τα κίνητρα παρακάτω. Σας ξέφυγε τίποτα;

 

Ποια είναι τα κίνητρα πίσω από αυτή τη συμπεριφορά;

Υπάρχει μία πληθώρα λόγων για τους οποίους τα παιδιά και οι νέοι μπορεί να ξεκινήσουν να εμπλέκονται σε συμπεριφορές sexting. Αυτά περιλαμβάνουν:

• Περιέργεια – Ένα νεαρό άτομο μπορεί να τραβήξει φωτογραφίες/βίντεο του σώματός του επειδή είναι περίεργος και θέλει να εξερευνήσει. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί κατά τη διάρκεια της εφηβείας, όταν το εφηβικό σώμα υφίσταται μεγάλες αλλαγές. Αυτή η περιέργεια μπορεί να σχετίζεται με την περιέργεια γύρω από το σώμα, τις σεξουαλικές συμπεριφορές ή και τα δύο.
• Φλερτ – Για μερικούς νέους το να μοιράζονται μια γυμνή τους φωτογραφία (ή να ζητούν από άλλους νέους να μοιραστούν μία δική τους γυμνή φωτογραφία) μπορεί να είναι μια μορφή φλερτ και ένας τρόπος έκφρασης ενδιαφέροντος για κάποιον.
• Μέρος μιας σχέσης – Για τους νέους που βρίσκονται σε μια ερωτική σχέση, κάποιοι μπορεί να αντιλαμβάνονται τη λήψη και την κοινή χρήση προσωπικών εικόνων του εαυτού τους με τον σύντροφό τους ως μέρος της σεξουαλικότητας ή έναν τρόπο επίδειξης της οικειότητας και της εμπιστοσύνης μεταξύ τους. Και οι δύο σύντροφοι μπορεί να συναινέσουν και να είναι πρόθυμοι να το κάνουν αυτό ο ένας για τον άλλον.
• Πίεση από συνομηλίκους – Σε αντίθεση με τα παραπάνω, υπάρχουν καταστάσεις όπου οι νέοι μπορεί να πιέζονται να λαμβάνουν και να στέλνουν προσωπικό περιεχόμενο. Αυτό θα μπορούσε να είναι στο πλαίσιο μιας σχέσης όπου το ένα μέλος πιέζει το άλλο, χρησιμοποιώντας πιθανώς απειλές για τερματισμό της σχέσης ή άλλες καταναγκαστικές συμπεριφορές. Σε άλλες περιπτώσεις, θα μπορούσε να περιλαμβάνει ένα άτομο ή μια ομάδα συνομηλίκων που προκαλούν ένα νεαρό άτομο να λάβει ή να διαμοιραστεί αυτό το περιεχόμενο.
• Εξαναγκασμός ή χειραγώγηση – Οι νέοι μπορεί να βρεθούν σε καταστάσεις στο διαδίκτυο όπου ένα άλλο άτομο (είτε ένας συνομήλικος είτε ένας κακόβουλος ενήλικας) τους εξαναγκάζει ή τους χειραγωγεί με τέτοιον τρόπο έτσι ώστε να λαμβάνουν και να στέλνουν προσωπικό και αποκαλυπτικό περιεχόμενο. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει εκβιασμό ή απειλή για διαμοιρασμό προσωπικών πληροφοριών ή προσωπικού περιεχομένου, εκτός εάν συμμορφωθούν με τα όσα τους ζητούνται. Μπορεί επίσης, να περιλαμβάνει καταστάσεις όπου ένας ενήλικας έχει προσεγγίσει ή εκμεταλλευτεί συναισθηματικά ένα παιδί για να τραβήξει και να μοιραστεί προσωπικές εικόνες του εαυτού του.
• Εκφοβισμός, σεξουαλική παρενόχληση ή εκδίκηση – Μερικοί νέοι μπορεί να πέσουν θύματα sexting που χρησιμοποιείται ως τακτική εκφοβισμού – μπορεί να εξαπατηθούν ώστε να εμπιστευτούν κάποιον, ο οποίος στη συνέχεια μοιράζεται το περιεχόμενό τους για να τους στενοχωρήσει ή να τους ταπεινώσει. Το προσωπικό περιεχόμενο ενός νεαρού ατόμου θα μπορούσε επίσης να καταγραφεί χωρίς τη συγκατάθεσή ή την επίγνωσή του και στη συνέχεια να διαμοιραστεί σε άλλους συνομηλίκους του. Σε ορισμένες περιπτώσεις, κάποιος κακόβουλος μπορεί να ισχυριστεί ότι μια γυμνή εικόνα είναι ενός συγκεκριμένου ατόμου, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι, καθαρά για να τον αναστατώσει, να βλάψει τη φήμη του ή να τον εκφοβίσει.
• Αναζήτηση επιβεβαίωσης – Ένα νεαρό άτομο με χαμηλή αυτοπεποίθηση ή χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να αποφασίσει να δημιουργήσει και να μοιραστεί αποκαλυπτικό περιεχόμενο του εαυτού του σε μια προσπάθεια να τραβήξει την προσοχή και τα θετικά σχόλια για την εμφάνισή του.
• Υψηλή αυτοπεποίθηση – Αντίθετα, ένα νεαρό άτομο με πολύ υψηλή αυτοπεποίθηση για το σώμα του, είναι πιθανό να λάβει και να μοιραστεί τέτοιο περιεχόμενο για να επιδειχθεί σε τρίτους.
• Οικονομικό κέρδος – Παρόλο που ιστότοποι όπως π.χ. το OnlyFans προορίζονται μόνο για ενήλικες (18+), υπάρχουν αναφορές νεαρών που δημιουργούν λογαριασμούς σε τέτοιες υπηρεσίες για να δημοσιεύουν δικό τους αποκαλυπτικό περιεχόμενο με σκοπό να κερδίσουν την προσοχή, τα δώρα και τις οικονομικές απολαβές από τους χρήστες.
• Άγνοια των πιθανών συνεπειών – Τα μικρότερα παιδιά, μπορεί να βλέπουν το sexting ως αστείο και μπορεί να μην έχουν επίγνωση για τις πιθανές συνέπειες της λήψης και του διαμοιρασμού αυτού του τύπου εικόνων και βίντεο.

 

Είναι το sexting παράνομο;

Η κάθε χώρα έχει νόμους σχετικά με τη δημιουργία, την κατοχή και τη διανομή υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών (Child Sexual Abuse Material). Αυτοί οι νόμοι δημιουργήθηκαν για να προστατεύουν τα παιδιά από  τη σεξουαλική κακοποίηση και από παιδεραστές που ενδιαφέρονται να τα εκμεταλλευτούν και να τα βλάψουν προκειμένου να δημιουργήσουν και να αποκτήσουν τέτοιου είδους σεξουαλικές εικόνες και βίντεο. Το sexting είναι ένα φαινόμενο που πραγματοποιείται με την αποστολή γυμνών ή ημίγυμνων φωτογραφιών μέσω κινητού ή άλλης ηλεκτρονικής συσκευής σε άλλο άτομο. Βάσει του Ελληνικού Ποινικού Κώδικα, η συμπεριφορά αυτή δεν είναι αξιόποινη. Η ποινικοποίηση της ξεκινά, όταν η διακίνηση του περιεχομένου των εικόνων/βίντεο ξεφύγει από τα όρια της συναίνεσης που είχε δώσει το απεικονιζόμενο άτομο και αρχίζει ο διαμοιρασμός του περιεχομένου και σε τρίτους, οπότε και μπορεί να χαρακτηριστεί ακόμα και διακίνηση υλικού πορνογραφίας ανηλίκων (ΠΚ 348Α). Τα όρια που τίθενται καθώς επίσης και η ισχύουσα νομοθεσία, πολλές φορές είναι δυσδιάκριτα και δυσνόητα και οι νέοι αδυνατούν να τα κατανοήσουν πριν εμπλακούν στο sexting και τις παραμέτρους του.

Αν και αυτή η συμπεριφορά των νέων και των συνομηλίκων τους συνιστά εγκληματική δραστηριότητα, οι αρχές επιβολής του νόμου στην κάθε χώρα ενδέχεται να προσεγγίσουν αυτό το ζήτημα για τους θύτες, με την επιβολή θεραπευτικών ή αναμορφωτικών μέτρων εφόσον πρόκειται για ανήλικα άτομα. Ωστόσο, είναι σημαντικό να εξετάσουμε το πλαίσιο στο οποίο γίνεται αυτός ο διαμοιρασμός εικόνων/βίντεο. Η συναινετική κοινή χρήση γυμνών φωτογραφιών μεταξύ δύο νέων που βρίσκονται σε σχέση θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με πολύ διαφορετικό τρόπο συγκριτικά με έναν νεαρό που μοιράζεται κακοπροαίρετα σεξουαλικά βίντεο μιας πρώην συντρόφου του για να την αναστατώσει, να την παρενοχλήσει ή να βλάψει την υπόληψή της. Η ηλικία του νέου που εμπλέκεται μπορεί επίσης να παίξει έναν ρόλο-κλειδί ως προς την ποινική αντιμετώπιση του ζητήματος. Για παράδειγμα, ένας 16χρονος ο οποίος καταφεύγει σε συμπεριφορές sexting με έναν 11χρονο θα τυγχάνει διαφορετικής μεταχείρισης σε σχέση με δύο 16χρονους. Από την άλλη πλευρά, το sexting ανάμεσα σε δύο 11χρονους θα τυγχάνει και πάλι διαφορετικής αντιμετώπισης. Ήδη, κατ’ αναλογία με το άρθρο 339 παρ. 2 του Ελληνικού Ποινικού Κώδικα, που αφορά τις γενετήσιες πράξεις με ανηλίκους ή ενώπιον τους, στο φυσικό κόσμο, «Οι γενετήσιες πράξεις μεταξύ ανηλίκων κάτω των δεκαπέντε (15) ετών δεν τιμωρούνται, εκτός αν η μεταξύ τους διαφορά ηλικίας είναι μεγαλύτερη των τριών (3) ετών, οπότε μπορούν να επιβληθούν μόνο αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα».

 

Τι άλλα θέματα υπάρχουν γύρω από το sexting;

Οι νέοι σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης συνήθως δείχνουν ενδιαφέρον και επιδεικνύουν διαφορετικές σεξουαλικές συμπεριφορές γεγονός που  μερικές φορές μπορεί να οδηγήσει σε πρακτικές sexting. Ιδιαίτερα κατά την εφηβεία, τα περιστατικά επικίνδυνης συμπεριφοράς αυξάνονται καθώς οι νέοι προσπαθούν να κατανοήσουν τον εαυτό τους και τον κόσμο γύρω τους. Ενώ οι νόμοι που σχετίζονται με το προσωπικό περιεχόμενο είναι ένα βασικό ζήτημα, αυτό συχνά δεν είναι το μεγαλύτερο ζήτημα που επηρεάζει τους νέους που εμπλέκονται σε αυτή τη συμπεριφορά.

Άλλες συνέπειες που επηρεάζουν τους νέους περιλαμβάνουν:

Μεγιστοποίηση των κοινοποιήσεων και του διαμοιρασμού περιεχομένου – Παρόλο που ένας νεαρός μπορεί να έχει μοιραστεί μια εικόνα ή ένα βίντεο ηθελημένα με κάποιο συγκεκριμένο άτομο, υπάρχει πιθανότητα ο παραλήπτης να επιλέξει να μοιραστεί αυτό το περιεχόμενο σε τρίτους στο διαδίκτυο. Σε αυτήν την περίπτωση το περιεχόμενο μπορεί να καταλήξει σε πολλούς διαδικτυακούς ιστότοπους (και σε συσκευές) καθώς επίσης και να το δει ένα πολύ μεγαλύτερο κοινό από αυτό που επιθυμούσε ο αποστολέας.

Προβλήματα στις σχέσεις – Εάν μια εικόνα έχει κοινοποιηθεί στο πλαίσιο της εμπιστοσύνης μεταξύ συντρόφων ή με κάποιο άλλο άτομο και ο παραλήπτης συνεχίσει να τη μοιράζεται με τρίτους, αυτό μπορεί να έχει τεράστιο αρνητικό αντίκτυπο στη σχέση. Επίσης μπορεί να προκαλέσει άγχος στο άτομο που απεικονίζεται και μοιράστηκε την εικόνα καθώς θα νιώσει προδομένο από κάποιον που νόμιζε ότι μπορούσε να εμπιστευτεί.

Συναισθηματική και ψυχολογική σταθερότητα – Η γνώση ότι μια προσωπική εικόνα έχει κοινοποιηθεί και προβληθεί από πολλά άτομα στο διαδίκτυο μπορεί να είναι βαθιά οδυνηρή για έναν νέο. Αυτή η απώλεια ελέγχου της κατάστασης μπορεί να επηρεάσει την ευημερία του με διάφορους τρόπους, από την απώλεια εμπιστοσύνης μέχρι και να προκαλέσει ψυχολογικά θέματα όπως η αρνητική εικόνα σώματος, η κατάθλιψη ακόμα και (σε σπάνιες περιπτώσεις) πράξεις αυτοτραυματισμού.

Πλήγμα της διαδικτυακής φήμης – Τα σχόλια από άλλους (τόσο στο διαδίκτυο όσο και στο φυσικό κόσμο) μπορεί να επιφέρουν κακή φήμη και ισχυρισμούς οι οποίοι μπορεί να είναι αναληθείς . Όλα αυτά μπορούν να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό τη φήμη ενός νέου ατόμου καθώς και την ευημερία του.

Κίνδυνος εκμετάλλευσης – Ο διαμοιρασμός προσωπικών στιγμών μέσω της τεχνολογίας μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εκμετάλλευσης ενός νεαρού ατόμου. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί από έναν συνομήλικο ή κάποιον ενήλικα που επιθυμεί να χειραγωγήσει περαιτέρω το άτομο αυτό χρησιμοποιώντας το περιεχόμενο για να το εκβιάσει. Η μη τήρηση των απαιτήσεων του θύτη/κακόβουλου μπορεί να οδηγήσει στην αποστολή των προσωπικών στιγμών στην οικογένεια ή τους φίλους του νεαρού ατόμου. Το περιεχόμενο θα μπορούσε επίσης να ληφθεί χωρίς συναίνεση από έναν κακόβουλο (όπως μέσω παραβίασης λογαριασμών και κλοπής περιεχομένου ή λήψης εικόνων/βίντεο ενός νεαρού ατόμου εν αγνοία του) και στη συνέχεια να χρησιμοποιηθεί ως τρόπος χειραγώγησης του ατόμου.

Αποθήκευση υλικού σε παράνομα λογισμικά – Η Ετήσια Έκθεση INHOPE 2021 περιγράφει μια τεράστια αύξηση των αναφορών στις ανοιχτές γραμμές INHOPE με υλικό παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης το οποίο φαινόταν να είναι αυτοδημιούργητο και το οποίο λήφθηκε και μεταδόθηκε από άτομα κάτω των 18 ετών. Το sexting είναι ένας τρόπος με τον οποίο δημιουργείται αυτοπαραγόμενο υλικό. Αυτό το προσωπικό περιεχόμενο που δημιουργήθηκε από τα ίδια τα άτομα που απεικονίζονται σ’ αυτό, βρέθηκε σε ιστότοπους, και σε φόρουμ μαζί με άλλους τύπους υλικού παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης. Μια γυμνή selfie που αποστέλλεται από έναν νεαρό σε έναν άλλο μπορεί να μην παραμένει ιδιωτική. Εάν κοινοποιηθεί, είναι πιθανό να καταλήξει σε ιστότοπους και υπηρεσίες που χρησιμοποιούνται από παιδεραστές και θύτες σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών.

 

Είναι διαφορετικό το sexting μεταξύ ενηλίκων από αυτό μεταξύ των νέων;

Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι και ναι και όχι. Ουσιαστικά, εάν δύο άτομα είναι ενήλικες (ηλικίας 18 ετών και άνω), τότε το προσωπικό περιεχόμενο που ενδέχεται να δημιουργήσουν είναι πιθανό να είναι νόμιμο καθώς απεικονίζει ενήλικες και όχι παιδιά. Ωστόσο, οι ακραίες απεικονίσεις μπορεί να παραβιάζουν άλλους νόμους ανάλογα με τη χώρα. Παρόλα αυτά, πολλά από τα κίνητρα και τις συνέπειες που αναφέρθηκαν προηγουμένως ισχύουν για τους ενήλικες με τον ίδιο τρόπο που ισχύουν και για τους νέους, ειδικά όσον αφορά το πώς μπορεί να επηρεάσει τις σχέσεις, την ευημερία και τη φήμη των εμπλεκόμενων ατόμων. Επιπλέον, οι ενήλικες μπορεί να αντιμετωπίσουν μεγαλύτερες συνέπειες από σεξουαλικό εκβιασμό, όπου ο δράστης χρησιμοποιεί το αποκαλυπτικό περιεχόμενό για να αποσπάσει χρήματα ή περαιτέρω περιεχόμενο από το θύμα του. Αν και αυτό μπορεί να συμβεί σε νέους, οι ενήλικες (συχνά άντρες) στοχοποιούνται συχνότερα.

 

Τι μπορώ να κάνω αν ανησυχώ για κάποιο νεαρό άτομο που κάνει sexting;

Εάν αντιληφθείτε ότι τα παιδιά ή οι νέοι με τους οποίους εργάζεστε καταφεύγουν σε πρακτικές sexting ή ότι προσωπικές τους στιγμές έχουν κοινοποιηθεί στο διαδίκτυο, τότε είναι σημαντικό να λάβετε υπόψη τα εξής:

Να είστε ανοιχτοί και υποστηρικτικοί – Εάν ένα νεαρό άτομο σας αποκαλύψει αυτό το θέμα, αναζητά τη συμπαράσταση και την υποστήριξή σας. Μπορεί να είναι δύσκολο για ένα νεαρό άτομο να μιλήσει σε έναν ενήλικα, οπότε το γεγονός πως σας το εκμυστηρεύεται δείχνει την εμπιστοσύνη που τρέφει προς το πρόσωπό σας ζητώντας την υποστήριξή σας.

Προσπαθήστε να μην κρίνετε – Μπορεί να είναι εύκολο να πείτε στα παιδιά ότι έκαναν λάθος ή παραβίασαν τον νόμο, αλλά μάλλον το γνωρίζουν ήδη αυτό! Προσεγγίστε οποιεσδήποτε συζητήσεις με ψυχραιμία και επαγγελματισμό και ξεκαθαρίστε ότι η πρόθεσή σας είναι να βοηθήσετε κι όχι να τους φέρετε σε δύσκολη θέση. Μπορεί ήδη να αισθάνονται αρκετά αναστατωμένα από τα γεγονότα ως έχουν.

Ζητήστε βοήθεια  Το σχολείο σας μπορεί να έχει θεσπίσει διαδικασίες για την αντιμετώπιση θεμάτων προστασίας/διαφύλαξης των παιδιών. Θα πρέπει να ακολουθήσετε αυτές τις διαδικασίες και να ζητήσετε βοήθεια από άλλους εντός του σχολείου ή από φορείς εκτός σχολείου. Μπορείτε επίσης, να επικοινωνήσετε με τη Γραμμή Βοήθειας του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου Help-Line (τηλ. 210 6007686)  για περαιτέρω καθοδήγηση και συμβουλές. Εάν ανησυχείτε ότι ένα παιδί έχει υποστεί εκμετάλλευση ή σεξουαλική κακοποίηση, τότε μπορείτε επίσης να το αναφέρετε στις διωκτικές αρχές (Τμήμα Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, τηλ. 11188).

Να είστε προσεκτικοί με τα αποδεικτικά στοιχεία – Για πολλά άλλα διαδικτυακά ζητήματα (όπως ο διαδικτυακός εκφοβισμός), η συμβουλή είναι να συλλέξετε στοιχεία (στιγμιότυπα οθόνης, λήψη βίντεο κ.λ.π.) Ωστόσο, όσον αφορά το sexting, είναι σημαντικό να μη δημιουργείτε επιπλέον αντίγραφα προσωπικού περιεχομένου (όπως στιγμιότυπα οθόνης, αποθήκευση αντιγράφου φωτογραφίας, λήψη βίντεο, εκτύπωση, προώθηση σε ένα email κ.λπ. ) Ενέργειες αυτού του είδους μπορεί να συνιστούν ποινικό αδίκημα, καθώς έχετε δημιουργήσει νέα αντίγραφα υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών. Αυτό μπορεί να σας φέρει σε πολύ δύσκολη θέση, τόσο επαγγελματικά όσο και προσωπικά. Είναι καλύτερο να διασφαλίσετε ότι τυχόν αποδεικτικά στοιχεία δίνονται απευθείας σε κάποιον στο σχολείο που είναι υπεύθυνος για την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων ή ότι διαβιβάζονται στις τοπικές αρχές.

Λάβετε έγκαιρα μέτρα – Η άμεση αντίδραση μόλις αντιληφθείτε ένα ζήτημα μπορεί να βοηθήσει στην αποτροπή της διάδοσης προσωπικού περιεχομένου και να παρέχει τη σωστή υποστήριξη στους εμπλεκόμενους νέους.

 

Με ποιους άλλους τρόπους μπορώ να βοηθήσω τους μαθητές μου να κατανοήσουν αυτό το ζήτημα;

Είναι σημαντικό να λάβετε άμεση δράση μόλις αντιληφθείτε ένα ζήτημα sexting, αλλά ένα μέτρο πρόληψης που θα στοχεύει στην εκπαίδευση των μαθητών σας μπορεί να τους βοηθήσει να διαχειριστούν τους κινδύνους γύρω από το sexting. Τα πράγματα που πρέπει να συζητηθούν και να ληφθούν υπόψη περιλαμβάνουν:

Νομικό πλαίσιο – Είναι σημαντικό να βοηθήσετε τους μαθητές σας να εξοικειωθούν με τη νομοθεσία σχετικά με το θέμα της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών και την κατάχρηση ακατάλληλων εικόνων. Αυτοί οι νόμοι υπάρχουν για να προστατεύουν τους νέους και όσο μεγαλύτερος είναι ο βαθμός ευαισθητοποίησης τόσο περισσότερο θα κατανοήσουν τα παιδιά και οι έφηβοι τι είναι αποδεκτό ή μη αποδεκτό να κάνει κανείς στο διαδίκτυο μέσω της τεχνολογίας.

Μιλήστε για υγιείς σχέσεις – Πολλά ζητήματα sexting προκύπτουν από καταστάσεις όπου τα πράγματα πάνε στραβά στις σχέσεις. Η ανοιχτή συζήτηση με τους μαθητές σας σχετικά με τη συναίνεση, την πίεση από τους συνομηλίκους, την παρενόχληση και την εμπιστοσύνη στις σχέσεις μπορεί να τους βοηθήσει να αναγνωρίσουν τους παράγοντες κινδύνου που μπορεί να τους οδηγήσουν σε μια κατάσταση sexting.

Αναζητήστε στρατηγικές – Η επίγνωση του κινδύνου είναι κάτι σημαντικό, αλλά για να διαχειριστείτε πραγματικά τον κίνδυνο, χρειάζεστε στρατηγικές που λειτουργούν για να προστατεύουν εσάς και τους άλλους. Το να βοηθήσετε τους μαθητές σας να κατανοήσουν πώς να ζητούν, να λαμβάνουν και να αρνούνται να δώσουν τη συγκατάθεσή τους είναι σημαντικό, όχι μόνο για θέματα sexting, αλλά και για πολλές άλλες περιπτώσεις όπου μπορεί να αισθάνονται πίεση να κάνουν κάτι. Διαφορετικοί μαθητές μπορεί να επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν διαφορετικούς τρόπους διαχείρισης και ορισμένοι τρόποι μπορεί να λειτουργούν καλύτερα σε κάποια πλαίσια συγκριτικά με άλλους. Η χρήση παιχνιδιού-ρόλων και σεναρίων «τι θα γινόταν αν…;» μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές να αναπτύξουν στρατηγικές που λειτουργούν για αυτούς.

Συζητήστε τις συνέπειες – Μπορεί να είναι άβολο να το συζητήσετε αυτό με τους μαθητές σας, αλλά, βοηθώντας τους να αναγνωρίσουν τον αντίκτυπο που μπορεί να έχει ο διαμοιρασμός προσωπικών στιγμών στην ευημερία, τις σχέσεις και τη φήμη τους, μπορεί να τους βοηθήσει να λάβουν υπεύθυνες αποφάσεις όσον αφορά το σώμα τους και τις εικόνες/βίντεο που μπορεί να δημιουργήσουν. Μερικές φορές μπορεί να είναι χρήσιμο να εξετάζουμε αυτά τα ζητήματα μέσω της χρήσης ειδήσεων ή πλοκών από ταινίες/τηλεοπτικές εκπομπές, έτσι ώστε οι μαθητές να μην χρειάζεται να μιλήσουν για προσωπικές εμπειρίες.

Δείξτε τους πώς να λάβουν βοήθεια και υποστήριξη – Είναι ζωτικής σημασίας οι μαθητές σας να γνωρίζουν τι μπορούν να κάνουν (και σε ποιον μπορούν να απευθυνθούν) εάν ανησυχούν για τα ζητήματα που μπορεί να προκύψουν από το sexting. Συνεργαστείτε μαζί τους για να κατανοήσουν τα εργαλεία αναφοράς (report) στα online παιχνίδια και τις εφαρμογές που χρησιμοποιούν. Η αναφορά  σχετικά με το προσωπικό περιεχόμενο ενός παιδιού θα πρέπει να έχει ως αποτέλεσμα την κατάργηση του, καθώς αυτό το περιεχόμενο παραβιάζει το νόμο. Για τους νεότερους μαθητές, μια χρήσιμη στρατηγική θα μπορούσε να είναι η διδασκαλία λέξεων ή φράσεων που μπορούν να πουν σε έναν έμπιστο ενήλικα για να τον ενημερώσουν ότι χρειάζονται βοήθεια.

 

Δραστηριότητα:

Πώς μπορείς να πεις «όχι» σε κάποιον που σε πιέζει για μια προκλητική/γυμνή φωτογραφία; Αυτό είναι ένα ζήτημα που μπορεί να αντιμετωπίσουν οι μαθητές σας στο διαδίκτυο και ο καθένας από αυτούς μπορεί να το αντιμετωπίσει με πολύ διαφορετικό τρόπο. Μερικοί μπορεί να είναι σίγουροι ότι θα πουν «όχι» και κάποιοι μπορεί να επιλέξουν να αγνοήσουν τα αιτήματα μέχρι να σταματήσουν. Άλλοι μπορεί να αισθάνονται αρκετά πιεσμένοι και τελικά να υποχωρήσουν. 

• Φανταστείτε ότι σας πιέζει κάποιος στο διαδίκτυο να κάνει κάτι που δεν θέλετε. Πώς θα μπορούσατε να απαντήσετε με τρόπο που θα σας προστάτευε αλλά θα ξεκαθαρίζατε ότι η απάντησή σας είναι «όχι»;
  

• Θα χρησιμοποιούσατε ένα μήνυμα ή συγκεκριμένες λέξεις/φράσεις; Θα απαντούσατε με πιο παραστατικό τρόπο π.χ. στέλνοντας πίσω μια συγκεκριμένη εικόνα, GIF, emoji ή meme; Θα χρησιμοποιούσατε το χιούμορ ή τον σαρκασμό ως τρόπο για να εκφράσετε την άποψή σας;
  

• Κάντε μία λίστα, σχεδιάστε ή καταγράψτε τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους μπορείτε να απαντήσετε.

 Το να έχετε τις δικές σας στρατηγικές μπορεί να σας βοηθήσει να εντοπίσετε στρατηγικές που θα λειτουργούσαν για τους μαθητές σας.

 

Περαιτέρω πληροφορίες και πηγές

Θέλετε να μάθετε περισσότερα; Αυτές οι πηγές μπορεί να σας φανούν χρήσιμες:

• Eλληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου – SaferInternet4Kids: Mέσω της ανοιχτής Γραμμής Καταγγελιών SafeLine.gr μπορείτε να καταγγείλετε μη συναινετική δημοσίευση σεξουαλικού υλικού, και μέσω της Γραμμής βοηθείας Help-line.gr μπορείτε να ζητήσετε συμβουλές και κατευθύνσεις αν εσείς ή κάποιος μαθητής σας πέσει θύμα.
• StopNCII: Αυτό το δωρεάν εργαλείο έχει σχεδιαστεί για την υποστήριξη των θυμάτων (ηλικίας 18+) της μη συναινετικής δημοσίευσης σεξουαλικού υλικού. Επιτρέπει στο θύμα να δημιουργήσει ένα «ψηφιακό αποτύπωμα» της εικόνας που θέλει να κατέβει. Το ψηφιακό αποτύπωμα της εικόνας (και όχι η ίδια η εικόνα) στέλνεται στις διαδικτυακές πλατφόρμες που συμμετέχουν στο StopNCII (όπως το Facebook, το Instagram, το TikTok, το Reddit και το Pornhub) οι οποίες στη συνέχεια εντοπίζουν και αφαιρούν την εικόνα.
• Τake it Down: Αυτό το δωρεάν εργαλείο έχει σχεδιαστεί για την υποστήριξη των ανήλικων θυμάτων της μη συναινετικής δημοσίευσης σεξουαλικού υλικού.
• CO:RE Evidence Base – Βάση δεδομένων με δημοσιεύσεις και έρευνες γύρω από τις εμπειρίες των νέων στο διαδίκτυο. Πληκτρολογώντας “sexting” στην αναζήτηση μπορείτε να διαβάσετε σχετικές με το θέμα έρευνες.

 

Πηγή: BIK Teacher corner

 

SID–2024 – Cyberbullying

Στα παιδιά και τους νέους αρέσει πολύ ο τρόπος με τον οποίο η τεχνολογία τους επιτρέπει να επικοινωνούν με τους φίλους τους ή να γνωρίζουν καινούρια άτομα. Δυστυχώς όμως, παρατηρούνται περιστατικά αρνητικής συμπεριφοράς στο διαδίκτυο. Ο διαδικτυακός εκφοβισμός είναι ένα τέτοιο  πρόβλημα που έχει εμφανιστεί και επιμένει σταθερά από την αρχή των διαδικτυακών επικοινωνιών.  Σε αυτή την ενότητα θα εξερευνήσουμε το τι είναι cyberbullying, δηλαδή o διαδικτυακός εκφοβισμός, πως εμφανίζεται και τι χρειάζεται να γνωρίζουμε για να υποστηρίξουμε τους μαθητές. Θα δοθεί επίσης η δυνατότητα να στοχαστούμε την εκπαιδευτική μας προσέγγιση σχετικά με τον διαδικτυακό εκφοβισμό και άλλες αρνητικές ή επικίνδυνες συμπεριφορές.

 

Τι είναι ο διαδικτυακός εκφοβισμός; 

Μία από τις πρώτες προκλήσεις κάθε εκπαιδευτικού που επιθυμεί να κατανοήσει το φαινόμενο του διαδικτυακού εκφοβισμού είναι το να ορίσει τη φύση αυτού του φαινομένου. Οι συγγραφείς του οδηγού Merriam-Webster Dictionary (2021) ορίζουν το διαδικτυακό εκφοβισμός ως «την ηλεκτρονική ανάρτηση κακόβουλων μηνυμάτων για ένα πρόσωπο (όπως ένας μαθητής) που συχνά γίνεται ανώνυμα» και αναφέρουν ως αρχή του φαινομένου το 1998, παρόλο που πιθανώς αυτή η συμπεριφορά να προϋπήρχε σε χρήστες του διαδικτύου.

Διάφοροι ακαδημαϊκοί και ερευνητές έχουν ορίσει το διαδικτυακό εκφοβισμό με διαφορετικό τρόπο, εφαρμόζοντας διάφορα πλαίσια και παράγοντες στον ορισμό τους, ενώ άλλοι έχουν πάρει ορισμούς του εκφοβισμού στον φυσικό κόσμο και τους έχουν εφαρμόσει στον διαδικτυακό χώρο. Ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά που μπορούν να εφαρμοστούν στο διαδικτυακό εκφοβισμό περιλαμβάνουν την πρόθεση, την επανάληψη, την ανισότητα δύναμης, την αίσθηση της ανωνυμίας, τη χρήση ηλεκτρονικής/ψηφιακής τεχνολογίας, την έλλειψη υπευθυνότητας (έλλειψη) και τη δημοσιότητα. Ορισμένοι ορισμοί κάνουν διάκριση  μεταξύ του άμεσου διαδικτυακού εκφοβισμού (για παράδειγμα, προσβλητικά μηνύματα που αποστέλλονται απευθείας σε ένα άλλο άτομο στο διαδίκτυο με σκοπό να το αναστατώσουν) και του έμμεσου διαδικτυακού εκφοβισμού, όπου ο στόχος δεν έχει επίγνωση της συμπεριφοράς (διάδοση φημών ή δημοσίευση ιδιωτικών προσωπικών στοιχείων στο διαδίκτυο για να τα δουν άλλοι).

 

Δραστηριότητα:

Πριν συνεχίσουμε, σκεφτείτε τι ορισμό θα δίνατε εσείς στον όρο cyberbullying ή διαδικτυακό εκφοβισμό.

“Ο διαδικτυακό εκφοβισμός είναι…” 

Μπορείτε επίσης να ρωτήσετε και τους μαθητές σας για έναν ορισμό του διαδικτυακού εκφοβισμού. Υπάρχουν κοινά στοιχεία στους ορισμούς τους; Υπάρχουν κοινά στοιχεία με τον δικό σας ορισμό; Μπορείτε να συμφωνήσετε σε έναν κοινό ορισμό με τους μαθητές σας;  

 

Ποιες μορφές διαδικτυακού εκφοβισμού υπάρχουν;  

Ο διαδικτυακός εκφοβισμός μπορεί να είναι δύσκολο να οριστεί και αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις πολλές μορφές με τις οποίες η συμπεριφορά αυτή εκδηλώνεται μέσω της τεχνολογίας. Η ακόλουθη δραστηριότητα είναι μια χρήσιμη άσκηση για να σας βοηθήσει να αναλογιστείτε τους τρόπους με τους οποίους οι μαθητές σας θα μπορούσαν να επηρεαστούν από τον διαδικτυακό εκφοβισμό.

 

Δραστηριότητα: 

Σημείωση: Αυτή η δραστηριότητα περιλαμβάνει την εξερεύνηση τρόπων με τους οποίους εμφανίζεται ο διαδικτυακός εκφοβισμός. Ανάλογα με τις προσωπικές σας εμπειρίες, αυτή η δραστηριότητα μπορεί να σας αναστατώσει ή να σας κάνει να νιώσετε άβολα όταν την πραγματοποιήσετε. Σας προτείνουμε να την προσεγγίσετε με προσοχή και να σκεφτείτε ποικίλους τρόπους για να την υλοποιήσετε στην τάξη σας.

• Σε περίπτωση που δεν υπάρχουν όρια, πως μπορεί κάποιος να εκφοβίσει έναν άλλο άνθρωπο στο διαδίκτυο μέσω της τεχνολογίας;
• Σκεφτείτε τις διαφορετικές μορφές των ψηφιακών μέσων, των διαδικτυακών χώρων και επικοινωνιών (π.χ. εικόνες, φωτογραφίες, βίντεο, ηχητικά αρχεία, ιστοσελίδες, εφαρμογές, παιχνίδια, προσωπικά μηνύματα, δημόσιοι διαδικτυακοί χώροι, κ.λπ.)

Σας φάνηκε δύσκολη αυτή η δραστηριότητα; Για τους περισσότερους από εμάς δεν είναι εύκολο να σκεφτούμε πως μπορούμε στην πράξη να  αναστατώσουμε ή να βλάψουμε άλλους. Ίσως όμως καταφέρατε να αναγνωρίσετε κάποιους τρόπους που σχετίζονται με τους μαθητές σας. Κάποιοι από αυτούς τους τρόπους μπορούν να κάνουν τους νέους πιο ευάλωτους ή αντίθετα, να τους χρησιμοποιήσουν αν είχαν σκοπό να εκφοβίσουν κάποιον συμμαθητή τους.    

Είναι χρήσιμο να είστε ενημερωμένοι και να ενημερώσετε και τους μαθητές σας, για τους πιθανούς τρόπους που μπορεί κάποιος να πέσει θύμα διαδικτυακού εκφοβισμού. Η εκτεταμένη ευαισθητοποίηση μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά και τους νέους να σκέφτονται προσεκτικά τους διαδικτυακούς χώρους που επισκέπτονται καθώς και τη συμπεριφορά των χρηστών σε αυτούς τους χώρους. Ενώ είναι ξεκάθαρο το πότε κάποιος εκφοβίζεται (βάση του πως αισθάνεται για αυτό) είναι δύσκολη η αναγνώριση του πότε κάποιος εκφοβίζει ένα άλλο άτομο. Η γνώση των πιθανών μορφών του διαδικτυακού εκφοβισμού ίσως αποδειχθεί βοηθητική για τους μαθητές σας, προκειμένου να μπορούν να αντιλαμβάνονται εγκαίρως το πότε κάποιος άλλος χρειάζεται βοήθεια και υποστήριξη στο διαδίκτυο. Αν υπάρχει χρόνος, προσπαθήστε να ιεραρχήσετε τις μορφές του διαδικτυακού εκφοβισμού με διαφορετικά κριτήρια, όπως από το πιο κοινό στο λιγότερο κοινό ή από το πιο κακοποιητικό στο λιγότερο κακοποιητικό.  

 

Ποιες άλλες συμπεριφορές χαρακτηρίζονται ως διαδικτυακός εκφοβισμός;

Οι ερευνητές Pozza et al. (2016) αναφέρουν διάφορες άλλες συμπεριφορές που θεωρούνται ως άλλες μορφές διαδικτυακού εκφοβισμού:

Συμπεριφορά	Ορισμός
Exclusion – Αποκλεισμός	Η απόρριψη ενός ατόμου από μια διαδικτυακή ομάδα προκαλώντας την περιθωριοποίηση του και τον αποκλεισμό του.
Online harassment – Διαδικτυακή παρενόχληση	Η επαναλαμβανόμενη παρενόχληση στο διαδίκτυο, όπως προσβολές, χλευασμός, συκοφαντία, απειλητικά μηνύματα, διασυρμός, βρίσιμο, κουτσομπολιό, κακοποιητικές ή κακοπροαίρετες συμπεριφορές. Η κακοποίηση εμφανίζεται ως σεξουαλική αν περιλαμβάνει σεξουαλικές φήμες, ή σχολιασμό σώματος, εμφάνισης, σεξουαλικού ή βιολογικού φύλου.
Griefing	Η παρενόχληση κάποιου στο διαδικτυακό παιχνίδι ή τον εικονικό κόσμο (π.χ. ChatRoulette, Formspring, κ.α.)
Flaming	Η διαδικτυακή αποστολή βίαιων ή χυδαίων μηνυμάτων. Διαφέρει από την παρενόχληση στο ότι το flaming αφορά μια διαδικτυακή μάχη, καθοδηγούμενη από θυμό και βία (π.χ. χρήση κεφαλαίων γραμμάτων).
Trolling	Τα συνεχή κακοποιητικά σχόλια σε μία ιστοσελίδα.
Cyberstalking	Επαναλαμβανόμενες απειλές και αποστολή προσβλητικών μηνυμάτων.
Cyber persecution – Διαδικτυακή δίωξη	συνεχιζόμενη και επαναλαμβανόμενη παρενόχληση, χλευασμός, προσβολές και απειλές.
Masquerade	Ο θύτης δημιουργεί ψεύτικη ταυτότητα για να παρενοχλήσει κάποιο άλλο άτομο.
Impersonation – πλαστοπροσωπία	Προσποιούμενος κάποιον άλλο, στέλνει κακόβουλα μηνύματα. Επίσης, η παραβίαση του λογαριασμού και η αποστολή μηνυμάτων ή σχολίων με σκοπό τη δυσφήμιση και την ντροπή του θύματος.
Fraping	Η αλλαγή των στοιχείων στο προσωπικό προφίλ κάποιου (π.χ. βάζει υποστηρικτής των Ναζί).
Catfishing	Όταν κάποιος κλέβει την ταυτότητα ενός άλλου ατόμου και δημιουργεί άλλα προφίλ στα κοινωνικά δίκτυα με σκοπό την παραπλάνηση.
Outing	Όταν δημοσιεύονται προσωπικές ή/και απόρρητες πληροφορίες, φωτογραφίες ή βίντεο για κάποιον χωρίς τη συναίνεση του
Dissing	Όταν κάποιος ανεβάζει στο διαδίκτυο σκληρές πληροφορίες, φωτογραφίες ή βίντεο παιδιών.
Tricking	Όταν κάποιος ξεγελάει ένα άλλο άτομο στην αποκάλυψη μυστικών ή άβολων πληροφοριών, τα οποία στη συνέχεια δημοσιεύει στο διαδίκτυο.
Grooming	Όταν κάποιος αποκτά φιλικές σχέσεις και δημιουργεί συναισθηματικό δεσμό με ένα παιδί, προκειμένου να μειωθούν οι αναστολές του παιδιού για παιδική κακοποίηση.
Sexting	Η κυκλοφορία σεξουαλικών φωτογραφιών μέσω των κινητών τηλεφώνων ή του διαδικτύου δίχως τη συναίνεση του ατόμου που απεικονίζεται.
Sexcasting	Είναι παρόμοιο με το sexting αλλά περιλαμβάνει υψηλής ακρίβειας βίντεο σεξουαλικού περιεχομένου.
Happy slapping	Επιθετική ή προσβλητική συμπεριφορά που καταγράφεται από έναν παρατηρητή, αποστέλοντας στη συνέχεια το βίντεο στα κινητά τηλέφωνα άλλων ή δημοσιεύοντας το στο διαδίκτυο.
Threats – Απειλές	Με σκοπό την καταστροφή σχέσεων, απειλές στην οικογένεια, στο οικογενειακό περιβάλλον, απειλές σωματικής βίας, απειλές θανάτου.

 

Σκεφτείτε ποιες από αυτές τις συμπεριφορές είναι συχνές ή πιθανές ανάμεσα στην ομάδα των μαθητών σας. Να λάβετε υπόψη ότι κάποιοι από τους μαθητές σας χρησιμοποιούν παιχνίδια, εφαρμογές και διαδικτυακές υπηρεσίες, στις οποίες αλληλεπιδρούν με μεγαλύτερους σε ηλικία χρήστες, επομένως κάποιες από αυτές τις συμπεριφορές υπάρχουν σε εκείνους τους διαδικτυακούς χώρους.

 

Πόσο κοινός είναι ο διαδικτυακός εκφοβισμός;

Ο εκφοβισμός εντός και εκτός διαδικτύου δεν είναι καινούργιο φαινόμενο, αλλά δυστυχώς παραμένει εξίσου επικίνδυνος για παιδιά και ενήλικες. Οι ερευνητικές μελέτες αναφέρουν ένα ευρύ φάσμα επιπολασμού του διαδικτυακού εκφοβισμού μεταξύ των νέων. Μπορούμε να βρούμε πολύ διαφορετικά αποτελέσματα ανάμεσα στις μελέτες βάσει διαφόρων παραγόντων, όπως το μέγεθος και ο τύπος του δείγματος, η μεθοδολογία και ο τρόπος μέτρησης ή ορισμού του διαδικτυακού εκφοβισμού. Ωστόσο, πολλές μελέτες εκτιμούν ότι ο εκφοβισμός των νέων στο διαδίκτυο κυμαίνεται στο 10-25%. Ο παρακάτω πίνακας στο Σχήμα 2 από το EU Kids Online (2020) δείχνει τον αυτοαναφερόμενο εκφοβισμό στο διαδίκτυο από τους νέους με ένα μέσο ποσοστό επικράτησης 14%, αν και μπορείτε να δείτε στην ανάλυση ανά χώρα ότι υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ των διαφόρων χωρών (όπως η Πολωνία – 26%, σε σύγκριση με την Ιταλία – 5%).

Εικόνα 2: Διαδικτυακός εκφοβισμός ανά χώρα,  EU Kids Online (2020).

Το δίκτυο Insafe των Κέντρων Ασφαλούς Διαδικτύου λειτουργεί γραμμές βοήθειας για εκπαιδευτικούς, νέους και γονείς, στις οποίες μπορούν να ζητήσουν βοήθεια και συμβουλές σχετικά με την ασφάλεια στο διαδίκτυο.  Η εικόνα 3 δείχνει μια τριμηνιαία έκθεση από το 2022 που τονίζει τις συνεχόμενες ανησυχίες σχετικά με περιστατικά διαδικτυακού εκφοβισμού σε νέους, με το 14% αυτών να σχετίζονται με ζητήματα εκφοβισμού. 

Εικόνα 3. Αιτίες επικοινωνίας των χρηστών με τη γραμμή βοήθειας του δικτύου Insafe κατά του μήνες Ιούλιος – Σεπτέμβριος 2022.  

Παρόλο που τα αποτελέσματα διαφέρουν σε κάθε μελέτη, όλες οι έρευνες τονίζουν ότι ο διαδικτυακός εκφοβισμός αποτελεί συνεχιζόμενη απειλή για τα παιδιά. 

 

Γιατί εκφοβίζουν κάποιοι στο διαδίκτυο;  

Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους κάποιος (παιδί ή ενήλικας) μπορεί να επιλέξει να εκφοβίσει κάποιον άλλον στο διαδίκτυο.

Αυτοί περιλαμβάνουν:

• Μια διεύρυνση του εκφοβισμού εκτός σύνδεσης. Η μετατόπιση της συμπεριφοράς στο διαδίκτυο επιτρέπει σε έναν εκφοβιστή να στοχοποιεί κάποιον οποιαδήποτε ώρα της ημέρας ή της νύχτας και από οποιαδήποτε γεωγραφική τοποθεσία. Του επιτρέπει επίσης να κακοποιήσει ή να παρενοχλήσει κάποιον πολλές φορές πολύ γρήγορα, είτε μέσω επαναλαμβανόμενης συμπεριφοράς σε μια εφαρμογή ή πλατφόρμα, είτε μέσω μιας ευρείας κλίμακας επίθεσης σε πολλές διαδικτυακές πλατφόρμες και υπηρεσίες.
• Nα αναζητεί «εκδίκηση» για κάποιον που πιστεύει ότι τον έχει αδικήσει.
• Να φέρεται άσχημα σε κάποιον άλλον προκειμένου να νιώσει ο εκφοβιστής «καλύτερα» για τον εαυτό του.
• Μετατόπιση. Ορισμένοι εκφοβιστές είναι οι ίδιοι θύμα εκφοβισμού και προσπαθούν να μετατοπίσουν τα συναισθήματά τους σχετικά με τη δική τους κακοποίηση στοχεύοντας κάποιον άλλο με την ίδια συμπεριφορά.
• Η αντίληψη ότι ο εκφοβισμός είναι «διασκεδαστικός» ή ένα παιχνίδι. Το γεγονός ότι είναι διαδικτυακός (και μερικές φορές ανώνυμος) μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους να θεωρούν τη συμπεριφορά του διαδικτυακού εκφοβισμού ως «μη πραγματική».
• Έλλειψη συμμετοχής ή κατανόησης της ηθικής, των συναισθημάτων και της ενσυναίσθησης.
• Συμμετοχή στην εκφοβιστική συμπεριφορά των άλλων προκειμένου να συμβαδίσει με τα κοινωνικά πρότυπα ή να «ενταχθεί» σε μια ομάδα.
• Προσπάθεια να προσελκύσει την προσοχή άλλων χρηστών.
• Μια στοχευμένη επίθεση σε ένα άτομο ή μια ομάδα με κίνητρο την αντιπάθεια ή το μίσος για προσωπικά χαρακτηριστικά (όπως η φυλή, το φύλο, ο σεξουαλικός προσανατολισμός κ.λ.π.). Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο εκφοβισμός θα μπορούσε επίσης να θεωρηθεί ρητορική μίσους και (εάν υποκινεί τη βία) ενδεχομένως και έγκλημα μίσους.
  

 

Τι πρέπει να γνωρίζουν οι μαθητές μου για το διαδικτυακό εκφοβισμό;

Είναι σημαντικό να συζητάμε με τα παιδιά και τους νέους για τη φύση του διαδικτυακού εκφοβισμού, τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να προληφθεί και να αντιμετωπιστεί από άτομα, κοινότητες, οργανισμούς και την κοινωνία. Μια προσέγγιση για την εκπαίδευση των μαθητών σχετικά με τον διαδικτυακό εκφοβισμό είναι να επικεντρωθούμε σε αυτά τα θέματα και ερωτήματα στο πλαίσιο αυτών των τριών βασικών τομέων:

• Κατανόηση του διαδικτυακού εκφοβισμού: Τι είναι ο διαδικτυακός εκφοβισμός; Τι συναισθήματα προκαλεί; Γιατί και πώς εκφοβίζουν οι άνθρωποι; Είναι ο κυβερνοεκφοβισμός παράνομος;
• Πρόληψη του διαδικτυακού εκφοβισμού: Τι είναι η θετική και με σεβασμό επικοινωνία στο διαδίκτυο; Ποιος είναι ο ρόλος της ιδιωτικής ζωής; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ εκφοβισμού και «αστείου»; Πώς διαχειριζόμαστε τις διαδικτυακές συγκρούσεις και διαφωνίες; Ποια είναι τα θετικά πρότυπα που θέλουμε στην ψηφιακή μας ζωή; Ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου στην πρόληψη του διαδικτυακού εκφοβισμού;
• Αντιμετώπιση του διαδικτυακού εκφοβισμού: Πώς μπορεί κάποιος να ζητήσει βοήθεια στο διαδίκτυο; Ποια εργαλεία υπάρχουν για να βοηθήσουν τους χρήστες; Πώς ενθαρρύνουμε τους ανθρώπους να παρέμβουν ή να ζητήσουν βοήθεια; Πώς επιλύουμε ένα ζήτημα διαδικτυακού εκφοβισμού; Ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου στην αντιμετώπιση του διαδικτυακού εκφοβισμού;

 

Ποιες συμβουλές να δώσω στους μαθητές μου σχετικά με το διαδικτυακό εκφοβισμό;

Ένα βασικό μέρος της εκπαίδευσης των νέων σχετικά με τον διαδικτυακό εκφοβισμό είναι να τους βοηθήσουμε να αναπτύξουν και να χρησιμοποιήσουν στρατηγικές για τη διαχείριση δύσκολων καταστάσεων στο διαδίκτυο και να γνωρίζουν πώς να ζητήσουν βοήθεια όταν τα πράγματα παρεκτρέπονται. Ακολουθούν χρήσιμες συμβουλές για τους μαθητές σας σχετικά με το τι πρέπει να κάνουν αν οι ίδιοι ή κάποιος γνωστός τους δέχεται διαδικτυακό εκφοβισμό:

• Μιλήστε σε κάποιον: Το να απευθυνθείτε σε έναν έμπιστο ενήλικα (όπως ο γονέας/φροντιστής ή ο δάσκαλος) είναι ζωτικής σημασίας για να διασφαλίσετε ότι θα λάβετε τη βοήθεια και την υποστήριξη που χρειάζεστε για να αντιμετωπίσετε ένα ζήτημα διαδικτυακού εκφοβισμού. Εναλλακτικά μπορείτε να επικοινωνήσετε δωρεάν, ακόμα και ανώνυμα με τη γραμμή βοηθείας Help-line.gr του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου στο 210-6007686. Εξειδικευμένοι ψυχολόγοι μπορούν να σας δώσουν συμβουλές και να σας κατευθύνουν σε ό,τι χρειαστείτε. 

• Μην αντεπιτίθεστε: Τα παιδιά και οι νέοι μπορεί να μπουν στον πειρασμό να συμπεριφερθούν σε έναν εκφοβιστή με τον ίδιο τρόπο που τους συμπεριφέρεται. Ανταποδίδοντας την προσβολή και τον πόνο. Ωστόσο, αυτό συνήθως επιδεινώνει την κατάσταση και μπορεί να οδηγήσει στο να αλλάξουν ρόλο και να χαρακτηριστούν και αυτοί ως θύτες, ενώ ενεργούσαν σε αυτοάμυνα.
• Αποθηκεύστε τις αποδείξεις: Η χρήση στιγμιότυπων οθόνης και εργαλείων καταγραφής βίντεο για την αποθήκευση αποδείξεων των ενεργειών ενός εκφοβιστή είναι ένα σημαντικό βήμα. Αυτό μπορεί να διασφαλίσει ότι τα αποδεικτικά στοιχεία μπορούν να προωθηθούν σε έναν έμπιστο ενήλικα, στις αστυνομικές αρχές (εάν έχουν παραβιαστεί νόμοι) και στις διαδικτυακές υπηρεσίες, προκειμένου να ληφθούν τεκμηριωμένα μέτρα κατά της συμπεριφοράς του εκφοβιστή.
• Χρησιμοποιήστε τα διαδικτυακά εργαλεία: Εργαλεία όπως το μπλοκάρισμα και η αναφορά μπορούν να αποτρέψουν έναν εκφοβιστή από το να έρθει σε επαφή με τον στόχο του και να ειδοποιήσουν τις διαδικτυακές υπηρεσίες ότι ένας χρήστης παραβιάζει τους κανόνες ή τα πρότυπα της κοινότητας. Η χρήση άλλων εργαλείων, όπως οι ρυθμίσεις απορρήτου, μπορεί να δώσουν στον χρήστη τη δυνατότητα να διαχειρίζεται τις προσωπικές του πληροφορίες και την επαφή του με άλλους χρήστες.
  

 

Τι άλλο μπορώ να κάνω;  

Πολλά περιστατικά διαδικτυακού εκφοβισμού λαμβάνουν χώρα εκτός σχολείου, αλλά επηρεάζουν άμεσα την ασφάλεια και την ευημερία των μαθητών σας. Για να τους βοηθήσετε και να τους υποστηρίξετε, λάβετε υπόψη σας τα εξής:

• Ποια είναι η προσέγγιση του σχολείου μου στην καταπολέμηση του εκφοβισμού; Αφιερώστε χρόνο για να εξοικειωθείτε με τις πολιτικές και τις διαδικασίες του σχολείου σας για τη διαχείριση περιστατικών εκφοβισμού, καθώς και με τυχόν εκπαιδευτικά προγράμματα ή δράσεις που χρησιμοποιούνται για τους μαθητές.
• Που μπορώ να βοηθήσω; Σκεφτείτε με ποιον θα επικοινωνήσετε στο σχολείο για να βοηθήσετε στην υποστήριξη των μαθητών που εμπλέκονται σε περιστατικά διαδικτυακού εκφοβισμού (ως στόχοι ή θύτες). Προσδιορίστε άλλες πηγές βοήθειας, όπως η Αστυνομία, οι γραμμές βοήθειας και οι ΜΚΟ που θα μπορούσαν να παρέχουν περαιτέρω βοήθεια.
• Τι μπορώ να κάνω στην τάξη για να προωθήσω τη θετική συμπεριφορά και το σεβασμό; Μπορεί να είναι πιο συνιθισμένο να συζητάμε στην τάξη για διαδικτυακά θέματα μόνο όταν κάτι έχει πάει στραβά, αλλά η προληπτική προσέγγιση στην εκπαίδευση για την ασφάλεια στο διαδίκτυο είναι το κλειδί. Αφιερώνοντας χρόνο για να βοηθήσετε τους μαθητές σας να εξερευνήσουν και να αναγνωρίσουν τη σημασία της θετικής και με σεβασμό επικοινωνίας και των υγιών σχέσεων, μπορείτε να αποτρέψετε την εμφάνιση προβλημάτων.
  

 

Περισσότερες πληροφορίες και χρήσιμο υλικό

Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα ή να ενημερώσετε τους μαθητές σας σχετικά με το διαδικτυακό εκφοβισμό, οι παρακάτω πηγές θα σας φανούν χρήσιμες:

• Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου – SaferInternet4Kids.gr: Τα Κέντρα Ασφαλούς Διαδικτύου σε όλη την Ευρώπη παρέχουν πλούσιο περιεχόμενο και υπηρεσίες για την υποστήριξη των παιδιών και των νέων, καθώς και για εκπαιδευτικούς, γονείς, και άλλους επαγγελματίες που σχετίζονται.
• CO:RE Evidence Base: Μια βάση δεδομένων με δημοσιεύσεις και έρευνες σχετικά με τις διαδικτυακές εμπειρίες των νέων. Η αναζήτηση με λέξεις όπως “bullying” ή το “cyberbullying” θα σας επιτρέψει να εξερευνήσετε και να διαβάσετε σχετικές έρευνες σχετικές με το θέμα.  
• Better Internet for Kids (BIK) resources: Εκπαιδευτικές πηγές από το δίκτυο Insafe των Κέντρων Ασφαλούς Διαδικτύου. Μπορείτε να αναζητήσετε το “cyberbullying” για πηγές στα Ελληνικά και για πηγές ανά ηλικιακή ομάδα.  
• KID_ACTIONS: Πληροφορίες, έρευνες και υλικό για εκπαιδευτικούς, ώστε να το χρησιμοποιήσουν στην τάξη τους για την πρόληψη, την κατανόηση και την αντιμετώπιση του διαδικτυακού εκφοβισμού.

 

Πηγή: BIK Teacher corner

 

SID 2024 – Προς μια ολιστική προσέγγιση του σχολείου

Ο ρόλος των σχολείων στην υποστήριξη και την ενδυνάμωση των παιδιών και των νέων ώστε να είναι ασφαλείς, θετικά διακείμενοι προς την τεχνολογία και υπεύθυνοι ψηφιακοί πολίτες δεν πρέπει ποτέ να υποτιμάται. Τα σχολεία και οι δάσκαλοι μπορούν να διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο και τα καλύτερα αποτελέσματα προκύπτουν όταν όλοι εργάζονται μαζί προς την ίδια κατεύθυνση. Σε αυτό το άρθρο θα διερευνήσουμε γιατί είναι σημαντικό το σχολείο να βρίσκεται στο επίκεντρο πάνω σε ζητήματα που άπτονται της διαδικτυακής ασφάλειας, του ψηφιακού γραμματισμού καθώς επίσης και τους παράγοντες εκείνους που πρέπει να λάβετε υπόψη προκειμένου το σχολείο να παίξει καθοριστικό ρόλο στα ανωτέρω ζητήματα.  

 

Γιατί είναι σημαντικό το σχολείο να τεθεί στο επίκεντρο;
«Είμαστε πιο δυνατοί μαζί παρά μόνοι μας». – Walter Payton

Είναι εύκολο να συμφωνήσουμε στο ότι μια προσέγγιση που θα αφορά όλα τα επίπεδα του σχολείου είναι σημαντική επειδή μια συλλογική προσπάθεια μπορεί να επιτύχει περισσότερα από μια ατομική προσπάθεια. Επιπρόσθετα, υπάρχουν ορισμένα σημαντικά οφέλη από την ανάπτυξη και τη διατήρηση μιας ολιστικής σχολικής προσέγγισης γύρω από την ασφάλεια στο διαδίκτυο στο σχολείο σας:

• Ενισχύει τις αξίες και το ήθος – Μια καλά μελετημένη προσέγγιση της διαδικτυακής ασφάλειας που βασίζεται στις αξίες και την ταυτότητα του σχολείου σας μπορεί να ενισχύσει τις αξίες και το ήθος των παιδιών. Μπορεί, επίσης να οδηγήσει σε θετικές αλλαγές στο ήθος ενός σχολείου.
• Αποτελεσματική προστασία – Μια αποτελεσματική προσέγγιση από το σχολείο όχι μόνο διασφαλίζει τη θετική ανταπόκριση αλλά στέλνει το μήνυμα ότι το σχολείο είναι προετοιμασμένο για την πρόληψη περιστατικών βοηθώντας τα παιδιά και τους νέους να εντοπίσουν και να διαχειριστούν τους κινδύνους στο διαδίκτυο. Ως αποτέλεσμα, όλοι είναι πιο ασφαλείς.
• Σχέσεις με την κοινότητα – Ως σχολείο δεν αναφερόμαστε μονάχα στη διοίκηση, το προσωπικό και τους μαθητές. Το σχολείο περιλαμβάνει άλλους στην κοινότητα, όπως οικογένειες, άλλα σχολεία και τοπικούς οργανισμούς που αλληλεπιδρούν με το σχολείο σας. Μια επιτυχημένη προσέγγιση θα ενισχύσει τη σχέση του σχολείου με αυτές τις διαφορετικές ομάδες.
• Ενίσχυση της φήμης – Ένα σχολείο το οποίο θέτει την ασφάλεια (εντός και εκτός διαδικτύου) ως ύψιστη προτεραιότητα του, μπορεί να λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη τόσο από τους υπάρχοντες όσο και από τους υποψήφιους μαθητές και τις οικογένειές τους, καθώς και από άλλα σχολεία.

 

Πώς μοιάζει μια προσέγγιση που στοχεύει σε όλα τα επίπεδα του σχολείου;

Κάθε σχολείο είναι διαφορετικό και ως εκ τούτου δεν υπάρχει στρατηγική «ένα μέγεθος που ταιριάζει σε όλους» για την ανάπτυξη και την εφαρμογή μιας επιτυχημένης προσέγγισης για ολόκληρο το σχολείο για την ασφάλεια στο διαδίκτυο και της ψηφιακής ιθαγένειας. Οι διαφορές μεταξύ τοποθεσιών, περιοχών και χωρών σημαίνουν ότι αυτό που λειτουργεί σε ένα σχολείο μπορεί να μην λειτουργεί σε άλλο. Οι ακόλουθες ενότητες περιγράφουν ορισμένους βασικούς τομείς που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την εφαρμογή μιας προσέγγισης σε ολόκληρο το σχολείο. 

 

Ο ρόλος της ηγεσίας

Η διοίκηση και η ηγεσία των σχολείων ποικίλλουν δραματικά, αλλά διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην ανάπτυξη και την εφαρμογή μιας επιτυχημένης και βιώσιμης προσέγγισης για ολόκληρο το σχολείο. Τα πράγματα που πρέπει να λάβετε υπόψη περιλαμβάνουν:

• Δημιουργία στρατηγικής – Οι διευθυντές σχολείων θα πρέπει να επιβλέπουν την ανάπτυξη ενός στρατηγικού σχεδίου για την εφαρμογή της διαδικτυακής ασφάλειας σε όλους τους τομείς της σχολικής ζωής. Θα πρέπει επίσης να εξετάσουν πώς αυτό το σχέδιο ευθυγραμμίζεται με άλλα σχέδια και στρατηγικές σχολικής ανάπτυξης, ποιοι είναι οι στόχοι και πώς μπορεί να μετρηθεί η επιτυχία και ο αντίκτυπος.
• Ανάθεση ευθύνης – Μια προσέγγιση για ολόκληρο το σχολείο σημαίνει ότι κάθε μέλος της σχολικής κοινότητας έχει έναν ρόλο να παίξει, αλλά ορισμένα μέλη θα πρέπει να αναλάβουν πρόσθετες ευθύνες. Αυτό περιλαμβάνει τον διευθυντή/διευθύντρια του σχολείου, όσους εμπλέκονται στη διοίκηση, το προσωπικό που είναι υπεύθυνο για την ασφάλεια των παιδιών.
• Διασφάλιση της εκπροσώπησης – Μια προσέγγιση μπορεί να είναι πραγματικά ολιστική μόνο εάν ολόκληρη η σχολική κοινότητα εκπροσωπείται και έχει φωνή. Ένας τρόπος για να διασφαλιστεί αυτό είναι η δημιουργία μιας Ομάδας Εργασίας για την Ασφάλεια στο Διαδίκτυο, που θα αποτελείται από μέλη από κάθε ομάδα που είναι παρούσα στην κοινότητα. Αυτό θα μπορούσε για παράδειγμα να περιλαμβάνει διοικητικούς υπαλλήλους, δασκάλους, προσωπικό υποστήριξης, μαθητές, γονείς/κηδεμόνες και τεχνικούς πληροφορικής. Αυτή η ομάδα μπορεί να εξετάσει και να παρέχει ανατροφοδότηση σχετικά με πρωτοβουλίες, πολιτικές και πρακτικές που σχεδιάζει να εισαγάγει το σχολείο και να ενημερώσει την κοινότητά του για αυτές τις αλλαγές.
• Προώθηση επαγγελματικών προτύπων – Η ηγεσία του σχολείου πρέπει πάντα να διασφαλίζει ότι το προσωπικό πληροί τα επαγγελματικά πρότυπα που αναμένονται από το σχολείο, την τοποθεσία/περιοχή ή όπως ορίζονται σε εθνικό επίπεδο. Οι προσδοκίες και τυχόν θεσμοθετημένες απαιτήσεις σχετικά με τη χρήση της τεχνολογίας και των διαδικτυακών πλατφορμών από τους δασκάλους και το σχολικό προσωπικό θα πρέπει επίσης να ορίζονται με σαφήνεια. Όλοι οι ενήλικες που εργάζονται σε ένα σχολείο μπορούν να αποτελέσουν πρότυπα με επιρροή για τα παιδιά και τους νέους με τους οποίους συνεργάζονται.

 

Ο ρόλος της πολιτικής που υιοθετεί το σχολείο

Οι σαφείς, συνοπτικές και αποτελεσματικές πολιτικές σε συνδυασμό με τις καλά κατανοητές διαδικασίες που ακολουθούνται από όλους είναι χαρακτηριστικά ενός επιτυχημένου σχολείου. Οι τομείς που πρέπει να ληφθούν υπόψη σε αυτόν τον τομέα περιλαμβάνουν:

• Συγκεκριμένες πολιτικές διαδικτυακής ασφάλειας/γραμματισμού στα μέσα επικοινωνίας – Προκειμένου να εφαρμοστεί με επιτυχία μια προσέγγιση για την ασφάλεια στο διαδίκτυο σε ολόκληρο το σχολείο, ενδέχεται να απαιτούνται συγκεκριμένες πολιτικές. Θα πρέπει να δοθεί προσοχή στο πώς αυτές οι πολιτικές ευθυγραμμίζονται με άλλες σχολικές πολιτικές – όπως η καταπολέμηση του εκφοβισμού και η προστασία των παιδιών.
• Αποδεκτή χρήση – Καθώς η τεχνολογία διαδραματίζει βασικό ρόλο στην παροχή διαδικτυακής ασφάλειας, είναι σημαντικό να δημιουργηθούν σαφείς προσδοκίες για το προσωπικό, τους μαθητές και άλλους σχετικά με τη χρήση της τεχνολογίας και του διαδικτύου εντός και εκτός της τάξης όπως για παράδειγμα το τι είναι σωστό να συμβαίνει ή να μη συμβαίνει στο διαδίκτυο, τρόποι καλής συμπεριφοράς εντός και εκτός του διαδικτύου κτλ.
• Υποβολή εκθέσεων – Μια επιτυχημένη προσέγγιση για την ασφάλεια στο διαδίκτυο σε ολόκληρο το σχολείο απαιτεί μηχανισμούς που θα επιτρέπουν σε οποιονδήποτε στη σχολική κοινότητα να κάνει αναφορές όταν υπάρχουν προβλήματα ή κίνδυνοι για την ασφάλεια. Είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι όλοι γνωρίζουν πώς ν’ αναφέρουν κάτι αλλά και σε ποιον να το αναφέρουν εάν έχουν ανησυχίες. Τα συστήματα θα πρέπει επίσης να είναι κατάλληλα για την ηλικία – για τους νεότερους μαθητές, μπορεί να περιλαμβάνει απευθείας ενημέρωση σε έναν έμπιστο ενήλικα. Για τους μεγαλύτερους μαθητές, μια αποκλειστική διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του σχολείου στην οποία μπορούν να αναφέρουν ανησυχίες ή ακόμα και ένα ανώνυμο σύστημα αναφοράς, μπορεί να είναι πιο κατάλληλη.
• Προστασία – Η ασφάλεια όλων των μελών της σχολικής κοινότητας στο διαδίκτυο πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα, επομένως οι πολιτικές θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τυχόν νομοθετικές απαιτήσεις όπως αυτές που ορίζονται από το Υπουργείο Παιδείας.

 

Ο ρόλος της εκπαίδευσης

Αν και ακούγεται προφανές, η εκπαίδευση είναι ένας άλλος βασικός τομέας της διαδικτυακής σας προσέγγισης γύρω από την ασφάλεια που είναι εύκολο να αναγνωριστεί, αλλά μπορεί να είναι δύσκολο να εφαρμοστεί. Είναι σημαντικό να εξετάσουμε την εκπαίδευση πέρα από την τάξη και πέρα από την τυπική εκπαίδευση των μαθητών, λαμβάνοντας υπόψη τα ακόλουθα:

• Μαθήματα διαδικτυακής ασφάλειας/ψηφιακής ιθαγένειας/γραμματισμού στα μέσα – Τι πρέπει να μάθουν οι μαθητές σας σε αυτούς τους τομείς; Πώς θα καλύψετε αυτές τις ανάγκες μέσω μαθημάτων, έργων, δραστηριοτήτων ή άλλων τρόπων και μεθόδων; Πότε θα διδαχθούν αυτά τα μαθήματα; Θα ακολουθήσετε ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα σπουδών ή θα δημιουργήσετε το δικό σας; Πώς θα αξιολογήσουν οι δάσκαλοι τη διδακτική τους πρακτική και τι έχουν μάθει οι μαθητές;
• Η φωνή των νέων – Καθώς η διαδικτυακή ασφάλεια και η εκπαίδευση της ψηφιακής ιθαγένειας επικεντρώνονται σε πτυχές της καθημερινής ζωής πολλών παιδιών και νέων, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να έχουν λόγο για το τι θέλουν να μάθουν και πώς θέλουν να το μάθουν είναι άκρως σημαντικό. Δεδομένου του εύρους και του βάθους αυτών των περιοχών, υπάρχουν επίσης πολλές ευκαιρίες για να επιτραπεί στους νέους να οδηγηθούν στη μάθηση και να εκπαιδεύσουν ο ένας τον άλλον καθώς επίσης και να εκπαιδεύσουν/επιμορφώσουν το εκπαιδευτικό προσωπικό και τους γονείς/κηδεμόνες!
• Εκπαίδευση και ανάπτυξη προσωπικού – H αναζήτηση ευκαιριών για την ανάπτυξη της γνώσης του προσωπικού σχετικά με τους διαδικτυακούς κινδύνους και τη θετική χρήση της τεχνολογίας θα βοηθήσει στην υποστήριξη μιας στρατηγικής ολόκληρου του σχολείου για τη διατήρηση της ασφάλειας των μαθητών.
• Διακυβέρνηση και ηγεσία – Ο εντοπισμός οποιασδήποτε εστιασμένης εκπαίδευσης των μελών της σχολικής ομάδας ηγεσίας, μπορεί επίσης να συμβάλει στην ενίσχυση της εφαρμογής μιας επιτυχημένης προσέγγισης που θα αφορά ολόκληρο το σχολείο.
• Οικογένειες – Πολλά ζητήματα σχετικά με την ψηφιακή ζωή και τη χρήση της τεχνολογίας εμφανίζονται συχνά εκτός σχολείου. Η αναζήτηση ευκαιριών για τη συμμετοχή των οικογενειών στο να μάθουν πώς να προστατεύουν τα παιδιά στο διαδίκτυο και να προωθούν θετικές ψηφιακές συμπεριφορές θα υποστηρίξει την προσέγγιση του σχολείου για την προστασία των μαθητών του. Αυτό θα μπορούσε να λάβει τη μορφή εργαστηρίων ή εκπαιδευτικών εκδηλώσεων, τακτική ενημέρωση και συμβουλές ή επισήμανση ασφαλών διαδικτυακών πόρων που θα μπορούσαν να βρουν χρήσιμες οι οικογένειες.
  

 

Ο ρόλος της τεχνολογίας

Η λήψη μέτρων για την προσεκτική εξέταση και διαχείριση των τρόπων με τους οποίους χρησιμοποιούνται η τεχνολογία και οι διαδικτυακές υπηρεσίες στο σχολείο σας μπορεί να συμβάλει στην προστασία της σχολικής σας κοινότητας και στην προώθηση θετικών ψηφιακών συμπεριφορών. Οι ακόλουθες πτυχές είναι σημαντικό να ληφθούν υπόψη:

• Υποδομή – Πώς χρησιμοποιεί το σχολείο την τεχνολογία και υπό ποιες προϋποθέσεις επιτρέπει την πρόσβαση στο διαδίκτυο; Πώς διασφαλίζεται αυτό; Είναι σημαντικό να ληφθούν υπόψη τα μέτρα ασφαλείας που χρησιμοποιούνται στα σχολικά δίκτυα και στις συσκευές. Το σχολείο σας μπορεί επίσης να χρησιμοποιεί υπηρεσίες που φιλτράρουν ή/και παρακολουθούν το σχολικό δίκτυο και τη χρήση του διαδικτύου. Είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι αυτές οι υπηρεσίες λειτουργούν όπως προβλέπεται και προστατεύουν σωστά τους χρήστες καθώς και ότι συμμορφώνονται με οποιαδήποτε εθνική νομοθεσία μπορεί να υπάρχει όπως για παράδειγμα, νόμοι σχετικά με παράνομο περιεχόμενο που σχετίζεται με τρομοκρατία ή σεξουαλική κακοποίηση παιδιών.
• Χρήση τεχνολογίας – Το σχολείο διαθέτει όλες τις συσκευές που χρησιμοποιούνται στην εκπαίδευση ή μπορούν οι μαθητές να φέρουν τις δικές τους συσκευές στο σχολείο; Πώς γίνεται αυτή η προσέγγιση για την προστασία των χρηστών και για τη διατήρηση της ασφάλειάς τους στο διαδίκτυο; Ποιες είναι οι προσδοκίες του σχολείου σχετικά με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τους μαθητές, το προσωπικό ή το ίδιο το σχολείο; Ποιες είναι οι προσδοκίες σχετικά με τη λήψη και την κοινή χρήση εικόνων και βίντεο (μαθημάτων και σχολικών εργασιών, μαθητών, προσωπικού κ.λ.π.); Τι δημοσιεύει το σχολείο στο διαδίκτυο (για παράδειγμα, αναρτήσεις σχετικά με τα επιτεύγματα των μαθητών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σημαντικές σχολικές εκδηλώσεις κ.λ.π.) και πώς γίνεται η διαχείριση της φήμης του σχολείου;
• Ασφάλεια δεδομένων – O GDPR (ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων) επιβάλλει σαφείς ευθύνες στα σχολεία ως υπεύθυνους ελεγκτές δεδομένων αλλά και επεξεργασίας δεδομένων. Ποια συστήματα υπάρχουν για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με την προστασία δεδομένων; Ποια μέτρα λαμβάνονται για τη μείωση των επιθέσεων στον κυβερνοχώρο, τόσο εντός όσο και εκτός της σχολικής κοινότητας;

 

Τι άλλο πρέπει να ληφθεί υπόψη;

• Η ερώτηση «Τι πρέπει να γίνει λοιπόν;» – Είναι σημαντικό να είστε ξεκάθαροι από την αρχή σχετικά με το τι προσπαθεί να πετύχει το σχολείο σας και ποιοι είναι οι στόχοι σας. Για κάθε πρωτοβουλία και ενέργεια που αναλαμβάνετε πρέπει να αναρωτιέστε πάντα «Τι πρέπει να γίνει»; «Γιατί έχει σημασία αυτό και τι θα πετύχει»; Αυτό μπορεί να βοηθήσει να διασφαλιστεί ότι όλες οι ενέργειες που λαμβάνονται είναι σκόπιμες και θα πρέπει να οδηγούν σε σαφή αποτελέσματα και αντίκτυπο. Μπορεί να θέσετε σε εφαρμογή κάτι που να φαίνεται διασκεδαστικό ή συναρπαστικό, αλλά αν δεν εξυπηρετεί κανέναν πραγματικό σκοπό στην υποστήριξη της προσέγγισής σας, τότε ήταν χάσιμο χρόνου, χρημάτων και ενέργειας!
• Χρειάζεται χρόνος – Μια επιτυχημένη προσέγγιση για την ασφάλεια στο διαδίκτυο σε όλο το σχολείο δεν πραγματοποιείται από τη μια μέρα στην άλλη. Χρειάζεται χρόνο και βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην εξασφάλιση της υποστήριξης όλων στη σχολική κοινότητα, ιδιαίτερα του προσωπικού του σχολείου. Μπορείτε να σχεδιάσετε αλλαγές στο πρόγραμμα σπουδών που μπορεί να χρειαστούν μήνες ή χρόνια για να ενσωματωθούν πλήρως ή να προγραμματίσετε δαπανηρές τεχνολογικές αλλαγές που χρειάζονται χρόνια για να χρηματοδοτηθούν. Η υπομονή είναι μια αρετή όταν πρόκειται για προσεγγίσεις που αφορούν ολόκληρο το σχολείο.
• Επανεξέταση και προβληματισμός – Μια στρατηγική για ολόκληρο το σχολείο μπορεί να είναι επιτυχημένη μόνο εάν ανταποκρίνεται στις ανάγκες της σχολικής κοινότητας. Είναι ανεδαφικό να δημιουργείς ένα στρατηγικό σχέδιο και να το ακολουθείς επακριβώς αν σύντομα γίνει σαφές ότι δε λειτουργεί! Να είστε ανοιχτοί στο να αναθεωρήσετε τη στρατηγική και τακτικά να εξετάζετε την αποτελεσματικότητά της.
• Γιορτάστε τις επιτυχίες! – Η διαδικτυακή ασφάλεια και η ψηφιακή ιθαγένεια είναι μεγάλοι αλλά πολύπλοκοι τομείς που εξελίσσονται και αλλάζουν συχνά. Κανείς δεν μπορεί ποτέ να είναι απόλυτα ασφαλής στο διαδίκτυο, επομένως η δουλειά δεν τελειώνει ποτέ! Έτσι, αφιερώστε χρόνο ως σχολείο για να γιορτάσετε ορόσημα και επιτυχίες μεγάλες ή μικρές. Ένας πολύ καλός τρόπος για να γιορτάσετε θα μπορούσε να είναι το σχολείο σας να συμμετέχει στην Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου τον Φεβρουάριο κάθε έτους καθώς και να πάρετε μέρος στους διαγωνισμούς που βρίσκονται σε εξέλιξη και αφορούν την εκείνη την ημέρα.

 

Πηγή: BIK Teacher corner

 

SID 2024 – Διδασκαλία στο Διαδίκτυο, ασφάλεια, παιδεία στα μέσα επικοινωνίας και ψηφιακή ιθαγένεια σε σχολεία.

Η παροχή ευρείας και εις βάθος εκπαίδευσης στα παιδιά και στους νέους σε θέματα διαδικτυακής ασφάλειας, ψηφιακού γραμματισμού και ψηφιακής ιθαγένειας είναι ζωτικής σημασίας για να μπορέσουν και να ενδυναμωθούν και να αναπτυχθούν σε έναν κόσμο που είναι ολοένα και περισσότερο συνδεδεμένος στο διαδίκτυο. Πολλές από τις ψηφιακές δεξιότητες, στάσεις και συμπεριφορές που αναπτύσσουν τα παιδιά θα μεταφερθούν και στην ενήλικη ζωή τους, επομένως η υποστήριξή τους για να γίνουν υπεύθυνοι ψηφιακοί πολίτες είναι πολύ σημαντική. 

 

Γιατί είναι σημαντικό να διδάσκονται αυτά τα θέματα;

Ανάλογα με την ειδικότητα σας, μπορεί να έχετε μια εξειδίκευση πάνω σε συγκεκριμένα γνωστικά αντικείμενα ή τομείς του αναλυτικού προγράμματος σπουδών – για παράδειγμα, μπορεί να είστε καθηγητής μαθηματικών, καθηγητής ιστορίας, κ.ο.κ. Ως εκ τούτου, μπορεί να αναρωτιέστε τι ρόλο διαδραματίζετε στη διδασκαλία της διαδικτυακής ασφάλειας ή της ψηφιακής ιθαγένειας, ειδικά αν φαίνεται πολύ μακριά από το αντικείμενο σας. Ωστόσο, ανεξάρτητα από τον ρόλο σας, κάθε εκπαιδευτικός μπορεί να υποστηρίξει τα παιδιά και τους νέους προκειμένου να μάθουν να παραμένουν ασφαλή στο διαδίκτυο, να αποκτήσουν ψηφιακό γραμματισμό στα μέσα και να είναι σε θέση να αντιλαμβάνονται πώς οι διαδικτυακές εμπειρίες μπορούν να διαμορφώσουν απόψεις, στάσεις και συμπεριφορές.

Ακολουθούν μερικά πράγματα που πρέπει να λάβετε υπόψη ως εκπαιδευτικός:

• Είστε πρότυπο – Ως κάποιος που εργάζεστε με παιδιά ή νέους, είστε ένας ενήλικας στον οποίο θα αναζητούν συχνά καθοδήγηση και κατεύθυνση – όχι μόνο σε μαθησιακά θέματα, αλλά και σε σχέση με το πώς μπορεί να σκέφτεται και να συμπεριφέρεται ένα άτομο. Επομένως, έχετε την ευκαιρία να επηρεάσετε θετικά τους μαθητές σας όσον αφορά τη χρήση της τεχνολογίας και του διαδικτύου. Είστε επίσης μια βασική πηγή υποστήριξης για κάθε μαθητή που μπορεί να ανησυχεί για κάτι που βίωσε στο διαδίκτυο.
• Υπόδειγμα – Εκτός από το να είστε πρότυπο, μπορείτε επίσης να μοντελοποιήσετε τη θετική και υπεύθυνη χρήση της τεχνολογίας στην καθημερινή σας διδασκαλία. Η επίδειξη στους μαθητές πώς πλοηγείστε με ασφάλεια στους διαδικτυακούς τόπους (όπως η χρήση μιας μηχανής αναζήτησης για την εύρεση συγκεκριμένων πληροφοριών, η πλοήγηση σε διαφημίσεις στο διαδίκτυο και η επίδειξη καλής πρακτικής ασφάλειας στον κυβερνοχώρο) μπορεί να προσφέρει σταθερή θετική ενίσχυση ασφαλών και θετικών ψηφιακών συμπεριφορών.
• Αμφισβήτηση στάσεων και απόψεων – Ιδιαίτερα όταν εργάζεστε με μεγαλύτερους μαθητές, οι ιδέες και οι διαδικτυακές συμπεριφορές δεν μπορούν εύκολα να χαρακτηριστούν ως «σωστές» ή «λάθος». Το πλαίσιο μιας διαδικτυακής κατάστασης μπορεί να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τις επιλογές που μπορεί να κάνει ένας νέος. Τα σχολεία και τα ακαδημαϊκά περιβάλλοντα είναι συχνά μέρη όπου οι ιδέες και οι απόψεις μπορούν να εξεταστούν με ασφάλεια ή/και θετικότητα και να αμφισβητηθούν, γεγονός που μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση λανθασμένων αντιλήψεων και στην ενίσχυση της θετικής σκέψης. Μην ξεχνάτε πως έχετε κι εσείς τις δικές σας σκέψεις και απόψεις για την ψηφιακή ζωή. Η συνεργασία με τους μαθητές σας μπορεί επίσης, να σας προσφέρει ευκαιρίες ν’ αμφισβητήσετε και ν’ αναλογιστείτε τις στάσεις σας!

 

Πρέπει το σχολείο μου να διδάσκει αυτά τα θέματα;

Διαφορετικές χώρες εφαρμόζουν διαφορετικές προσεγγίσεις όσον αφορά την ασφάλεια στο διαδίκτυο, τον γραμματισμό στα μέσα επικοινωνίας και την ψηφιακή ιθαγένεια. Για ορισμένες χώρες, το Υπουργείο Παιδείας τους μπορεί να κατευθύνει τα σχολεία να διδάξουν ορισμένα ή όλα αυτά τα θέματα ως μέρος του αναλυτικού προγράμματος σπουδών. Για άλλες χώρες, ενδέχεται να μην υπάρχει καμία νομική απαίτηση για τη διδασκαλία αυτών των αντικειμένων. Είναι σημαντικό να διασφαλίσετε ότι γνωρίζετε την προσέγγιση του σχολείου σας στη διδασκαλία της διαδικτυακής ασφάλειας, του γραμματισμού στα μέσα επικοινωνίας και/ή της ψηφιακής ιθαγένειας. Θα πρέπει να εξοικειωθείτε με οποιεσδήποτε πολιτικές, προγράμματα σπουδών και διαδικασίες που σχετίζονται με τη διδασκαλία αυτών των αντικειμένων. Αυτό περιλαμβάνει οποιαδήποτε καθοδήγηση ή οδηγία η οποία εκδίδεται από το Υπουργείο Παιδείας.

 

Τι πρέπει να λάβω υπόψη μου ως εκπαιδευτικός Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης;

Ως εκπαιδευτικός που εργάζεστε με μικρά παιδιά, διαδραματίζετε σημαντικό ρόλο στην εισαγωγή εννοιών σχετικά με την ασφάλεια στο διαδίκτυο, τον γραμματισμό στα μέσα επικοινωνίας και την ψηφιακή ιθαγένεια. Έχετε επίσης την ευκαιρία να διαμορφώσετε θετικά τις στάσεις και τις συμπεριφορές των νεαρών μαθητών απέναντι στην ψηφιακή τους ζωή. Ακολουθούν ορισμένα βασικά πράγματα που πρέπει να λάβετε υπόψη εάν εργάζεστε με παιδιά ηλικίας 3-11 ετών:

• Θετική προσέγγιση – Ο τρόπος με τον οποίο διδάσκετε και συζητάτε αυτά τα θέματα μπορεί να έχει τεράστιο αντίκτυπο στον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά αρχίζουν να αναγνωρίζουν και να κατανοούν τους κινδύνους μέσω της τεχνολογίας, πώς αναπτύσσουν δεξιότητες κριτικής συλλογιστικής και πώς μαθαίνουν να χτίζουν και να διαχειρίζονται θετικές διαδικτυακές αλληλεπιδράσεις και σχέσεις. Μια θετική προσέγγιση για τη συζήτηση αυτών και άλλων θεμάτων είναι καταλυτική. Μπορεί να θέλετε να προειδοποιήσετε αυστηρά ή να τρομάξετε τα παιδιά σχετικά με τους κινδύνους που μπορεί να αντιμετωπίσουν στο διαδίκτυο με την ελπίδα ότι αυτό θα τα βοηθήσει να αποφύγουν αυτούς τους κινδύνους. Ωστόσο, μια θετική προσέγγιση για την αξία της συζήτησης και των τρόπων διαχείρισης των διαφόρων διαδικτυακών εμπειριών είναι πάντα πιο αποτελεσματική για να εμπλακούν στην ενεργητική μάθηση, καθώς και να τα εξοπλίσετε με τις κατάλληλες γνώσεις και δεξιότητες για την προστασία τους.
• Η συζήτηση είναι το κλειδί – Ενώ εσείς ή το σχολείο σας μπορεί να έχετε θέσει στόχους στο μυαλό σας σχετικά με το τι πρέπει να διδάξετε στα παιδιά γύρω από την ασφάλεια στο διαδίκτυο ή την ψηφιακή ιθαγένεια, οι απόψεις και οι εμπειρίες των ίδιων είναι βασικές για την υποστήριξή τους ώστε να είναι ασφαλή στο διαδίκτυο. Η παροχή ευκαιριών στα παιδιά να μοιραστούν τις ιδέες και τις ερωτήσεις τους είναι πάντα πολύτιμη και μπορεί να σας δώσει μια καλύτερη εικόνα για την ψηφιακή τους ζωή και την υποστήριξη που μπορεί να χρειαστούν. Μπορεί να θέλετε να θέσετε βασικές ερωτήσεις για να καθοδηγήσετε μια συζήτηση σε ένα μάθημα, να ζητήσετε από τα παιδιά να καθίσουν σε κύκλο ως τρόπο για να επιτρέψετε σε όλους τους μαθητές να μοιραστούν κάτι ή άλλες πρακτικές όπως «συνεργάτης συζήτησης» όπου τα παιδιά μπορούν να συζητήσουν έννοιες και ιδέες με έναν φίλο.
• Κάντε το πρακτικό – Όταν πρόκειται για την κατανόηση των ψηφιακών εμπειριών, τα παιδιά βρίσκουν ευκολότερο να εξετάσουν παραδείγματα ή σενάρια που σχετίζονται με αυτά. Η χρήση οπτικών παραδειγμάτων, βίντεο κλιπ και παιχνιδιών μπορεί να προσφέρει ελκυστικούς και αποτελεσματικούς τρόπους εξερεύνησης βασικών εννοιών. Η χρήση παιχνιδιών ρόλων και σεναρίων μπορεί να δώσει την ευκαιρία να ρωτάτε τακτικά «Τι θα γινόταν αν…;» και να εξερευνήσετε πώς θα διαχειρίζονταν τα παιδιά καταστάσεις που δεν έχουν αντιμετωπίσει ακόμη, πώς θα μπορούσαν να υποστηρίξουν άλλους και πώς μπορούν να λάβουν βοήθεια εάν χρειαστεί.
• Συμμετοχή γονέων και κηδεμόνων – Όταν πρόκειται για την ψηφιακή τους ζωή, οι εμπειρίες των παιδιών λαμβάνουν χώρα κυρίως έξω από την τάξη. Ως εκ τούτου, η υποστήριξη και η συμμετοχή των μελών της οικογένειας είναι ζωτικής σημασίας για την ενίσχυση των θετικών συμπεριφορών και στάσεων. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει την παροχή τακτικών ενημερώσεων στους γονείς και τους κηδεμόνες σχετικά με το τι έμαθαν τα παιδιά τους. Αυτό μπορεί να υλοποιηθεί μέσω σχολικού ενημερωτικού σημειώματος ή κοινωνικών μέσων του σχολείου όπως το email ή η ιστοσελίδα του σχολείου, πόρων που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τις οικογένειες να έχουν επακόλουθες συζητήσεις με το παιδί τους για όσα έμαθαν στο σχολείο ή εκπαίδευση/συνεδρίες ευαισθητοποίησης για γονείς σχετικά με το πώς να υποστηρίξουν το παιδί τους να απολαύσει την τεχνολογία και το διαδίκτυο θετικά και με ασφάλεια.

Μια χρήσιμη πηγή που παρέχει πληροφορίες (στα Αγγλικά) τόσο για γονείς/κηδεμόνες όσο και για εκπαιδευτικούς (μαζί με υποστηρικτικές δραστηριότητες) είναι το The School of Social Networks.

 

Τι πρέπει να λάβω υπόψη ως εκπαιδευτικός Δευτεροβάθμιας  εκπαίδευσης;

Ως εκπαιδευτικός που εργάζεστε με νέους, έχετε μια μεγάλη ευκαιρία να διαμορφώσετε θετικά και να επηρεάσετε τις στάσεις και τις συμπεριφορές τους. Μπορείτε επίσης να τους δώσετε τη δυνατότητα να πρωτοστατήσουν στη μάθησή τους και να τους υποστηρίξετε να έχουν φωνή και ρόλο στις κοινότητες στις οποίες ανήκουν (διαδικτυακά και εκτός σύνδεσης). Ακολουθούν ορισμένα βασικά πράγματα που πρέπει να λάβετε υπόψη εάν εργάζεστε με νέους ηλικίας 11+:

• Θετική και προληπτική προσέγγιση – Οι μαθητές σας θα έχουν ήδη διαμορφωμένες στάσεις απέναντι στην ψηφιακή τους ζωή και είναι σημαντικό να τις κατανοήσετε και να τις σεβαστείτε για να τους υποστηρίξετε καλύτερα. Για ορισμένα σχολεία, η διδασκαλία για συγκεκριμένα διαδικτυακά ζητήματα μπορεί μερικές φορές να συμβεί ως απάντηση σε ένα περιστατικό (για παράδειγμα, ο διαδικτυακός εκφοβισμός γίνεται πεδίο διδασκαλίας επειδή ορισμένοι μαθητές εκφοβίζουν ο ένας τον άλλον στο διαδίκτυο). Ωστόσο, συνιστάται πάντα μια προληπτική προσέγγιση όπου είναι δυνατόν – η εκπαίδευση των εκπαιδευόμενων σχετικά με τους κινδύνους και η βοήθεια τους να αναπτύξουν στρατηγικές για τη διαχείριση αυτών των κινδύνων μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη περιστατικών και στην προώθηση θετικών προσεγγίσεων. Η στάση σας  σχετικά με την ασφάλεια στο διαδίκτυο, την ψηφιακή ιθαγένεια και τις δεξιότητες κριτικής συλλογιστικής είναι επίσης σημαντική. Η υιοθέτηση μιας μη επικριτικής και υποστηρικτικής προσέγγισης λειτουργεί καλύτερα με τους νέους από το να τους λέτε τι μπορούν ή δεν μπορούν να κάνουν στο Διαδίκτυο – τέτοιες προσεγγίσεις μπορεί συχνά να αποτύχουν, ειδικά εάν οι μαθητές σας έχουν μια επαναστατική διάθεση!

• Δημιουργία ασφαλών χώρων για συζήτηση ευαίσθητων θεμάτων – Η συζήτηση είναι ένα σημαντικό συστατικό κάθε μάθησης σχετικά με την ψηφιακή ιθαγένεια και την ασφάλεια στο διαδίκτυο. Λόγω της ηλικίας των μαθητών σας, οι κίνδυνοι και οι προκλήσεις που μπορεί να αντιμετωπίσουν στο διαδίκτυο μπορεί να εγκυμονούν σημαντικό κίνδυνο βλάβης. Αυτό μπορεί να είναι σωματική βλάβη, αλλά και βλάβη στη συναισθηματική και ψυχολογική ευεξία, βλάβη της φήμης ή οικονομική βλάβη. Επομένως, αυτά τα θέματα μπορεί, μερικές φορές, να είναι δύσκολο για εσάς ως εκπαιδευτικό να τα συζητήσετε ή οι μαθητές σας να μην αισθάνονται άνετα να συμμετέχουν σε αυτές τις συζητήσεις. Η δημιουργία ενός ασφαλούς χώρου (είτε στο σχολείο είτε εικονικά) για να συζητηθούν αυτά τα ευαίσθητα θέματα είναι ζωτικής σημασίας. Αυτές οι οκτώ αρχές σχετικά με τη δημιουργία ασφαλών χώρων μπορούν να βοηθήσουν: (1) να θέσετε σαφείς βασικούς κανόνες, (2) να υιοθετήσετε μια μη επικριτική προσέγγιση, (3) να υιοθετήσετε την «χωρίς αληθινά ονόματα» πολιτική, (4) να ακούτε τους άλλους, (5) να μη νιώθουν υποχρεωμένοι να συμμετάσχουν, (6) να μπορείτε να διαχειρίζεστε ερωτήσεις, (7) να σχεδιάζετε κάποιο πλάνο αντιμετώπισης και (8) να θέτετε προσδοκίες σχετικά με το πώς θα διαχειριστείτε τις αποκαλύψεις.
• Επιλέξτε τα σωστά παραδείγματα – Όταν πρόκειται για την ψηφιακή τους ζωή, οι μαθητές δεν αισθάνονται πάντα άνετα με το να μοιράζονται και να εξετάζουν τις δικές τους εμπειρίες και συμπεριφορές. Μπορεί να αισθάνονται πιο άνετα να συζητούν τις εμπειρίες των άλλων. Η χρήση ειδήσεων ως τρόπου συζήτησης σχετικά με συμπεριφορές στο διαδίκτυο μπορεί μερικές φορές να είναι ευκολότερη και πιο αποτελεσματική. Σε σχεδόν καθημερινή βάση, υπάρχουν ιστορίες στα μέσα ενημέρωσης για δημόσια πρόσωπα και διασημότητες που έχουν πει ή κάνει κάτι αμφιλεγόμενο στο διαδίκτυο. Αυτά μπορούν να αποτελέσουν ερέθισμα για συζητήσεις σχετικά με την ανθρώπινη συμπεριφορά, τα λάθη, τι είναι αποδεκτό, τι είναι νόμιμο και πώς τα συναισθήματα και τα κίνητρα των εμπλεκομένων επηρέασαν την κατάσταση. Μπορεί να είναι δελεαστικό να επιλέξετε τις πιο αμφιλεγόμενες ειδήσεις ως τρόπο να σοκάρετε ή να αποτρέψετε τους μαθητές σας από το να κάνουν συγκεκριμένες επιλογές. Ενώ τα αμφιλεγόμενα παραδείγματα μπορεί να είναι ένα χρήσιμο εργαλείο διδασκαλίας, είναι σημαντικό να είστε σαφείς σχετικά με τους στόχους σας χρησιμοποιώντας τέτοια παραδείγματα και να παρέχετε έναν χώρο όπου μπορεί να διεξαχθεί μια ανοιχτή συζήτηση μεταξύ των μαθητών σας.
• Αφήστε τους μαθητές σας ν’ αναλάβουν τα ηνία – Δεδομένης της τεράστιας γκάμας εφαρμογών, παιχνιδιών και υπηρεσιών που διατίθενται στο διαδίκτυο, οι εμπειρίες των μαθητών σας μπορεί να διαφέρουν δραματικά. Μπορεί να σας είναι αδύνατο να καλύψετε και να κατανοήσετε πλήρως όλες αυτές τις εμπειρίες για να δώσετε τις καλύτερες συμβουλές και υποστήριξη. Η ενθάρρυνση των μαθητών σας να συμμετάσχουν σε μάθηση από ομότιμους μπορεί να είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για την προώθηση θετικών ψηφιακών δεξιοτήτων και στάσεων. Μερικοί από τους μαθητές σας μπορεί να ανταποκρίνονται καλύτερα στη μάθηση από τους συνομηλίκους τους. Μπορεί να αισθάνονται ότι είναι πιο σχετικοί σε σχέση με εσάς και ότι με αυτούς μπορούν να γίνουν πιο κατανοητοί. Το να αφήσετε τους μαθητές σας να πρωτοστατήσουν στη δημιουργία των βασικών ερωτήσεων για να καθοδηγήσουν μια συζήτηση, να γράψουν τα σενάρια για μια άσκηση παιχνιδιού ρόλων ή να διεξάγουν ανεξάρτητη έρευνα για να μάθουν για ένα θέμα είναι όλες στρατηγικές που μπορούν να ενθαρρύνουν τη βαθύτερη σκέψη και κατανόηση.

 

Τι άλλο θα πρέπει να λάβω υπόψη;

Εκτός από τις συγκεκριμένες προτάσεις για μαθητές Α΄ Βάθμιας και Β΄ Βάθμιας εκπαίδευσης, υπάρχουν ορισμένες πρόσθετες σκέψεις που μπορούν να σας βοηθήσουν να αναπτύξετε μια θετική και αποτελεσματική προσέγγιση για τη διδασκαλία της διαδικτυακής ασφάλειας, της παιδείας στα μέσα επικοινωνίας και της ψηφιακής ιθαγένειας.

• Αξιοποιήστε τη διαθεματικότητα – Ακόμη και τα σχολεία που αφιερώνουν πολύ χρόνο στη διδασκαλία αυτών των περιοχών δυσκολεύονται να αφήσουν χώρο σε ένα πολυάσχολο πρόγραμμα σπουδών, επομένως η αναζήτηση ευκαιριών σε άλλα μαθήματα για τη διδασκαλία συγκεκριμένων εννοιών ασφάλειας στο διαδίκτυο ή παιδείας στα μέσα είναι συχνά η καλύτερη προσέγγιση. Για παράδειγμα, τα μαθήματα γλώσσας (ακόμη και τα μαθήματα ξένων γλωσσών) παρέχουν πολλές ευκαιρίες για να εξερευνήσετε πώς οι πληροφορίες μπορούν να παρουσιαστούν διαφορετικά στο διαδίκτυο (συμπεριλαμβανομένης της εξαπάτησης) και τα μαθήματα ιστορίας μπορούν να αναδείξουν κίνητρα και συμπεριφορές από το παρελθόν και πώς αυτές μπορεί να είναι παρόμοιες ή διαφορετικές από εκείνες των ανθρώπων που βρίσκονται στο διαδίκτυο στο παρόν. Τα μαθήματα γυμναστικής προσφέρουν την ευκαιρία να συζητήσουμε για την υγεία, τη φυσική κατάσταση και τη διατροφή στο Διαδίκτυο. Συνδέσεις για διαφορετικά θέματα μπορούν να βρεθούν παντού!
• Τι θέλουν να μάθουν οι μαθητές σας; – Ενώ το σχολείο σας μπορεί να έχει ένα καθορισμένο πρόγραμμα σπουδών σχετικά με την ασφάλεια στο διαδίκτυο ή τον γραμματισμό στα μέσα, μπορεί να υπάρχουν θέματα ή τομείς για τους οποίους οι μαθητές σας ανησυχούν ή θέλουν να μάθουν περισσότερα. Μπορεί να θέλετε να πραγματοποιήσετε μια έρευνα στην τάξη ή στο σχολείο με μαθητές για να προσδιορίσετε αυτές τις περιοχές. Θα μπορούσατε επίσης να κάνετε ερωτήσεις που σας βοηθούν να κατανοήσετε καλύτερα την ψηφιακή τους ζωή – για παράδειγμα, τις αγαπημένες τους εφαρμογές/παιχνίδια/υπηρεσίες, τη στάση τους απέναντι στις διαδικτυακές συμπεριφορές, εάν ξέρουν πού να λάβουν βοήθεια/υποστήριξη κ.λπ.
• Τι πρέπει να ξέρετε; – Η διαδικτυακή ασφάλεια, η παιδεία στα μέσα επικοινωνίας και η ψηφιακή ιδιότητα του πολίτη είναι ευρείες και σύνθετες περιοχές. Κανένας δάσκαλος δεν αναμένεται να είναι ειδικός σε αυτά, αλλά η βελτίωση της ευαισθητοποίησης, της γνώσης και της κατανόησής σας σε αυτούς τους τομείς μπορεί να είναι εξαιρετικά επωφελής για την υποστήριξη των μαθητών σας.
• Ξέρετε πώς να χειρίζεστε τα προβλήματα; – Όταν διδάσκετε για την ασφάλεια στο διαδίκτυο και την ψηφιακή ζωή, είναι πιθανό ορισμένοι μαθητές να αποκαλύψουν εμπειρίες που σας προκαλούν ανησυχία. Βεβαιωθείτε ότι είστε εξοικειωμένοι με τις πολιτικές και τις διαδικασίες του σχολείου σας για την προστασία των παιδιών και ότι γνωρίζετε πώς να χειρίζεστε τυχόν αποκαλύψεις που γίνονται και ποιον να ενημερώσετε στο σχολείο για να παρέχετε περαιτέρω βοήθεια και υποστήριξη σε οποιοδήποτε παιδί/νέο εμπλέκεται. Μπορεί επίσης, να υπάρχουν συγκεκριμένες πηγές υποστήριξης, όπως από το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου ή η γραμμή υποστήριξης Help-line, καθώς επίσης και η Safe-Line όπου πρόκειται για μία ανοιχτή γραμμή καταγγελιών παράνομου περιεχομένου στο διαδίκτυο. Αφιερώστε, λοιπόν, χρόνο για να εξερευνήσετε τη διαθέσιμη βοήθεια.

 

Πηγή: BIK Teacher corner

 

SID 2024 – Βασικοί κίνδυνοι για την ασφάλεια στο διαδίκτυο

Το διαδίκτυο και η τεχνολογία προσφέρουν απεριόριστες ευκαιρίες στα παιδιά και τους νέους να επικοινωνήσουν, να βρουν πληροφορίες και να ψυχαγωγηθούν, καθώς και να αποκτήσουν και να αναπτύξουν ψηφιακές δεξιότητες. Ωστόσο, αυτές οι εμπειρίες ενέχουν  κινδύνους και είναι σημαντικό για τους νέους και όσους εργάζονται μαζί τους να έχουν επίγνωση των κινδύνων που μπορεί να αντιμετωπίσουν στο διαδίκτυο και του τρόπου διαχείρισής τους. Αυτή η ενότητα θα διερευνήσει τους κινδύνους που ενδέχεται να αντιμετωπίσουν τα παιδιά και οι νέοι όταν χρησιμοποιούν τεχνολογικές και διαδικτυακές υπηρεσίες. Θα έχετε επίσης την ευκαιρία να εξετάσετε πώς αυτοί οι κίνδυνοι μπορεί να επηρεάσουν ένα παιδί ή ένα νεαρό άτομο, καθώς και γενικές συμβουλές που μπορούν να βοηθήσουν στην υποστήριξη ενός παιδιού ή ενός νέου ατόμου εάν συναντήσει κάτι ανησυχητικό ή ενοχλητικό στο διαδίκτυο.

 

Γιατί τα παιδιά και οι νέοι απολαμβάνουν την τεχνολογία και τις διαδικτυακές υπηρεσίες;

Πριν εξετάσουμε τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι νέοι στο διαδίκτυο, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε τις πολλές θετικές εμπειρίες και ευκαιρίες που προσφέρει το διαδίκτυο και οι τεχνολογίες:

• Ψυχαγωγία – Πρόσβαση σε διαδικτυακά παιχνίδια, βίντεο, μουσική και άλλες ψηφιακές ψυχαγωγικές δραστηριότητες.
• Επικοινωνία – Η τηλεδιάσκεψη, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η κοινή χρήση φωτογραφιών και άλλες υπηρεσίες ανταλλαγής μηνυμάτων επιτρέπουν στους νέους να παραμένουν συνδεδεμένοι με την οικογένεια και τους φίλους τους, να αλληλεπιδρούν και να συνεργάζονται με άλλους διαδικτυακούς χρήστες. Το σημαντικότερο είναι ότι οι διαδικτυακές πλατφόρμες μπορούν να προσφέρουν φωνή σε κάθε νέο που επιθυμεί να εκφραστεί.
• Ενημέρωση και εκπαίδευση – Πρόσβαση σε έκτακτες ειδήσεις, ενημερώσεις, πληροφορίες, συμβουλές και πλήθος περιεχομένου που επιτρέπει στους χρήστες να ενημερώνονται και να αποκτούν νέες δεξιότητες.
• Δημιουργικότητα – Οι διαδικτυακές πλατφόρμες και υπηρεσίες παρέχουν ευκαιρίες στους νέους να αναδείξουν τα ταλέντα και τις δεξιότητές τους και να συνεργαστούν με άλλους για να παράγουν περιεχόμενο.
• Προϊόντα και υπηρεσίες – Όπως οι ενήλικες, τα παιδιά και οι νέοι μπορούν να είναι καταναλωτές και να απολαμβάνουν το εύρος των επιλογών που μπορούν να προσφέρουν οι διαδικτυακές αγορές.

 

Τι πρέπει να γνωρίζω για τους κινδύνους και τις επιβλαβείς επιπτώσεις;

Εννοιολογικά, ο κίνδυνος είναι η πιθανότητα βλάβης, ενώ η βλάβη περιλαμβάνει μια σειρά από αρνητικές συνέπειες στη συναισθηματική, σωματική ή ψυχική ευημερία του παιδιού. (Livingstone, 2013). Η φύση του διαδικτυακού κινδύνου εξελίσσεται διαρκώς και, ενώ οι κίνδυνοι μπορούν να αναγνωριστούν ευρέως, ο αντίκτυπος αυτών των κινδύνων στα παιδιά και τους νέους μπορεί να ποικίλλει δραματικά ανάλογα με έναν μεγάλο αριθμό παραγόντων. Όταν εξετάζουμε εάν ένας διαδικτυακός κίνδυνος μπορεί να προκαλέσει βλάβη σε ένα μεμονωμένο παιδί, πρέπει να λάβουμε υπόψη τουλάχιστον τα ακόλουθα:

• Η φύση του κινδύνου (η πιθανότητα και η σοβαρότητα των πιθανών συνεπειών).
• Το ψηφιακό περιβάλλον στο οποίο εμφανίζεται (παιχνίδια, εφαρμογές, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ιστότοποι, διαδικτυακά φόρουμ, livestreaming video κ.λπ.)
• Η τεχνολογία που χρησιμοποιείται για την πρόσβαση στο ψηφιακό περιβάλλον (υπολογιστής, smartphone, κονσόλα παιχνιδιών, φορητή συσκευή, Smart TV, συνδεδεμένη οικιακή συσκευή κ.λπ.)
• Πώς σχεδιάζεται και ρυθμίζεται το ψηφιακό περιβάλλον (έλεγχος απορρήτου, πρόσβαση σε βοήθεια και υποστήριξη).
• Ο ρόλος των άλλων χρηστών (ελευθερία επαφής με άλλους, μέθοδοι επικοινωνίας, επικρατούσες συμπεριφορές ή «νόρμες» στο ψηφιακό περιβάλλον).
• Κοινωνικοί παράγοντες που συνδέονται με ένα μεμονωμένο παιδί (εκπαίδευση, οικογένεια, κοινωνικά και πολιτισμικά πρότυπα, συμπεριφορά οικογένειας και άλλων γύρω από το παιδί, πολιτικές αντιλήψεις).
• Παράγοντες προστασίας ή ευπάθειας που συνδέονται με ένα μεμονωμένο παιδί (ηλικία, ανάπτυξη, φύλο, φυλή, κοινωνικοοικονομική κατάσταση, επίπεδο ψηφιακών δεξιοτήτων, εμπειρία, προσωπικότητα, αναπηρία και πρόσθετες ανάγκες).

 

Κίνδυνος εναντίον βλάβης: Μια άσκηση σκέψης

Όταν εξετάζουμε όλους τους παράγοντες της προηγούμενης ενότητας, γίνεται σαφές ότι ένας μεμονωμένος διαδικτυακός κίνδυνος μπορεί να επηρεάσει ένα παιδί πολύ διαφορετικά από ένα άλλο, ακόμα κι αν είναι της ίδιας ηλικίας, φύλου ή κοινωνικοοικονομικού υπόβαθρου.

Για να επισημάνετε αυτές τις μεμονωμένες διαφορές και για να σας βοηθήσουμε να εξετάσετε την οπτική σας σχετικά με τους διαδικτυακούς κινδύνους, προτείνουμε την παρακάτω δραστηριότητα:

(Σημείωση: ίσως θέλετε να εξερευνήσετε πρώτα τις παρακάτω ενότητες σχετικά με συγκεκριμένους κινδύνους και επιβλαβείς επιπτώσεις και μετά να επιστρέψετε για να πραγματοποιήσετε την άσκηση!)

 

Δραστηριότητα:

Αντιγράψτε ή σχεδιάστε το γράφημα που παρέχεται.

Σκεφτείτε ένα παιδί με το οποίο εργάζεστε αυτήν τη στιγμή.

Επιλέξτε μεταξύ 6-8 διαδικτυακών κινδύνων που πιστεύετε ότι σχετίζονται με αυτό το παιδί, με βάση τα όσα γνωρίζετε για αυτούς τους κινδύνους.

Σχεδιάστε αυτούς τους κινδύνους στο γράφημα, λαμβάνοντας υπόψη την πιθανότητα να αντιμετωπίσει αυτό το παιδί αυτόν τον κίνδυνο, έναντι της πιθανότητας να προκαλέσει βλάβη σε αυτό το παιδί.

Εξετάστε το γράφημά σας και σκεφτείτε τι σημαίνει για εσάς ως δάσκαλο.

Ακολουθούν ορισμένες πιθανές ερωτήσεις που πρέπει να ληφθούν υπόψη:

• Εάν η διδασκαλία σας επικεντρώνεται σε κινδύνους που είναι λιγότερο πιθανοί αλλά πολύ επιβλαβείς (όπως η σεξουαλική εκμετάλλευση παιδιών) ή κινδύνους που είναι πολύ πιο διαδεδομένοι αλλά φέρουν πολύ χαμηλότερο επίπεδο πιθανής βλάβης (όπως η παραβίαση του λογαριασμού ενός παιδιού σε ένα δωρεάν διαδικτυακό παιχνίδι).
• Θα σχεδιάζατε τους κινδύνους με τον ίδιο τρόπο για ένα άλλο παιδί με το οποίο συνεργάζεστε; Γιατί ναι / γιατί όχι;
• Εάν ζητούσατε από το παιδί να σχεδιάσει τους κινδύνους στο γράφημα, θα τους σχεδίαζε με παρόμοιο τρόπο με εσάς; (Εάν χρειαστεί, μπορείτε να ζητήσετε από ένα παιδί να το κάνει και να συγκρίνετε τα αποτελέσματα!)
• Εάν ζητούσατε από έναν συνάδελφο να σχεδιάσει τους κινδύνους για το ίδιο παιδί, θα κατέληγε στα ίδια συμπεράσματα;

Ελπίζουμε ότι αυτή η άσκηση σας βοήθησε να αναγνωρίσετε ότι η ευπάθεια στο διαδίκτυο μπορεί να σημαίνει διαφορετικά πράγματα για διαφορετικά άτομα. Επομένως, οι απόψεις και οι εμπειρίες ενός παιδιού είναι εξαιρετικά πολύτιμες για να αντιληφθούμε τους κινδύνους που αντιμετωπίζει στο διαδίκτυο.

Αφιερώνοντας χρόνο για να εξοικειωθείτε με τους κινδύνους που μπορεί να επηρεάσουν τα παιδιά με τα οποία συνεργάζεστε, μπορεί να σας βοηθήσει να τα υποστηρίξετε καλύτερα στην αναγνώριση και διαχείριση των κινδύνων, καθώς και να σας ενθαρρύνει στο να γίνετε πηγή υποστήριξης εάν το χρειάζονται.

 

Ποιοι είναι οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν οι νέοι στο διαδίκτυο;

Αυτή η ενότητα θα σκιαγραφήσει και θα συνοψίσει έναν αριθμό διαφορετικών διαδικτυακών κινδύνων. Ορισμένοι κίνδυνοι είναι εξαιρετικά περίπλοκοι και μπορεί να απαιτούν περαιτέρω μελέτη και έρευνα για την πλήρη κατανόησή τους. Μερικοί από τους κινδύνους που έχουν εντοπιστεί μπορεί να προκύψουν με διάφορους τρόπους και σε διαφορετικά πλαίσια, και μερικοί είναι πιο κατανοητοί από άλλους. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τον ρόλο του παιδιού σε καθεμία από τις κατηγορίες. Tα παιδιά δεν είναι παθητικοί χρήστες που απλώς στοχεύουν και επηρεάζονται από διαδικτυακούς κινδύνους, συχνά παίζουν ενεργό ρόλο στην αλληλεπίδραση με αυτούς τους κινδύνους (θετικά και αρνητικά) και μπορεί να έχουν το ρόλο του δράστη σε ορισμένα πλαίσια (όπως αποπλάνηση, εκφοβισμός, συμπεριφορά μίσους και σεξουαλική παρενόχληση). Ακολουθεί μια σύνοψη των κύριων κινδύνων για τα παιδιά (Περιεχόμενο, Επικοινωνία, Συμπεριφορά και Εμπλοκή):

Περιεχόμενο

• Επιθετικό – Βίαιο περιεχόμενο που παρουσιάζεται σε βίντεο, εικόνες ή βιντεοπαιχνίδια. Περιεχόμενο που εκφράζει μίσος (ρητορική μίσους όπως ρατσισμός, ομοφοβία, τρανσφοβία, ξενοφοβία κ.λπ.) Εξτρεμιστικό περιεχόμενο που προωθεί ακραίες ιδέες ή αξίες.
• Σεξουαλικό – Πορνογραφικό περιεχόμενο (συμπεριλαμβανομένων των παράνομων μορφών), σεξουαλικό περιεχόμενο, περιεχόμενο που ενισχύει τα στερεότυπα για τα σώματα και τους πολιτισμούς.
• Αξίες – Παραπληροφόρηση (ανακριβής αλλά χωρίς σκοπό να εξαπατήσει), παραπληροφόρηση (ανακριβής με σκοπό την εξαπάτηση), ψευδείς ειδήσεις, clickbait, ακατάλληλες διαδικτυακές διαφημίσεις, αναρτήσεις ή email. Περιεχόμενο που δημοσιεύεται από άλλους χρήστες που μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις απόψεις και τις στάσεις ενός παιδιού.

Επικοινωνία

• Επιθετική – Ανεπιθύμητη επαφή με αγνώστους ή γνωστούς χρήστες, παρενόχληση και παρακολούθηση. Ρητορική μίσους προς ένα παιδί. Η ανεπιθύμητη ή υπερβολική παρενόχληση από έναν ενήλικα χρήστη που πιέζει ένα παιδί να κοινοποιεί τακτικά την τοποθεσία του ή την πρόσβαση στο περιεχόμενό του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
• Σεξουαλική – Σεξουαλική παρενόχληση, αποπλάνηση και εκμετάλλευση. Δημιουργία και διανομή υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών (CSAM). Οι περισσότερες συμπεριφορές αυτής της κατηγορίας είναι παράνομες.
• Αξίες – Χειραγώγηση παιδιών προς ακραίες ή επικίνδυνες ιδεολογίες και έννοιες, ριζοσπαστικοποίηση και στρατολόγηση σε ακραία καθεστώτα ή ομάδες.

Συμπεριφορά

• Επιθετική – Διαδικτυακός εκφοβισμός, ρητορική μίσους και άλλες μορφές ανάλογης συμπεριφοράς μεταξύ παιδιών. Αυτό θα μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει παρενόχληση, καταδίωξη και παρακολούθηση. Οι κίνδυνοι θα μπορούσαν επίσης να περιλαμβάνουν υπονόμευση της διαδικτυακής φήμης άλλου χρήστη ή διαμοιρασμός των ιδιωτικών προσωπικών του δεδομένων δημόσια με κακόβουλη πρόθεση (συχνά γνωστή ως doxing).
• Σεξουαλική – Σεξουαλική παρενόχληση, σεξουαλικές πιέσεις και διαμοιρασμός σεξουαλικού περιεχομένου που παράγεται από νέους (συχνά αναφέρεται ως sexting).
• Αξίες – Συμμετοχή σε κοινότητες, συζητήσεις και εμπειρίες που ενδέχεται να παρουσιάζουν κίνδυνο πρόκλησης βλάβης στον εαυτό τους ή σε άλλους (όπως αυτοτραυματισμός, ακραίες θεωρίες συνωμοσίας κ.λπ.) Οι δυσμενείς πιέσεις από τους συνομηλίκους μπορεί να περιλαμβάνουν τη συμμετοχή σε διαδικτυακές προκλήσεις ή τη συμμετοχή ή την υποστήριξη συμπεριφορών μεγαλύτερου κινδύνου (για παράδειγμα, λαμβάνοντας μέρος σε ένα άκρως αμφιλεγόμενο κοινωνικό ζήτημα, δημόσια υποστήριξη της χρήσης απαγορευμένων ουσιών κ.λπ.)

Εμπλοκή

• Επιθετική – Προσπάθειες κλοπής προσωπικών δεδομένων, χρημάτων ή περιουσιακών στοιχείων, κλοπή ταυτότητας, απάτη, phishing, πειρατεία, εκβιασμός, χρήση κακόβουλου λογισμικού όπως ιοί και trojans.
• Σεξουαλική – Εμπορία παιδιών, σεξουαλική κακοποίηση παιδιών, κακοποίηση ή βλάβη παιδιών για οικονομικό όφελος.
• Αξίες – Τζόγος (και προώθηση συμπεριφορών τζόγου στα παιδιά), filter bubbles όπου τα παιδιά βλέπουν και βιώνουν μόνο ό,τι οι διαδικτυακές πλατφόρμες θεωρούν ότι σχετίζονται με αυτά, στόχευση (όπου τα παιδιά μπορούν να εντοπιστούν άμεσα και να επηρεαστούν από διαδικτυακές υπηρεσίες με βάση τα συλλεγμένα προσωπικά δεδομένα). Τα σκοτεινά μοτίβα (dark patterns) σχετίζονται με τεχνικές πειστικού σχεδιασμού που ενθαρρύνουν τους χρήστες να ξοδεύουν περισσότερο χρόνο σε ένα παιχνίδι ή εφαρμογή ή τους πιέζουν/πείθουν να κάνουν αγορές.

Άλλα θέματα

• Παραβιάσεις απορρήτου – Αυτές θα μπορούσαν να είναι παραβιάσεις του απορρήτου από άλλους διαδικτυακούς χρήστες (απόκτηση πρόσβασης σε προσωπικά δεδομένα μέσω πειρατείας ή πίεσης), από ιδρύματα (όπως οι κυβερνήσεις που συλλέγουν λεπτομερή δεδομένα σχετικά με τις διαδικτυακές δραστηριότητες των πολιτών τους χωρίς αιτιολόγηση) ή από εμπορικούς φορείς (εταιρείες συλλογής και χρήση μη αναγκαίων προσωπικών δεδομένων μέσω της υπηρεσίας τους).
• Κίνδυνοι σωματικής και ψυχικής υγείας – Η χρήση της τεχνολογίας και των διαδικτυακών υπηρεσιών μπορεί να συνδέεται με λιγότερο δραστήριο τρόπο ζωής και με μεγαλύτερο κίνδυνο παχυσαρκίας. Η υπερβολική ή προβληματική χρήση μπορεί να οδηγήσει σε εθισμό σε σπάνιες περιπτώσεις. Ο αντίκτυπος της χρήσης της ψηφιακής τεχνολογίας και των διαδικτυακών υπηρεσιών μπορεί να επηρεάσει την αίσθηση του εαυτού και της ταυτότητας ενός ατόμου, καθώς και να επιφέρει επιπτώσεις στις σχέσεις και τα συναισθήματα του.
• Ανισότητες και διακρίσεις – Αυτό μπορεί να συμβεί σε ατομικό επίπεδο μεταξύ των χρηστών, καθώς και σε θεσμικό και εμπορικό επίπεδο. Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) και οι αλγόριθμοι ενδέχεται να κάνουν άδικες διακρίσεις εις βάρος των χρηστών βάσει διαδικτυακών συμπεριφορών ή προφίλ. Ορισμένα τρωτά σημεία μπορεί να αυξηθούν και να αξιοποιηθούν στο διαδίκτυο (για παράδειγμα, τα παιδιά με αυτισμό μπορεί να είναι πιο ευάλωτα σε εξαναγκασμό ή χειραγώγηση) και η πρόσβαση/χρήση της τεχνολογίας μπορεί να ενισχύσει τις κοινωνικές ανισότητες (όπως το ψηφιακό χάσμα που επισημάνθηκε κατά την πανδημία COVID-19, όπου δεν ήταν όλα τα παιδιά σε θέση να έχουν πρόσβαση και να συμμετάσχουν στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση λόγω έλλειψης τεχνολογίας ή συνδεσιμότητας).

 

Ποιοι κίνδυνοι σχετίζονται με τα παιδιά/τους νέους με τους οποίους εργάζομαι;

Δραστηριότητα:

Ένας καλός τρόπος για να εξοικειωθείτε με τους κινδύνους που περιγράφονται στην ταξινόμηση CO:RE είναι να εξετάσετε ποιοι κίνδυνοι σχετίζονται με τα παιδιά/τους νέους με τους οποίους εργάζεστε. Αντιγράψτε ή σχεδιάστε το παρακάτω γράφημα και αποφασίστε ποιες ηλικιακές ομάδες επηρεάζονται από καθέναν από τους κινδύνους που περιγράφονται παραπάνω. Μπορεί να πιστεύετε ότι ορισμένοι κίνδυνοι είναι πιο σχετικοί ή πιθανό να προκύψουν με μεγαλύτερους χρήστες στο διαδίκτυο (όπως άτομα ηλικίας 13 ετών και άνω) ή ότι ένας κίνδυνος σχετίζεται με όλους τους διαδικτυακούς χρήστες (για παράδειγμα, η πειρατεία είναι ένας κίνδυνος που σχετίζεται με οποιονδήποτε χρήστη διαθέτει διαδικτυακό λογαριασμό ή συσκευή, ανεξαρτήτως ηλικίας). 

Ποιες είναι οι πιθανές επιπτώσεις αυτών των κινδύνων;

Όπως τονίστηκε παραπάνω, υπάρχει ένας αριθμός παραγόντων που μπορούν να επηρεάσουν το εάν ένας κίνδυνος οδηγεί σε επιβλαβείς επιπτώσεις σε ένα άτομο. Διαφορετικοί κίνδυνοι ενέχουν τη δυνατότητα για διαφορετικές μορφές βλάβης. Παρακάτω είναι μια περίληψη μιας σειράς διαφορετικών επιβλαβών επιπτώσεων που θα μπορούσε να βιώσει ένα παιδί.

• Σωματική ασφάλεια – Απειλή ή άσκηση βίας ή κακοποίηση.
• Σωματική υγεία – Μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στη διατροφή, το βάρος, τη στάση του σώματος, την όραση.
• Ψυχική υγεία – Πιθανές επιπτώσεις στην ταυτότητα, άγχος, κατάθλιψη κ.λπ.
• Συναισθηματική σταθερότητα – Επίδραση στις ικανότητες ρύθμισης των συναισθημάτων ή διαδικτυακές εμπειρίες που οδηγούν σε έντονες συναισθηματικές καταστάσεις.
• Συμπεριφορές και στάσεις – Επιπτώσεις στη στάση απέναντι στον εαυτό του και στους άλλους, απέναντι στον κίνδυνο, μη υγιείς συμπεριφορές, συμπεριφορές που βλάπτουν τον εαυτό του.
• Σχέσεις – Επιπτώσεις στις φιλίες, τη δημιουργία και τη διατήρηση σχέσεων, τη δημιουργία κοινωνικών επαφών ή την αλληλεπίδραση με άλλους.
• Φήμη – Επίδραση στη φήμη (online και offline) που μπορεί να επηρεάσει περαιτέρω τις τρέχουσες και μελλοντικές ευκαιρίες στη ζωή του (εκπαίδευση, σταδιοδρομία κ.λπ.)
• Προσωπικά δεδομένα – Κλοπή ή εκμετάλλευση προσωπικών δεδομένων με αποτέλεσμα την ανάγκη αλλαγής στοιχείων (αριθμοί τηλεφώνου, διεύθυνση) ή εύρεση τρόπων περιορισμού των επιπτώσεων.
• Τεχνικά θέματα – Ζημιά ή καταστροφή συσκευών μέσω κακόβουλου λογισμικού, πειρατείας και επικίνδυνων τροποποιήσεων.
• Οικονομική απώλεια – Απώλεια χρημάτων ή περιουσιακών στοιχείων ως αποτέλεσμα εκμετάλλευσης, πειρατείας ή πλαστοπροσωπίας. Οικονομικές επιπτώσεις από συμπεριφορές τυχερών παιχνιδιών ή προβληματικές αγορές μέσω διαδικτύου.
  

 

Πώς μπορώ να υποστηρίξω τα παιδιά/τους νέους με τους οποίους εργάζομαι;

Μπορεί να αισθάνεστε ότι είστε αδύναμοι να υποστηρίξετε τα παιδιά ή τους νέους με τους οποίους εργάζεστε, αλλά υπάρχουν τρόποι για να τα βοηθήσετε να απολαύσουν θετικές διαδικτυακές εμπειρίες. Ακολουθούν μερικές γενικές συμβουλές που μπορείτε να δώσετε στους μαθητές σας για να τους βοηθήσετε να εντοπίσουν, να διαχειριστούν και να ανταποκριθούν σε διαδικτυακούς κινδύνους:

• Μιλήστε σε κάποιον – Μία συμβουλή που ισχύει για όλους τους χρήστες του διαδικτύου, ανεξαρτήτως ηλικίας: εάν ανησυχείτε, αναστατώνεστε ή επηρεάζεστε αρνητικά από κάτι που βλέπετε ή βιώνετε στο διαδίκτυο, μιλήστε σε κάποιον γι’ αυτό. Για τα μικρότερα παιδιά, αυτό μπορεί να σημαίνει την αναζήτηση υποστήριξης σε έναν έμπιστο ενήλικα, όπως έναν γονέα/δάσκαλο. Για άλλους νέους, η αναζήτηση υποστήριξης σε έναν έμπιστο ενήλικα είναι πάντα ένα καλό βήμα, αλλά μπορεί επίσης να βασίζονται σε φίλους, μέλη της ευρύτερης οικογένειας ή άλλες πηγές υποστήριξης, όπως γραμμές βοήθειας. Η αναζήτηση βοήθειας είναι το πρώτο σημαντικό βήμα για την επίλυση ενός προβλήματος.
• Χρησιμοποιήστε τα διαθέσιμα εργαλεία – Πολλές εφαρμογές, παιχνίδια και διαδικτυακοί χώροι περιλαμβάνουν όλο και περισσότερο εργαλεία που βοηθούν τους χρήστες να διαχειρίζονται την εμπειρία τους. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν ρυθμίσεις απορρήτου που περιορίζουν την επαφή με άλλους ή περιορίζουν το τι μπορούν να δουν οι άλλοι για εσάς, φίλτρα που μπορούν να διαχειριστούν ό,τι βλέπετε και αντιμετωπίζετε σε μια διαδικτυακή πλατφόρμα ή εργαλεία που θα σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε ζητήματα (όπως αποκλεισμός/σίγαση και αναφορά). Η ενθάρρυνση των μαθητών σας να κατανοήσουν και να χρησιμοποιήσουν αυτά τα εργαλεία μπορεί να τους βοηθήσει να προστατεύσουν τον εαυτό τους και επίσης να υποστηρίξουν άλλους που χρειάζονται βοήθεια στο διαδίκτυο.
• Συζητήστε τακτικά τις διαδικτυακές εμπειρίες και τους κινδύνους – Η δημιουργία τακτικών ευκαιριών για συνομιλία σχετικά με συγκεκριμένους κινδύνους και διαδικτυακές εμπειρίες μπορεί να βοηθήσει τους μαθητές σας (και εσάς) να κατανοήσουν καλύτερα τη φύση των κινδύνων και τι μπορούν να κάνουν για να προστατεύσουν τον εαυτό τους και τους άλλους στο διαδίκτυο. Η τοποθέτηση ερωτήσεων όπως «Και αν…;» και η χρήση σεναρίων μπορεί επίσης να βοηθήσει τους μαθητές σας να εξετάσουν διαφορετικές πιθανότητες και αποτελέσματα χωρίς να χρειάζεται να τις βιώσουν από πρώτο χέρι.
• Να είστε ανοιχτόμυαλοι – Ως ενήλικας, η εμπειρία σας στο διαδίκτυο διαφέρει από αυτή των μαθητών σας. Ακόμα κι αν χρησιμοποιούσατε το διαδίκτυο ως παιδί, οι εμπειρίες σας τότε είναι πιθανότατα πολύ διαφορετικές από τις εμπειρίες των νέων του σήμερα. Έχετε ανοιχτό μυαλό όταν συζητάτε τους διαδικτυακούς κινδύνους με τους μαθητές σας – μπορεί να αναγνωρίσουν και να αντιδράσουν σε αυτούς τους κινδύνους με πολύ διαφορετικό τρόπο από εσάς (ή με διαφορετικό τρόπο από το πώς θα περιμένατε να συμπεριφερθούν). Αυτό δε σημαίνει ότι η προσέγγιση ή οι απαντήσεις τους είναι λάθος! Το να αφιερώνετε χρόνο για να κατανοήσετε και να εργαστείτε από τη σκοπιά τους είναι ο καλύτερος τρόπος για να τους υποστηρίξετε να ζήσουν θετική και υπεύθυνη ψηφιακή ζωή.
• Μάθετε από πού μπορείτε να λάβετε βοήθεια – Όπως είναι σημαντικό για τους μαθητές σας να γνωρίζουν από πού μπορούν να λάβουν βοήθεια για διαδικτυακά ζητήματα, είναι εξίσου σημαντικό για εσάς να γνωρίζετε πού να αναζητήσετε περαιτέρω βοήθεια και συμβουλές εάν κάποιος μαθητής σας αποκαλύψει ένα ζήτημα. Βεβαιωθείτε ότι γνωρίζετε που μπορείτε να αναζητήσετε υποστήριξη στο σχολείο, στην περιοχή σας και σε εθνικό επίπεδο. Το  Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου μπορεί επίσης να σας υποστηρίξει.
• Σκεφτείτε θετικά! – Είναι σημαντικό να διατηρείτε τις ψηφιακές εμπειρίες στις σωστές διαστάσεις. Δεν επηρεάζονται συνεχώς όλα τα παιδιά από όλους τους κινδύνους και δεν οδηγούν όλες οι αλληλεπιδράσεις σε βλάβη. Για τα περισσότερα παιδιά, η συντριπτική πλειοψηφία των διαδικτυακών εμπειριών τους είναι απίστευτα θετικές και ευχάριστες! Λάβετε αυτό υπόψη όταν συζητάτε και διδάσκετε την ασφάλεια στο διαδίκτυο. Η λήψη μιας θετικής προοπτικής και προσέγγισης θα εμπνεύσει και θα ενδυναμώσει τους μαθητές σας να κάνουν το ίδιο.

 

Τι ακολουθεί?

• Συνεχίστε να μαθαίνετε – Πολλοί από τους κινδύνους που εντοπίζονται σε αυτήν την ενότητα απαιτούν περαιτέρω επεξήγηση και ο καθένας συνοδεύεται από την ανάγκη για συγκεκριμένες συμβουλές και εκτιμήσεις.
• Σκεφτείτε την προσέγγισή σας – Αν δεν το έχετε κάνει ήδη, ρίξτε μια ματιά στη μαθησιακή ενότητα «Διδασκαλία διαδικτυακής ασφάλειας, ψηφιακού γραμματισμού και ψηφιακής ιθαγένειας σε σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης». Αυτή η ενότητα θα σας βοηθήσει να σκεφτείτε πώς να διδάξετε καλύτερα τους μαθητές σας σχετικά με αυτούς τους σημαντικούς τομείς.
• Συμπεριλάβετε και τους συναδέλφους σας – Η πιο αποτελεσματική εκπαιδευτική προσέγγιση για την ασφάλεια στο διαδίκτυο είναι αυτή που περιλαμβάνει ολόκληρη τη σχολική κοινότητα. Ανατρέξτε στην ενότητα «Προσεγγίζοντας το σχολείο ολιστικά» για να κατανοήσετε πώς να αναπτύξετε και να εφαρμόσετε μια επιτυχημένη προσέγγιση για ολόκληρο το σχολείο για την προώθηση και τη διδασκαλία της διαδικτυακής ασφάλειας.

 

Πηγή: BIK Teacher corner

 

 

SID 2024 – Τα δικαιώματα των παιδιών σε έναν ψηφιακό κόσμο

Ακριβώς όπως υπάρχουν νόμοι και δικαιώματα για τα παιδιά στον πραγματικό κόσμο, έτσι υπάρχουν αντίστοιχα και για την προστασία τους στον διαδικτυακό κόσμο. Αυτή η ενότητα θα διερευνήσει πώς εφαρμόζονται στον ψηφιακό κόσμο τα δικαιώματα των παιδιών, τους σχετικούς νόμους που μπορούν να βοηθήσουν στην προστασία τους και στη διασφάλιση των δικαιωμάτων τους και τι μπορείτε να κάνετε ως εκπαιδευτικός για να υποστηρίξετε τους μαθητές σας να κατανοήσουν και να ασκούν τα δικαιώματά τους στο διαδίκτυο.

 

Ποια είναι τα δικαιώματα των παιδιών;

Τα δικαιώματα όλων των παιδιών ορίζονται στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού (UNCRC). Αποτελούμενη από 54 Άρθρα, η Σύμβαση καθορίζει τα αστικά, πολιτικά, κοινωνικά, πολιτισμικά και οικονομικά δικαιώματα που έχουν όλα τα άτομα κάτω από την ηλικία των 18 ετών και τις ευθύνες των κυβερνήσεων και των ενηλίκων για τη διασφάλιση της τήρησης αυτών των δικαιωμάτων. Όλα τα δικαιώματα συνδέονται και κανένα δε θεωρείται πιο σημαντικό από ένα άλλο.

Μεταξύ των άρθρων περιλαμβάνονται τέσσερις Γενικές Αρχές:

• Μη διάκριση (άρθρο 2): Τα δικαιώματα του παιδιού ισχύουν για κάθε παιδί εξίσου, ανεξαρτήτως φυλής, φύλου, αναπηρίας κ.λπ.
• Το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού (άρθρο 3): Το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού πρέπει πάντα να προηγείται σε οποιεσδήποτε αποφάσεις που λαμβάνονται και αφορούν αυτό.
• Δικαίωμα στη ζωή, την επιβίωση και την ανάπτυξη (Άρθρο 6): Όλα τα παιδιά έχουν δικαίωμα να μεγαλώνουν και να ζουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Όλοι όσοι διαδραματίζουν ρόλο στη φροντίδα των παιδιών (συμπεριλαμβανομένων των δασκάλων) πρέπει να παρέχουν περιβάλλοντα που είναι ασφαλή.
• Η φωνή των νέων (άρθρο 12): Τα παιδιά έχουν δικαίωμα να συμμετέχουν ενεργά σε αποφάσεις που τα επηρεάζουν, να εκφράζουν τις απόψεις τους και αυτές οι απόψεις να λαμβάνονται υπόψη.

 

Πώς εφαρμόζονται τα δικαιώματα των παιδιών στο διαδίκτυο;

Η UNCRC θεσπίστηκε για πρώτη φορά το 1990, σε μια εποχή που το διαδίκτυο και οι ψηφιακές υπηρεσίες ήταν στα σπάργανα. Ωστόσο, το 2021, η UNCRC υιοθέτησε το Γενικό Σχόλιο 25, μια επίσημη αναγνώριση ότι τα δικαιώματα των παιδιών εφαρμόζονται στο διαδίκτυο με τον ίδιο τρόπο όπως και στον φυσικό κόσμο. Η ευθύνη για την προάσπιση αυτών των δικαιωμάτων ανήκει σε όλους. Στο σχολείο, στους εκπαιδευτικούς, στους γονείς και κηδεμόνες. Είναι επίσης ευθύνη των τοπικών και εθνικών κυβερνήσεων και των παρόχων διαδικτυακών υπηρεσιών, όπως π.χ. εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, χειριστές ιστοσελίδων και πλατφόρμες τυχερών παιχνιδιών.

Τα συγκεκριμένα δικαιώματα που σχετίζονται άμεσα με τη χρήση και τις εμπειρίες των μαθητών από την διαδικτυακή τεχνολογία περιλαμβάνουν:

• Άρθρο 6 – το δικαίωμα να μεγαλώνει και να είναι υγιής.
• Άρθρο 12 – το δικαίωμα του παιδιού να έχει φωνή σε αποφάσεις που το επηρεάζουν.
• Άρθρα 13 & 17 – το δικαίωμα σε ειλικρινή και κατανοητή πληροφόρηση.
• Άρθρο 15 – δικαίωμα συνάντησης με φίλους και συμμετοχής σε ομάδες.
• Άρθρο 16 – δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή.
• Άρθρο 19 – δικαίωμα του να μένει ένα παιδί ασφαλές.
• Άρθρο 28 – δικαίωμα μάθησης και παρακολούθησης της εκπαίδευσης.
• Άρθρο 31 – δικαίωμα χαλάρωσης και παιχνιδιού.
• Άρθρο 34 – δικαίωμα προστασίας από σεξουαλική κακοποίηση.
• Άρθρο 36 – δικαίωμα προστασίας από επιβλαβείς συμπεριφορές.
• Άρθρο 39 – δικαίωμα βοήθειας και υποστήριξης σε περίπτωση καταχρηστικής μεταχείρισης.
• Πρόσθετα πρωτόκολλα που σχετίζονται με την εκμετάλλευση παιδιών και το περιεχόμενο σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών.

 

Πώς σχετίζονται αυτά τα δικαιώματα με τις διαδικτυακές εμπειρίες των παιδιών;

Δραστηριότητα:

Χρησιμοποιώντας τον παρακάτω πίνακα, επιλέξτε οποιαδήποτε πέντε άρθρα της UNCRC (ή από τα άρθρα που ορίστηκαν στην προηγούμενη ενότητα) και εξετάστε ένα παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο θα μπορούσαν να διατηρηθούν αυτά τα δικαιώματα στο διαδίκτυο. Στον παρακάτω πίνακα έχουν δοθεί ποικίλα παραδείγματα:

 

 

Εάν έχετε χρόνο, σας προτρέπουμε να παρουσιάσετε αυτή τη δραστηριότητα στους μαθητές σας και να τους ζητήσετε να εξετάσουν τρόπους με τους οποίους μπορούν να προασπιστούν τα δικαιώματά τους στο διαδίκτυο.

 

Ποιοι νόμοι υπάρχουν για την προστασία των παιδιών και των νέων στο διαδίκτυο;

Πιθανότατα υπάρχει ένας αριθμός νόμων στην κάθε χώρα της ΕΕ που ισχύουν για τη διαδικτυακή συμπεριφορά, συμπεριλαμβανομένων των νόμων σχετικά με την παρενόχληση, τις κακόβουλες επικοινωνίες, τη δημιουργία και κοινή χρήση απρεπών εικόνων παιδιών, το παράνομο περιεχόμενο, τη ρητορική μίσους και την προστασία των δεδομένων.

Είναι σημαντικό να βοηθήσετε τους μαθητές σας να γνωρίζουν τους νόμους που σχετίζονται με τη διαδικτυακή τους συμπεριφορά καθώς και τους νόμους που υπάρχουν για να τους προστατεύουν από βλάβη ή κακοποίηση. Νόμοι όπως αυτός για τις ψηφιακές υπηρεσίες (DSA) ενδέχεται να μην επηρεάζουν άμεσα τον ρόλο σας, αλλά η νέα νομοθεσία μπορεί να επηρεάσει τις διαδικτυακές συμπεριφορές και συνήθειες των παιδιών με τα οποία εργάζεστε. Επομένως, προσπαθήστε να είστε ενήμεροι για το πότε τίθεται σε ισχύ νέα νομοθεσία που σχετίζεται με τον ψηφιακό κόσμο και εξετάστε προσεκτικά πώς αυτό μπορεί να επηρεάσει την ασφάλεια ή την ευημερία των μαθητών σας.

 

Πώς μπορώ να υποστηρίξω τους μαθητές να κατανοήσουν και να ασκήσουν τα δικαιώματά τους στο διαδίκτυο;

Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορείτε να κάνετε ως εκπαιδευτικός για να ενδυναμώσετε τα παιδιά και τους νέους να κατανοήσουν και να ασκήσουν τα δικαιώματά τους στον ψηφιακό κόσμο:

• Εκπαίδευση: η παροχή ευκαιριών μάθησης στους μαθητές σχετικά με τα δικαιώματά τους και τον τρόπο με τον οποίο σχετίζονται με τη διαδικτυακή συμπεριφορά είναι σημαντική. Τους δίνονται ευκαιρίες να αναπτύξουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες για να διατηρούν τον εαυτό τους και τους άλλους ασφαλείς στο διαδίκτυο, να αναγνωρίζουν πότε γίνονται σεβαστά ή όχι τα δικαιώματά τους και τους ενδυναμώνει ως προς την ανάληψη θετικής δράσης για την άσκηση των δικαιωμάτων τους στο διαδίκτυο.
• Τακτική συζήτηση: η τακτική διερεύνηση διαδικτυακών ζητημάτων που σχετίζονται με τα δικαιώματα των παιδιών μπορεί να είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος για την ανάπτυξη της κατανόησης και των στρατηγικών στη διαχείριση του διαδικτυακού κινδύνου. Μπορεί να θέλετε να χρησιμοποιήσετε ιστορίες ή περιστατικά ως τρόπο να εξερευνήσετε αυτά τα ζητήματα. Για τους μεγαλύτερους μαθητές, η συζήτηση των προκλήσεων σχετικά με την προάσπιση των δικαιωμάτων στο διαδίκτυο και η κριτική αξιολόγηση του ρόλου των διαδικτυακών πλατφορμών και άλλων ενδιαφερόμενων μερών μπορεί να είναι αποτελεσματικές μέθοδοι για την εκπαίδευση τους πάνω στα δικαιώματά τους και τον τρόπο άσκησής τους.
• Ενδυναμώστε την ανάληψη ευθύνης: εξετάστε τις ευκαιρίες για τους μαθητές να αναλάβουν την ευθύνη στο διαδίκτυο για την προάσπιση των δικαιωμάτων τους και τη βοήθεια άλλων. Για παράδειγμα, η εισαγωγή πρωτοβουλιών όπως συνομήλικοι μέντορες, ψηφιακοί ηγέτες ή πρεσβευτές νεολαίας μπορεί να δώσει στους μαθητές τη δυνατότητα να ασκήσουν τα δικαιώματά τους και να εργαστούν για να προασπίσουν τα δικαιώματα των συνομηλίκων τους.
• Σεβαστείτε τη φωνή της νεολαίας: Το άρθρο 12 της UNCRC σκιαγραφεί τη σημασία του να έχουν τα παιδιά φωνή σε αποφάσεις που τα επηρεάζουν. Πολλά σχολεία έχουν σχολικά συμβούλια ή άλλες διαδικασίες για να δώσουν στους μαθητές φωνή στο σχολείο. Σκεφτείτε εάν αυτές οι διαδικασίες επιτρέπουν επίσης στους μαθητές να έχουν φωνή στις αποφάσεις που λαμβάνονται για την προστασία τους στο διαδίκτυο (όπως αποφάσεις σχετικά με την εκπαίδευση για την ασφάλεια στο διαδίκτυο, τις διαδικασίες ασφαλείας και άλλες διαδικασίες ασφαλείας όπως το φιλτράρισμα και η παρακολούθηση). Ο σχηματισμός μιας Ομάδας Διαδικτυακής Ασφάλειας που περιλαμβάνει όλους τους σχετικούς ενδιαφερόμενους φορείς στη σχολική κοινότητα μπορεί να είναι μια καλή προσέγγιση για να μπορέσουν οι μαθητές να εκφράσουν τη γνώμη τους στις συζητήσεις για την ασφάλεια στο διαδύκτιο. Ρίξτε μια ματιά στην ενότητα εκμάθησης «Εργασία προς μια ολική προσέγγιση του σχολείου» για να ανακαλύψετε περισσότερα.

 

Ποιος είναι ο ρόλος των άλλων στην προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών σε έναν ψηφιακό κόσμο;

Όλοι παίζουμε ρόλο στην προστασία και την προάσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών – όλοι οι ενήλικες γύρω από τα παιδιά πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη. Αυτό περιλαμβάνει σχολεία και δασκάλους, γονείς/φροντιστές, κυβερνήσεις και αρχές σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, ΜΚΟ, εταιρείες και παρόχους διαδικτυακών υπηρεσιών.

Ως δάσκαλος, οι κύριες ευθύνες σας έγκεινται στο να βοηθήσετε τους μαθητές σας να κατανοήσουν και να ασκήσουν τα δικαιώματά τους στο διαδίκτυο και να υποστηρίξετε την προσέγγιση του σχολείου σας για την προάσπιση των δικαιωμάτων των παιδιών και την ενδυνάμωση όλων των μαθητών να ασκήσουν τα δικαιώματά τους. Μπορείτε επίσης να ενθαρρύνετε τους γονείς/φροντιστές και τους συναδέλφους σας να γνωρίζουν τα δικαιώματα των παιδιών στο διαδίκτυο και το πώς μπορούν να υποστηρίξουν τους μαθητές τους.

Οι κυβερνήσεις έχουν την ευθύνη να διασφαλίζουν ότι τα δικαιώματα των παιδιών γίνονται σεβαστά σε όλους τους τομείς της κοινωνίας που κυβερνούν. Αυτό περιλαμβάνει τη σύνταξη και τη θέσπιση νομοθεσίας όπου είναι απαραίτητο, για να διασφαλιστεί ότι οι εταιρείες και οι οργανισμοί συμμορφώνονται με τις καλές πρακτικές για το σεβασμό και την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών.

Οι πάροχοι διαδικτυακών υπηρεσιών και οι εταιρείες θεωρούνται ακόμα πιο υπεύθυνοι για την ασφάλεια και την ευημερία των παιδιών που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες τους. Πολλές υπηρεσίες έχουν εισαγάγει εργαλεία αναφοράς και κέντρα ασφάλειας για να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση ζητημάτων που επηρεάζουν τα παιδιά στις πλατφόρμες τους.

Μην ξεχνάτε, μπορείτε επίσης να έχετε πρόσβαση σε συμβουλές και υποστήριξη σχετικά με την ασφάλεια των παιδιών στο διαδίκτυο μέσω της Γραμμής Βοήθειας του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου (τηλ. 210 6007686).

 

Τι μπορεί να κάνει ένα παιδί εάν παραβιάζονται τα δικαιώματά του;

Υπάρχουν βήματα που μπορεί να κάνει ένα παιδί ή ένας νέος εάν αισθάνεται ότι τα δικαιώματά του έχουν παραβιαστεί στο διαδίκτυο. Η γνώση των δικαιωμάτων τους μπορεί να σας βοηθήσει ως εκπαιδευτικό να υποστηρίξετε τους μαθητές σας ώστε να λάβουν βοήθεια. Λόγω της πολύπλοκης φύσης των διαδικτυακών χώρων και της ψηφιακής ζωής, δεν είναι εγγυημένο ότι η παραπομπή παραβίασης δικαιωμάτων θα οδηγήσει σε θετική αλλαγή ή αποτέλεσμα, αλλά είναι σημαντικό να βοηθήσουμε τα παιδιά να υπερασπιστούν τα δικαιώματά τους.

Ανάλογα με τα δικαιώματα που έχουν παραβιαστεί, τα παιδιά μπορούν να αναζητήσουν υποστήριξη με τους εξής τρόπους:

• Δικαιώματα που σχετίζονται με την ασφάλεια: Ενθαρρύνετε τους μαθητές σας να ενημερώσουν το σχολείο ή την τοπική αστυνομία εάν η ασφάλειά τους απειλείται από διαδικτυακές εμπειρίες. Εάν αντιληφθείτε κίνδυνο για την ασφάλεια ή την ευημερία των μαθητών, βεβαιωθείτε ότι είστε εξοικειωμένοι με τις διαδικασίες παιδικής προστασίας του σχολείου σας και σε ποιον πρέπει να το αναφέρετε, προκειμένου να διασφαλίσετε ότι το παιδί ή τα εμπλεκόμενα παιδιά λαμβάνουν υποστήριξη.
• Δικαιώματα που σχετίζονται με περιεχόμενο/συμπεριφορά στο διαδίκτυο: Ενθαρρύνετε και υποστηρίξτε τα παιδιά να βρίσκουν και να χρησιμοποιούν εργαλεία αναφοράς σε παιχνίδια, εφαρμογές και υπηρεσίες για να αναφέρουν περιεχόμενο ή συμπεριφορά που είναι ακατάλληλη ή δυνητικά επιβλαβής.
• Παραβιάσεις δικαιωμάτων που αποτελούν ποινικά αδικήματα: Ενθαρρύνετε και υποστηρίξτε τους μαθητές σας να το αναφέρουν στην τοπική αστυνομία. Ανάλογα με τη φύση του ζητήματος, ολόκληρη η οικογένειά μπορεί επίσης να χρειάζεται υποστήριξη από το σχολείο.
• Δικαιώματα που σχετίζονται με το απόρρητο: Οι παραβιάσεις του απορρήτου μπορούν να αναφερθούν στην εθνική Aρχή προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Μπορεί επίσης να υπάρχουν άλλοι οργανισμοί στη χώρα σας που μπορούν να προσφέρουν υποστήριξη και συμβουλές.
• Όλα τα δικαιώματα των παιδιών ή ερωτήσεις σχετικά με τα δικαιώματα των παιδιών: Ανησυχίες ή ερωτήσεις σχετικά με τα δικαιώματα των παιδιών μπορούν να απευθύνονται στον Διαμεσολαβητή ή στον Επίτροπο στη χώρα σας – στοιχεία επικοινωνίας βρίσκονται στον ιστότοπο του Ευρωπαϊκού Δικτύου Διαμεσολαβητών για τα Παιδιά.

 

Πηγή: BIK Teacher corner

 

Υλικό SID 2024 – Για Εκπαιδευτικούς

Πηγή: BIK Teacher corner

Υλικό SID 2024 – Για Εφήβους (Γυμνάσιο – Λύκειο)

---

Κατεβάστε το σχέδιο μαθήματος από εδώ.

 

 

---

Κατεβάστε το σχέδιο μαθήματος από εδώ.

---

Κατεβάστε το σχέδιο μαθήματος από εδώ.

Έμπνευση των σχεδίων μαθημάτων αποτέλεσε το εκπαιδευτικό υλικό του Common Sense για την τεχνητή νοημοσύνη που θα βρείτε εδώ:

Υλικό SID 2024 – ΓIA ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΑ ΠΑΙΔΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ (Ε’ – ΣΤ’)

---

Κατεβάστε το σχέδιο μαθήματος από εδώ.

 

 

---

Κατεβάστε το σχέδιο μαθήματος από εδώ.

Έμπνευση των σχεδίων μαθημάτων αποτέλεσε το εκπαιδευτικό υλικό του Common Sense για την τεχνητή νοημοσύνη που θα βρείτε εδώ:

Ευάλωτες ομάδες παιδιών και ασφαλή χρήση του διαδικτύου στο επίκεντρο της συνεδρίασης του συμβουλευτικού οργάνου του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου του ΙΤΕ

Οι ευκαιρίες που προσφέρονται στα παιδιά ευπαθών ομάδων αλλά και στις οικογένειές τους μέσω του διαδικτύου αλλά και η αυξημένη ευαλωτότητα που παρουσιάζουν στις προκλήσεις του ψηφιακού κόσμου συζητήθηκαν αναλυτικά κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του συμβουλευτικού οργάνου του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας το οποίο πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά την Τρίτη 12 Δεκεμβρίου 2024. 

Κοινή διαπίστωση όλων ήταν ότι η εφαρμογή αποτελεσματικών μέτρων ασφαλείας κατά τη χρήση του διαδικτύου για τα παιδιά ευάλωτων ομάδων απαιτεί ολοκληρωμένη προσέγγιση και χρειάζεται να λαμβάνει υπόψη τις εξατομικευμένες ανάγκες και προκλήσεις που αντιμετωπίζουν.

Ιδιαίτερα για τα παιδιά – πρόσφυγες/μετανάστες, το διαδίκτυο προσφέρει σύνδεση με την οικογένεια που έχουν αφήσει πίσω τους ενώ για τα παιδιά με ειδικές ανάγκες μπορεί να αποτελεί ένα «παράθυρο στον κόσμο». Όπως χαρακτηριστικά αναφέρθηκε, η πρόσβαση στις ψηφιακές τεχνολογίες μπορεί να υποστηρίξει τα παιδιά να αξιοποιήσουν όλο το φάσμα των πολιτικών, πολιτιστικών, οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων τους. Σήμερα όμως, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε η UNICEF, μόλις το 22% των ψηφιακών εκπαιδευτικών πλατφορμών παρέχουν δυνατότητα προσβασιμότητας για παιδιά με αναπηρία και αυτό έχει ως αποτέλεσμα η ποιοτική ψηφιακή μάθηση να είναι μια μακρινή πραγματικότητα για παιδιά που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες.  

Ένα άλλο σημείο που συζητήθηκε εκτενώς κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης είναι ότι πλέον η διαχωριστική γραμμή μεταξύ offline και online εμπειριών των παιδιών γίνεται όλο και πιο δυσδιάκριτη. Στο εξής, σχεδόν κάθε εμπειρία θα έχει κάποια διαδικτυακή διάσταση, είτε τη βιώνει άμεσα το παιδί είτε σε σχέση με τη διαδικτυακή διαχείριση ή παροχή υπηρεσιών ή αρχείων που αφορούν στο παιδί.

Όσον αφορά στους κινδύνους, υπογραμμίστηκε η αυξημένη ευαλωτότητα που παρουσιάζουν τα παιδιά ευπαθών ομάδων σε σχέση με την επικοινωνία μέσω διαδικτύου. Πολύ συχνά, παιδιά ευάλωτων ομάδων έρχονται αντιμέτωπα με διαδικτυακό εκφοβισμό και ρητορική μίσους, με επιβλαβές ή ανάρμοστο περιεχόμενο και παραβίαση της ιδιωτικότητας. Για την προστασία των παιδιών από κινδύνους στον ψηφιακό κόσμο αναγνωρίστηκε η σημασία της στενής συνεργασίας όλων των εμπλεκομένων φορέων όπως είναι το σχολείο, οι διάφορες δομές και κυρίως – όπου υπάρχει – η οικογένεια.

Τη συνεδρίαση χαιρέτησε η Υπουργός κοινωνικής συνοχής και οικογένειας Σοφία Ζαχαράκη η οποία επεσήμανε ότι προτεραιότητα του Υπουργείου είναι η ενδυνάμωση των παιδιών ευπαθών ομάδων και η σύμπραξη φορέων προς αυτήν την κατεύθυνση είναι το ζητούμενο και ο ακρογωνιαίος λίθος ευόδωσης της προσπάθειας.

Σύντομες ομιλίες παρέθεσαν ο προϊστάμενος της Δ/νσης Ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης (ΕΑΕ) του Υπουργείου Παιδείας Γιάννης Μπουσδούνης, οι Γκαλίνα Αλτουχόβα και Λίνα Πανταζή από το αυτοτελές τμήμα συντονισμού και εκπαίδευσης προσφύγων του Υπουργείου παιδείας, η σύμβουλος ψηφιακής εκπαίδευσης του γραφείου της UNICEF Ελλάδας Λίνα Κροτσέτη, η Μαρία Πετροπούλου εκ μέρους της GOOGLE GREECE, η επιστημονική Υπεύθυνη του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου Βιβή Φραγκοπούλου και ο υπεύθυνος της Γραμμής Βοηθείας Help-line.gr Γιώργος Κορμάς.

Digizens: Τεύχος 3

Ένα περιοδικό από το Πάνελ Νέων του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου.

Το Πάνελ Νέων του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου του ITE δημοσιεύει το τρίτο τεύχος του περιοδικού Digizens! Ένα περιοδικό από νέους για νέους! Διαβάστε  πως αντιλαμβάνονται οι νέοι τους κινδύνους του διαδικτύου και τις δικές τους συμβουλές για ένα καλύτερο και ασφαλέστερο διαδίκτυο. 

Μέσα από το μενού του ηλεκτρονικού βιβλίου μπορείτε να κοινοποιήσετε το περιοδικό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από το τριγωνικό κουμπάκι και επίσης μπορείτε να δείτε το βιβλίο fullscreen (σε ολόκληρη την οθόνη) πατώντας το τετράγωνο κουμπάκι στο μενού.

Κατεβάστε το από εδώ.

DIGIZENS%20TEYXOS3

 

Ενημερωτικά infographics «Κοινωνική Μηχανική» από την Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Μήνα για την Κυβερνοασφάλεια (ECSM)

Ενημερωτικό γράφημα «Κοινωνική Μηχανική» : Κατεβάστε το infographic από εδώ. 

Social_Engineering_infographic_2_horizontal

 

Ενημερωτικό γράφημα «Κοινωνική Μηχανική-Μορφές»: Κατεβάστε το infographic από εδώ

Social_Engineering_infographic_3_horizontal

 

Ενημερωτικό γράφημα «Κοινωνική Μηχανική-Αναγνώριση» : Κατεβάστε το infographic από εδώ

Social_Engineering_infographic_4_horizontal

Αφίσα «Κοινωνική Μηχανική»

Κατεβάστε την αφίσα από εδώ.

Social_Engineering_poster_50x70_for_print

Ευρωπαϊκός Μήνας για την Κυβερνοασφάλεια 2023 – #BeSmarterThanAHacker

Φόρμα αξιολόγησης για το διαδικτυακό σεμινάριο «Ασφάλεια στο διαδίκτυο για γονείς Νηπιαγωγείου και Δημοτικού» στις 06.12.2023

Yλικό παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης – Matériel d’abus sexuel des enfant

Μπορείτε να κατεβάσετε το φυλλάδιο από εδώ.

csam_fr