Γιατί ζητούν βοήθεια τα παιδιά και οι έφηβοι; Τα ευρήματα των Γραμμών Βοήθειας (Ιούλιος–Σεπτέμβριος 2025)

Κατά το τρίμηνο Ιουλίου–Σεπτεμβρίου 2025, οι Γραμμές Βοήθειας του δικτύου Insafe κλήθηκαν να υποστηρίξουν πάνω από 14.300 παιδιά, εφήβους και γονείς. Παρά τη μικρή μείωση σε κλήσεις λόγω της καλοκαιρινής περιόδου, τα περιστατικά που αναφέρονται παραμένουν ιδιαίτερα ανησυχητικά και αποκαλύπτουν τις πραγματικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι νέοι στο διαδίκτυο.

Cyberbullying – ο συχνότερος λόγος επικοινωνίας

Το cyberbullying παραμένει η πιο κοινή αιτία για την οποία οι νέοι ζητούν στήριξη, καλύπτοντας περίπου το 15,5% των συνολικών επαφών. Περιλαμβάνει:

• προσβλητικά μηνύματα,
• επαναλαμβανόμενη παρενόχληση,
• γελοιοποίηση,
• εκφοβισμό σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Ένα νέο, ανησυχητικό μοτίβο που αναφέρθηκε:
O δράστης στέλνει ένα κακόβουλο μήνυμα στο θύμα μέσω TikTok και αμέσως μετά κάνει “block” το θύμα.
Με το που μπλοκάρει το θύμα, η συνομιλία εξαφανίζεται από το προφίλ του θύματος, με αποτέλεσμα το παιδί να μη μπορεί:

• να δει ξανά το μήνυμα,
• να το αποθηκεύσει,
• να το δείξει σε κάποιον,
• ούτε να το καταγγείλει στην πλατφόρμα.

Έτσι το επιθετικό περιεχόμενο εξαφανίζεται πριν προλάβει το παιδί να ζητήσει βοήθεια ή να συλλέξει στοιχεία.

Στη συνέχεια, ο δράστης δημιουργεί νέο λογαριασμό, ξαναστέλνει κακόβουλο μήνυμα και επαναλαμβάνει την ίδια τακτική — δημιουργώντας έναν κύκλο παρενόχλησης χωρίς αποδεικτικά ίχνη.

Ηλεκτρονικό έγκλημα – από phishing έως απάτες στρατολόγησης

Πάνω από 9,5% των επαφών σχετίστηκε με μορφές e-crime, οι οποίες γίνονται όλο και πιο σύνθετες.

Οι γραμμές βοήθειας αναφέρουν περιστατικά που περιλαμβάνουν:

• απάτες τύπου phishing,
• κλοπή δεδομένων,
• παραβιάσεις λογαριασμών,
• οικονομικές απάτες,
• απόπειρες στρατολόγησης ανηλίκων για παράνομες δραστηριότητες.

Sextortion – σταθερή και αυξανόμενη απειλή

Οι αναφορές για σεξουαλική εκβίαση παιδιών παραμένουν εξαιρετικά υψηλές, φτάνοντας σχεδόν το 9% των επαφών.
Όταν συνυπολογιστούν και οι περιπτώσεις μη συναινετικής κοινοποίησης εικόνων (NCII), τότε πάνω από 14,5% των επαφών σχετίζονται με τη διαρροή ή την απειλή διαρροής προσωπικών, ευαίσθητων εικόνων.

Ανησυχητική εξέλιξη:
Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι δράστες προσπάθησαν να αποκτήσουν φυσική πρόσβαση στο παιδί μετά τη συλλογή του υλικού.

Άλλες τάσεις και ανησυχίες

Παιδιά που ζητούν πρώτα βοήθεια από AI

Πολλά παιδιά χρησιμοποιούν chatbots, κυρίως το ChatGPT, για να ζητήσουν συμβουλή πριν μιλήσουν σε άνθρωπο.

Σε πολλές περιπτώσεις:

• το chatbot τα παρέπεμψε στη γραμμή βοήθειας,
• τα παιδιά δήλωσαν ότι «ήθελαν να δοκιμάσουν τι θα πουν» μέσω AI πριν μιλήσουν στον σύμβουλο.

Προβλήματα με αναφορές σε πλατφόρμες

• TikTok ανταποκρίνεται σχετικά γρήγορα σε καταγγελίες.
• Meta (Instagram/Facebook) παρουσιάζει σοβαρές καθυστερήσεις, ακόμη και σε περιστατικά sextortion.
• Αστυνομικές υπηρεσίες σε αρκετές χώρες αδυνατούν να απαντήσουν γρήγορα λόγω φόρτου.

Έκθεση σε βίαιο ή ακατάλληλο live-streamed περιεχόμενο

Η περίπτωση θανάτου του Γάλλου streamer Jean Pormanove πυροδότησε εκατοντάδες αναφορές για ακραίο περιεχόμενο που τα παιδιά παρακολούθησαν ζωντανά ή είδαν σε αναπαραγωγές.

Βίαια γεγονότα που έγιναν viral

Πολλά παιδιά είδαν στα κοινωνικά δίκτυα το υλικό της δολοφονίας του Charlie Kirk, που συνέχισε να κυκλοφορεί σε messaging apps παρότι αφαιρέθηκε από τις πλατφόρμες.

Ποιοι επικοινωνούν και πώς;

• Η πλειονότητα των επαφών προήλθε από έφηβους 12–18 ετών.
• Παιδιά 5–11 ετών επικοινώνησαν λιγότερο λόγω καλοκαιριού.
• Τα κορίτσια/νεαρές γυναίκες επικοινωνούν συχνότερα.
• Το τηλέφωνο παραμένει η πιο συνηθισμένη μέθοδος, αλλά το chat παρουσιάζει μεγάλη άνοδο.
• Τα περισσότερα περιστατικά συνέβησαν σε:
  • messaging apps (44%),
  • κοινωνικά δίκτυα (29%).

Νούμερο 1 πλατφόρμα αναφορών: TikTok, ακολουθούμενο από Snapchat και Instagram.

Συμπέρασμα

Οι λόγοι που οδηγούν τα παιδιά στις γραμμές βοήθειας αποκαλύπτουν μια ψηφιακή πραγματικότητα που γίνεται όλο και πιο σύνθετη:

• επίμονο cyberbullying,
• εξελιγμένες οικονομικές απάτες,
• επικίνδυνη σεξουαλική εκβίαση,
• δυσκολίες αναφοράς σε πλατφόρμες και αρχές,
• επιρροή και χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης σε κάθε στάδιο,
• και μια συνεχώς αυξανόμενη έκθεση σε βίαιο και ακατάλληλο περιεχόμενο.

Οι γραμμές βοήθειας παραμένουν ένας από τους πιο αξιόπιστους και ανθρώπινους μηχανισμούς προστασίας των παιδιών — όμως οι ανάγκες και οι απειλές εξελίσσονται γρηγορότερα από ποτέ.

Πηγή: Ιnsafe

Χρησιμοποιώντας σωστά την Τεχνητή Νοημοσύνη: Πρακτικός Οδηγός για Γονείς και Παιδιά

Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) έχει γίνει πλέον μέρος της καθημερινής ζωής των παιδιών, είτε μέσα από εφαρμογές και παιχνίδια, είτε μέσω εκπαιδευτικών εργαλείων. Αν και προσφέρει σημαντικές δυνατότητες, η χρήση της χωρίς τη σωστή καθοδήγηση μπορεί να οδηγήσει σε παραπληροφόρηση, σύγχυση και συναισθηματική ανασφάλεια.

Σε αυτό το άρθρο, εξετάζουμε τους κινδύνους που μπορεί να προκύψουν από την αλόγιστη χρήση της AI και προτείνουμε πρακτικές συμβουλές για γονείς και παιδιά, προσαρμοσμένες σε κάθε ηλικιακή ομάδα.

Όταν η τεχνητή νοημοσύνη παραπλανά

Τα παιδιά και οι έφηβοι είναι ευάλωτοι σε περιεχόμενο που δημιουργείται από AI, ειδικά όταν αυτό παρουσιάζεται ως αληθινό. Μπορεί να πέσουν θύματα deepfake βίντεο ή να παραπλανηθούν από chatbot που δίνουν λανθασμένες πληροφορίες για γεγονότα της επικαιρότητας και της ιστορίας. Η κοινωνική μηχανική, μια τεχνική εξαπάτησης που βασίζεται στην ψυχολογική χειραγώγηση, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αποσπάσει προσωπικά δεδομένα ή να προκαλέσει φόβο στους χρήστες του διαδικτύου.Αυτές οι εμπειρίες δημιουργούν ένα αίσθημα αβεβαιότητας και δυσκολεύουν την ικανότητα των παιδιών να ξεχωρίζουν την αλήθεια από το ψέμα. Η εμπιστοσύνη τους στον κόσμο γύρω τους κλονίζεται, και η περιέργεια τους μπορεί να αντικατασταθεί από σύγχυση ή απογοήτευση.

Για παιδιά Δημοτικού: Μαθαίνοντας να ξεχωρίζω το αληθινό

Στην ηλικία του Δημοτικού, τα παιδιά είναι δεκτικά και ενθουσιώδη, αλλά δεν έχουν ακόμα αναπτύξει τις δεξιότητες για να αξιολογούν την αξιοπιστία των πληροφοριών. Είναι σημαντικό να τα βοηθήσουμε να κατανοήσουν τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη και πώς μπορεί να επηρεάσει την καθημερινότητά τους.

Οι γονείς μπορούν να εξηγούν με απλά λόγια τι είναι η AI, χρησιμοποιώντας παραδείγματα από την καθημερινότητα, όπως η φωνή της Alexa ή οι προτάσεις βίντεο στο YouTube. Μέσα από συζήτηση και κοινή παρακολούθηση περιεχομένου, τα παιδιά μαθαίνουν να ρωτούν όταν κάτι τους φαίνεται περίεργο και να αναγνωρίζουν ότι όχι όλα όσα βλέπουν είναι αληθινά.

Για μαθητές Γυμνασίου: Καλλιεργώντας κριτική σκέψη

Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, αρχίζουν να χρησιμοποιούν την τεχνολογία πιο ανεξάρτητα. Στο Γυμνάσιο, είναι η κατάλληλη στιγμή να ενισχυθεί η ικανότητά τους να αξιολογούν πληροφορίες και να αναγνωρίζουν το παραπλανητικό περιεχόμενο.

Η συζήτηση για την παραπληροφόρηση, η παρουσίαση παραδειγμάτων ψευδών ειδήσεων και η εξοικείωση με εργαλεία επαλήθευσης εικόνων και πηγών είναι πολύτιμα βήματα. Οι γονείς μπορούν να ενθαρρύνουν τα παιδιά να αναρωτιούνται: «Ποιος το έγραψε;», «Γιατί το λέει αυτό;», «Μπορώ να το επιβεβαιώσω;». Η δημιουργία ενός πλαισίου υπευθυνότητας για τη χρήση της τεχνολογίας ενισχύει την αυτονομία με ασφάλεια.

Για μαθητές Λυκείου: Από την κατανόηση στην υπεύθυνη χρήση

Οι έφηβοι του Λυκείου έχουν τη δυνατότητα να κατανοήσουν πιο σύνθετες πτυχές της τεχνητής νοημοσύνης, όπως η ηθική, η ιδιωτικότητα και οι κοινωνικές επιπτώσεις. Είναι η κατάλληλη ηλικία για να αναπτύξουν προσωπική άποψη και να συμμετέχουν ενεργά στον διάλογο για τη χρήση της τεχνολογίας.

Οι γονείς μπορούν να ενθαρρύνουν τη συζήτηση για το πώς η AI επηρεάζει την εργασία, την πολιτική και την κοινωνία. Οι έφηβοι μπορούν να ασχοληθούν με δημιουργικά projects, να μάθουν βασικές αρχές προγραμματισμού ή να συμμετέχουν σε διαγωνισμούς και εργαστήρια. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι απλώς εργαλείο – είναι ένα πεδίο στο οποίο μπορούν να εξελιχθούν ως υπεύθυνοι και ενημερωμένοι πολίτες.

Συμπερασματικά: Μαζί, με επίγνωση και φροντίδα

Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι κάτι που πρέπει να φοβόμαστε, αλλά κάτι που πρέπει να κατανοήσουμε. Τα παιδιά μας μεγαλώνουν σε έναν κόσμο όπου η πληροφορία είναι άφθονη, αλλά όχι πάντα αξιόπιστη. Ο ρόλος μας ως γονείς και παιδαγωγοί είναι να τα βοηθήσουμε να αναπτύξουν φίλτρα, όχι φραγμούς, να καλλιεργήσουμε την περιέργεια τους, όχι την καχυποψία, να ενισχύσουμε την κριτική τους σκέψη, όχι τον φόβο.

Δεν χρειάζεται να γνωρίζουμε τα πάντα για την τεχνολογία. Αρκεί να είμαστε παρόντες, να ακούμε, να ρωτάμε και να μαθαίνουμε μαζί τους. Έτσι, μπορούμε να τα βοηθήσουμε να σταθούν με αυτοπεποίθηση απέναντι σε κάθε νέα πρόκληση, τεχνολογική ή ανθρώπινη.

Πηγές:
Council of the European Union. (n.d.). Cybersecurity: Social engineering. Retrieved October 31, 2025  

 

Ψηφιακό Παιχνίδι και Συναισθηματική Ασφάλεια: Οδηγός για Γονείς σχετικά με το “Steal a Brainrot”

Τα ψηφιακά παιχνίδια έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των παιδιών. Αν και προσφέρουν διασκέδαση και δημιουργικότητα, ορισμένα από αυτά ενδέχεται να επηρεάζουν βαθύτερα τη συναισθηματική τους κατάσταση. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι το παιχνίδι Steal a Brainrot στο Roblox, το οποίο κυκλοφόρησε στην αγορά στις 16 Μαΐου 2025. Αυτός ο οδηγός απευθύνεται σε γονείς και φροντιστές, με στόχο να τους βοηθήσει να κατανοήσουν πώς μπορεί να επηρεάσει το παιδί τους ένα τέτοιο παιχνίδι, ποια σημάδια να προσέξουν και πώς να το υποστηρίξουν με υγιή τρόπο.

Τι είναι το Steal a Brainrot και γιατί επηρεάζει τα παιδιά;

Το Steal a Brainrot είναι ένα νέο διαδικτυακό παιχνίδι όπου οι παίκτες συλλέγουν πλάσματα που ονομάζονται “Brainrots”, τα οποία παράγουν έσοδα και μπορούν να αναβαθμιστούν. Ωστόσο, άλλοι παίκτες μπορούν να εισβάλουν και να τα κλέψουν, κάτι που αποτελεί βασικό στοιχείο του παιχνιδιού.

Για τα παιδιά, αυτή η εμπειρία δεν είναι απλώς ένα παιχνίδι. Ταυτίζονται με τα Brainrots σαν να είναι κατοικίδια, αφιερώνουν ώρες για να τα προστατεύσουν και βιώνουν την απώλειά τους ως προσωπική ήττα ή αδικία. Η συναισθηματική εμπλοκή είναι έντονη και συχνά δυσανάλογη με την πραγματική σημασία του παιχνιδιού.

Προειδοποιητικά σημάδια συναισθηματικής επίδρασης

Η παρατήρηση της συμπεριφοράς του παιδιού μπορεί να αποκαλύψει αν το παιχνίδι το επηρεάζει αρνητικά. Πολλά παιδιά εκδηλώνουν έντονα συναισθήματα μετά από απώλειες στο παιχνίδι, όπως θυμό, απογοήτευση ή ακόμα και κλάμα. Μπορεί να δυσκολεύονται να αποσυνδεθούν, να ανησυχούν διαρκώς για την ασφάλεια των Brainrots τους και να παρουσιάζουν επιθετικότητα προς άλλους παίκτες ή μέλη της οικογένειας.

Επιπλέον, η παραμέληση σχολικών ή κοινωνικών δραστηριοτήτων, η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η εξάρτηση από το παιχνίδι ως μοναδική πηγή ικανοποίησης είναι ενδείξεις που δεν πρέπει να αγνοηθούν.

Πιθανές συναισθηματικές και ψυχολογικές παρενέργειες

Όταν δεν υπάρχει καθοδήγηση, παιχνίδια όπως το Steal a Brainrot μπορεί να προκαλέσουν σημαντικές ψυχολογικές επιπτώσεις. Η συνεχής ανάγκη για προστασία των Brainrots δημιουργεί άγχος και πίεση. Η απώλεια προκαλεί θυμό και δυσκολία στην αποδοχή της ήττας, ενώ η κουλτούρα του παιχνιδιού ενισχύει το ανταγωνιστικό πνεύμα και την επιθετικότητα.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, το παιδί μπορεί να υιοθετήσει τοξικές συμπεριφορές, να δυσκολεύεται να διαχειριστεί την απογοήτευση και να αναπτύξει εθιστική σχέση με το παιχνίδι, παραμελώντας βασικές του ανάγκες.

Οδηγίες για γονείς, πώς να υποστηρίξετε το παιδί σας

Η ενεργή παρουσία και η επικοινωνία είναι τα πιο σημαντικά εργαλεία που έχετε.

• Παρακολουθήστε το παιχνίδι μαζί με το παιδί σας, δείξτε ενδιαφέρον και προσπαθήστε να κατανοήσετε τι το ελκύει.
• Συζητήστε ανοιχτά για τα συναισθήματά του, ενθαρρύνοντάς το να εκφράσει τον θυμό ή την απογοήτευσή του με λόγια.
• Θέστε σαφή χρονικά όρια και εξηγήστε ότι το παιχνίδι είναι για διασκέδαση, όχι για να προκαλεί άγχος.
• Αποφύγετε τις αγορές εντός του παιχνιδιού και διδάξτε την αξία της προσπάθειας και της υπομονής.
• Ενισχύστε άλλες δραστηριότητες, όπως άθληση, δημιουργικά χόμπι και κοινωνικές επαφές, ώστε το παιχνίδι να μην είναι το μοναδικό επίκεντρο της καθημερινότητάς του.

Αν παρατηρήσετε έντονα προβλήματα, όπως απομόνωση, διαταραχές ύπνου ή κρίσεις πανικού, μη διστάσετε να ζητήσετε τη βοήθεια ειδικού.

Συμπερασματικά

Το Steal a Brainrot είναι ένα παράδειγμα του πώς ένα φαινομενικά αθώο παιχνίδι μπορεί να μετατραπεί σε συναισθηματική πρόκληση για ένα παιδί. Η συνεχής απειλή απώλειας, η ανάγκη για έλεγχο και η έντονη εμπλοκή με τον ψηφιακό κόσμο δημιουργούν ένα περιβάλλον που απαιτεί ωριμότητα και δεξιότητες διαχείρισης συναισθημάτων, δεξιότητες που τα παιδιά ακόμα αναπτύσσουν.

Η λύση δεν είναι η απαγόρευση, αλλά η παρουσία. Οι γονείς που συμμετέχουν, ακούν και καθοδηγούν, μπορούν να βοηθήσουν το παιδί τους να απολαύσει το παιχνίδι χωρίς να πληγώνεται. Η ενσυναίσθηση, η συζήτηση και η καθοδήγηση είναι τα πιο ισχυρά εργαλεία για να διασφαλίσουμε ότι το ψηφιακό παιχνίδι παραμένει παιχνίδι και όχι πηγή άγχους ή πόνου.

 

Η Ψηφιακή Ταυτότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση: EU Digital Identity Wallet και η Σχέση του με το Gov.gr και το Kids Wallet

Τι είναι το EU Digital Identity Wallet;

Το EUDI Wallet, το οποίο υιοθετήθηκε την άνοιξη του 2024, αποτελεί μία προσπάθεια να δημιουργηθεί μία κοινή «πλατφόρμα» για τα κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ώστε τα ψηφιακά πορτοφόλια της κάθε ευρωπαϊκής χώρας να γίνονται αποδεκτά στις υπόλοιπες. Κάτι που πρακτικά σημαίνει ότι όταν ολοκληρωθεί η διαδικασία ένας Έλληνας πολίτης θα μπορεί να ταξιδεύει στις υπόλοιπες 26 χώρες χωρίς να χρειάζεται να έχει την ταυτότητα ή το δίπλωμα οδήγησης του μαζί του σε φυσική μορφή αλλά μόνο σε ψηφιακή. Το πλάνο της ΕΕ είναι στο εκάστοτε ψηφιακό πορτοφόλι να είναι εφικτό να αποθηκεύονται και άλλα έγγραφα, πέραν της ταυτότητας και του διπλώματος οδήγησης, όπως η φοιτητική ταυτότητα και η κάρτα εργασίας. Τα έγγραφα που θα μπορούν να αποθηκευτούν στο ψηφιακό πορτοφόλι είναι:

• Ταυτότητα και διαβατήριο
• Δίπλωμα οδήγησης
• Πτυχία
• Φοιτητικές ταυτότητες
• Κάρτες εργασίας

Η εφαρμογή θα επιτρέπει την ψηφιακή ταυτοποίηση, την υπογραφή εγγράφων με νομική ισχύ, και την επιλεκτική κοινοποίηση στοιχείων (π.χ. απόδειξη ηλικίας χωρίς αποκάλυψη ημερομηνίας γέννησης), διευκολύνοντας έτσι την είσοδο και τη διεκπεραίωση γραφειοκρατικών διαδικασιών, όπως η έκδοση πιστοποιητικών αλλά κ.α., σε δημόσιες υπηρεσίες και ιδιωτικούς φορείς, με εξοικονόμηση χρόνου και χρημάτων. Παράλληλα, θα προστατεύονται τα προσωπικά δεδομένα του χρήστη ενώ θα είναι εύκολα προσβάσιμη σε όλους τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με  διαδικασίες όπως ταξίδια, σπουδές και εργασία.

Πώς σχετίζεται με το Gov.gr Wallet;

Το EUDI Wallet είναι η αναβαθμισμένη έκδοση του Gov.gr Wallet, με διεθνή εμβέλεια και προηγμένες δυνατότητες όπως βιομετρική ταυτοποίηση, διαλειτουργικότητα με ευρωπαϊκές υπηρεσίες και αυξημένη προστασία προσωπικών δεδομένων.

Το Gov.gr Wallet είναι η ελληνική εκδοχή ψηφιακού πορτοφολιού, που επιτρέπει στους πολίτες να έχουν ψηφιακά αντίγραφα της ταυτότητας και του διπλώματος οδήγησης. Χρησιμοποιείται μόνο εντός Ελλάδας και δεν αναγνωρίζεται διεθνώς. Παρέχει δυνατότητα ψηφιακής υπογραφής εγγράφων μέσω της πλατφόρμας docs.gov.gr.

Πώς σχετίζεται με το Kids Wallet;

Το Kids Wallet δεν έχει άμεση σχέση με το ψηφιακό πορτοφόλι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά λειτουργούν σε κοινή βάση και προγραμματισμό. Αφορά μια εξειδικευμένη εφαρμογή για παιδιά και εφήβους, που λειτουργεί ως ψηφιακή ταυτότητα και μηχανισμός επαλήθευσης ηλικίας. Επιτρέπει στους γονείς να:

• Ρυθμίζουν τις εφαρμογές και ιστοσελίδες που χρησιμοποιεί το παιδί
• Ελέγχουν τον χρόνο χρήσης
• Διαχειρίζονται την πρόσβαση σε περιεχόμενο
• Εγκαθιστούν την εφαρμογή με σύνδεση μέσω TAXISnet

Η εφαρμογή ενισχύει την ψηφιακή ασφάλεια των ανηλίκων, προστατεύοντάς τους από ακατάλληλο περιεχόμενο και κινδύνους στο διαδίκτυο.

Περισσότερες οδηγίες για την εγκατάσταση και τη λειτουργία του Kids Wallet μπορείτε να βρείτε εδώ.

Πώς συνδέεται το EU Digital Identity Wallet με το Age Verification;

Το EU Digital Identity Wallet επιτρέπει στους χρήστες να αποδεικνύουν την ηλικία τους χωρίς να αποκαλύπτουν πλήρη προσωπικά δεδομένα. Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος να αποδείξει ότι είναι άνω των 18 ετών χωρίς να εμφανίσει την ημερομηνία γέννησης ή άλλα στοιχεία ταυτότητας, μέσα από τη διαδικασία επαλήθευσης ηλικίας (Age Verification), που πραγματοποιείται χάριν της τεχνολογίας επιλεκτικής κοινοποίησης στοιχείων (selective disclosure), που είναι ενσωματωμένη στο EU Digital Identity Wallet.

Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για:

• Πρόσβαση σε περιεχόμενο με ηλικιακούς περιορισμούς (π.χ. gaming, social media, αγορές online).
• Συμμόρφωση με ευρωπαϊκές οδηγίες για την προστασία των ανηλίκων στο διαδίκτυο.
• Ασφαλή χρήση υπηρεσιών από παιδιά και εφήβους, χωρίς να εκτίθενται σε κινδύνους ή να παραβιάζεται η ιδιωτικότητά τους.

Πώς εφαρμόζεται αυτό στο Kids Wallet;

Το Kids Wallet αξιοποιεί την τεχνολογία του EU Digital Identity Wallet για να προσφέρει ψηφιακή επαλήθευση ηλικίας σε παιδιά και εφήβους. Μέσω της εφαρμογής:

• Ο γονέας δημιουργεί ένα ψηφιακό προφίλ για το παιδί, το οποίο περιλαμβάνει την ηλικία του.
• Το παιδί μπορεί να χρησιμοποιεί την εφαρμογή για να αποδεικνύει την ηλικία του σε πλατφόρμες ή ιστοσελίδες που απαιτούν έλεγχο ηλικίας.
• Η επαλήθευση γίνεται χωρίς να αποκαλύπτονται προσωπικά δεδομένα, προστατεύοντας την ιδιωτικότητα του παιδιού.

Αυτός ο μηχανισμός είναι μέρος της ευρωπαϊκής στρατηγικής για ασφαλή ψηφιακή ταυτότητα, και ενσωματώνεται σταδιακά σε εφαρμογές όπως το Kids Wallet, με στόχο την προστασία των ανηλίκων και την ενίσχυση της εμπιστοσύνης των γονέων και εκπαιδευτικών.

Η εφαρμογή είναι διαθέσιμη για iOS και Android και αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για την ενδυνάμωση της γονικής παρουσίας στον ψηφιακό κόσμο.

Συμπερασματικά, το EU Digital Identity Wallet είναι η Ευρωπαϊκή εκδοχή του ελληνικού gov.gr wallet, το οποίο θα μας επιτρέπει από το 2026 να ταξιδεύουμε σε όλες τις χώρες της Ευρώπης χωρίς να έχουμε μαζί μας προσωπικά έγγραφα και πιστοποιητικά.

Το Kids Wallet λειτουργεί ανεξάρτητα από το EU Digital Identity Wallet , καθώς είναι μια ελληνική πρωτοβουλία του Υπουργείου ψηφιακής Διακυβέρνησης, βασιζόμενο σε ευρωπαϊκές προδιαγραφές που ανακοίνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το καλοκαίρι του 2025 και αφορά κυρίως στην προστασία των ανηλίκων που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο.

 

Καταπολέμηση του διαδικτυακού σεξουαλικού εκβιασμού: Ευρωπαϊκές δράσεις, νομοθεσία και εκπαιδευτικοί πόροι

Ο σεξουαλικός εκβιασμός αναφέρεται στην άσκηση πίεσης ή απειλών προς ένα άτομο μέσω της κατοχής ή χρήσης προσωπικού σεξουαλικού υλικού που το αφορά, με σκοπό να το εξαναγκάσει σε ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως την παροχή επιπλέον υλικού, τη συμμετοχή σε πράξεις χωρίς συναίνεση ή την καταβολή χρημάτων. Η απειλή συνήθως αφορά τη δημοσιοποίηση του υλικού χωρίς τη συναίνεση του ατόμου, για παράδειγμα μέσω ανάρτησής του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εργάζεται εντατικά στην καταπολέμηση αυτού του φαινομένου που εμπίπτει στη διαδικτυακή κακοποίηση παιδιών.   

Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι σεξουαλικού εκβιασμού που στοχοποιούν διαφορετικές ομάδες νέων χρηστών. Ωστόσο, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι κάθε μορφή σεξουαλικού εκβιασμού μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε, ανεξαρτήτως ηλικίας. Οι τάσεις δείχνουν ότι αγόρια και νεαροί άνδρες γίνονται συχνά στόχοι με οικονομικά αιτήματα, υπό την απειλή δημοσιοποίησης εικόνων (κάτι που συχνά αναφέρεται ως σεξουαλικός εκβιασμός με οικονομικά κίνητρα – FMSE), ενώ κορίτσια και νεαρές γυναίκες τείνουν να δέχονται πιέσεις για να στείλουν περισσότερες εικόνες ή βίντεο σεξουαλικού περιεχομένου. Η  ολλανδική γραμμή βοήθειας δημοσίευσε πρόσφατα την Ετήσια Έκθεσή της για το 2024, η οποία περιλαμβάνει δεδομένα σχετικά με τη συχνότητα εμφάνισης του σεξουαλικού εκβιασμού ανά φύλο.

Σε μία τυπική περίπτωση σεξουαλικού εκβιασμού το θύμα θα λάβει ένα αίτημα φιλίας σε κάποιο από τα δημοφιλή κοινωνικά μέσα δικτύωσης ή σε οποιονδήποτε διαδικτυακό χώρο που παρέχει τη δυνατότητα επικοινωνίας. Μόλις το αίτημα φιλίας γίνει δεκτό, το θύμα θα αρχίσει να λαμβάνει από τον καινούργιο λογαριασμό εικόνες σεξουαλικής φύσεως αλλά και προτροπές για να απαντήσει με παρόμοιες εικόνες δικές του. Πολλά από τα θύματα νεαρής ηλικίας παραδέχτηκαν ότι θεωρούσαν ότι επικοινωνούσαν με κάποιον συνομήλικο τους που ενδιαφερόταν για εκείνους. Μόλις οι εικόνες αποσταλούν όμως, αρχίζει η φάση του εκβιασμού. Ο θύτης θα πιέζει το θύμα να πληρώσει ένα συγκεκριμένο ποσό χρημάτων ή να στείλει περισσότερες εικόνες σε ορισμένο χρονικό διάστημα με την απειλή της δημόσιας κοινοποίησης των αρχικών εικόνων σε διάφορα μέλη της οικογένειας του, ή φίλους από το σχολείο ή την εργασία του. 

Οι συνέπειες του σεξουαλικού εκβιασμού μπορεί να είναι καταστροφικές, καθώς τα θύματα συχνά αισθάνονται αβοήθητα και ανίκανα να μιλήσουν σε κάποιον για αυτό που τους συμβαίνει. Οι απειλές περιλαμβάνουν συχνά στοιχεία πίεσης χρόνου (π.χ. «Απάντησε μέσα σε δύο ώρες ή θα σου καταστρέψω τη ζωή…»), γεγονός που εντείνει το άγχος των θυμάτων και δυσκολεύει την αναζήτηση βοήθειας. Πολλά θύματα νιώθουν ότι φταίνε τα ίδια και ότι ευθύνονται επειδή έστειλαν τις αρχικές εικόνες αλλά αυτό δεν ισχύει. Ο σεξουαλικός εκβιασμός είναι έγκλημα και υπάρχουν πολλές διαθέσιμες πηγές βοήθειας και υποστήριξης.

Μέρος του αντικειμένου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι να συγχρηματοδοτεί το Ευρωπαϊκό  Δίκτυο Κέντρων Ασφαλούς Διαδικτύου σε κράτη μέλη αλλά και εκτός Ένωσης, με σκοπό να ενημερώνει, να συμβουλεύει και να υποστηρίζει παιδιά, γονείς, φροντιστές και εκπαιδευτικούς, σε ένα ευρύ φάσμα ψηφιακών θεμάτων που συμπεριλαμβάνουν την καταπολέμηση της διαδικτυακής σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών σε όλες τις μορφές της. Τα Κέντρα Ασφαλούς Διαδικτύου παρέχουν υποστήριξη μέσα από διάφορες υπηρεσίες, όπως τα κέντρα ενημέρωσης, τις γραμμές βοήθειας, τις γραμμές καταγγελιών και δράσεις με συμμετοχή των νέων, και επίσης δημοσιεύουν συχνά άρθρα που σχετίζονται με το σεξουαλικό εκβιασμό, καθώς αναγνωρίζουν το μέγεθος και την ένταση αυτού του φαινομένου.

Επιπλέον προστασία παρέχει ο Κανονισμός για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA) που περιλαμβάνει αρκετές διατάξεις με σκοπό τη δημιουργία ενός ασφαλέστερου διαδικτυακού περιβάλλοντος αλλά και την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των χρηστών. Ειδικότερα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε πρόσφατα κατευθυντήριες γραμμές για την προστασία των ανηλίκων, με στόχο να βοηθήσει τους παρόχους διαδικτυακών πλατφορμών να διασφαλίσουν υψηλό επίπεδο ιδιωτικότητας, ασφάλειας και προστασίας για τα παιδιά που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες τους, σύμφωνα με το Άρθρο 28 του DSA. Οι κατευθυντήριες γραμμές περιλαμβάνουν πρότυπα για τις προεπιλεγμένες ρυθμίσεις, οι οποίες συμβάλλουν στην αντιμετώπιση κινδύνων που προκύπτουν από ανεπιθύμητη σεξουαλική επαφή, συμπεριφορά ή περιεχόμενο, μεταξύ άλλων:

• Παρεμπόδιση επικοινωνίας παιδιών από άγνωστους λογαριασμούς
• Απόκρυψη των προσωπικών πληροφοριών, δεδομένων και περιεχομένου των παιδιών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από λογαριασμούς με τους οποίους δεν έχουν σύνδεση
• Αφαίρεση των προφίλ παιδιών από τις λίστες προτάσεων σύνδεσης
• Απενεργοποίηση της τοποθεσίας, του μικροφώνου και της κάμερας από προεπιλογή, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος εντοπισμού των παιδιών εκτός διαδικτύου από κακόβουλους χρήστες
• Απαγόρευση της δυνατότητας λήψης ή αποθήκευσης στιγμιότυπων (screenshot) του περιεχομένου που δημοσιεύουν ανήλικοι, ώστε να αποτραπεί η ανεπιθύμητη διάδοση σεξουαλικού ή προσωπικού υλικού, καθώς και η αύξηση των περιστατικών σεξουαλικού εκβιασμού

Η Οδηγία για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας υποχρεώνει τα κράτη μέλη να ποινικοποιήσουν τη μη συναινετική κοινοποίηση προσωπικού ή παραποιημένου υλικού, το οποίο περιλαμβάνει και την απειλή κοινοποίησης τέτοιου υλικού με σκοπό την εξαναγκασμό ενός προσώπου να προβεί, να συναινέσει ή να απέχει από κάποια πράξη (Άρθρο 5). Επιπλέον, η Οδηγία υποχρεώνει τα κράτη μέλη να παρέχουν στήριξη στα θύματα εγκλημάτων στο διαδίκτυο και να υιοθετήσουν προληπτικά μέτρα, μεταξύ άλλων μέσω της προώθησης των ψηφιακών δεξιοτήτων.

Η έκταση του προβλήματος

Εκτός από την άμεση υποστήριξη προς τους χρήστες και τους φροντιστές τους, οι γραμμές βοήθειας του δικτύου INSAFE συλλέγουν τακτικά στατιστικά στοιχεία για τις κλήσεις που δέχονται, ώστε να παρακολουθούν τις τελευταίες τάσεις και να εντοπίζουν νέα ή αυξανόμενα προβλήματα. Οι κλήσεις που κατατάσσονται στην κατηγορία «σεξουαλικός εξαναγκασμός και εκβιασμός παιδιών στο διαδίκτυο» αντιστοιχούν πλέον συνήθως σε 7% έως 8% στο σύνολο των κλήσεων που λαμβάνουν οι γραμμές βοήθειας.

Πιο συγκεκριμένα: κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2025 (Απρίλιος–Ιούνιος), 1.522 κλήσεις σχετίζονταν με σεξουαλικό εκβιασμό στο σύνολο των περισσότερων από 15.000 κλήσεων, καθιστώντας το ζήτημα αυτό στη δεύτερη θέση βάση συχνότητας που αντιμετωπίζουν οι γραμμές βοήθειας, μετά τον εκφοβισμό στον κυβερνοχώρο.

Αυτές οι τάσεις αποτυπώνονται και μέσα από εθνικά ευρήματα. Για παράδειγμα:

• Μία έρευνα από τον οργανισμό Child Focus (Βέλγιο), έδειξε ότι το 75% των θυμάτων σεξουαλικού εκβιασμού ήταν αγόρια, και αυτή η συγκεκριμένη μορφή κακοποίησης αποτελεί το 38,6% όλων των περιπτώσεων σεξουαλικής εκμετάλλευσης που διαχειρίστηκε ο οργανισμός το 2023 στο Βέλγιο. Παρ’ όλα αυτά, τα αγόρια συχνά διστάζουν να ζητήσουν βοήθεια, λόγω ντροπής, κοινωνικού στίγματος και της λανθασμένης αντίληψης ότι ο σεξουαλικός εκβιασμός αφορά κυρίως τα κορίτσια.
• Η ετήσια έκθεση της Save the Children (Δανία) αναφέρει ότι το ποσοστό των νέων που απειλήθηκαν ή εκβιάστηκαν διαδικτυακά αυξήθηκε από 6% το 2021 σε 10% το 2024.
• Ένα άρθρο από τη γραμμή βοήθειας στη Μάλτα περιγράφει την αύξηση των περιστατικών σεξουαλικού εκβιασμού, υπογραμμίζοντας παράλληλα τη σημασία της αναφοράς τέτοιων περιστατικών.
• Έρευνα από την Ολλανδία εξετάζει τις μεθόδους και τις επιπτώσεις του οικονομικού σεξουαλικού εκβιασμού σε νεαρά αγόρια.

Περισσότερες πληροφορίες για τις τάσεις που καταγράφονται από τις γραμμές βοήθειας δημοσιεύονται τακτικά στην πλατφόρμα Better Internet for Kids (BIK).

Πρόληψη και εκπαίδευση μέσα από διάφορες πηγές ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης

Καθώς η πρόληψη και η εκπαίδευση είναι ζωτικής σημασίας, το δίκτυο Insafe έχει δημιουργήσει πολλές πηγές ενημέρωσης που βοηθούν στην εκπαίδευση παιδιών και νέων σχετικά με τους κινδύνους και το πώς να αντιδράσουν αν πέσουν θύματα σεξουαλικού εκβιασμού. Μερικά παραδείγματα:

Αυστρία

• Έχει εκδοθεί ένα ενημερωτικό φυλλάδιο για τα deepfakes και τη σεξουαλική βία, που περιλαμβάνει τις πιο πρόσφατες τάσεις σε περιστατικά σεξουαλικού εκβιασμού με οικονομικά κίνητρα (FMSE), στα οποία περιλαμβάνονται και εικόνες deepfake που έχουν δημιουργηθεί με τεχνητή νοημοσύνη.
• Διατίθεται η περιγραφή ενός διαδραστικού μαθήματος για νέους, σχεδιασμένο συγκεκριμένα για τους εφήβους. Στόχος είναι να μάθουν πώς να προστατεύονται από τη σεξουαλική παρενόχληση στο διαδίκτυο μέσα από πρακτικές δραστηριότητες.

Βέλγιο

• Το Sextoooh είναι μια διαδικτυακή εκπαιδευτική πλατφόρμα για το sexting και τα έμφυλα στερεότυπα, απευθυνόμενη σε επαγγελματίες που εργάζονται με νέους. Η πλατφόρμα προσφέρει διαδραστικές και ευχάριστες μεθόδους για να εξερευνήσουν τους τρόπους με τους οποίους τα έμφυλα στερεότυπα επιδρούν στο sexting των νέων χρηστών.
• Μια ενημερωτική κάρτα για νέους, που εξηγεί καταστάσεις σεξουαλικής παρενόχλησης και εκμετάλλευσης, και καθοδηγεί τους νέους να απευθυνθούν στον οργανισμό Child Focus για βοήθεια.
• Ένα άρθρο από το Child Focus παρουσιάζει πηγές υποστήριξης για γονείς παιδιών που είναι θύματα sextortion.

Γερμανία

• Η λίστα για τη διαδικτυακή σεξουαλική παρενόχληση προσφέρει μια εισαγωγή στο θέμα της διαδικτυακής αποπλάνησης (cybergrooming) και της σεξουαλικής παρενόχλησης στο διαδίκτυο. Οι οικογένειες μπορούν να τη χρησιμοποιήσουν για να συζητήσουν σημάδια προειδοποίησης, άτομα εμπιστοσύνης και μέτρα προστασίας για την πρόληψη της κακοποίησης.

Ελλάδα

• Ένα infographic για την κατανόηση του sextortion, το οποίο παρέχει μια γενική επισκόπηση του φαινομένου και τρόπους αντίδρασης σε αυτό.

Ιρλανδία

• Η σελίδα «Be in Ctrl», που δημιουργήθηκε σε συνεργασία με την Αστυνομία της Ιρλανδίας, στοχεύει στην ενημέρωση διευθυντών σχολείων και εκπαιδευτικών σχετικά με τον σεξουαλικό εξαναγκασμό και εκβιασμό παιδιών στο διαδίκτυο, και πώς ένα σχολείο μπορεί να αντιμετωπίσει το ζήτημα αυτό σε συνεργασία με τους γονείς. Η πηγή περιλαμβάνει τρία σχέδια μαθήματος για την υποστήριξη των σχολείων στο πλαίσιο του προγράμματος Κοινωνικής, Προσωπικής και Υγειονομικής Εκπαίδευσης (SPHE).

Λουξεμβούργο

• Ένα βίντεο, το Cybersecurity lifehacks – sextortion, επικεντρώνεται σε τρόπους με τους οποίους μπορούμε να ελαχιστοποιήσουμε τους κινδύνους του σεξουαλικού εκβιασμού, όπως την ανάγκη να επιβεβαιώνουμε εγκαίρως την αληθινή ταυτότητα των αγνώστων, αλλά και τρόπους να το κάνουμε. Επίσης επεξηγεί τις αιτίες για να μπλοκάρουμε επαφές, τι μπορούμε να κάνουμε αν βιώσουμε σεξουαλικό εκβιασμό και οδηγίες για να παρέχουμε υποστήριξη σε κάποιο άλλο άτομο που είναι θύμα από αντίστοιχες περιπτώσεις. Το συγκεκριμένο βίντεο δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της καμπάνιας για ενημέρωση και ευαισθητοποίηση με τίτλο «Διατήρησε ασφαλή το χώρο σου», Keep your space safe”. 

Μάλτα

• Μία εκπαιδευτική πλατφόρμα, με τίτλο «Σταματήστε να στέλνετε γυμνές φωτογραφίες», προσφέρει βασικά μηνύματα για την ασφάλεια στο διαδίκτυο, εστιάζοντας ιδιαίτερα στους κινδύνους που σχετίζονται με την αποστολή προσωπικών και αποκαλυπτικών φωτογραφιών σε αγνώστους.
• • Το Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου της Μάλτας δημοσίευσε επίσης μια ειδοποίηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την αντιμετώπιση της αυξανόμενης απειλής του  σεξουαλικού εκβιασμού.

Ολλανδία

• Η γραμμή βοήθειας της Ολλανδίας δημιούργησε ένα μάθημα για τον σεξουαλικό εκβιασμό, απευθυνόμενο σε νέους ηλικίας από 10 έως 18 ετών.
• H διαδικτυακή πηγή με τίτλο «Sextortion escape room – παιχνίδι με βαλίτσα» προσκαλεί τους συμμετέχοντες να λύσουν προβλήματα ώστε να αποτρέψουν τους χαρακτήρες από το να γίνουν θύματα. Απευθύνεται σε χρήστες ηλικίας 12 έως 21 ετών.
• Ένα podcast για το σεξουαλικό εκβιασμό εξερευνά την αρνητική πλευρά των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μέσα από τέσσερα επεισόδια. Ειδικοί και θύματα εξηγούν τι είναι ο σεξουαλικός εκβιασμός και συζητούν αληθινές υποθέσεις εγκλημάτων για να αναδείξουν τα μοτίβα των δραστών.
• Ένας εικονογραφημένος πόρος (storyboard) για την του σεξουαλικού εκβιασμού, του doxing και της δημοσιοποίησης προσωπικών δεδομένων.
• Μια σειρά από επεξηγηματικά βίντεο που εξετάζουν διάφορα ζητήματα, όπως ο σεξουαλικός εκβιασμός, το doxing και η μη συναινετική λήψη ή αποστολή εικόνων.
• Ένα προσαρμόσιμο υπόδειγμα επιστολής (stop letter), το οποίο μπορούν να στείλουν τα θύματα σε άτομα που τα απειλούν ότι θα δημοσιοποιήσουν γυμνές τους φωτογραφίες.

Πορτογαλία

• Ένα διαδικτυακό φυλλάδιο για τις απάτες μέσω διαδικτυακών σχέσεων. Οι απάτες αυτού του είδους συμβαίνουν όταν κάποιος προσποιείται ότι είναι άλλο πρόσωπο στο διαδίκτυο, δημιουργεί συναισθηματική σύνδεση με το θύμα και στη συνέχεια χρησιμοποιεί αυτή τη σχέση για να το εξαπατήσει, αποσπώντας χρήματα, προσωπικές πληροφορίες ή άλλα οφέλη.

Σουηδία

• Μια έρευνα με τίτλο «Φαίνεται σαν χακάρισμα» εστιάζει στις εμπειρίες και τις στάσεις των παιδιών απέναντι στο λεγόμενο «sugar-dating», όπου ενήλικες εκμεταλλεύονται παιδιά με αντάλλαγμα την αγορά σεξουαλικών υπηρεσιών. Η έκθεση τονίζει ότι η οπτική των παιδιών είναι κρίσιμη και απαραίτητη κατά τον σχεδιασμό παρεμβάσεων υποστήριξης.

Αυτές και πολλές άλλες πηγές για θέματα ασφάλειας στο διαδίκτυο είναι διαθέσιμες στον κατάλογο πηγών του Better Internet for Kids (BIK). Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τα φίλτρα για να εντοπίσετε τις πηγές που σας χρειάζονται, όπως τον τύπο της πηγής, τη γλώσσα, το θέμα, τη χώρα και λέξεις-κλειδιά.

Άλλα χρήσιμα εργαλεία είναι:

• Το εκπαιδευτικό υλικό του Better Internet for Kids (BIK) για εκπαιδευτικούς σχετικά με το σεξουαλικό εκβιασμό (sextortion). Παρέχονται επίσης διάφορες ενότητες μάθησης για γονείς και φροντιστές.
• Η πλατφόρμα Take It Down, που φιλοξενείται από το Εθνικό Κέντρο για Εξαφανισμένα και Κακοποιημένα Παιδιά των ΗΠΑ, αλλά είναι διαθέσιμο διεθνώς, επιτρέπει σε παιδιά και νέους (έως 18 ετών) να δώσουν σε οποιαδήποτε αποκαλυπτική εικόνα ένα ψηφιακό αποτύπωμα. Αυτό σημαίνει ότι η εικόνα δεν μπορεί να κοινοποιηθεί εκ νέου σε ορισμένες μεγάλες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, καθώς κάποιες εταιρείες σαρώνουν τις εικόνες συγκρίνοντάς τες με βάση δεδομένων που περιέχει παράνομο ή αποκαλυπτικό περιεχόμενο.
• Αντίστοιχα, το δωρεάν εργαλείο Stop NCII, που φιλοξενείται από την βρετανική γραμμή βοήθειας για την εκδικητική πορνογραφία (Revenge Porn Helpline), έχει σχεδιαστεί για να υποστηρίζει θύματα κακοποίησης μέσω μη συναινετικής κοινοποίησης προσωπικών εικόνων (NCII) υπάρχει πλέον και στα ελληνικά. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αφαίρεση εικόνων και την αποτροπή της επαναδημοσίευσης τους.

Περαιτέρω πηγές  

Τα εθνικά Κέντρα Ασφαλούς Διαδικτύου παρέχουν υποστήριξη σε ένα ευρύ φάσμα διαδικτυακών ζητημάτων, όπως το κακοποιητικό περιεχόμενο (όπως το grooming), κακοποιητική συμπεριφορά (όπως ο διαδικτυακός εκφοβισμός ή το sexting), ή θέματα  που ενέχουν συνεργασίες (όταν ένα παιδί ή ένας νέος είναι διαδικτυακός καταναλωτής). Οι υπηρεσίες των Κέντρων Ασφαλούς Διαδικτύου παρέχονται δωρεάν, μέσω τηλεφώνου, email ή chat (οι υπηρεσίες ίσως διαφέρουν σε κάθε χώρα). Η περίληψη των υπηρεσιών που παρέχονται ανά γλώσσα είναι εδώ. 

Σχετικές νομοθετικές πρωτοβουλίες

Η εργασία για την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική κακοποίηση εμπίπτει στην αρμοδιότητα της Γενικής Διεύθυνσης Μετανάστευσης και Εσωτερικών Υποθέσεων (DG HOME) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες για την αρμοδιότητα της DG HOME εδώ.

Τον Μάιο του 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε έναν Κανονισμό που θέτει κανόνες για την πρόληψη και καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής και διάδοσης υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών (CSAM) και της αποπλάνησης ανηλίκων. Οι κανόνες αυτοί απαιτούν από τους παρόχους διαδικτυακών υπηρεσιών να αποτρέπουν πρωτίστως τη σεξουαλική κακοποίηση παιδιών στις πλατφόρμες τους. Εφόσον χρειαστεί, οι πάροχοι μπορεί να υποχρεωθούν να εντοπίζουν, αφαιρούν και αναφέρουν κάθε μορφή υλικού σεξουαλικής κακοποίησης και αποπλάνησης, συμπεριλαμβανομένων περιπτώσεων σεξουαλικού εκβιασμού. Ένας νέος φορέας, το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Σεξουαλικής Κακοποίησης Παιδιών (EU Centre), θα βοηθά τα θύματα στην αφαίρεση των προσωπικών τους εικόνων από το διαδίκτυο και θα λειτουργεί ως κεντρικός κόμβος για την ανάλυση, επαλήθευση και προώθηση αναφορών στις αρμόδιες αρχές.

Τον Φεβρουάριο του 2024, η Επιτροπή πρότεινε την αναθεώρηση της Οδηγίας του 2011 για την καταπολέμηση της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιών. Οι νέοι κανόνες επισημαίνουν την ραγδαία αύξηση του σεξουαλικού εκβιασμού με οικονομικά κίνητρα, με στόχο να διασφαλιστεί ότι καλύπτεται επαρκώς από τη νομοθεσία των κρατών μελών.

Πηγή: Better Internet for Kids

Τι συμβαίνει όταν τα παιδιά εκτίθενται ακούσια σε σκηνές βίας στο διαδίκτυο

Στην εποχή της ψηφιακής υπερπληροφόρησης, όλοι οι χρήστες – ενήλικες, παιδιά και έφηβοι – εκτίθενται συχνά ακούσια σε βίαιες και τραυματικές εικόνες, όπως δολοφονίες σε ζωντανή μετάδοση ή σκηνές πολέμου χωρίς καμία ψυχο-συναισθηματική προετοιμασία για να καταφέρουν να διαχειριστούν τις τραυματικές συνέπειες. Παρότι οι πολεμικές συγκρούσεις αποτελούν ένα διαχρονικό και επαναλαμβανόμενο φαινόμενο στην ιστορία της ανθρωπότητας, η ιδιαιτερότητα της σύγχρονης εποχής έγκειται στην αμεσότητα και την παγκόσμια διάχυση των γεγονότων και των εικόνων μέσω των ψηφιακών μέσων. Οι εικόνες και τα βίντεο που προβάλλονται στα κοινωνικά μέσα και στις ειδησεογραφικές ιστοσελίδες μπορεί να έχουν σοβαρές ψυχολογικές και συναισθηματικές συνέπειες. Ας δούμε τι μπορεί να προκληθεί σε έναν χρήστη που εκτίθεται σε ανεξέλεγκτο και αφιλτράριστο βίαιο περιεχόμενο, ιδιαίτερα όταν ο χρήστης αυτός είναι παιδί ή έφηβος. 

Αρχικά πρέπει να τονιστεί ότι η θέαση εικόνων που απεικονίζουν πόλεμο, βία, θάνατο ή κακοποίηση μπορεί να προκαλέσει έντονα συναισθήματα φόβου, ανασφάλειας και αποπροσανατολισμού. Σύμφωνα με την American Psychological Association (APA) [1], η έκθεση παιδιών και εφήβων σε βίαιες εικόνες και περιεχόμενο μέσω των μέσων ενημέρωσης και των κοινωνικών δικτύων μπορεί να επηρεάσει βαθιά την αντίληψή τους για τον κόσμο. Συγκεκριμένα, η συχνή και ακούσια θέαση σκηνών βίας ενισχύει την αίσθηση ότι το κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον είναι εγγενώς απειλητικό, ασταθές και επικίνδυνο. Αυτή η αντίληψη δεν είναι απλώς γνωστική, αλλά συνοδεύεται από έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις, όπως φόβο, άγχος και αίσθημα αδυναμίας. Η ψυχολογική αυτή επιβάρυνση μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους. Πολλά παιδιά και έφηβοι παρουσιάζουν διαταραχές ύπνου, όπως δυσκολία στην έλευση του ύπνου, συχνές αφυπνίσεις ή εφιάλτες που σχετίζονται με τις εικόνες που έχουν δει. Επιπλέον, παρατηρείται υπερδιέγερση του νευρικού συστήματος, δηλαδή αυξημένη ευαισθησία σε ήχους, εικόνες ή καταστάσεις που θυμίζουν το τραυματικό περιεχόμενο, καθώς και συμπεριφορές αποφυγής, όπως η απομάκρυνση από το διαδίκτυο, η άρνηση χρήσης κοινωνικών μέσων ή η απομόνωση από συνομηλίκους. Η APA επισημαίνει ότι αυτές οι αντιδράσεις δεν είναι απλώς προσωρινές, αλλά μπορεί να έχουν μακροχρόνιες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία και την κοινωνική λειτουργικότητα των νέων. Η συνεχής έκθεση σε βίαιες εικόνες μπορεί να διαμορφώσει έναν φακό μέσα από τον οποίο οι νέοι αντιλαμβάνονται τον κόσμο ως εχθρικό και απρόβλεπτο, γεγονός που επηρεάζει την ανάπτυξη της εμπιστοσύνης, της ενσυναίσθησης και της κοινωνικής σύνδεσης.

Ένα από τα πλέον ανησυχητικά φαινόμενα που σχετίζονται με την ακούσια έκθεση σε τραυματικές εικόνες στο διαδίκτυο είναι η δευτερογενής τραυματοποίηση. Ο όρος αυτός, όπως τον εισήγαγε ο Charles Figley το 1995 [2], περιγράφει, μεταξύ άλλων, την ψυχολογική επιβάρυνση που βιώνει ένα άτομο όταν εκτίθεται επανειλημμένα σε τραυματικές εμπειρίες άλλων, χωρίς να είναι το ίδιο άμεσα εμπλεκόμενο. Αν και η θεωρία αναπτύχθηκε αρχικά για να περιγράψει την επίδραση στους επαγγελματίες υγείας που εργάζονται με θύματα τραύματος, έχει πλέον επεκταθεί και σε περιπτώσεις έκθεσης μέσω μέσων ενημέρωσης και κοινωνικών δικτύων, ιδιαίτερα σε νεαρές ηλικίες.

Στο πλαίσιο του διαδικτύου, η δευτερογενής τραυματοποίηση εκδηλώνεται όταν οι νέοι χρήστες εκτίθενται σε εικόνες πολέμου, δολοφονιών, βασανιστηρίων, κακοποίησης ανθρώπων ή ζώων, και θανάτου. Αυτές οι εικόνες, συχνά ωμές και χωρίς φίλτρα, προκαλούν έντονα συναισθήματα ενοχής, θλίψης, αδυναμίας και αποπροσανατολισμού. Οι νέοι, λόγω της συναισθηματικής και γνωστικής τους ευαλωτότητας, τείνουν να εσωτερικεύουν τον πόνο των άλλων, βιώνοντας τον ως δικό τους.

Η ψυχολογική αυτή επιβάρυνση μπορεί να οδηγήσει σε συμπτώματα παρόμοια με αυτά της μετατραυματικής διαταραχής (PTSD). Συγκεκριμένα, παρατηρούνται:

• Εφιάλτες και διαταραχές ύπνου, με αναβίωση των εικόνων.
• Αποφυγή καταστάσεων ή μέσων που θυμίζουν το τραυματικό περιεχόμενο (π.χ. αποχή από social media).
• Συναισθηματικό μούδιασμα, δηλαδή αδυναμία έκφρασης ή αναγνώρισης συναισθημάτων.
• Υπερδιέγερση, με αυξημένη ευαισθησία σε ερεθίσματα, ευερεθιστότητα ή δυσκολία συγκέντρωσης.

Η θεωρία του Figley υπογραμμίζει ότι η δευτερογενής τραυματοποίηση δεν είναι απλώς μια παροδική συναισθηματική αντίδραση, αλλά μπορεί να έχει βαθιές και μακροχρόνιες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, ιδιαίτερα όταν δεν υπάρχει επαρκής υποστήριξη ή μηχανισμοί ψυχικής άμυνας. Στο ψηφιακό περιβάλλον, όπου η πρόσβαση σε τραυματικό περιεχόμενο είναι ανεξέλεγκτη και συχνά αιφνίδια, οι νέοι χρήστες βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο. Η αναγνώριση του φαινομένου αυτού είναι κρίσιμη για την ανάπτυξη προληπτικών και υποστηρικτικών παρεμβάσεων, τόσο σε επίπεδο οικογένειας όσο και εκπαιδευτικού συστήματος. Η ψυχοεκπαίδευση, η ενίσχυση της συναισθηματικής νοημοσύνης και η δημιουργία ασφαλών χώρων συζήτησης αποτελούν βασικά εργαλεία για την αντιμετώπιση της δευτερογενούς τραυματοποίησης στους νέους.

Ακόμη μία αρνητική συνέπεια της υπερβολικής έκθεσης σε βίαιες εικόνες είναι αυτή της Desensitization Theory [3] (Θεωρία Αναισθητοποίησης) που υποστηρίζει ότι τα συχνά και βίαια ερεθίσματα οδηγούν σε σταδιακή μείωση της συναισθηματικής αντίδρασης του θεατή απέναντι στη βία. Στην περίπτωση των ηλιακά μικρών χρηστών του διαδικτύου, οι οποίοι βρίσκονται σε κρίσιμη φάση συναισθηματικής και ηθικής ανάπτυξης, η συνεχής θέαση βίαιων εικόνων – είτε πρόκειται για πολεμικές συγκρούσεις, είτε για σκηνές κακοποίησης ή θανάτου – μπορεί να οδηγήσει σε συναισθηματική αποστασιοποίηση και μειωμένη ενσυναίσθηση. Αυτό σημαίνει ότι οι νέοι ενδέχεται να αντιδρούν με αδιαφορία ή ακόμα και με χιούμορ απέναντι σε εικόνες ανθρώπινου πόνου, καθώς η βία παύει να προκαλεί την αρχική συναισθηματική ενόχληση.

Η θεωρία αυτή έχει επιβεβαιωθεί μέσα από πειραματικές μελέτες, όπως εκείνες των Carnagey et al. (2007) [4], οι οποίες έδειξαν ότι η έκθεση σε βίαιο περιεχόμενο οδηγεί σε μειωμένη φυσιολογική αντίδραση, όπως χαμηλότερο καρδιακό ρυθμό και μειωμένη ηλεκτρική δραστηριότητα του δέρματος κατά την παρακολούθηση σκηνών βίας. Αυτά τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι το άτομο δεν βιώνει πλέον την ίδια ένταση συναισθημάτων, γεγονός που μπορεί να έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις στην ηθική του κρίση και στην κοινωνική του συμπεριφορά.

Επιπλέον, η αναισθητοποίηση μπορεί να οδηγήσει σε κανονικοποίηση της βίας, δηλαδή στην αντίληψη ότι η βία είναι αποδεκτή ή αναπόφευκτη μορφή επίλυσης συγκρούσεων. Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό σε περιβάλλοντα όπως τα κοινωνικά μέσα, όπου η βία συχνά παρουσιάζεται χωρίς πλαίσιο, χωρίς συνέπειες και με τρόπο που ενισχύει την ψυχαγωγική της διάσταση. Οι έφηβοι που εκτίθενται σε τέτοιο περιεχόμενο μπορεί να αναπτύξουν ανοχή στη βία, να μειώσουν την ευαισθησία τους απέναντι σε θύματα και να υιοθετήσουν πιο επιθετικά ή αδιάφορα πρότυπα συμπεριφοράς. Η θεωρία της αναισθητοποίησης, επομένως, δεν αφορά μόνο την άμεση συναισθηματική αντίδραση, αλλά και τη διαμόρφωση της ηθικής και κοινωνικής ταυτότητας των νέων, καθιστώντας την έκθεση σε βίαιες εικόνες ένα κρίσιμο πεδίο παρέμβασης για γονείς, εκπαιδευτικούς και επαγγελματίες ψυχικής υγείας.

Σημαντικό επιπλέον σημείο αναφοράς θα πρέπει να είναι η θεωρία του Berkowitz [5], που προσφέρει ένα σημαντικό πλαίσιο στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο οι βίαιες εικόνες στο διαδίκτυο μπορούν να επηρεάσουν τη συμπεριφορά και τη συναισθηματική κατάσταση των νέων. Σύμφωνα με τη γνωστική νεοσυσχετιστική θεωρία, τα αρνητικά ερεθίσματα – όπως εικόνες πολέμου, κακοποίησης ή καταστροφής – δεν λειτουργούν μεμονωμένα, αλλά ενεργοποιούν ένα δίκτυο συσχετισμένων αναμνήσεων, συναισθημάτων και γνωστικών σχημάτων που έχουν ήδη διαμορφωθεί στο άτομο. Στους εφήβους, των οποίων η προσωπικότητα και η συναισθηματική ρύθμιση βρίσκονται ακόμη υπό διαμόρφωση, αυτή η ενεργοποίηση μπορεί να είναι ιδιαίτερα έντονη και απορρυθμιστική. Η σύνδεση μεταξύ του ερεθίσματος και της επιθετικής ή δυσφορικής αντίδρασης δεν είναι απαραίτητα συνειδητή· μπορεί να εκδηλωθεί ως αυξημένη ευερεθιστότητα, απότομες συναισθηματικές μεταπτώσεις ή ακόμα και ως εσωτερίκευση του άγχους και της θλίψης. Επιπλέον, η θεωρία υποστηρίζει ότι όσο πιο συχνά ενεργοποιείται αυτό το δίκτυο, τόσο πιο ισχυρές και αυτόματες γίνονται οι αντιδράσεις, γεγονός που καθιστά τους νέους ευάλωτους σε χρόνιες μορφές συναισθηματικής δυσφορίας ή επιθετικής συμπεριφοράς, ειδικά όταν δεν υπάρχουν μηχανισμοί ψυχικής ενδυνάμωσης ή υποστηρικτικό περιβάλλον.

Αν στα παραπάνω προσθέσουμε και την ψυχολογική υπερφόρτωση, η οποία μπορεί να προκληθεί από τη συνεχή ροή τραυματικών εικόνων, όπου ο ανθρώπινος εγκέφαλος αδυνατεί να επεξεργαστεί και να ενσωματώσει τις προσλαμβάνουσες πληροφορίες με υγιή τρόπο, αντιλαμβανόμαστε ότι οι νέοι χρήστες, που βρίσκονται σε στάδια γνωστικής και συναισθηματικής ανάπτυξης, είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε αυτή την υπερδιέγερση. Σε αυτή την περίπτωση παρατηρούνται ψυχοσωματικά προβλήματα όπως άγχος, αποδιοργάνωση της καθημερινότητας, δυσκολία συγκέντρωσης και συναισθηματική αστάθεια.

Έχοντας αντιληφθεί τον κίνδυνο που αντιμετωπίζουν οι νέοι χρήστες του διαδικτύου σε σχέση με τις υπερβολικά συχνές σκηνές βίας που εμφανίζονται, όλοι οι διεθνής και Ευρωπαϊκοί οργανισμοί (UNICEF 2024 [6], UNESCO [7] 2024, European Commission [8] 2021, και Better Internet for Kids (BIK+) Strategy – European Union [9]) που ασχολούνται με τα παιδιά, τα δικαιώματα τους σε ασφαλή και υγιή περιβάλλοντα διαβίωσης και έκφρασης αλλά και τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν εντός και εκτός διαδικτύου, υπογραμμίζουν την ανάγκη για ψυχοεκπαίδευση των παιδιών και των εφήβων, ώστε να μπορούν να αναγνωρίζουν, να διαχειρίζονται και να προστατεύονται από τραυματικό περιεχόμενο. Η ενεργή συμμετοχή γονέων και εκπαιδευτικών, η χρήση φίλτρων περιεχομένου, η δημιουργία ασφαλών χώρων συζήτησης και η ενίσχυση της συναισθηματικής νοημοσύνης είναι κρίσιμες στρατηγικές πρόληψης και παρέμβασης. Παράλληλα, είναι σημαντικό οι ενήλικες να εφαρμόζουν πρακτικές ελέγχου του περιεχομένου που καταναλώνουν τα παιδιά, να επιλέγουν πλατφόρμες με κατάλληλες ρυθμίσεις ασφαλείας και να αποφεύγουν — όσο είναι εφικτό — την έκθεση σε βίαιο ή σοκαριστικό υλικό. Εξίσου ουσιαστική είναι η ανοιχτή επικοινωνία: οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να ενθαρρύνουν τα παιδιά να μιλούν για όσα είδαν και τους στεναχώρησαν, να ακούν χωρίς κριτική και να τα βοηθούν να επεξεργαστούν τα συναισθήματά τους με ασφάλεια και κατανόηση.

[1] Donnerstein, E., & Smith, S. L. (1997). Impact of media violence on children, adolescents, and adults. In S. Kirschner & D. A. Kirschner (Eds.), Perspectives on psychology and the media (pp. 29–68). American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/10509-002

[2] Figley, C. R. (1995). Compassion Fatigue: Coping with Secondary Traumatic Stress Disorder in Those Who Treat the Traumatized. New York: Brunner/Mazel. https://bitly.cx/aNlOB

[3] Mrug, S., Madan, A., & Windle, M. (2016) Emotional desensitization to violence contributes to adolescents’ violent behavior.
Journal of Abnormal Child Psychology, 44, 75–86. https://doi.org/10.1007/s10802-015-9986-x

[4] Carnagey, N. L., Anderson, C. A., & Bushman, B. J. (2007). The effect of video game violence on physiological desensitization to real-life violence.
Journal of Experimental Social Psychology, 43(3), 489–496. https://doi.org/10.1016/j.jesp.2006.05.003

[5] Berkowitz, L. (1993). Pain and aggression: Some findings and implications. Motivation and Emotion, 17(3), 277–293. Springer. https://doi.org/10.1007/BF00992223

[6] UNICEF (2024). Protecting children from violence and exploitation in relation to the digital environment: Policy Brief. United Nations Children’s Fund (UNICEF), New York. https://www.unicef.org/media/164421/file/ChildProtectionDigitalAge.pdf

[7] UNESCO (2024). Safe to Learn and Thrive: Ending Violence in and Through Education. UNESCO, Paris. https://www.unesco.org/en/articles/safe-learn-and-thrive-ending-violence-and-through-education

[8] European Commission (2021). EU Strategy on the Rights of the Child and the European Child Guarantee. https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/policies/justice-and-fundamental-rights/rights-child/eu-strategy-rights-child-and-european-child-guarantee_en

[9] Better Internet for Kids (BIK+) Strategy – European Union. https://better-internet-for-kids.europa.eu/en

 

 

Ασφάλεια παιδιών στο διαδίκτυο: Η Ελλάδα μεταξύ των πρώτων χωρών που υιοθετεί το Ευρωπαϊκό πρότυπο επαλήθευσης ηλικίας

Το διαδίκτυο αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των παιδιών, προσφέροντάς τους ευκαιρίες για μάθηση, επικοινωνία με φίλους και οικογένεια, αλλά και χώρο για παιχνίδι και δημιουργική έκφραση. Ωστόσο, το διαδίκτυο εξακολουθεί να ενέχει σημαντικούς κινδύνους, καθώς φιλοξενεί ποικίλο επιβλαβές και ακατάλληλο περιεχόμενο. Ένα κρίσιμο μέτρο για τη δημιουργία καλύτερων και ασφαλέστερων διαδικτυακών εμπειριών για παιδιά και νέους είναι να εξασφαλιστεί ότι μπορούν να έχουν πρόσβαση σε πλατφόρμες και περιεχόμενο που είναι κατάλληλο για την ηλικία τους και, ταυτόχρονα, να προστατεύονται από την πρόσβαση σε επικίνδυνο ή επιβλαβές περιεχόμενο και επαφές με αγνώστους στο διαδίκτυο.

Γι’ αυτόν τον λόγο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε πρόσφατα το πρότυπο επαλήθευσης ηλικίας, μαζί με τις κατευθυντήριες γραμμές για την προστασία των ανηλίκων στο διαδίκτυο που υιοθετήθηκαν στο πλαίσιο του Κανονισμού για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA). Και τα δύο αυτά εργαλεία υπηρετούν έναν από τους βασικούς στόχους του DSA: την προστασία των ανηλίκων στο διαδίκτυο.

Πώς θα λειτουργήσει το πρότυπο επαλήθευσης ηλικίας

Το πρότυπο επαλήθευσης ηλικίας  είναι μία εφαρμογή (app) που περιλαμβάνει όλες τις τεχνικές προδιαγραφές για προσιτή, εύχρηστη και ταυτόχρονα ασφαλή ως προς την ιδιωτικότητα μέθοδο επαλήθευσης ηλικίας. Εφόσον οι προδιαγραφές αυτές είναι εναρμονισμένες σε επίπεδο ΕΕ, θα επιτρέψουν τη διαλειτουργικότητα των λύσεων επαλήθευσης ηλικίας που θα εφαρμοστούν σε όλα τα κράτη μέλη. Αυτό σημαίνει ότι οι πάροχοι διαδικτυακών πλατφορμών θα μπορούν σύντομα να εφαρμόζουν, όπου χρειάζεται, περιορισμούς ηλικίας για την προστασία των παιδιών στο διαδίκτυο σε ολόκληρη την ΕΕ.

Οι λύσεις αυτές μπορούν να έχουν τη μορφή είτε μιας αυτόνομης εφαρμογής διαθέσιμης στα μεγάλα app stores είτε να ενσωματώνονται σε άλλες λύσεις, όπως στο Ευρωπαϊκό Ψηφιακό Πορτοφόλι Ταυτότητας (EU Digital Identity Wallet).

Εκτός από τις τεχνικές προδιαγραφές, το πρότυπο περιλαμβάνει και έτοιμο πηγαίο κώδικα για την υλοποίηση μιας εφαρμογής, η οποία μπορεί να προσαρμοστεί στα εθνικά πλαίσια με ιδιαίτερη προσοχή στα χαρακτηριστικά προστασίας της ιδιωτικότητας. Αυτό απλοποιεί σημαντικά το έργο των παρόχων υπηρεσιών και τελικά τη διάθεση συμβατών λύσεων επαλήθευσης ηλικίας.

Η τεχνολογία ανοικτού κώδικα θα επιτρέψει στους χρήστες να αποδεικνύουν ότι είναι άνω των 18 ετών όταν αποκτούν πρόσβαση σε περιεχόμενο περιορισμένο για ενήλικες (π.χ. διαδικτυακή πορνογραφία ή τυχερά παιχνίδια), χωρίς να αποκαλύπτουν άλλα προσωπικά δεδομένα, σεβόμενοι έτσι τα δικαιώματά τους στην ιδιωτικότητα και στην προστασία των δεδομένων.

Τεχνικά, είναι επίσης δυνατό να επεκταθεί η λύση επαλήθευσης ηλικίας και σε άλλα ηλικιακά όρια ή σε άλλες χρήσεις, όπως η αγορά αλκοόλ τόσο σε ηλεκτρονικά καταστήματα όσο και σε φυσικά σημεία πώλησης. Τα κράτη μέλη ή άλλοι φορείς μπορούν να το αποφασίσουν κατά την προσαρμογή της λύσης στις εθνικές τους ανάγκες.

Το πρότυπο βασίζεται στις ίδιες τεχνικές προδιαγραφές με τα Ευρωπαϊκά Ψηφιακά Πορτοφόλια Ταυτότητας (EUDI Wallets), τα οποία θα είναι διαθέσιμα έως το τέλος του 2026 σε όλα τα κράτη μέλη, και επομένως, είναι πλήρως διαλειτουργικό με αυτά.

Η ανάπτυξη και η δοκιμή του προτύπου θα πραγματοποιηθεί σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, τις διαδικτυακές πλατφόρμες και τους ίδιους τους χρήστες. Η Δανία, η Γαλλία, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία είναι τα πρώτα κράτη μέλη που θα δοκιμάσουν και θα αναπτύξουν εφαρμογές βασισμένες σε αυτό το πρότυπο. 

Γιατί τα παιδιά χρειάζονται προστασία στο διαδίκτυο

Τα παιδιά χρησιμοποιούν ολοένα και περισσότερο τα smartphones και έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο, περνώντας σημαντικό χρόνο online. Ωστόσο, το ψηφιακό περιβάλλον δεν είναι πάντα ασφαλές. Αντιμετωπίζουν απειλές όπως:

• παραβίαση της ιδιωτικότητας,
• επιβλαβές περιεχόμενο ή παραπληροφόρηση,
• διαδικτυακό εκφοβισμό,
• λειτουργίες που προκαλούν εθιστικές συμπεριφορές.

Η Πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, στην ομιλία της για την Κατάσταση της Ένωσης στις 10 Σεπτεμβρίου 2025, υπογράμμισε την ανάγκη να προστατευθούν τα παιδιά από τους κινδύνους των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπως ο εκφοβισμός, το ακατάλληλο περιεχόμενο, η προώθηση αυτοτραυματισμού και οι εθιστικοί αλγόριθμοι. Τόνισε τη σημασία της ενδυνάμωσης των γονέων και ανακοίνωσε τη σύσταση ειδικής ομάδας εμπειρογνωμόνων μέχρι το τέλος του 2025 για να προτείνει την καλύτερη προσέγγιση για την Ευρώπη.

Προστασία ανηλίκων και επαλήθευση ηλικίας στις κατευθυντήριες γραμμές

Σύμφωνα με το Άρθρο 28(1) του Κανονισμού για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA), οι πλατφόρμες που είναι προσβάσιμες σε ανηλίκους υποχρεούνται να λαμβάνουν κατάλληλα και αναλογικά μέτρα για την προστασία της ιδιωτικότητας, της ασφάλειας και της προστασίας τους. Ένα εργαλείο για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι η εφαρμογή αποτελεσματικών μεθόδων διασφάλισης ηλικίας, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος έκθεσης των παιδιών σε πορνογραφία ή σε άλλο περιεχόμενο ακατάλληλο για την ηλικία τους.

Οι κατευθυντήριες γραμμές προτείνουν δύο τύπους μεθόδων διασφάλισης ηλικίας, ανάλογα με την περίπτωση:

• Εκτίμηση ηλικίας (age estimation): η υπηρεσία εκτιμά ότι ο χρήστης είναι πιθανόν να ανήκει σε μια συγκεκριμένη ηλικιακή κατηγορία, αναλύοντας συμπεριφορικά και περιβαλλοντικά δεδομένα. Αυτό μπορεί να γίνει, για παράδειγμα, με βάση τον τρόπο αλληλεπίδρασης του χρήστη με τη συσκευή ή με τη δοκιμή κάποιων γνώσεων/ικανοτήτων.
• Επαλήθευση ηλικίας (age verification): βασίζεται σε φυσικούς αναγνωριστικούς δείκτες ή σε επαληθευμένες πηγές ταυτοποίησης, παρέχοντας υψηλό βαθμό βεβαιότητας για την ηλικία του χρήστη.

Το πρότυπο επαλήθευσης ηλικίας συνιστά το προτεινόμενο σημείο αναφοράς της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την υλοποίηση διαδικασιών επαλήθευσης ηλικίας. Οι κατευθυντήριες γραμμές αναφέρουν περιπτώσεις στις οποίες η επαλήθευση ηλικίας θα πρέπει να χρησιμοποιείται. Η αυτοδήλωση (δηλαδή όταν ένα άτομο δηλώνει απλώς την ηλικία του χωρίς περαιτέρω απόδειξη) δεν θεωρείται κατάλληλη μέθοδος.

Η επαλήθευση ηλικίας αναμένεται να χρησιμοποιείται στις εξής περιπτώσεις:

• Για τον περιορισμό πρόσβασης σε υπηρεσίες υψηλού κινδύνου για ανηλίκους που πρέπει να είναι διαθέσιμες μόνο σε ενήλικες, όπως πορνογραφία ή τυχερά παιχνίδια.
• Όταν οι όροι χρήσης μιας πλατφόρμας (ή άλλες συμβατικές υποχρεώσεις) απαιτούν οι χρήστες να είναι άνω των 18 ετών, π.χ. για την αγορά αλκοόλ.
• Όταν η εθνική νομοθεσία, σε συμμόρφωση με το δίκαιο της ΕΕ, ορίζει ελάχιστη ηλικία για τη χρήση υπηρεσιών (π.χ. ορισμένες κατηγορίες κοινωνικών δικτύων).
• Για άλλες υπηρεσίες υψηλού κινδύνου, όπου η επαλήθευση ηλικίας είναι ο μόνος τρόπος προστασίας ανηλίκων.

Η εκτίμηση ηλικίας προτείνεται στις εξής περιπτώσεις (εφόσον γίνεται από τρίτο φορέα ή έχει ελεγχθεί ανεξάρτητα):

• Σε υπηρεσίες μεσαίου κινδύνου, όπου η διασφάλιση ηλικίας χρησιμοποιείται για την προσαρμογή της εμπειρίας στις ανάγκες ανηλίκων.
• Όταν οι όροι χρήσης μιας πλατφόρμας απαιτούν ο χρήστης να είναι άνω μιας ηλικίας μικρότερης των 18 ετών (π.χ. ελάχιστο όριο 13 ετών).
• Κατ’ εξαίρεση, μπορεί να χρησιμοποιηθεί προσωρινά από τις πλατφόρμες μέχρι να καταστεί διαθέσιμη η επαλήθευση ηλικίας.

Οι κατευθυντήριες γραμμές απαιτούν επίσης οι μέθοδοι διασφάλισης ηλικίας να τηρούν ελάχιστα πρότυπα ακρίβειας, ανθεκτικότητας, αξιοπιστίας, μη παρεμβατικότητας και μη διάκρισης.

Πώς τα ευρωπαϊκά ψηφιακά πορτοφόλια ταυτότητας προετοίμασαν το έδαφος για το πρότυπο επαλήθευσης ηλικίας

Το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Ψηφιακής Ταυτότητας (Κανονισμός (ΕΕ) 910/2014, όπως τροποποιήθηκε από τον Κανονισμό (ΕΕ) 2024/1183) τέθηκε σε ισχύ στις 20 Μαΐου 2024. Εισάγει νέα εργαλεία και μηχανισμούς που ανταποκρίνονται στις ανάγκες που δημιουργεί η αυξανόμενη ψηφιοποίηση της κοινωνίας. Καλύπτει την επιθυμία των πολιτών για απρόσκοπτες ψηφιακές εμπειρίες, παράλληλα με την αυξανόμενη ανάγκη για ασφάλεια και προστασία της ιδιωτικότητας.

Ο τροποποιητικός κανονισμός δημιούργησε την υποχρέωση για τα κράτη μέλη να προσφέρουν Ευρωπαϊκά Ψηφιακά Πορτοφόλια Ταυτότητας (EUDI Wallets) με υψηλό επίπεδο προστασίας της ιδιωτικότητας. Τα πορτοφόλια αυτά θα δώσουν ξανά στους πολίτες τον έλεγχο των δεδομένων τους, όταν ταυτοποιούνται σε διαδικτυακές ή φυσικές συναλλαγές ή όταν παρουσιάζουν αποδεικτικά, όπως π.χ. πιστοποίηση ηλικίας.

Η εργασία για τις τεχνικές προδιαγραφές των πορτοφολιών πραγματοποιήθηκε παράλληλα με τη νομοθετική διαδικασία, στο πλαίσιο που ονομάστηκε Αρχιτεκτονική και Πλαίσιο Αναφοράς (Architecture and Reference Framework). Σε αυτό συμμετείχαν εμπειρογνώμονες κρατών μελών, τεχνικοί ανάδοχοι και δημόσιο-ιδιωτικά κοινοπρακτικά σχήματα. Το έργο αυτό συνεχίζεται, υποστηρίζοντας την ανάπτυξη και τελικά την υλοποίηση και διάδοση των πορτοφολιών.

Οι προδιαγραφές είναι δημόσια διαθέσιμες και περιλαμβάνουν ολοκληρωμένους μηχανισμούς που διασφαλίζουν ότι τα πορτοφόλια είναι ασφαλή και προστατευμένα από τη φύση τους (privacy by design). Καθώς όλα τα κράτη μέλη θα τα αναπτύξουν με τις ίδιες προδιαγραφές, θα εξασφαλιστεί η πλήρης διαλειτουργικότητα σε επίπεδο ΕΕ. Οι τεχνικές προδιαγραφές των EUDI Wallets αποτέλεσαν ισχυρή βάση για την ανάπτυξη του πρότυπου Επαλήθευσης Ηλικίας.

Η ανάπτυξη του προτύπου επαλήθευσης ηλικίας

Η ανάπτυξη του πρότυπου επαλήθευσης ηλικίας ξεκίνησε στις αρχές του 2025, βασισμένη στις προδιαγραφές των EUDI Wallets ως τεχνικό θεμέλιο. Η σχεδίαση και ανάπτυξη της λύσης υποστηρίζεται από σύμβαση που ανατέθηκε στο κοινοπρακτικό σχήμα T-Scy (Scytales και T-Systems).

Το πρότυπο παρέχει:

• αναλυτικές τεχνικές προδιαγραφές για εφαρμογές επαλήθευσης ηλικίας,
• μια υλοποίηση ανοιχτού κώδικα τέτοιας εφαρμογής (λευκή ετικέτα – white-label app),
• καθώς και έτοιμα εξαρτήματα ανοιχτού κώδικα για πλατφόρμες, ώστε να απλοποιείται η υλοποίηση.

Έτσι, τα κράτη μέλη και άλλοι φορείς μπορούν να αναπτύσσουν προσαρμοσμένες λύσεις που ανταποκρίνονται στις εθνικές απαιτήσεις και κανονιστικά πλαίσια, διατηρώντας παράλληλα τα χαρακτηριστικά προστασίας ιδιωτικότητας. Ήδη, τα κράτη μέλη, οι διαδικτυακές πλατφόρμες και άλλοι εμπλεκόμενοι δοκιμάζουν τον οδικό χάρτη.

Ο βασικός στόχος είναι να διασφαλιστεί μια σταθερή, ασφαλής, φιλική προς τον χρήστη και προστατευμένη ως προς την ιδιωτικότητα εμπειρία επαλήθευσης ηλικίας, που να ενσωματώνεται απρόσκοπτα σε ένα ευρύ φάσμα ψηφιακών υπηρεσιών σε ολόκληρη την ΕΕ. Η αρθρωτή αρχιτεκτονική και η δέσμευση σε ανοιχτά πρότυπα και λογισμικό ανοιχτού κώδικα διασφαλίζουν τη διαλειτουργικότητα, αλλά και την ευελιξία για τους φορείς υλοποίησης.

Πώς θα λειτουργεί στην πράξη μια εφαρμογή επαλήθευσης ηλικίας

Οι εφαρμογές επαλήθευσης ηλικίας θα είναι διαθέσιμες για λήψη από τα μεγάλα app stores. Η λειτουργία επαλήθευσης μπορεί επίσης να ενσωματωθεί σε άλλες εφαρμογές, όπως στα Ευρωπαϊκά Ψηφιακά Πορτοφόλια Ταυτότητας (EUDI Wallets). Σε αυτή την περίπτωση, ο χρήστης θα χρειάζεται μόνο να κατεβάσει το EUDI Wallet, χωρίς να εγκαταστήσει ξεχωριστή εφαρμογή επαλήθευσης ηλικίας.

Όποιο κι αν είναι το μοντέλο διάθεσης, όλες οι εφαρμογές θα είναι διαλειτουργικές.

Ένα πρακτικό παράδειγμα

Ας δούμε την περίπτωση της Κλερ, μιας 18χρονης από τη Γαλλία, που θέλει να αγοράσει ένα ιδιαίτερο μπουκάλι κρασί online ως δώρο γενεθλίων για τον πατέρα της. Έτσι θα λειτουργούσε η διαδικασία επαλήθευσης ηλικίας:

Αρχική ρύθμιση

• Η Κλερ κατεβάζει την εθνική εφαρμογή επαλήθευσης ηλικίας από το app store της συσκευής της.
• Για να εγγραφεί στην εφαρμογή, τη συνδέει με ένα επίσημο αποδεικτικό ταυτότητας που επιβεβαιώνει την ηλικία της. Ο οδικός χάρτης υποστηρίζει τέσσερις επιλογές, αν και δεν θα είναι όλες διαθέσιμες σε κάθε κράτος μέλος:
  • Χρήση υφιστάμενων ηλεκτρονικών συστημάτων ταυτοποίησης που παρέχουν τα κράτη μέλη.
  • Ανάγνωση ηλεκτρονικής ταυτότητας (eID) ή μηχανικώς αναγνώσιμου διαβατηρίου.
  • Χρήση εφαρμογής τρίτου φορέα που έχει ήδη ελέγξει με αξιοπιστία την ταυτότητα του χρήστη, όπως μιας τραπεζικής εφαρμογής ή εφαρμογής τηλεπικοινωνιακού παρόχου.
  • Εγγραφή με φυσική παρουσία, για όσους δεν διαθέτουν ηλεκτρονικά μέσα ταυτοποίησης.
• Η εφαρμογή αποθηκεύει με ασφάλεια τα διαπιστευτήρια ηλικίας της χωρίς να κρατά περιττές προσωπικές πληροφορίες.

Η αγορά

• Η Κλερ περιηγείται στον κατάλογο του ηλεκτρονικού καταστήματος κρασιών, επιλέγει το ιδανικό μπουκάλι και προχωρά στο ταμείο.
• Το σύστημα του καταστήματος ζητά αυτόματα επαλήθευση ηλικίας για να συμμορφωθεί με τις νομικές απαιτήσεις.
• Η εφαρμογή της Κλερ δημιουργεί μια κρυπτογραφική απόδειξη που επιβεβαιώνει ότι πληροί την ελάχιστη ηλικιακή απαίτηση (18+), χωρίς να αποκαλύπτει το όνομα, την ημερομηνία γέννησης, τη διεύθυνση ή οποιαδήποτε άλλη προσωπική πληροφορία.

Επαλήθευση με σεβασμό της ιδιωτικότητας

• Ο διαδικτυακός έμπορος επικυρώνει την απόδειξη ηλικίας μέσω ασφαλών πρωτοκόλλων που προστατεύουν την ιδιωτικότητα της Κλερ.
• Μόλις η ηλικία της επαληθευτεί, η Κλερ ολοκληρώνει την αγορά της με σιγουριά ότι η ιδιωτικότητά της διαφυλάσσεται καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας.

Η διαδικασία επαλήθευσης παρέχει διπλή ανωνυμία: ούτε ο έμπορος μαθαίνει τα προσωπικά στοιχεία της Κλερ, ούτε ο εκδότης της ταυτότητας λαμβάνει πληροφορίες σχετικά με τις αγορές της.

Μια πιο προσεκτική ματιά στο πρότυπο επαλήθευσης ηλικίας

Το πρότυπο επαλήθευσης ηλικίας περιλαμβάνει τέσσερα βασικά σημεία, τα οποία συνεργάζονται για να δημιουργήσουν το θεμέλιο ενός ασφαλούς και ιδιωτικότητα-προστατευμένου οικοσυστήματος επαλήθευσης:

• Υπηρεσία έκδοσης αποδεικτικών ηλικίας (age attestation issuer service): Δημιουργεί αποδεικτικά ηλικίας (ψηφιακά διαπιστευτήρια που επιβεβαιώνουν την ηλικία του χρήστη), απαραίτητα για την εγγραφή στην εφαρμογή.
• Εφαρμογή επαλήθευσης ηλικίας (age verification app): Αποθηκεύει με ασφάλεια τα αποδεικτικά ηλικίας που λαμβάνει από τον εκδότη μέσω προηγμένων κρυπτογραφικών τεχνικών. Σχεδιάζεται με γνώμονα την ασφάλεια, την ενίσχυση της ιδιωτικότητας και την καλή εμπειρία χρήσης.
• Υπηρεσία επαλήθευσης (verifier service): Μια υπηρεσία που προσομοιώνει πραγματικά σενάρια όπου απαιτείται επαλήθευση ηλικίας πριν δοθεί πρόσβαση. Μπορεί να ενσωματωθεί από διαδικτυακές υπηρεσίες στα συστήματά τους.
• Κατάλογος αξιόπιστων εκδοτών (age verification trusted list): Διασφαλίζει την ακεραιότητα του συστήματος, καταγράφοντας τους νόμιμους εκδότες αποδεικτικών ηλικίας που έχουν εξουσιοδοτηθεί. Μόνο αποδεικτικά που εκδίδονται από οντότητες της λίστας γίνονται δεκτά από τις υπηρεσίες που διενεργούν την επαλήθευση.

Το πρότυπο περιλαμβάνει προδιαγραφές και υλοποιήσεις για όλα τα παραπάνω, καθώς και mock services και προσομοιωτές για ισχυρό περιβάλλον δοκιμών που αντανακλά την πραγματική χρήση.

Περιλαμβάνει επίσης προηγμένες τεχνολογίες για να διατηρηθούν τα υψηλά πρότυπα ασφάλειας και ιδιωτικότητας. Για παράδειγμα, για να αποτρέψει την παρακολούθηση και το προφίλ χρηστών μέσω συσχετίσιμων συναλλαγών, χρησιμοποιεί έκδοση αποδεικτικών ηλικίας σε παρτίδες (batch issuance), ώστε κάθε αποδεικτικό να χρησιμοποιείται μόνο μία φορά, αποτρέποντας έτσι την παρακολούθηση σε διαφορετικές ιστοσελίδες.

Περαιτέρω βελτιώσεις βρίσκονται σε εξέλιξη, όπως η προσθήκη μηχανισμού απόδειξης μηδενικής γνώσης (Zero-Knowledge Proof).

Πιλοτική εφαρμογή του προτύπου επαλήθευσης ηλικίας

Το πρότυπο λειτουργεί ως ένα ολοκληρωμένο πακέτο εργαλείων ανοιχτού κώδικα, που επιτρέπει στις διαδικτυακές υπηρεσίες, στα κράτη μέλη και στους παρόχους τεχνολογίας να ενσωματώνουν απρόσκοπτα δυνατότητες επαλήθευσης ηλικίας στα συστήματά τους. Η πρώτη έκδοση, τον Ιούλιο του 2025, σηματοδότησε την έναρξη μιας συνεργατικής πιλοτικής φάσης, κατά την οποία η λύση υποβάλλεται σε δοκιμές και βελτιώσεις. Αυτή η επαναληπτική προσέγγιση, που υλοποιείται σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, τις διαδικτυακές πλατφόρμες και τους τελικούς χρήστες, διασφαλίζει ότι η τεχνολογία ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες και απαιτήσεις.

Πέντε κράτη μέλη της ΕΕ —η Δανία, η Γαλλία, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία— ηγούνται της υλοποίησης, αναπτύσσοντας προσαρμοσμένες εθνικές εφαρμογές επαλήθευσης ηλικίας βάσει του τεχνικού πλαισίου. Το πρότυπο περιλαμβάνει προγραμματισμένες βελτιώσεις πέρα από την αρχική εφαρμογή, με πρόσθετες μεθόδους έκδοσης αποδεικτικών και διευρυμένες λειτουργίες που θα παρουσιαστούν σε μελλοντικές εκδόσεις.

Παράλληλα, πραγματοποιούνται εκτενείς δοκιμές με διαδικτυακές πλατφόρμες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που παρέχουν περιεχόμενο για ενήλικες. Οι πλατφόρμες που δεν συμμετέχουν ακόμη προσκαλούνται να λάβουν μέρος στο πιλοτικό έργο και στη φάση δοκιμών. Οι δοκιμές με χρήστες ξεκίνησαν στα τέλη Ιουνίου 2025 και θα ενισχυθούν με τη στήριξη των Ευρωπαϊκών Κέντρων Ασφαλούς Διαδικτύου.

Με βάση τα διδάγματα από αυτές τις πρώτες εφαρμογές, η Επιτροπή θα αναπτύξει μια ολοκληρωμένη στρατηγική κλιμάκωσης, ώστε να επεκτείνει το πιλοτικό πρόγραμμα και σε άλλα κράτη μέλη, σε στενή συνεργασία με τις εθνικές αρχές και τους συντονιστές ψηφιακών υπηρεσιών, διασφαλίζοντας τον συντονισμένο τρόπο υλοποίησης σε ολόκληρη την ΕΕ.

Ανακαλύψτε το πρότυπο επαλήθευσης ηλικίας !

 

Το παρόν άρθρο αποτελεί συνεισφορά της Γενικής Διεύθυνσης Επικοινωνιακών Δικτύων, Περιεχομένου και Τεχνολογίας (CNECT) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Συνυπογράφεται από τις ομάδες: Προσβασιμότητα, Πολυγλωσσία και Ασφαλές Διαδίκτυο (CNECT.G.3), Προστασία Ανηλίκων και άλλοι Κοινωνικοί Κίνδυνοι στο πλαίσιο του DSA (CNECT.F.3), και Ψηφιακή Ταυτότητα και Εμπιστοσύνη (CNECT.H.4).

Πηγή: Better Internet For Kids

 

Όταν η Οθόνη Αντικαθιστά τις Ανθρώπινες Σχέσεις – Διαδικτυακή Επικοινωνία και οι Κίνδυνοι για Παιδιά και Εφήβους

Η επικοινωνία μέσω διαδικτύου έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των παιδιών και των εφήβων. Από τα κοινωνικά δίκτυα μέχρι τις εφαρμογές μηνυμάτων, η ψηφιακή αλληλεπίδραση συχνά υπερβαίνει την πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία. Αν και προσφέρει ευκαιρίες για κοινωνικοποίηση και έκφραση, εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους όταν αντικαθιστά τις ουσιαστικές σχέσεις με την οικογένεια και τους φίλους.

 

Κίνδυνοι της Υπερβολικής Διαδικτυακής Επικοινωνίας

Στην εποχή της ψηφιακής συνδεσιμότητας, η διαδικτυακή επικοινωνία έχει γίνει αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας παιδιών και εφήβων. Αν και προσφέρει ευκαιρίες για κοινωνική αλληλεπίδραση και πρόσβαση στη γνώση, η υπερβολική της χρήση ενέχει σοβαρούς κινδύνους για την ψυχική και κοινωνική ανάπτυξη των νέων. Έχοντας στόχο την ευαισθητοποίηση των γονέων και των εκπαιδευτικών για την προστασία των παιδιών, αναφέρουμε τις βασικές επιπτώσεις που μπορεί να έχει η υπερβολική διαδικτυακή επικοινωνία:

1. Απομόνωση και Μοναξιά
   Η υπερβολική χρήση ψηφιακών μέσων μπορεί να οδηγήσει σε απομάκρυνση από την οικογένεια και τους φίλους, μειώνοντας την ποιότητα των σχέσεων και ενισχύοντας τα αισθήματα μοναξιάς.
2. Ψυχολογικές Επιπτώσεις
   Έρευνες δείχνουν ότι η συνεχής έκθεση σε διαδικτυακή επικοινωνία συνδέεται με αυξημένα επίπεδα άγχους, κατάθλιψης και χαμηλής αυτοεκτίμησης, ειδικά όταν η επικοινωνία βασίζεται σε επιφανειακές ή συγκρουσιακές σχέσεις [1].
3. Διαδικτυακή Βία και Εκφοβισμός
   Τα παιδιά μπορεί να εκτεθούν σε cyberbullying, προσβλητικά μηνύματα ή αποκλεισμό από ομάδες, με σοβαρές συνέπειες στην ψυχική τους υγεία [2].
4. Εθισμός και Απώλεια Ελέγχου
   Η ανάγκη για συνεχή διαδικτυακή παρουσία μπορεί να εξελιχθεί σε εθισμό, επηρεάζοντας τον ύπνο, τη συγκέντρωση και την ακαδημαϊκή απόδοση [3].
5. Αποπλάνηση και Παραπλάνηση
   Οι ανήλικοι είναι ευάλωτοι σε επαφές με αγνώστους που μπορεί να έχουν κακόβουλες προθέσεις, όπως το grooming ή παραπλάνηση, θέτοντας τους εαυτούς τους σε σημαντικούς κινδύνους. 

 

Όταν το Διαδίκτυο Γίνεται Σύμβουλος – Πληροφορίες και Εκμυστηρεύσεις Μακριά από την Οικογένεια

Πολλά παιδιά και έφηβοι, όταν αντιμετωπίζουν ερωτήματα, ανησυχίες ή ψυχολογικές δυσκολίες, στρέφονται πρώτα στο διαδίκτυο αντί να απευθυνθούν στους γονείς τους ή τους φίλους τους. Οι βασικοί λόγοι επικοινωνίας ή αναζήτησης πληροφοριών στο διαδίκτυο είναι η ψυχική υγεία με 38,4%, η βία με 16,5% και οι οικογενειακές/ φιλικές σχέσεις με 15,4%. Οι πλατφόρμες που χρησιμοποιούν πιο συχνά είναι η Google, το YouTube ή το TikTok. Παράλληλα, αυξάνεται η χρήση γραμμών βοήθειας και ανώνυμων chat για εκμυστηρεύσεις και ψυχολογική υποστήριξη [4].

 

Γιατί συμβαίνει αυτό;

• Φόβος για κριτική ή τιμωρία
  Πολλά παιδιά φοβούνται ότι οι γονείς τους δεν θα κατανοήσουν ή θα αντιδράσουν αρνητικά σε ευαίσθητα θέματα. Αυτό υποδεικνύει την ύπαρξη ευάλωτων οικογενειακών δεσμών καθώς και την έλλειψη εμπιστοσύνης και ασφάλειας μέσα στην οικογένεια. 
• Έλλειψη επικοινωνίας στο σπίτι
  Όταν δεν υπάρχει χώρος για ανοιχτό διάλογο, το παιδί αναζητά στο διαδίκτυο εναλλακτικές πηγές κατανόησης και υποστήριξης, όπου τις περισσότερες φορές είναι άγνωστης προέλευσης και εγκυρότητας.
• Ανώνυμη ασφάλεια
  Το διαδίκτυο προσφέρει την ψευδαίσθηση της ασφάλειας και της ανωνυμίας, κάνοντάς το πιο «εύκολο» για εκμυστηρεύσεις.

 

Πλεονεκτήματα και Κίνδυνοι

Κάποια από τα θετικά στοιχεία της διαδικτυακής επικοινωνίας είναι ότι μπορεί να ενισχύσει την ψυχική ανθεκτικότητα και την αυτογνωσία των παιδιών και των εφήβων. Όταν η χρήση του διαδικτύου συνοδεύεται από κατάλληλη καθοδήγηση και πρόσβαση σε αξιόπιστες πηγές, μπορεί να αποτελέσει εργαλείο ενδυνάμωσης και υποστήριξης. Οι παρακάτω θετικές πλευρές αναδεικνύουν τις δυνατότητες του ψηφιακού κόσμου όταν αξιοποιείται με ασφάλεια και επίγνωση.

• Έχουν δημιουργηθεί εξειδικευμένες γραμμές βοήθειας που προσφέρουν επαγγελματική υποστήριξη σε παιδιά και εφήβους.
• Η πρόσβαση σε πληροφορίες μπορεί να ενδυναμώσει το παιδί και να το βοηθήσει να κατανοήσει τον εαυτό του, καθώς η σωστά επιλεγμένη διαδικτυακή πληροφόρηση μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο αυτοβελτίωσης, ενισχύοντας την αυτοπεποίθηση και την ικανότητα λήψης αποφάσεων του παιδιού..

Παρότι η διαδικτυακή επικοινωνία μπορεί να προσφέρει υποστήριξη και αίσθημα κοινότητας, δεν είναι πάντα ασφαλής ή αξιόπιστη. Πολλές φορές, τα παιδιά και οι έφηβοι στρέφονται σε πηγές που δεν διαθέτουν επιστημονική εγκυρότητα ή σε πρόσωπα που δεν έχουν την κατάλληλη κατάρτιση για να προσφέρουν ουσιαστική βοήθεια. Οι παρακάτω κίνδυνοι αναδεικνύουν την ανάγκη για κριτική σκέψη και καθοδήγηση από ενηλίκους, ώστε οι νέοι να μπορούν να διακρίνουν την αξιόπιστη πληροφορία από την παραπληροφόρηση και να διατηρούν υγιείς σχέσεις με το οικογενειακό τους περιβάλλον.

• Παραπληροφόρηση: Πολλές πληροφορίες στο διαδίκτυο δεν είναι επιστημονικά τεκμηριωμένες.
• Επιρροή από μη ειδικούς: Influencers ή χρήστες χωρίς γνώσεις μπορεί να δώσουν λανθασμένες ή επικίνδυνες συμβουλές.
• Απομάκρυνση από την οικογένεια: Η συνεχής εξωτερική αναζήτηση υποστήριξης μπορεί να ενισχύσει την αποξένωση από τους γονείς.

 

Συμβουλές για Γονείς και Εκπαιδευτικούς

Η προστασία των παιδιών από τους κινδύνους της υπερβολικής διαδικτυακής επικοινωνίας απαιτεί ενεργή συμμετοχή και συνεργασία γονέων και εκπαιδευτικών. Με ενσυναίσθηση, γνώση και ανοιχτή επικοινωνία, μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα ασφαλές περιβάλλον όπου τα παιδιά νιώθουν ότι ακούγονται, κατανοούνται και υποστηρίζονται. Οι παρακάτω πρακτικές συμβουλές στοχεύουν στην ενδυνάμωση των ενηλίκων ώστε να καθοδηγούν τα παιδιά με τρόπο ουσιαστικό και προστατευτικό.

1. Ανοιχτός Διάλογος
   Ενθαρρύνετε τα παιδιά να μιλούν για τις διαδικτυακές τους εμπειρίες. Μην τα κρίνετε, αλλά ακούστε με ενδιαφέρον και ενσυναίσθηση.
2. Δημιουργήστε χώρο για δύσκολες συζητήσεις
   Μιλήστε ανοιχτά για θέματα όπως η ψυχική υγεία, η σεξουαλικότητα, οι σχέσεις, χωρίς ντροπή ή θυμό.
3. Εκπαίδευση στην Ψηφιακή Νοημοσύνη
   Διδάξτε στα παιδιά πώς να αναγνωρίζουν επικίνδυνες συμπεριφορές, να προστατεύουν τα προσωπικά τους δεδομένα και να διαχειρίζονται τις συγκρούσεις.
4. Όρια και Ισορροπία
   Θέστε σαφή όρια στη χρήση συσκευών και ενθαρρύνετε δραστηριότητες εκτός οθόνης, όπως αθλητισμό, τέχνη και κοινωνικές επαφές.
5. Υποστηρίξτε τη χρήση γραμμών βοήθειας
   Αν το παιδί δεν νιώθει άνετα να μιλήσει σε εσάς, παροτρύνετε το να απευθυνθεί σε ειδικούς ή σε γραμμές βοήθειας, δείχνοντας του ότι στις δυσκολίες πρέπει να δεχόμαστε τη βοήθεια από επαγγελματίες. Το σημαντικό είναι να μην μείνει μόνο του.
6. Συνεργασία με το Σχολείο
   Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να εντοπίσουν σημάδια απομόνωσης ή εκφοβισμού. Η συνεργασία με τους γονείς είναι κρίσιμη για την πρόληψη και την παρέμβαση.

 

Επιστημονικές Επισημάνσεις

Η επιστημονική κοινότητα έχει αναδείξει με σαφήνεια τις επιπτώσεις της υπερβολικής διαδικτυακής επικοινωνίας στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και των εφήβων. Μέσα από έρευνες και αναφορές διεθνών οργανισμών, προκύπτει η ανάγκη για προσεκτική διαχείριση της ψηφιακής παρουσίας των νέων, καθώς και για ενίσχυση δεξιοτήτων που προάγουν την υγιή κοινωνική αλληλεπίδραση. Οι παρακάτω επισημάνσεις βασίζονται σε αξιόπιστες πηγές και προσφέρουν τεκμηριωμένη γνώση για όσους επιθυμούν να κατανοήσουν βαθύτερα το φαινόμενο.

• Σύμφωνα με την American Academy of Pediatrics, η υπερβολική χρήση κοινωνικών μέσων μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη της ταυτότητας και την κοινωνική ωριμότητα [5].
• Μελέτες από το Pew Research Center δείχνουν ότι οι έφηβοι που περνούν περισσότερο χρόνο στο διαδίκτυο έχουν αυξημένες πιθανότητες να βιώσουν άγχος και κοινωνική πίεση [6], με το 48% των εφήβων να πιστεύει ότι τα κοινωνικά δίκτυα επιδρούν αρνητικά στους χρήστες της ηλικίας τους.
• Η UNICEF αναφέρει ότι η ψηφιακή επικοινωνία πρέπει να συνοδεύεται από ενίσχυση της συναισθηματικής νοημοσύνης και της ενσυναίσθησης [7]. Στη σχετική έκθεση τονίζεται ο καταλυτικός ρόλος αυτών των δύο δεξιοτήτων στην κοινωνική ανάπτυξη, τη διαχείριση συγκρούσεων αλλά και στη δημιουργία ουσιαστικών σχέσεων και δεσμών στις νεαρές και εφηβικές ηλικίες.

 

Συμπεράσματα

Η διαδικτυακή επικοινωνία δεν είναι από μόνη της αρνητική. Όταν γίνεται με μέτρο και συνείδηση, μπορεί να ενισχύσει τις κοινωνικές δεξιότητες και να προσφέρει ευκαιρίες. Ωστόσο, η αντικατάσταση της ουσιαστικής ανθρώπινης επαφής με ψηφιακές σχέσεις ή ανώνυμες πηγές υποστήριξης μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες καθώς, ενώ προσφέρουν πληροφορίες και υποστήριξη, δεν μπορούν να προστατεύσουν τα παιδιά από τους κινδύνους που υπάρχουν [8]. Ο ρόλος των γονέων αλλά και των εκπαιδευτικών είναι καθοριστικός στην καθοδήγηση των παιδιών προς μια ισορροπημένη και ασφαλή χρήση του διαδικτύου, με υγιή όρια και πρότυπα συμπεριφοράς που ενισχύουν την εμπιστοσύνη και την ανοιχτή επικοινωνία ανάμεσα στους νεαρούς χρήστες. Η πρόκληση που θα πρέπει να αντιμετωπίσουν είναι να δημιουργήσουν ένα περιβάλλον εμπιστοσύνης, ενσυναίσθησης και ανοιχτής επικοινωνίας, ώστε τα παιδιά να νιώθουν ότι μπορούν να στραφούν πρώτα στους ανθρώπους που τα αγαπούν. Το διαδίκτυο μπορεί να είναι εργαλείο, αλλά δεν πρέπει να γίνει υποκατάστατο της ανθρώπινης σχέσης.

 

Βιβλιογραφία

1. European Commission, Joint Research Centre, Bertoni, E., Centeno, C., Cachia, R., Social media usage and adolescents’ mental health in the EU, European Commission, Ispra, 2025, JRC141047.
2. World Health Organization. (2024, March 27). One in six school-aged children experiences cyberbullying—finds new WHO Europe study. WHO Europe. https://bit.ly/4mPytPq
3.  Max L. Y. Chang, Irene O. Lee. Functional connectivity changes in the brain of adolescents with internet addiction: A systematic literature review of imaging studies. PLOS Mental Health, 2024; 1 (1): e0000022 DOI: 10.1371/journal.pmen.0000022.
4. Child Helpline International. (n.d.). Amplifying the voices of children and young people in Europe. https://bit.ly/4pMxi5J                                                                                                  
5.  Gwenn Schurgin O’Keeffe, MD; Kathleen Clarke-Pearson, MD; Council on Communications and Media Pediatrics (2011) 127 (4): 800–804.                                                                                                                                                                                
6. Pew Research Center. (2025, April 22). Teens, social media and mental health. https://bit.ly/4nYbr9Z                                                                                                                                                                                                                                                                 
7. UNICEF. (n.d.). Mission 3: Empathy. https://www.unicef.org/lac/en/mission-3-empathy                                                                                                                                                                                                                                                                                 
8. World Health Organization. (2025, May 23). Online lives—offline consequences. WHO Europe. https://www.who.int/europe/news/item/23-05-2025-online-lives–offline-consequences

Your Safe Place: Μια πλατφόρμα υποστήριξης για παιδιά και εφήβους

Το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου παρουσιάζει την καινοτόμα πλατφόρμα “Your Safe Place”, έναν μοναδικό διαδικτυακό χώρο ειδικά σχεδιασμένο για παιδιά και εφήβους. Στόχος της είναι να ενισχύσει την ασφάλεια, την αυτοπεποίθηση και την υπεύθυνη χρήση του διαδικτύου, παρέχοντας ένα φιλικό περιβάλλον όπου κάθε παιδί μπορεί να βρει στήριξη, καθοδήγηση και φωνή.

Γιατί ξεχωρίζει η πλατφόρμα

Με απλό και ελκυστικό σχεδιασμό, κατανοητή γλώσσα, διαδραστικά εργαλεία και εικονοποιημένο περιεχόμενο, η πλατφόρμα γίνεται ένα ασφαλές καταφύγιο για κάθε παιδί και έφηβο. Εκεί μπορούν να:

• Μάθουν τι να κάνουν αν συναντήσουν κάτι ακατάλληλο ή τρομακτικό στο κινητό, στον υπολογιστή ή σε παιχνίδι.
• Αναζητήσουν βοήθεια αν κάποιος τους κοροϊδεύει, απειλεί ή εκφοβίζει στο διαδίκτυο.
• Καταγγείλουν ψευδείς ή παραπλανητικές ειδήσεις που τους προβληματίζουν.
• Προστατευτούν αν φωτογραφίες τους κοινοποιηθούν χωρίς άδεια ή αν πιέζονται/εκβιάζονται online.
• Αναφέρουν περιστατικά διαδικτυακής απάτης, ρατσιστικών σχολίων ή μίσους.
• Δηλώσουν αν κάποιος παραβίασε τον προσωπικό τους λογαριασμό χωρίς άδεια.

Συνεργασία με τη SafeLine

Η πλατφόρμα συνεργάζεται άμεσα με τη SafeLine, τη γραμμή καταγγελιών του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου. Μέσα από μια φιλική για παιδιά φόρμα, μπορούν εύκολα και ανώνυμα να αναφέρουν ό,τι τα ανησυχεί. Δεν απαιτούνται προσωπικά στοιχεία, ενώ κάθε αναφορά εξετάζεται από ειδικούς που φροντίζουν να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα με υπευθυνότητα και σεβασμό.

Συνεργασία με τη Help-line:

Οι μικροί χρήστες που νιώθουν ότι θέλουν να μιλήσουν σε κάποιον για ό,τι τους προβληματίζει σχετικά με το διαδίκτυο έχουν τη δυνατότητα να απευθυνθούν στη γραμμή Help-line του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου.
Εκεί τους περιμένουν εξειδικευμένοι ψυχολόγοι, έτοιμοι να ακούσουν με προσοχή, κατανόηση και σεβασμό. Οι ειδικοί παρέχουν άμεση υποστήριξη και καθοδήγηση για όλα τα θέματα που άπτονται της ασφαλούς χρήσης ενώ και σε αυτήν την περίπτωση η επικοινωνία είναι ανώνυμη και εμπιστευτική, ώστε κάθε παιδί να νιώθει ασφαλές να μιλήσει ανοιχτά.
Με αυτόν τον τρόπο, η Help-line λειτουργεί ως ένα σημαντικό δίκτυ προστασίας και ενδυνάμωσης για τους νέους χρήστες, δίνοντάς τους τη βεβαιότητα ότι δεν είναι μόνοι στον ψηφιακό κόσμο.

Τι κερδίζουν τα παιδιά και οι έφηβοι:

• Μαθαίνουν να αναγνωρίζουν και να αποφεύγουν κινδύνους.
• Ενδυναμώνονται, γιατί ξέρουν ότι δρουν σωστά για τον εαυτό τους και τους άλλους.
• Συμβάλλουν στη δημιουργία ενός ασφαλέστερου και φιλικότερου διαδικτύου για όλους.

Το “Your Safe Place” δημιουργήθηκε με βάση τις διεθνείς βέλτιστες πρακτικές για την παιδική προστασία στο διαδίκτυο. Αποτελεί μέρος της αποστολής του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου να προσφέρει σε κάθε παιδί και έφηβο στην Ελλάδα ένα ασφαλές, αξιόπιστο και δημιουργικό ψηφιακό περιβάλλον.

Ας φροντίσουμε να το γνωρίσει κάθε παιδί και έφηβος, ώστε να νιώθει ότι δεν είναι μόνος/η στο διαδίκτυο!

Mπορείτε να περιηγηθείτε στην πλατφόρμα από εδώ: https://saferinternet4kids.gr/your_safe_place/

 

 

Νέο εκπαιδευτικό υλικό “Back to school”

Με την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς, το SaferInternet4Kids.gr παρουσιάζει το νέο «Back to School», ένα ολοκληρωμένο πακέτο εκπαιδευτικού υλικού που απευθύνεται σε μαθητές όλων των βαθμίδων, γονείς και εκπαιδευτικούς.

Φέτος, η έμφαση δίνεται στην ασφαλή και υπεύθυνη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ), της τεχνολογίας που αλλάζει ταχύτατα το τοπίο της εκπαίδευσης, της επικοινωνίας και της καθημερινής ζωής. Το νέο υλικό έρχεται να καλύψει τις αυξανόμενες ανάγκες ενημέρωσης, επιμόρφωσης και ευαισθητοποίησης γύρω από τους αναδυόμενους ψηφιακούς κινδύνους.

• Για μαθητές Γυμνασίου/Λυκείου και Ε’–ΣΤ’ Δημοτικού
  Μέσα από ειδικά σχεδιασμένα μαθήματα με παρουσιάσεις και φύλλα εργασίας, οι μαθητές διερευνούν τις διαδικτυακές τους συνήθειες και εκπαιδεύονται στο πώς να χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη με κριτική σκέψη, ασφάλεια και υπευθυνότητα.

• Για τα μικρότερα παιδιά  Δημοτικού
  Η αλεπού Ασφαλίνα καθοδηγεί τα παιδιά μέσα από δύο νέα τεύχη δραστηριοτήτων. Με παιχνίδι και δημιουργικότητα γνωρίζουν τους «ιούς» και την ψηφιακή υγιεινή των συσκευών, ενώ μαθαίνουν να εντοπίζουν και να αποφεύγουν απόπειρες phishing και διαδικτυακές απάτες.

 

• Για γονείς και εκπαιδευτικούς
  Ένας πρακτικός οδηγός παρουσιάζει τρόπους ανάπτυξης της ψηφιακής νοημοσύνης στην πρώιμη παιδική ηλικία. Επιπλέον, διατίθενται ένα podcast με συμβουλές για την υπεύθυνη χρήση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης από τα παιδιά, καθώς και μια πρότυπη οικογενειακή συμφωνία για την ορθή αξιοποίησή τους στο σπίτι.

 

Εκπαίδευση στην Κυβερνοασφάλεια

Οι μαθητές και οι μαθήτριες μεγαλώνουν σε έναν ψηφιακό κόσμο γεμάτο οθόνες, εφαρμογές και διαδικτυακές δυνατότητες που εξελίσσονται με ραγδαίο ρυθμό. Μαζί με τις ευκαιρίες, όμως, εμφανίζονται και νέες προκλήσεις:
Πώς προστατεύουμε τα προσωπικά μας δεδομένα;
Πώς αναγνωρίζουμε και αποφεύγουμε κινδύνους που δεν είναι πάντα ορατοί;

Η κυβερνοασφάλεια δεν αφορά μόνο ειδικούς ή προγραμματιστές — είναι πλέον αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής ζωής όλων μας. Ως εκπαιδευτικοί, έχουμε την ευθύνη να βοηθήσουμε τα παιδιά να αποκτήσουν τις δεξιότητες που χρειάζονται ώστε:
✅ να πλοηγούνται με ασφάλεια στο διαδίκτυο,
✅ να χειρίζονται υπεύθυνα τις συσκευές τους,
✅ να αναγνωρίζουν παραπληροφόρηση, εκφοβισμό και κακόβουλες πρακτικές.

Όσο βαθύτερα κατανοούμε εμείς οι ίδιοι την έννοια της ψηφιακής ασφάλειας, τόσο πιο αποτελεσματικά μπορούμε να την ενσωματώσουμε στη διδακτική μας πρακτική — καλλιεργώντας μια νέα γενιά ενημερωμένων, υπεύθυνων και ενεργών ψηφιακών πολιτών.

 

Τι είναι η κυβερνοασφάλεια;

Με την πιο απλή της μορφή, η κυβερνοασφάλεια είναι όλοι μαζί να εργαζόμαστε για να διατηρούμε τις πληροφορίες μας ασφαλείς και τα συστήματα υπολογιστών μας προστατευμένα.
Πιο συγκεκριμένα, η κυβερνοασφάλεια είναι η πρακτική προστασίας των συστημάτων υπολογιστών, των δικτύων και των ευαίσθητων πληροφοριών από μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την εμπιστευτικότητα, την ακεραιότητα και τη διαθεσιμότητά τους.

 

Είναι διαφορετική από την διαδικτυακή ιδιωτικότητα; Αν ναι, πώς;

Η διαδικτυακή ιδιωτικότητα είναι μόνο ένα μικρό κομμάτι της κυβερνοασφάλειας, η οποία περιλαμβάνει πολύ περισσότερα. Η ιδιωτικότητα αφορά περισσότερο τα προσωπικά δεδομένα και τον έλεγχο που έχετε πάνω σε αυτά. Η ασφάλεια αφορά περισσότερο τα συστήματα που περιέχουν αυτά τα δεδομένα και την πρόληψη μη εξουσιοδοτημένης πρόσβασης σε πληροφορίες.

 

Ποια είναι τα απολύτως βασικά που πρέπει να γνωρίζω;

Όλοι όσοι χρησιμοποιούν τεχνολογία, ακόμα και απλώς ένα smartphone, θα πρέπει να είναι εξοικειωμένοι με τους πιο συνηθισμένους τύπους απάτης και να γνωρίζουν πώς να προστατεύουν τον εαυτό τους, τα δεδομένα τους και τις συσκευές τους. Και όταν είμαστε ενήμεροι για τους πιο πρόσφατους τύπους επιθέσεων και μπορούμε να προστατευθούμε, τότε μπορούμε επίσης να βοηθήσουμε τους/τις μαθητές/τριες και τα σχολεία μας. Για παράδειγμα, η δημιουργία ενός ισχυρού κωδικού πρόσβασης και η ενεργοποίηση της πολυπαραγοντικής ταυτοποίησης (2 Factor Authentication) είναι απλά βήματα που μπορούν να έχουν τεράστιο αντίκτυπο.

 

Ποιους κανόνες πρέπει να ακολουθώ στην τάξη μου;

Αυτά τα βασικά βήματα ισχύουν για όλους:

• Ξεκινήστε με τους κωδικούς πρόσβασης που χρησιμοποιείτε εσείς και οι μαθητές σας. Είναι ισχυροί; Ζητήστε από τους μικρότερους μαθητές να αλλάζουν τον κωδικό τους κάθε χρόνο και συχνότερα όσο μεγαλώνουν. Δοκιμάστε αυτόν τον ιστότοπο μαζί με τους μαθητές σας για να δείτε πόσο ισχυροί είναι οι κωδικοί που σκεφτήκατε ή ήδη χρησιμοποιείτε.  
• Σκεφτείτε τα προσωπικά αναγνωριστικά στοιχεία. Αυτά περιλαμβάνουν ονόματα, διευθύνσεις, αριθμούς τηλεφώνου και οποιαδήποτε άλλη πληροφορία που θα μπορούσε να επιτρέψει σε έναν ξένο να γνωρίζει ακριβώς ποιοι είστε. Να είστε προσεκτικοί όταν μοιράζεστε αυτές τις πληροφορίες: Πότε, πού και γιατί εισάγετε τα δικά σας δεδομένα ή δεδομένα μαθητών;
• Κάνετε τακτικές ενημερώσεις στις συσκευές σας. Αυτό μπορεί να τις προστατέψει από επιθέσεις. Δημιουργήστε μια ρουτίνα για την τακτική ενημέρωση λογισμικού και εφαρμογών.
• Καθιερώστε στην τάξη τον κανόνα “παύση-και-σκέψη” κατά την περιήγηση στο διαδίκτυο. Μην κάνετε ποτέ κλικ σε ύποπτους συνδέσμους ή αναδυόμενα παράθυρα. Αυτό ισχύει και για τους QR κωδικούς — μην σαρώνετε όσους φαίνονται ύποπτοι. Αυτοί μπορεί εύκολα να περιέχουν κακόβουλο λογισμικό και ιούς.

 

Διδάσκω μικρά παιδιά. Τι μπορώ να τους διδάξω για την κυβερνοασφάλεια;

Η κυβερνοασφάλεια μπορεί να φαίνεται πολύπλοκο θέμα, αλλά υπάρχουν απλά στοιχεία που μπορείτε να συμπεριλάβετε στη διδασκαλία σας. Επιπλέον, η διδασκαλία μικρών παιδιών για την κυβερνοασφάλεια είναι ένα σημαντικό βήμα για να τα βοηθήσετε να αναπτύξουν ασφαλείς και υπεύθυνες διαδικτυακές συνήθειες.

Μερικές βασικές έννοιες που μπορούν να διδαχθούν στους/στις μαθητές/τριες Δημοτικού:

• Ψηφιακή ιθαγένεια: Διδάξτε τους/τις μικρότερους/ες μαθητές/τριες τη σημασία του να είναι υπεύθυνοι ψηφιακοί πολίτες. Αυτό περιλαμβάνει τον σεβασμό της ιδιωτικότητας των άλλων καθώς και την τήρηση των κανόνων που θέτουν οι γονείς, το σχολείο ή η κοινότητα.
• Φροντίδα συσκευών: Βεβαιωθείτε ότι τα παιδιά ξέρουν πώς να φροντίζουν τις συσκευές τους, να τις προσέχουν και να τις φορτίζουν. Αυτό όχι μόνο αποτρέπει την απώλεια συσκευών αλλά βάζει τις βάσεις για να τις διατηρούν ενημερωμένες στο μέλλον.
• Ασφάλεια στο διαδίκτυο: Εξηγήστε στους/στις μαθητές/τριες ότι πρέπει να είναι προσεκτικοί με το που κάνουν κλικ, καθώς μερικές φορές μπορεί οι συσκευές τους να “κολλήσουν” ιούς. Αυτό περιλαμβάνει συνδέσμους, αναδυόμενα παράθυρα και διαφημίσεις. Όσο μεγαλώνουν, μπορείτε να επεκτείνετε αυτή τη συμβουλή σε QR κωδικούς και συνημμένα αρχεία. 
• Κωδικοί πρόσβασης: Βοηθήστε τους/τις μαθητές/τριες να δημιουργούν ισχυρούς κωδικούς. Ενθαρρύνετέ τους να χρησιμοποιούν έναν συνδυασμό κεφαλαίων και μικρών γραμμάτων, αριθμών και συμβόλων. Στις μεγαλύτερες τάξεις του δημοτικού, θα πρέπει να ενθαρρύνονται να ενεργοποιούν την πολυπαραγοντική ταυτοποίηση (2FA) όπου είναι δυνατόν.
• Προσωπικές πληροφορίες: Διδάξτε τους/τις μαθητές/τριες να είναι προσεκτικοί όταν μοιράζονται προσωπικά στοιχεία τους στο διαδίκτυο, όπως το πλήρες όνομά τους, διεύθυνση, αριθμό τηλεφώνου και ημερομηνία γέννησής τους. Ενθαρρύνετέ τους να μοιράζονται αυτά τα δεδομένα μόνο με αξιόπιστες πηγές και ποτέ να μην τα δημοσιεύουν δημόσια. Κατά τη δημιουργία ονόματος χρήστη, δεν πρέπει να χρησιμοποιούν κανένα μέρος του πραγματικού τους ονόματος ή της ημερομηνίας γέννησής τους.

 

Διδάσκω μαθητές Γυμνασίου. Τι μπορώ να τους διδάξω για την κυβερνοασφάλεια;

Σε αυτό το στάδιο, οι μαθητές/τριες είναι πολύ συνδεδεμένοι διαδικτυακά. Έχουν πρόσβαση σε συσκευές, ίσως χρησιμοποιούν μέσα κοινωνικής δικτύωσης, παίζουν παιχνίδια στο διαδίκτυο κ.λπ. Η διδασκαλία για την κυβερνοασφάλεια είναι ένα σημαντικό βήμα για να συνεχίσουν να αναπτύσσουν υγιείς διαδικτυακές συνήθειες.

Μερικές βασικές έννοιες που μπορούν να διδαχθούν στους/στις μαθητές/τριες του Γυμνασίου:

• Διαδικτυακή ιδιωτικότητα: Ενισχύστε την κατανόηση της διαδικτυακής ιδιωτικότητας και των κινδύνων που συνδέονται με την κοινοποίηση προσωπικών πληροφοριών στα κοινωνικά δίκτυα. Τονίστε τη σημασία των ρυθμίσεων ιδιωτικότητας και της προσοχής στο τι μοιράζονται. Συζητήστε πώς οι ιστότοποι και οι εφαρμογές μπορεί να χρησιμοποιούν αυτά τα δεδομένα.
• Ενημέρωση για phishing: Εισάγετε τους/τις μαθητές/τριες στην έννοια του phishing και δείξτε τους πώς να αναγνωρίζουν ύποπτα emails, μηνύματα ή συνδέσμους που μπορεί να επιχειρήσουν να κλέψουν προσωπικά στοιχεία τους. Διδάξτε τους να είναι προσεκτικοί όταν κάνουν κλικ σε άγνωστους συνδέσμους ή κοινοποιούν ευαίσθητες πληροφορίες.
• Κακόβουλο λογισμικό και ιοί: Εξηγήστε την έννοια του κακόβουλου λογισμικού και των ιών και συζητήστε τους πιθανούς κινδύνους που ενέχουν για συσκευές και προσωπικά δεδομένα. Διδάξτε τους τη σημασία της χρήσης λογισμικού προστασίας από ιούς και της αποφυγής ύποπτων λήψεων.
• Ασφάλεια στο διαδίκτυο: Αναφερθείτε σε γενικές πρακτικές ασφάλειας, όπως η αναγνώριση ψεύτικων ιστοσελίδων, η αποφυγή λήψης αρχείων από άγνωστες πηγές και η αποφυγή αλληλεπίδρασης με αγνώστους στο διαδίκτυο.
• Ψηφιακό αποτύπωμα: Βοηθήστε τους μαθητές να κατανοήσουν πώς οι διαδικτυακές τους ενέργειες αφήνουν μόνιμα ίχνοι. Με την εγγραφή τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι πιο εύκολο να πιστέψουν ότι οι αναρτήσεις και τα μηνύματα εξαφανίζονται, αλλά πρέπει να καταλάβουν ότι αυτό δεν συμβαίνει.
• Ασφάλεια στα διαδικτυακά παιχνίδια: Διδάξτε τη σημασία της ασφάλειας στα διαδικτυακά παιχνίδια, συμπεριλαμβανομένων των κινδύνων που συνδέονται με την κοινοποίηση προσωπικών πληροφοριών κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού και την αλληλεπίδραση με αγνώστους.

 

Διδάσκω μαθητές Λυκείου. Τι μπορώ να τους διδάξω για την κυβερνοασφάλεια;

Οι μαθητές/τριες Λυκείου μπορούν να επωφεληθούν από μια πιο εις βάθος κατανόηση των εννοιών της κυβερνοασφάλειας. Είναι σημαντικό να τους παρέχετε βιωματικές δραστηριότητες, προσομοιώσεις και πραγματικά παραδείγματα.

Μερικές έννοιες που μπορούν να διδαχθούν είναι:

• Απειλές: Συζητήστε τις τρέχουσες απειλές, συμπεριλαμβανομένων των πιο συνηθισμένων ειδών κυβερνοεπιθέσεων, όπως το phishing, το κακόβουλο λογισμικό, το ransomware και την κοινωνική μηχανική.
• Ασφαλής επικοινωνία: Διδάξτε τους τη σημασία της χρήσης μεθόδων ασφαλούς επικοινωνίας, όπως η κρυπτογράφηση, οι ασφαλείς εφαρμογές μηνυμάτων και τα VPN, για να προστατεύουν τις συνομιλίες και τα δεδομένα τους.
• Κοινωνική μηχανική: Εξηγήστε τις τεχνικές που χρησιμοποιούνται για να χειραγωγήσουν άτομα και να αποκτήσουν μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση σε πληροφορίες.
• Ασφάλεια δικτύου: Εισαγάγετε τις βασικές αρχές ασφάλειας δικτύων, όπως τα firewalls, τα IDS και τις πρακτικές για ασφαλές Wi-Fi. Διδάξτε τους τους κινδύνους χρήσης δημόσιων δικτύων και τη σημασία προστασίας των οικιακών δικτύων.
• Προστασία προσωπικών δεδομένων: Ενημερώστε τους μαθητές για νόμους όπως ο GDPR και ο DSA, τα δικαιώματά τους και τη σημασία προστασίας των δεδομένων από τους οργανισμούς και τις πλατφόρμες.
• Ηθικό hacking: Εισαγάγετε την έννοια του ηθικού hacking και πώς βοηθά στην ανεύρεση αδυναμιών σε συστήματα. Τονίστε ότι πρέπει να γίνεται με άδεια και σύμφωνα με τους κανόνες δεοντολογίας.
• Πολυπαραγοντική ταυτοποίηση (2FA): Εξηγήστε πώς το 2FA προσθέτει ένα επιπλέον επίπεδο προστασίας απαιτώντας δεύτερο βήμα ταυτοποίησης.
• Σταδιοδρομία στην κυβερνοασφάλεια: Παρουσιάστε επαγγέλματα όπως αναλυτής κυβερνοασφάλειας, ethical hacker, ειδικός ψηφιακής εγκληματολογίας και σύμβουλος ασφαλείας.
• Αξιολόγηση πηγών: Βοηθήστε τους μαθητές να αναπτύξουν κριτική σκέψη για την αξιολόγηση της αξιοπιστίας των πηγών στο διαδίκτυο, ιδιαίτερα σχετικά με θέματα κυβερνοασφάλειας.

 

Υπάρχουν άλλες πτυχές της κυβερνοασφάλειας που πρέπει να γνωρίζουμε;

Η κυβερνοασφάλεια είναι ένα συνεχώς εξελισσόμενο πεδίο, καθώς τα συστήματα και τα δίκτυα γίνονται πιο προηγμένα και η επόμενη γενιά θα καινοτομεί, θα διατηρεί και θα ενισχύει αυτές τις προσπάθειες. Είμαστε πιο συνδεδεμένοι με συσκευές και με άλλους ανθρώπους από ποτέ, και μεγάλο μέρος των πληροφοριών μας  βρίσκεται στον κυβερνοχώρο. Όπως η φυσική ασφάλεια παραμένει απαραίτητη για την προστασία μας, έτσι και η κυβερνοασφάλεια είναι ακόμη πιο απαραίτητη στον σημερινό κόσμο.

 

Πηγή: Common Sense Education

Υπογραφή Μνημονίου Συνεργασίας για την Ενίσχυση της Κυβερνοασφάλειας στην Ελλάδα

Η Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας και το Ινστιτούτο Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας μέσω του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου ενώνουν δυνάμεις για την ενίσχυση της ψηφιακής ασφάλειας των πολιτών.

 

Η Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας και το Ινστιτούτο Πληροφορικής του ΙΤΕ προχώρησαν στην  υπογραφή Μνημονίου Συνεργασίας, θέτοντας τις βάσεις για μια στρατηγική και πολυεπίπεδη συνεργασία στον τομέα της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών σε θέματα κυβερνοασφάλειας.

Με γνώμονα τις προκλήσεις της ψηφιακής εποχής και τις αυξανόμενες απειλές στον κυβερνοχώρο, τα δύο μέρη δεσμεύονται για τον από κοινού σχεδιασμό και υλοποίηση δράσεων που προάγουν την ασφαλή χρήση του διαδικτύου και των ψηφιακών υπηρεσιών, με ιδιαίτερη έμφαση στην προστασία ευάλωτων ομάδων πληθυσμού, όπως τα παιδιά, οι γονείς και οι ηλικιωμένοι.

Η συνεργασία εντάσσεται στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής Κυβερνοασφάλειας 2020–2025, αξιοποιώντας την πολύτιμη εμπειρία, τη διεθνή δικτύωση και την ειδική τεχνογνωσία του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου του ΙΤΕ, το οποίο αποτελεί τον επίσημο εκπρόσωπο των ευρωπαϊκών οργανισμών INSAFE/INHOPE στην Ελλάδα και εταίρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Expert Group on Safer Internet for Children. Το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου του Ινστιτούτου Πληροφορικής του ΙΤΕ διαθέτει αποδεδειγμένη ικανότητα εκπόνησης στοχευμένων εκστρατειών ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για θέματα ασφαλούς διαδικτύου, ιδιαίτερα προς παιδιά και γονείς. Παράλληλα, έχει εδραιώσει συνεργασία με αρμόδιους εθνικούς και ευρωπαϊκούς φορείς, συμβάλλοντας ουσιαστικά στη διαμόρφωση ενός ασφαλέστερου ψηφιακού περιβάλλοντος για όλους.

 

Οι βασικοί άξονες της συνεργασίας περιλαμβάνουν:

• Σχεδιασμό και εφαρμογή προγραμμάτων ευαισθητοποίησης, μέσω σεμιναρίων, ημερίδων, διαγωνισμών, ενημερωτικών εκστρατειών και εκπαιδευτικού υλικού.
• Εκπαίδευση μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων, με στόχο τη δημιουργία ψηφιακά εγγράμματων και προστατευμένων πολιτών.
• Συμμετοχή σε δράσεις του ENISA, προβάλλοντας την Ελλάδα ως ενεργό μέλος του ευρωπαϊκού οικοσυστήματος κυβερνοασφάλειας.
• Κοινή συμμετοχή σε ερευνητικά έργα και ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες στον τομέα της ψηφιακής ασφάλειας.

 

Ο Διοικητής της Εθνικής Αρχής Κυβερνοασφάλειας, Μιχαήλ Μπλέτσας, δήλωσε:

«Η συνεργασία μεταξύ επιστημονικών και θεσμικών φορέων είναι αναγκαία όσο ποτέ άλλοτε στο σημερινό ψηφιακό περιβάλλον όπου οι κυβερνοεπιθέσεις λαμβάνουν καταιγιστικούς ρυθμούς. Στην Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας επενδύουμε και προάγουμε τις συνέργειες, θεωρώντας ότι το μόνο ανάχωμα στο κλιμακούμενο κυβερνοέγκλημα, είναι η εδραίωση κουλτούρας κυβερνοασφάλειας από όλους τους πολίτες. Η υπογραφή του Μνημονίου Συνεργασίας με το Ινστιτούτο Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, σηματοδοτεί ένα σημαντικό βήμα προς μια πιο ασφαλή και ενημερωμένη, ψηφιακά κοινωνία. Μέσα από κοινές δράσεις ενημέρωσης, εκπαίδευσης και έρευνας, ενισχύουμε την ψηφιακή θωράκιση των πολιτών —με έμφαση στους πιο ευάλωτους. Παράλληλα ενδυναμώνουμε τη θέση της Ελλάδας στο ευρωπαϊκό και διεθνές οικοσύστημα κυβερνοασφάλειας. Στόχος μας άλλωστε παραμένει πάντα η εμπέδωση της κυβερνοανθεκτικότητας για όλους».

Ο Διευθυντής του Ινστιτούτου Πληροφορικής του ΙΤΕ, Δημήτριος Πλεξουσάκης, σημείωσε:

«Το Ινστιτούτο Πληροφορικής του ΙΤΕ αποτελεί εδώ και δεκαετίες έναν από τους βασικούς πυλώνες έρευνας και καινοτομίας στον τομέα της πληροφορικής και των ψηφιακών τεχνολογιών στην Ελλάδα. Η υπογραφή του Μνημονίου με την Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας ενισχύει τον ρόλο μας στη θωράκιση του ψηφιακού οικοσυστήματος της χώρας, μέσα από δράσεις με απτό αντίκτυπο στην κοινωνία. Η στρατηγική αυτή σύμπραξη επιβεβαιώνει τη σημασία της διεπιστημονικής συνεργασίας για την αποτελεσματική προώθηση της κυβερνοασφάλειας σε εθνικό επίπεδο.»

Αντίστοιχα η Επιστημονική Υπεύθυνη του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου Παρασκευή Φραγκοπούλου δήλωσε: «Το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου του ΙΤΕ έχει αποστολή την καλλιέργεια ψηφιακής συνείδησης και υπεύθυνης διαδικτυακής συμπεριφοράς, με επίκεντρο τα παιδιά, τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς. Η συνεργασία μας με την Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για την ενίσχυση και εμβάθυνση των δράσεων ευαισθητοποίησης, με στόχο μια κοινωνία όπου όλοι –και κυρίως οι πιο ευάλωτοι– θα μπορούν να πλοηγούνται με ασφάλεια και αυτοπεποίθηση στον ψηφιακό κόσμο.»

Το Μνημόνιο τίθεται σε ισχύ από την ημερομηνία υπογραφής του και θα έχει διάρκεια τριών ετών, με δυνατότητα επέκτασης κατόπιν κοινής συμφωνίας.

Μπορείτε να κατεβάσετε το έγγραφό απο εδώ

Κατευθυντήριες οδηγίες από την Ε.Ε για την προστασία των ανηλίκων στο διαδίκτυο

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε νέες κατευθυντήριες οδηγίες  για την προστασία των ανηλίκων στο πλαίσιο της Πράξης για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA), με στόχο να διασφαλιστεί ένα πιο ασφαλές και υγιές διαδικτυακό περιβάλλον για παιδιά και εφήβους.

 Περιγράφονται συγκεκριμένα μέτρα που μπορούν να λάβουν οι ψηφιακές πλατφόρμες για να προστατεύσουν τους νέους χρήστες από κινδύνους όπως η αθέμιτη προσέγγιση, το επιβλαβές περιεχόμενο, οι εθιστικές συμπεριφορές, ο κυβερνοεκφοβισμός και οι παραπλανητικές εμπορικές πρακτικές.

 

Τι προβλέπεται:

Οι οδηγίες ισχύουν για όλες τις μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες που έχουν πρόσβαση ανήλικοι  και περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:

• Ρύθμιση των λογαριασμών των ανηλίκων σε ιδιωτικούς από προεπιλογή, ώστε οι προσωπικές τους πληροφορίες, τα δεδομένα και το περιεχόμενο των κοινωνικών μέσων να αποκρύπτονται από εκείνους με τους οποίους δεν συνδέονται για να μειωθεί ο κίνδυνος ανεπιθύμητης επαφής με αγνώστους.
• Τροποποίηση των συστημάτων συστάσεων των πλατφορμών για τη μείωση του κινδύνου να αντιμετωπίσουν τα παιδιά επιβλαβές περιεχόμενο ή να παγιδεύονται σε μονόπλευρες ροές παρόμοιου περιεχομένου («rabbit holes»). Αυτό περιλαμβάνει την προτροπή προς τις πλατφόρμες να δίνουν προτεραιότητα στις προτιμήσεις που αποκαλύπτουν τα ίδια τα παιδιά με τις ενέργειες τους (π.χ. τι επιλέγουν ή απορρίπτουν) και όχι στα αυτοματοποιημένα δεδομένα πλοήγησης καθώς και την ενίσχυση της δυνατότητας των παιδιών να ελέγχουν και να διαμορφώνουν το περιεχόμενο που τους προβάλλεται.
• Ενίσχυση της δυνατότητας των παιδιών να μπλοκάρουν ή να αποφεύγουν οποιονδήποτε χρήστη, καθώς και να αποτρέπουν την προσθήκη τους σε ομάδες χωρίς τη ρητή συγκατάθεσή τους. Τέτοια μέτρα μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά στην πρόληψη περιστατικών διαδικτυακού εκφοβισμού.
• Απαγόρευση της δυνατότητας λήψης ή αποθήκευσης στιγμιότυπων οθόνης από περιεχόμενο που αναρτούν ανήλικοι, προκειμένου να αποτραπεί η ανεπιθύμητη διανομή προσωπικού ή σεξουαλικού υλικού και να μειωθεί ο κίνδυνος σεξουαλικού εκβιασμού.
• Απενεργοποίηση από προεπιλογή λειτουργιών που ενθαρρύνουν την υπερβολική χρήση, όπως τα νήματα συνομιλίας, το εφήμερο περιεχόμενο, οι ενδείξεις ανάγνωσης, η αυτόματη αναπαραγωγή και οι ειδοποιήσεις ώθησης (push notifications). Παράλληλα, είναι σημαντική η αφαίρεση σχεδιαστικών στοιχείων που στοχεύουν κυρίως στο να κρατούν τον χρήστη διαρκώς απασχολημένο με την πλατφόρμα, και να υπάρχουν προστατευτικά μέτρα γύρω από τα chatbot τεχνητής νοημοσύνης που είναι ενσωματωμένα σε διαδικτυακές πλατφόρμες.
• Διασφάλιση ότι η περιορισμένη κατανόηση των παιδιών γύρω από εμπορικά ζητήματα δεν γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης, και ότι δεν εκτίθενται σε πρακτικές που μπορεί να είναι παραπλανητικές, να προκαλούν ανεπιθύμητες αγορές ή να ενισχύουν εθιστικές συμπεριφορές — όπως η χρήση εικονικών νομισμάτων ή τα λεγόμενα «κιβώτια θησαυρού» (loot boxes).
• Θέσπιση μέτρων για τη βελτίωση των εργαλείων ελέγχου και αναφοράς, ώστε να είναι εύκολα στη χρήση, να δίνουν άμεση ανατροφοδότηση και να απαιτούν όσο το δυνατόν λιγότερες ενέργειες από τους γονείς για να λειτουργούν αποτελεσματικά.

 

Ηλικιακή επαλήθευση με σεβασμό στην ιδιωτικότητα

Οι κατευθυντήριες γραμμές προτείνουν τη χρήση αποτελεσματικών τρόπων επαλήθευσης ηλικίας, με την προϋπόθεση ότι είναι ακριβείς, αξιόπιστοι, ασφαλείς, δεν παραβιάζουν την ιδιωτικότητα και δεν κάνουν διακρίσεις. Ειδικότερα, συστήνουν τη χρήση μεθόδων επαλήθευσης ηλικίας για να περιορίζεται η πρόσβαση σε περιεχόμενο μόνο για ενήλικες, όπως η πορνογραφία και τα τυχερά παιχνίδια, ή σε περιπτώσεις όπου η εθνική νομοθεσία θέτει ελάχιστη ηλικία για τη χρήση ορισμένων υπηρεσιών – όπως συγκεκριμένες κατηγορίες κοινωνικών δικτύων.

Το Ψηφιακό Πορτοφόλι Ταυτότητας της Ε.Ε (Kids Wallet) μαζί με το πρότυπο πάνω στο οποίο βασίζεται η επαλήθευση ηλικίας για εφαρμογές, θα λειτουργούν ως παραδείγματα καλής πρακτικής. Θα δείχνουν πώς μπορεί να γίνεται επαλήθευση ηλικίας με ασφάλεια και αξιοπιστία, χρησιμοποιώντας τη συσκευή του χρήστη, χωρίς να απαιτούνται προσωπικά έγγραφα ή παρεμβατικές διαδικασίες.

Οι κατευθυντήριες γραμμές προτείνουν επίσης τη χρήση εκτίμησης ηλικίας (όχι επαλήθευσης με έγγραφα) σε άλλες περιπτώσεις, όπως όταν οι όροι χρήσης απαιτούν μια ελάχιστη ηλικία κάτω των 18 ετών, επειδή έχουν εντοπιστεί πιθανοί κίνδυνοι για ανηλίκους.

 

Προσέγγιση βάσει κινδύνου – με επίκεντρο τα δικαιώματα του παιδιού

Όπως και ο Κανονισμός για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA), οι κατευθυντήριες γραμμές υιοθετούν μια προσέγγιση βασισμένη στην εκτίμηση κινδύνου, αναγνωρίζοντας ότι οι διαδικτυακές πλατφόρμες ενδέχεται να ενέχουν διαφορετικούς τύπους κινδύνων για ανηλίκους, ανάλογα με τη φύση, το μέγεθος, τον σκοπό και τη βάση χρηστών τους. Οι κατευθυντήριες γραμμές ενσωματώνουν την προσέγγιση της «ασφάλειας και της ιδιωτικότητας από τον σχεδιασμό» και βασίζονται στα δικαιώματα του παιδιού. Οι πλατφόρμες θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα μέτρα που λαμβάνουν δεν περιορίζουν δυσανάλογα ή αδικαιολόγητα τα δικαιώματα των παιδιών.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα χρησιμοποιήσει αυτές τις κατευθυντήριες γραμμές για να αξιολογήσει τη συμμόρφωση με το Άρθρο 28(1) του DSA. Θα λειτουργούν ως σημείο αναφοράς για τον έλεγχο του κατά πόσο οι διαδικτυακές πλατφόρμες που επιτρέπουν την πρόσβαση σε ανηλίκους πληρούν τα απαραίτητα πρότυπα, και μπορεί να αξιοποιηθούν από τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές στις ενέργειες εποπτείας τους. Ωστόσο, η εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών είναι προαιρετική και δεν εγγυάται αυτόματα τη συμμόρφωση με τον κανονισμό.

Η διαμόρφωση των κατευθυντήριων γραμμών βασίστηκε σε:

• Ανατροφοδότηση που συγκεντρώθηκε μέσω δημόσιας πρόσκλησης για υποβολή στοιχείων
• Εργαστήρια με ενδιαφερόμενους φορείς που πραγματοποιήθηκαν τον Οκτώβριο του 2024 και τον Ιούνιο του 2025, με τη συμμετοχή ειδικών
• Στοχευμένη δημόσια διαβούλευση
• Εμπλοκή παιδιών και εφήβων στη διαδικασία
• Συνεδριάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ψηφιακών Υπηρεσιών, στο πλαίσιο της ομάδας εργασίας για την προστασία των ανηλίκων

 

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

 

Ελληνική πρωτοβουλία για την ψηφιακή ασφάλεια των ανηλίκων υιοθετείται από την Κομισιόν

Η Ελλάδα αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στην ευρωπαϊκή προσπάθεια για ασφαλέστερο διαδίκτυο, με την εφαρμογή επαλήθευσης ηλικίας να θέτει νέα πρότυπα ιδιωτικότητας και χρήσης. Το εγχείρημα ευθυγραμμίζεται με τις ευρύτερες πολιτικές του DSA και τη μετάβαση στην ψηφιακή εποχή, όπου τα ψηφιακά πορτοφόλια γίνονται πυλώνας για την προστασία των πολιτών. 

Στις 14 Ιουλίου 2025, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε την κυκλοφορία ενός νέου πρωτοτύπου εφαρμογής για την επαλήθευση της ηλικίας των χρηστών στο διαδίκτυο, στο πλαίσιο του Νόμου για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA). Η Ελλάδα, μαζί με τη Δανία, τη Γαλλία, την Ιταλία και την Ισπανία, επιλέχθηκε ως μία από τις πρώτες χώρες για την πιλοτική φάση και τη μελλοντική ενσωμάτωση του συστήματος σε εθνικά ψηφιακά πορτοφόλια ή ανεξάρτητες εφαρμογές.

Ευέλικτη και ασφαλής επαλήθευση

Η εφαρμογή έχει σχεδιαστεί με βασική προτεραιότητα την προστασία της ιδιωτικότητας. Επιτρέπει στους χρήστες να αποδείξουν ότι είναι άνω των 18 ετών χωρίς να αποκαλύπτουν την ημερομηνία γέννησής τους ή την ταυτότητά τους. Με απλά λόγια, κάποιος μπορεί να αποδείξει ότι είναι ενήλικος, χωρίς να κοινοποιεί προσωπικά στοιχεία στις πλατφόρμες που χρησιμοποιεί.

Η ελληνική πρόταση, με την ονομασία Kids Wallet, αποτελεί τη βάση για τη δημιουργία του ευρωπαϊκού συστήματος επαλήθευσης ηλικίας. Συνδέεται άμεσα με τη συζήτηση για τη λεγόμενη «ψηφιακή ενηλικίωση», στο πλαίσιο της οποίας η Ελλάδα και η Γαλλία έχουν προτείνει να τεθούν περιορισμοί στη χρήση των κοινωνικών δικτύων από παιδιά κάτω των 15 ετών.

Η τεχνολογία που χρησιμοποιείται βασίζεται στις ίδιες προδιαγραφές με τις νέες ευρωπαϊκές ψηφιακές ταυτότητες (eID Wallets), οι οποίες αναμένεται να είναι πλήρως λειτουργικές μέχρι το τέλος του 2026. Αυτό διασφαλίζει ότι η εφαρμογή είναι συμβατή με το ευρύτερο ευρωπαϊκό ψηφιακό οικοσύστημα και μπορεί εύκολα να ενσωματωθεί σε άλλες ψηφιακές υπηρεσίες στο μέλλον.

Παράλληλα, το λογισμικό είναι ανοικτού κώδικα, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να ελεγχθεί και να αξιολογηθεί από οποιονδήποτε. Χρησιμοποιεί μια πρωτοποριακή τεχνολογία που ονομάζεται «απόδειξη μηδενικής γνώσης» (zero-knowledge proof), η οποία επιτρέπει την επαλήθευση της ηλικίας χωρίς να αποθηκεύονται ή να ανταλλάσσονται ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα. Κάθε απόδειξη χρησιμοποιείται μόνο μία φορά, γεγονός που αποτρέπει οποιαδήποτε δυνατότητα εντοπισμού ή σύνδεσης των ενεργειών του ίδιου χρήστη ανάμεσα σε διαφορετικές πλατφόρμες.

«Το πρότυπο της εφαρμογής επαλήθευσης ηλικίας είναι φιλικό προς τον χρήστη και προστατεύει την ιδιωτική ζωή θέτοντας έναν χρυσό κανόνα για τη διασφάλιση της ηλικίας χρήσης στο διαδίκτυο», αναφέρει η Κομισιόν. «Οι πλατφόρμες δεν έχουν καμία δικαιολογία για να συνεχίσουν τις πρακτικές, που θέτουν τα παιδιά σε κίνδυνο», τονίζει από την πλευρά της η επικεφαλής τεχνολογίας της ΕΕ Χένα Βίρκουνεν, ενώ παροτρύνει τους τεχνολογικούς κολοσσούς να υιοθετήσουν εθελοντικά τα προτεινόμενα μέτρα για την καλύτερη προστασία των παιδιών αντί να περιμένουν από εθνικές κυβερνήσεις να παρέμβουν. 

Ταυτόχρονα παρουσιάστηκαν και οι κατευθυντήριες γραμμές για την προστασία των ανηλίκων στο διαδίκτυο. 

Μεταξύ άλλων, οι κατευθυντήριες γραμμές παρέχουν συστάσεις για την αντιμετώπιση:

• Εθιστικός σχεδιασμός: Οι ανήλικοι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε πρακτικές που μπορούν να τονώσουν την εθιστική συμπεριφορά. Οι κατευθυντήριες γραμμές προτείνουν τη μείωση της έκθεσης των ανηλίκων σε τέτοιες πρακτικές και την απενεργοποίηση χαρακτηριστικών που προωθούν την υπερβολική χρήση επιγραμμικών υπηρεσιών, όπως οι «διαδρομές» (message trails) και οι «αποδείξεις ανάγνωσης» (read receipts) μηνυμάτων.

• Κυβερνοεκφοβισμός: Οι κατευθυντήριες γραμμές συνιστούν να δοθεί η δυνατότητα στους ανηλίκους να αποκλείουν ή να σίγουν τους χρήστες, διασφαλίζοντας ότι δεν μπορούν να προστεθούν σε ομάδες χωρίς τη ρητή συγκατάθεσή τους. Συνιστούν επίσης να απαγορεύεται στους λογαριασμούς να τηλεφορτώνουν ή να λαμβάνουν στιγμιότυπα οθόνης περιεχομένου που αναρτάται από ανηλίκους, ώστε να αποτρέπεται η ανεπιθύμητη διανομή σεξουαλικοποιημένου ή προσωπικού περιεχομένου.

• Επιβλαβές περιεχόμενο: Ορισμένα συστήματα συστάσεων βάζουν τα παιδιά σε επιβλαβείς καταστάσεις. Οι κατευθυντήριες γραμμές δίνουν στους νέους χρήστες μεγαλύτερο έλεγχο σε αυτό που βλέπουν, καλώντας τις πλατφόρμες να δώσουν προτεραιότητα στη ρητή ανατροφοδότηση από τους χρήστες, αντί να βασίζονται στην παρακολούθηση της συμπεριφοράς περιήγησής τους. Εάν ένας νεαρός χρήστης δηλώνει ότι δεν θέλει να δει ένα συγκεκριμένο είδος περιεχομένου, δεν θα πρέπει να συναντάται ξανά.

• Ανεπιθύμητη επαφή με αγνώστους: οι κατευθυντήριες γραμμές συνιστούν στις πλατφόρμες να ορίζουν εξ ορισμού ιδιωτικούς λογαριασμούς ανηλίκων —δηλαδή μη ορατούς σε χρήστες που δεν περιλαμβάνονται στον κατάλογο φίλων τους— ώστε να ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος να έρχονται σε επαφή μαζί τους ξένοι στο διαδίκτυο.

Οι κατευθυντήριες γραμμές υιοθετούν μια προσέγγιση βάσει κινδύνου, όπως ο Νόμος για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες, αναγνωρίζοντας ότι οι επιγραμμικές πλατφόρμες ενδέχεται να ενέχουν διαφορετικούς τύπους κινδύνων για τους ανηλίκους, ανάλογα με τη φύση, το μέγεθος, τον σκοπό και τη βάση χρηστών τους. Οι πλατφόρμες θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι τα μέτρα που λαμβάνουν είναι κατάλληλα και δεν περιορίζουν δυσανάλογα ή αδικαιολόγητα τα δικαιώματα των παιδιών.

 

Πηγές

• iefimerida 
• Kathimerini
• Ευρωπαική Επιτροπή

 

Παιδιά και ψηφιακές πλατφόρμες: Δικαιώματα, προστασία και εθιστικός σχεδιασμός

Η ψηφιακή εποχή έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά και οι νέοι επικοινωνούν, μαθαίνουν και εκφράζονται. Παρότι το διαδίκτυο και οι νέες τεχνολογίες προσφέρουν μοναδικές ευκαιρίες για γνώση και δημιουργία, η υπερβολική χρήση τους μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες. Η «ατελείωτη κύλιση» σε κοινωνικά δίκτυα και οι εθιστικοί αλγόριθμοι που κρατούν τους χρήστες διαρκώς online, αποτελούν αυξανόμενη ανησυχία.

Όπως αναγνωρίζει η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού, κάθε παιδί έχει το δικαίωμα στην πληροφόρηση, την ελευθερία της έκφρασης και τη συμμετοχή στην κοινωνική ζωή. Τα δικαιώματα αυτά επεκτείνονται ρητά και στο ψηφιακό περιβάλλον, σύμφωνα με το Γενικό Σχόλιο Αρ. 25 (GC25, 2021), το οποίο τονίζει ότι τα δικαιώματα του παιδιού ισχύουν τόσο στον ψηφιακό όσο και στον φυσικό κόσμο.

Το πλαίσιο αυτό υπογραμμίζει ότι οι ψηφιακές τεχνολογίες μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στην υλοποίηση πολλών δικαιωμάτων, όπως:
– το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης και της σκέψης (άρθρα 13 & 14),
– το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα (άρθρο 16),
– η πρόσβαση σε ποικιλία πληροφοριών και η προστασία από επιβλαβές περιεχόμενο (άρθρο 17),
– το δικαίωμα στο παιχνίδι και στον ελεύθερο χρόνο (άρθρο 31),
– και η προστασία από οικονομική εκμετάλλευση (άρθρο 32).

Ωστόσο, η δίκαιη εφαρμογή αυτών των δικαιωμάτων στο διαδίκτυο συνοδεύεται από σημαντικές προκλήσεις, ιδιαίτερα ως προς την ισορροπία ανάμεσα στην ελευθερία και την ανάγκη προστασίας των παιδιών από βλάβες.

Η ευρωπαϊκή στρατηγική για ένα Καλύτερο Διαδίκτυο για τα Παιδιά (BIK+), και ειδικά ο πρώτος πυλώνας της που εστιάζει στην ασφαλή ψηφιακή εμπειρία, στοχεύει στη δημιουργία ενός διαδικτύου ασφαλούς, κατάλληλου για την ηλικία των παιδιών και με σεβασμό στα δικαιώματά τους. Βασική της προτεραιότητα είναι το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού.

Η στρατηγική BIK+ αναγνωρίζει ότι τα παιδιά και οι νέοι είναι πλέον ενεργοί και αυτόνομοι χρήστες του διαδικτύου, γεγονός που τους καθιστά εκτεθειμένους σε διάφορους κινδύνους – συχνά με εμπορικά κίνητρα που εκμεταλλεύονται την ευαλωτότητά τους.

Τέλος, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δεσμευθεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα του εθιστικού σχεδιασμού ψηφιακών υπηρεσιών, το οποίο περιλαμβάνεται στις προτεραιότητές της για την περίοδο 2024–2029.

Εθιστικός σχεδιασμός και παραπλανητικό ψηφιακό περιβάλλον: Κίνδυνοι για το δικαίωμα στο παιχνίδι και την προστασία από εμπορική εκμετάλλευση

Η χρήση εθιστικών τεχνικών σχεδιασμού σε ψηφιακές πλατφόρμες – όπως η ατελείωτη κύλιση, οι προσωποποιημένοι αλγόριθμοι που κρατούν τον χρήστη «κολλημένο» στην οθόνη και οι συνεχείς ειδοποιήσεις – προκαλεί αυξανόμενη ανησυχία για την ψυχική υγεία, την ευημερία και την ανάπτυξη των παιδιών.

Έρευνες δείχνουν ότι τέτοιοι μηχανισμοί μπορούν να ενισχύσουν την υπερβολική χρήση, συνδέονται με προβλήματα όπως ο διαταραγμένος ύπνος, το άγχος και η δυσκολία συγκέντρωσης. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει αναγνωρίσει τη σοβαρότητα του προβλήματος εντάσσοντας τη «διαταραχή gaming» στη Διεθνή Ταξινόμηση Νοσημάτων (ICD-11).

Ακαδημαϊκοί όπως η Sonia Livingstone και η Kruakae Pothong από το LSE επισημαίνουν ότι οι τεχνολογίες αυτές θέτουν σε κίνδυνο βασικά δικαιώματα των παιδιών, όπως το δικαίωμα στο ελεύθερο παιχνίδι, ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει αναγνωρίσει τη σταδιακή εμπορευματοποίηση της παιδικής ηλικίας μέσα από τον ψηφιακό σχεδιασμό.

Τα ευρήματα της έκθεσης του Better Internet for Kids, που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της πανευρωπαϊκής καμπάνιας AdWiseOnline, επιβεβαιώνουν αυτούς τους προβληματισμούς. Η έκθεση εντοπίζει εκτεταμένες παραπλανητικές πρακτικές ψηφιακού μάρκετινγκ που εκμεταλλεύονται τη γνωστική και συναισθηματική ευαλωτότητα των παιδιών. Τα λεγόμενα dark patterns, τα loot boxes και τα κίνητρα για in-app αγορές (όπως τα battle passes) λειτουργούν ύπουλα, ενθαρρύνοντας καταναγκαστικές συμπεριφορές και περιορίζοντας την αυτονομία του παιδιού.

Ακόμη, τα παιδιά δυσκολεύονται να διακρίνουν τη διαφήμιση από το κανονικό περιεχόμενο, γεγονός που ενισχύει την ευαλωτότητά τους απέναντι σε εμπορικές επιρροές. Οι πρακτικές αυτές δεν υπονομεύουν μόνο το δικαίωμα στο παιχνίδι (άρθρο 31), αλλά και το δικαίωμα στην προστασία από οικονομική εκμετάλλευση (άρθρο 32).

Ως απάντηση, η καμπάνια AdWiseOnline στοχεύει στην ενδυνάμωση παιδιών, γονέων και εκπαιδευτικών μέσα από κατάλληλα εργαλεία ψηφιακού γραμματισμού. Μέσα από διαδραστικό υλικό, επεξηγηματικά βίντεο και podcasts με ειδικούς, προσφέρει πρακτικές στρατηγικές για μια πιο συνειδητή και ασφαλή πλοήγηση στον ψηφιακό κόσμο. Παράλληλα, ενισχύει την ικανότητα των ενηλίκων να στηρίζουν τα παιδιά μέσα από ουσιαστική, ειλικρινή και ισότιμη επικοινωνία.

Αλλάζοντας το Ψηφιακό Τοπίο για τα Παιδιά: Ευρωπαϊκές Πολιτικές και Δράσεις

Πέρα από τις επιμέρους πρωτοβουλίες, ο πρώτος πυλώνας της στρατηγικής BIK+ – Ασφαλείς Ψηφιακές Εμπειρίες – υποστηρίζεται από ένα ισχυρό ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο. Η προστασία των ανηλίκων από κινδύνους όπως ο εθιστικός σχεδιασμός και οι παραπλανητικές εμπορικές πρακτικές αποτελεί σήμερα βασική προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της.

Το ευρωπαϊκό πλαίσιο προστασίας των παιδιών στο διαδίκτυο με μια ματιά:

• Κανονισμός για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA)
  Απαγορεύει τη στοχευμένη διαφήμιση σε ανηλίκους και απαιτεί από πολύ μεγάλες πλατφόρμες και μηχανές αναζήτησης να αξιολογούν τους κινδύνους των λειτουργιών τους (όπως η ατελείωτη κύλιση, οι ειδοποιήσεις και οι αλγόριθμοι εμπλοκής). Προωθεί παιδοκεντρικά πρότυπα σχεδιασμού που δίνουν προτεραιότητα στην ευημερία των παιδιών αντί του κέρδους.
• Οδηγία για Αθέμιτες Εμπορικές Πρακτικές (UCPD)
  Απαγορεύει κάθε μορφή πίεσης που ενθαρρύνει τα παιδιά να αγοράσουν προϊόντα ή να ζητήσουν από τους γονείς τους να το κάνουν. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκδώσει σχετικές Κατευθυντήριες Γραμμές, με ειδικές προβλέψεις για τα social media, τους influencers και τις αγορές εντός εφαρμογών.
• Οδηγία για τις Υπηρεσίες Οπτικοακουστικών Μέσων (AVMSD)
  Επεκτείνει την προστασία των ανηλίκων στους παρόχους περιεχομένου μέσω βίντεο και στις πλατφόρμες κοινής χρήσης. Υποχρεώνει τα κράτη μέλη να εφαρμόζουν μέτρα όπως η επαλήθευση ηλικίας, οι γονικοί έλεγχοι και οι μηχανισμοί αναφοράς επιβλαβούς περιεχομένου.
• Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων (GDPR)
  Περιορίζει τη δημιουργία προφίλ χρηστών για παιδιά με σκοπό την αλγοριθμική στόχευση και απαιτεί ρυθμίσεις προστασίας της ιδιωτικότητας από προεπιλογή. Το «δικαίωμα στη λήθη» επιτρέπει στα παιδιά να ζητούν τη διαγραφή των προσωπικών τους δεδομένων.

 

Εθνικά μέτρα και συνεργασίες

Ως απόκριση στις ευρωπαϊκές ρυθμίσεις, πολλά κράτη μέλη έχουν υιοθετήσει εθνικούς κώδικες δεοντολογίας για παρόχους ψηφιακών υπηρεσιών. Σύμφωνα με την έκθεση του BIK Policy Monitor (2024):

• 16 χώρες δηλώνουν ότι έχουν ή αναπτύσσουν τέτοιους κώδικες,
• 18 χώρες διαθέτουν κώδικες για τη διαφάνεια του εμπορικού περιεχομένου, όπως το marketing από influencers.

 

Ένα ψηφιακό περιβάλλον με επίκεντρο το παιδί

Ο δημόσιος διάλογος για τον εθιστικό σχεδιασμό και την υπερβολική χρήση του διαδικτύου από παιδιά και εφήβους πρέπει να ενταχθεί στο ευρύτερο πλαίσιο των δικαιωμάτων του παιδιού, όπως αυτά κατοχυρώνονται από τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού.

Η προστασία από επιβλαβές περιεχόμενο είναι κρίσιμη – όμως δεν πρέπει να απομονώνεται από την προώθηση των δικαιωμάτων των παιδιών στην πληροφόρηση, τη συμμετοχή και την αυτοέκφραση στο διαδίκτυο. Η ισορροπία αυτή απαιτεί συνδυασμένες ενέργειες προστασίας και ενδυνάμωσης:

• αναγνώριση των παιδιών ως ψηφιακοί πολίτες,
• και διαμόρφωση ενός διαδικτύου που υπηρετεί το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού.

Τα πρόσφατα ρυθμιστικά μέτρα της ΕΕ ενισχύουν τη δυνατότητα για την ανάπτυξη πολιτικών που στοχεύουν σε ένα ασφαλέστερο και περισσότερο προσανατολισμένο στα δικαιώματα των παιδιών ψηφιακό περιβάλλον.

Πηγή: Better Internet for Kids

Αποτελέσματα πανελλαδικής έρευνας σε 2500 μαθητές για διαδικτυακές συνήθειες και DSA

Νέα στοιχεία για την ανάγκη ενίσχυσης της προστασίας ανηλίκων στο διαδίκτυο.

 Οι προκλήσεις εφαρμογής του Νόμου για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA) μέσα από τα μάτια της νέας γενιάς.

Σύμφωνα με τον Νόμο για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA), ο οποίος τέθηκε σε εφαρμογή πανευρωπαϊκά τον Φεβρουάριο του 2024, οι διαδικτυακές πλατφόρμες φέρουν την ευθύνη για τη δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος για τους ανήλικους χρήστες, εφαρμόζοντας μηχανισμούς επαλήθευσης ηλικίας, περιορίζοντας την προώθηση εθιστικών συμπεριφορών και αποκλείοντας ακατάλληλο περιεχόμενο.

Ωστόσο, ένα χρόνο μετά την εφαρμογή του Νόμου, μεγάλη έρευνα του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου, με τη συμμετοχή 2.500 μαθητών, αποκαλύπτει ότι παραμένουμε μακριά από την επίτευξη των στόχων που θέτει ο DSA για την προστασία ανηλίκων στον ψηφιακό κόσμο.

 

Βασικά αποτελέσματα της έρευνας

• Η πλειοψηφία των παιδιών κάτω των 13 ετών χρησιμοποιούν TikTok, Instagram και YouTube, παραβιάζοντας τα όρια ηλικίας των VLOPs. Οι περισσότεροι ανήλικοι δηλώνουν ψευδή ηλικία, γεγονός που αποκαλύπτει την αδυναμία των πλατφορμών στην αξιόπιστη επαλήθευση ηλικίας.
• Η χρήση κοινωνικών δικτύων ξεκινά από το Δημοτικό και είναι καθημερινή, γεγονός που ενισχύει τις υποχρεώσεις προστασίας ανηλίκων.
• Πολλά παιδιά δαπανούν πάνω από 4 ώρες ημερησίως στις πλατφόρμες, με 1 στους 4 μαθητές Γυμνασίου/Λυκείου να δηλώνει υπερβολική χρήση, ενισχύοντας την ανάγκη για εργαλεία γονικού ελέγχου και αυτορρύθμισης.
• Στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση υπάρχει σοβαρό έλλειμμα γονικού ελέγχου, ενώ 1 στα 4 παιδιά ανοίγει λογαριασμό χωρίς να είναι ενήμεροι οι γονείς.
• Η έκθεση σε ακατάλληλο περιεχόμενο είναι εκτεταμένη και κυρίως τυχαία.
• Τα παιδιά γνωρίζουν πώς να κάνουν αναφορά, αλλά οι μικρότερες ηλικίες δυσκολεύονται, δείχνοντας την ανάγκη για φιλικότερους μηχανισμούς “Report & Block”.

Το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) πραγματοποίησε πανελλαδική έρευνα με στόχο τη διερεύνηση των διαδικτυακών συνηθειών των παιδιών και εφήβων, σε συνάρτηση με τις προβλέψεις του Nόμου για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA).

Η έρευνα διεξήχθη τον Φεβρουάριο του 2025, σε αντιπροσωπευτικό δείγμα 2.500 μαθητών και μαθητριών ηλικίας 10 έως 18 ετών από τις πόλεις Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ηράκλειο και Λάρισα, και επικεντρώνεται στην πρόσβαση των ανηλίκων σε πολύ μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες (VLOPs), όπως το TikTok, Instagram, YouTube και Facebook, καθώς και στις σχετικές πρακτικές που αφορούν:

• την παράκαμψη των ορίων ηλικίας,
• τον υπερβολικό χρόνο οθόνης,
• την έκθεση σε ακατάλληλο περιεχόμενο,
• και τη χρήση εργαλείων γονικού ελέγχου.

Τα δεδομένα καταδεικνύουν ότι οι μηχανισμοί προστασίας που εφαρμόζονται από τις πολύ μεγάλες πλατφόρμες δεν είναι επαρκείς για να αποτρέψουν την πρώιμη χρήση, την υπερέκθεση και την επαφή με βλαβερό περιεχόμενο από ανήλικους χρήστες.

Τα ευρήματα της έρευνας υπογραμμίζουν την ανάγκη για ενίσχυση των μηχανισμών προστασίας των ανηλίκων στο ψηφιακό περιβάλλον.

Αναλυτικά τα αποτελέσματα:

Εκτεταμένη χρήση κοινωνικών δικτύων από ανηλίκους – Παραβίαση των ηλικιακών ορίων

Τα ευρήματα της έρευνας δείχνουν ότι η χρήση κοινωνικών δικτύων από ανηλίκους είναι καθολική και ξεκινά ήδη πριν την ηλικία των 13 ετών, παραβιάζοντας τις ηλικιακές προϋποθέσεις πρόσβασης που έχουν ορίσει οι πολύ μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες (VLOPs).

Συγκεκριμένα, το 41% των μαθητών Δημοτικού και το 51% των μαθητών Γυμνασίου/Λυκείου δήλωσαν ότι ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν κοινωνικά δίκτυα μεταξύ 10 και 12 ετών, ενώ από τους μαθητές που χρησιμοποιούν κοινωνικά δίκτυα το 66% στο Δημοτικό  και το 74% στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση παραδέχονται ότι δήλωσαν ψευδή ηλικία κατά την εγγραφή τους, παρακάμπτοντας με ευκολία τους μηχανισμούς ελέγχου ηλικίας (age gates).

Αυτή η πρακτική εγείρει σοβαρά ερωτήματα για την επαρκή εφαρμογή των υποχρεώσεων age assurance που προβλέπει ο Κανονισμός για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες.

 

Υπερβολικός χρόνος οθόνης – Ανάγκη για λειτουργίες αυτορρύθμισης

Η έρευνα καταγράφει σημαντικά ποσοστά υπερβολικής χρήσης των κοινωνικών δικτύων από ανήλικους, με το 56% των μαθητών Γυμνασίου/Λυκείου και το 29% των μαθητών Δημοτικού να δηλώνουν ότι περνούν πάνω από 3 ώρες τα σαββατοκύριακα online, ενώ και τις καθημερινές τα ποσοστά είναι ανησυχητικά αυξημένα. Στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση το 39% των μαθητών δηλώνει ότι χρησιμοποιεί το διαδίκτυο περισσότερες από 3 ώρες την ημέρα και στο Δημοτικό το 18% .

Επιπλέον, 1 στους 4 μαθητές Γυμνασίου/Λυκείου δηλώνει ότι κάνει υπερβολική χρήση και ότι χρειάζεται βοήθεια για να τη μειώσει. Το εύρημα αυτό συνδέεται άμεσα με τις προβλέψεις του DSA για την ανάγκη εφαρμογής εργαλείων αυτορρύθμισης, ειδοποιήσεων χρήσης και διακοπών πρόσβασης, με στόχο τη μείωση της εθιστικής χρήσης ψηφιακών υπηρεσιών.

 

Γονική επίβλεψη: Ελλιπής στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση

Παρότι στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση σύμφωνα με τους μαθητές το 50% των γονέων  χρησιμοποιεί εργαλεία γονικού ελέγχου, στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση η απουσία εποπτείας είναι εμφανής: οι μαθητές/τριες δηλώνουν ότι το 71% των γονέων δεν χρησιμοποιεί κανένα εργαλείο.

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το 26,2% των μαθητών Γυμνασίου/Λυκείου δήλωσε πως δημιούργησε λογαριασμό χωρίς τη γνώση ή συγκατάθεση των γονιών του, αναδεικνύοντας την ανάγκη για ενίσχυση μηχανισμών γονικής συναίνεσης, ειδικά για χρήστες κάτω των 13 ετών, όπως προβλέπει το ευρωπαϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο.

Έκθεση σε ακατάλληλο περιεχόμενο

Το 34% των παιδιών Δημοτικού και το 61% των παιδιών Γυμνασίου/Λυκείου δήλωσε ότι έχει δει βλαβερό ή ακατάλληλο περιεχόμενο, και στην πλειονότητα των περιπτώσεων (πάνω από 60%) αυτό προέκυψε τυχαία.

Στην ερώτηση «αν σε ενοχλεί όταν η πλατφόρμα προβάλλει συνεχώς παρόμοιο περιεχόμενο με αυτό που ήδη παρακολουθείς», οι απόψεις των μαθητών Γυμνασίου / Λυκείου διίστανται: το 43% απαντά θετικά, ενώ το 56% δηλώνει πως δεν το θεωρεί ενοχλητικό. Ωστόσο, το 49% των μαθητών εντοπίζει έναν πιθανό κίνδυνο σε αυτή την τακτική των πλατφορμών. Από αυτούς, το 39% επισημαίνει ότι η πρακτική αυτή τούς οδηγεί στο να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στο διαδίκτυο απ’ ό,τι είχαν αρχικά σκοπό. Το φαινόμενο αυτό συνδέεται με τον λεγόμενο εθιστικό σχεδιασμό (addictive design) των πλατφορμών, που στοχεύει στο να κρατά τον χρήστη όσο το δυνατόν περισσότερο ενεργό και συνδεδεμένο, συχνά χωρίς να το αντιλαμβάνεται.

Το εύρημα αυτό ενισχύει την ανάγκη για μεγαλύτερη διαφάνεια και λογοδοσία στους μηχανισμούς σύστασης περιεχομένου, όπως ρητά απαιτεί ο DSA για τις VLOPs, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ανήλικους χρήστες.

Διαδικτυακός εκφοβισμός

Ο διαδικτυακός εκφοβισμός αφορά τόσο μαθητές Δημοτικού όσο και τους μαθητές της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Στο Δημοτικό, το 6 % δηλώνει ότι έχει πέσει θύμα και το 9 %  ότι έχει υπάρξει μάρτυρας. Στο Γυμνάσιο/Λύκειο, το 6 % έχει πέσει θύμα και το 15 % έχει γίνει μάρτυρας, όμως οι περισσότεροι προσπαθούν να το διαχειριστούν μόνοι τους ή να στηρίξουν το θύμα χωρίς να το αναφέρουν. Τα στοιχεία δείχνουν την ανάγκη για ενίσχυση της ενημέρωσης και στήριξης σε όλες τις ηλικίες.

Κίνδυνοι Διαδικτύου

Αν και τα παιδιά Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αισθάνονται ότι έχουν επαρκή ενημέρωση για την ασφαλή χρήση του διαδικτύου, η πραγματικότητα φαίνεται να απέχει. Το 18 % έχει δεχτεί να συναντηθεί με κάποιον που γνώρισε διαδικτυακά, το 13 % αποδέχεται αιτήματα φιλίας από αγνώστους, το 12% έχει μοιραστεί πολύ προσωπικές φωτογραφίες.

Κίνδυνοι στα κοινωνικά δίκτυα

Σύμφωνα με τις απαντήσεις των μαθητών Γυμνασίου/Λυκείου, ο σημαντικότερος κίνδυνος που αντιλαμβάνονται από τη χρήση των κοινωνικών δικτύων είναι η κλοπή ή διασπορά προσωπικών δεδομένων (27%). Ακολουθεί η παράσυρση σε υπερβολική ενασχόληση με τα κοινωνικά δίκτυα (24%), γεγονός που υποδηλώνει ότι τα παιδιά αναγνωρίζουν τον κίνδυνο εθισμού και σπατάλης χρόνου. Στη συνέχεια, αναφέρουν ως κίνδυνο τις επαφές με αγνώστους (16 %) και τέλος η παραπληροφόρηση (15 %) αξιολογείται
ως επίσης υπαρκτός αλλά λιγότερο άμεσος κίνδυνος.

Γνώσεις και περιορισμοί στη χρήση εργαλείων αναφοράς (Report & Block)

Η πλειοψηφία των μαθητών Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (93 %) δηλώνει ότι γνωρίζει πώς να κάνει αναφορά (report) ή αποκλεισμό (block) περιεχομένου ή χρηστών, ενώ το 29 % των μαθητών Δημοτικού δηλώνει ότι δεν έχει τις ίδιες γνώσεις ή δεξιότητες.

Μπορείτε να δείτε αναλυτικά τα αποτελέσματα της έρευνας, καθώς και τη σύγκριση με τα αντίστοιχα ευρήματα της πανελλαδικής μελέτης που είχε πραγματοποιήσει το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου του ΙΤΕ το 2019 εδώ.  Οι δύο έρευνες βασίστηκαν σε κοινές ερωτήσεις, απευθύνθηκαν στην ίδια ηλικιακή ομάδα παιδιών και καλύπτουν τις ίδιες γεωγραφικές περιοχές, γεγονός που επιτρέπει μια αξιόπιστη σύγκριση. Τα συγκριτικά στοιχεία αναδεικνύουν ορισμένες σημαντικές τάσεις και μεταβολές στις διαδικτυακές συνήθειες των παιδιών και στη χρήση των κοινωνικών δικτύων τα τελευταία χρόνια.

Οθόνες και παιδιά: Τι λένε οι ειδικοί και τι πρέπει να προσέχουν οι γονείς

Οι οθόνες είναι μέρος της καθημερινής ζωής των παιδιών: τηλεόραση, τάμπλετ, υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα. Είναι φυσικό να προκαλείται ανησυχία στους γονείς για το πόση ώρα και με ποιον τρόπο τα παιδιά χρησιμοποιούν αυτές τις συσκευές.

Το κρίσιμο δεν είναι μόνο πόση ώρα περνούν τα παιδιά μπροστά σε μια οθόνη, αλλά τι βλέπουν και πώς αλληλεπιδρούν με αυτό. Η τεχνολογία δεν είναι από μόνη της «καλή» ή «κακή» — όλα εξαρτώνται από τον τρόπο χρήσης της. Δεν είναι οι ώρες μπροστά στην οθόνη που προβληματίζουν, αλλά η απουσία ποιοτικού περιεχομένου, καθοδήγησης και ουσιαστικής αλληλεπίδρασης.

 

Ο επιτρεπτός χρόνος δεν είναι μόνο θέμα αριθμών

Η παρατεταμένη και παθητική χρήση οθονών, χωρίς συμμετοχή, μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη σωματική και γνωστική ανάπτυξη του παιδιού. Ειδικότερα:

• Μπορεί να προκαλέσει κούραση στα μάτια, προβλήματα όρασης και έλλειψη σωματικής δραστηριότητας.
• Η υπερβολική χρήση ενδέχεται να μειώσει την κοινωνική αλληλεπίδραση και να επηρεάσει τη γλωσσική ανάπτυξη, ιδίως στα μικρότερα παιδιά.
• Το παιδί ενδέχεται να αντιγράψει ακατάλληλα πρότυπα συμπεριφοράς, αν το περιεχόμενο δεν είναι ποιοτικό.

 

Όταν η τεχνολογία γίνεται εργαλείο μάθησης

Αντί να “δαιμονοποιούμε” την τεχνολογία, μπορούμε να την εντάξουμε δημιουργικά στην καθημερινότητα του παιδιού. Έρευνες δείχνουν ότι:

• Εκπαιδευτικά προγράμματα με πλούσια αφήγηση και ήρεμο ρυθμό βοηθούν την ανάπτυξη της γλώσσας σε παιδιά 3–4 ετών.
• Ψηφιακές δραστηριότητες που έχουν σχεδιαστεί για παιδιά 4–6 ετών μπορούν να βελτιώσουν την προσοχή, τη μνήμη και τη σκέψη.
• Σε παιδιά με αυξημένες ανάγκες (όπως αυτισμό ή ψυχοκοινωνικές δυσκολίες), η σωστή χρήση της τεχνολογίας μπορεί να ενισχύσει την κοινωνική ένταξη και την αυτορρύθμιση.

 

 Συστάσεις από τους ειδικούς

 Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής:

• Παιδιά κάτω των 18 μηνών: καθόλου οθόνες (μόνο βιντεοκλήσεις).
• Παιδιά 18–24 μηνών: ποιοτικό περιεχόμενο, μόνο με συνοδεία ενήλικα.
• Παιδιά 2–5 ετών: έως 1 ώρα την ημέρα, με εκπαιδευτικό περιεχόμενο και παρουσία ενήλικα.
• Αποφυγή οθονών πριν τον ύπνο.
• Οι ενήλικες χρειάζεται να δίνουν το παράδειγμα καλής χρήσης τεχνολογίας.

 Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ):

• Παιδιά 2–4 ετών: έως 1 ώρα την ημέρα.
• Παιδιά 5–17 ετών: έως 2 ώρες την ημέρα.

 

Ο ρόλος του γονέα

Η σχέση του παιδιού με την τεχνολογία μπορεί να γίνει ευκαιρία μάθησης και σύνδεσης. Τι μπορούμε να κάνουμε:

• Να είμαστε παρόντες όταν το παιδί χρησιμοποιεί οθόνες – να σχολιάζουμε, να ρωτάμε, να συζητάμε.
• Να προτείνουμε ποιοτικό περιεχόμενο: ήρεμα, εκπαιδευτικά βίντεο, ιστορίες με αφήγηση και θετικά πρότυπα.
• Να ενθαρρύνουμε το ελεύθερο παιχνίδι, την κίνηση, τη ζωγραφική, τη μουσική και τη φύση.
• Να βάζουμε σαφή όρια με αγάπη, χωρίς φωνές ή τιμωρίες.
• Να θυμόμαστε πως η οθόνη δεν αντικαθιστά τη σχέση – το παιδί έχει ανάγκη τον ενήλικα δίπλα του, όχι απλώς μια συσκευή μπροστά του.

 

Χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης στην τάξη: Ευκαιρίες και προκλήσεις

Τα παιδιά και οι έφηβοι μεγαλώνουν σε έναν ψηφιακό κόσμο, όπου εργαλεία όπως το ChatGPT, οι έξυπνες συσκευές και τα αυτοματοποιημένα συστήματα είναι πλέον μέρος της καθημερινότητάς τους.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, ο ρόλος του εκπαιδευτικού γίνεται πιο κρίσιμος από ποτέ. Δεν αρκεί να παρέχει γνώση, καλείται να αναπτύξει την ψηφιακή παιδεία, την κριτική σκέψη και την ηθική επίγνωση των μαθητών.

Ο εκπαιδευτικός σήμερα χρειάζεται να βοηθήσει τους μαθητές:

• να κατανοούν πώς λειτουργεί η τεχνητή νοημοσύνη,
• να σκέφτονται κριτικά όταν τη χρησιμοποιούν,
• να αναπτύσσουν υπευθυνότητα και ηθική στάση στο ψηφιακό τους αποτύπωμα.

 

Προβληματισμοί και προκλήσεις για το σχολείο

Καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται, αναδύονται κρίσιμα ζητήματα:

• Λογοκλοπή: Η εύκολη πρόσβαση σε AI εργαλεία δημιουργεί τον πειρασμό για υποβολή μη αυθεντικών εργασιών.
• Παραπληροφόρηση και προκαταλήψεις: Τα μοντέλα AI βασίζονται σε δεδομένα, που ενδέχεται να περιέχουν λάθη ή κοινωνικές προκαταλήψεις.
• Ακατάλληλη χρήση (π.χ. deepfakes): Οι μαθητές ενδέχεται να εκτεθούν ή και να εμπλακούν σε ψηφιακή παρενόχληση μέσω εργαλείων AI.
• Bots και συναισθηματική χειραγώγηση: Ψηφιακοί “φίλοι” σχεδιασμένοι για ενήλικες είναι προσβάσιμοι από παιδιά και εφήβους, με σοβαρούς ψυχοκοινωνικούς κινδύνους.
• Περιβαλλοντικές επιπτώσεις: Η AI καταναλώνει μεγάλες ποσότητες ενέργειας και νερού, συμβάλλοντας στην περιβαλλοντική επιβάρυνση.
• Ηθική και ιδιωτικότητα: Πώς προστατεύεται η πνευματική ιδιοκτησία και τα προσωπικά δεδομένα των μαθητών;

 

Πώς μπορούν να δράσουν οι εκπαιδευτικοί;

 

1. Καλλιέργεια Ψηφιακής Παιδείας

• Επεξήγηση της λειτουργίας της τεχνητής νοημοσύνης, των δυνατοτήτων της αλλά και των περιορισμών της.
• Συστηματική συζήτηση για τις επιπτώσεις της παραπληροφόρησης, των deepfakes, της μη συναινετικής χρήσης εικόνων και του κινδύνου διάδοσης ψευδών ειδήσεων μέσω αλγορίθμων.
• Διευκρίνιση ότι τα εργαλεία AI μιμούνται την ανθρώπινη γλώσσα, χωρίς να διαθέτουν συνείδηση, συναισθήματα ή κατανόηση. Η απομυθοποίηση αυτή βοηθά τους μαθητές να τα χρησιμοποιούν με επίγνωση και όχι με αυταπάτες. 

 

2. Ενίσχυση της κριτικής σκέψης

• Ενθάρρυνση του ελέγχου των πηγών πληροφορίας, της αξιολόγησης της αξιοπιστίας τους και της κατανόησης των αλγοριθμικών προκαταλήψεων.
• Αναγνώριση των λαθών που μπορεί να προκύψουν από τη χρήση AI, καθώς τα συστήματα αυτά ενδέχεται να δημιουργούν ανακρίβειες, ψευδείς πληροφορίες ή εσφαλμένες συνδέσεις.
• Διάλογος γύρω από την αξιοπιστία και την ηθική της AI, ώστε οι μαθητές να σκέφτονται πριν εμπιστευτούν ή αναπαράγουν ένα παραγόμενο περιεχόμενο. 

 

3. Ανίχνευση και πρόληψη λογοκλοπής

• Σχεδιασμό αυθεντικών, διαφοροποιημένων εκφωνήσεων, που ενσωματώνουν βιωματικά ή προσωπικά στοιχεία των μαθητών.
• Ανάθεση δραστηριοτήτων εντός της σχολικής αίθουσας, ώστε να διασφαλίζεται η ατομική συμβολή και η πραγματική κατανόηση.
• Ενημέρωση των ίδιων των εκπαιδευτικών για τα εργαλεία ανίχνευσης περιεχομένου AI, γνωρίζοντας τόσο τις δυνατότητές τους όσο και τους περιορισμούς τους. 

 

4. Ανάπτυξη συναισθηματικής νοημοσύνης

• Οι εκπαιδευτικοί ενισχύουν σχέσεις εμπιστοσύνης και αποδοχής μέσα στην τάξη, καλλιεργώντας την ενσυναίσθηση και τη συνεργατικότητα.
• Μπορούν να εντοπίζουν μαθητές που βιώνουν συναισθηματική απόσυρση ή μοναξιά, φαινόμενα που συχνά εντείνονται από την υπερβολική ενασχόληση με την τεχνολογία.
• Καλλιεργούν αξίες όπως ο σεβασμός, η υπευθυνότητα και η συμπερίληψη, μέσα από συζητήσεις, παιχνίδια ρόλων και βιωματικές δραστηριότητες. 

 

5. Αξιοποίηση της AI με παιδαγωγική προσέγγιση

• Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να τη χρησιμοποιούν για προετοιμασία εκπαιδευτικού υλικού, διοικητικές εργασίες ή προσχέδια επικοινωνίας, εξοικονομώντας πολύτιμο χρόνο.
• Μπορούν να αναθέτουν δραστηριότητες που εμπλέκουν την AI δημιουργικά, όπως η σύγκριση μεταξύ κειμένου που έγραψε ο άνθρωπος και κειμένου που δημιούργησε AI, με σκοπό την ανάλυση και την κατανόηση.
• Μπορούν να εντάσσουν την AI σε διαθεματικά σχέδια εργασίας, συνδέοντας την Τεχνολογία με μαθήματα όπως η Ιστορία, τα Μαθηματικά, η Κοινωνιολογία ή η Φυσική. 

 

6. Συμμετοχή στον δημόσιο και εκπαιδευτικό διάλογο

• Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να συζητούν με τους μαθητές για τις κοινωνικές και ηθικές προεκτάσεις της AI, όπως είναι το μέλλον της εργασίας, η εκπαίδευση και η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
• Μπορούν να αναδεικνύουν την ανάγκη για ρύθμιση, διαφάνεια και θεσμικές εγγυήσεις, σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία.
• Μπορούν να ενθαρρύνουν τους μαθητές να εκφράζουν απόψεις, να θέτουν ερωτήματα και να συμμετέχουν με υπευθυνότητα στον δημόσιο διάλογο για την τεχνητή νοημοσύνη.

 

Η τεχνητή νοημοσύνη ήρθε για να μείνει – και είναι στο χέρι μας να εξοπλίσουμε τους μαθητές με γνώση, ήθος και δεξιότητες, ώστε να ζήσουν, να εργαστούν και να συνυπάρξουν με αυτήν, με ασφάλεια και υπευθυνότητα.

Πηγή: common sense education

Κινητά τηλέφωνα και σχολείο: Τάσεις, ανησυχίες και πολιτικές στην Ευρώπη

Τα κινητά τηλέφωνα αποτελούν πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης ζωής, αλλά η επίδρασή τους στη μάθηση, την κοινωνική αλληλεπίδραση και την ευημερία των μαθητών προκαλεί αυξανόμενη ανησυχία σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Τα κινητά προσφέρουν δυνατότητες για δημιουργικότητα, επικοινωνία και μάθηση, αλλά η παρουσία τους στα σχολεία εγείρει ανησυχίες σχετικά με τη διάσπαση προσοχής, την ευημερία των μαθητών και τις κοινωνικές τους σχέσεις. Τα πιο πρόσφατα αποτελέσματα του PISA δείχνουν ότι η ψηφιακή απόσπαση σχετίζεται έντονα με τις μαθησιακές επιδόσεις. Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της υπερβολικής χρήσης οθόνης στην εγκεφαλική ανάπτυξη των παιδιών, ειδικά σε ευάλωτες αναπτυξιακές περιόδους, επίσης απασχολούν τους ειδικούς.

Ως απάντηση στις ανησυχίες αυτές, αρκετές χώρες έχουν ήδη θεσπίσει ή εξετάζουν την απαγόρευση ή τον περιορισμό της χρήσης κινητών στα σχολεία. Ωστόσο, η σχετική συζήτηση παραμένει σύνθετη. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι όταν χρησιμοποιούνται υπεύθυνα, τα κινητά μπορούν να είναι χρήσιμα εργαλεία για τους μαθητές.

Η παρούσα έρευνα διεξήχθη από την Ευρωπαική Επιτροπή με στόχο τη συλλογή απόψεων σχετικά με τη χρήση των κινητών τηλεφώνων στα σχολεία, τις προκλήσεις, τα οφέλη και τις εναλλακτικές λύσεις διαχείρισης του χρόνου οθόνης.

Στην έρευνα συμμετείχαν 1.162 άτομα, κυρίως εκπαιδευτικοί (80%), καθώς και διευθυντές σχολείων και γονείς, από χώρες όπως το Βέλγιο (12%), η Γερμανία (10%), η Ιταλία (12%) και η Ισπανία (12%).

 

Συμπεράσματα

Η έρευνα επιβεβαιώνει ότι η χρήση κινητών στα σχολεία θεωρείται ένα σύνθετο και πολυδιάστατο ζήτημα. Παρότι αναγνωρίζονται οι δυνατότητες για επικοινωνία και μάθηση, κυριαρχούν οι ανησυχίες για αρνητικές επιπτώσεις στη συγκέντρωση, την ευημερία και τις κοινωνικές σχέσεις των μαθητών.

Η υποστήριξη για κανονισμούς είναι ισχυρή – με προτίμηση για πλήρη απαγόρευση στα δημοτικά και περιορισμούς στα γυμνάσια/λύκεια. Παράλληλα, οι εναλλακτικές στρατηγικές –όπως η συνεργασία με γονείς, η ενίσχυση της ψηφιακής παιδείας και οι δραστηριότητες εκτός οθόνης– φαίνονται πολλά υποσχόμενες.

 

Αναλυτικά αποτελέσματα

 

Πώς διαχειρίζεται το σχολείο σας τη χρήση κινητών από τους μαθητές;

•  Επιτρέπεται η χρήση για μαθησιακούς σκοπούς με έγκριση εκπαιδευτικού: 54%
•  Περιορισμός μέσω κανόνων (σχολικοί/περιφερειακοί/κυβερνητικοί): 48%
• Απαγόρευση εντός τάξης: 27%
• Ολική απαγόρευση σε όλο το σχολείο: 22%
•  Διαφορετικοί κανόνες ανά ηλικία: 26%
• Αμοιβαίες συμφωνίες με μαθητές: 12%
• Καθόλου περιορισμοί: 6%

 

Πώς χρησιμοποιούνται τα κινητά τηλέφωνα στα σχολεία;

•  Προσωπική χρήση (sms, κοινωνικά δίκτυα): 40% λένε ότι γίνεται συχνά ή πολύ συχνά
•  Μαθησιακή χρήση με άδεια: 44% απάντησαν μερικές φορές
•  Ελεύθερη χρήση για μάθηση (χωρίς άδεια): 58% είπαν ποτέ

 

Τι επίδραση έχει η χρήση κινητών στους παρακάτω τομείς;

•  Μάθηση: 28% θετική, 33% αρνητική
•  Κοινωνικές αλληλεπιδράσεις: 56% αρνητική
•  Ευημερία: 56% αρνητική
•  Συγκέντρωση: 71% αρνητική
•  Σχολικό κλίμα: 54% αρνητική
•  Διδασκαλία: Διχασμένες απόψεις (24% θετική, 22% ουδέτερη, 35% αρνητική)

 

Τι άποψη έχετε για τον περιορισμό ή την απαγόρευση των κινητών;

Στα Δημοτικά:

•  Υπέρ ολικής απαγόρευσης σε όλο το σχολείο: 74%
•  Υπέρ απαγόρευσης μόνο στην τάξη: 71%

Στα Γυμνάσια/Λύκεια:

•  Υπέρ ολικής απαγόρευσης: 39%
•  Υπέρ απαγόρευσης στην τάξη: 41%
•  Προτίμηση για περιορισμούς αντί για πλήρη απαγόρευση: περίπου 50%

 

Ποια είναι τα οφέλη από την απαγόρευση ή τον περιορισμό των κινητών;

•  Περισσότερη πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία: 62%
•  Καλύτερη συγκέντρωση: 51%
•  Λιγότεροι περισπασμοί στο μάθημα: 43%
•  Λιγότερο cyberbullying: 41%
•  Λιγότερη πίεση από τα social media: 32%
•  Περισσότερη φυσική δραστηριότητα: 31%
•  Μείωση πρόσβασης σε ακατάλληλο περιεχόμενο: 28%
•  Καλύτερες επιδόσεις: 19%
•  Λιγότερος κοινωνικός αποκλεισμός: 19%

 

Ποιες είναι οι κυριότερες προκλήσεις για την εφαρμογή απαγόρευσης;

•  Αντίσταση από τους μαθητές: 62%
•  Έλλειψη άλλων συσκευών για μάθηση: 38%
•  Αντιδράσεις από γονείς: 35%
•  Τεχνολογικά “παραθυράκια” που εκμεταλλεύονται οι μαθητές: 35%
•  Έκτακτη επικοινωνία: 25%
•  Νομικά/θεσμικά ζητήματα: 23%
•  Θέματα ιδιωτικότητας: 22%

 

Ποιες εναλλακτικές λύσεις θεωρείτε αποτελεσματικές;

•  Συνεργασία με γονείς για όρια χρόνου οθόνης: 48%
•  Παροχή εναλλακτικών δραστηριοτήτων στα διαλείμματα: 48%
•  Ενθάρρυνση αυτορρύθμισης από τους μαθητές: 38%
•  “Digital detox” περίοδοι κατά τη διάρκεια της ημέρας: 36%
•  Ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων και κριτικής σκέψης στο πρόγραμμα σπουδών: 35%
•  Περισσότερες φυσικές και εξωσχολικές δραστηριότητες: 34%
•  Κατευθυντήριες γραμμές για τους εκπαιδευτικούς: 24%

Μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικά το άρθρο εδώ: European School Education Platform

Αξιολόγηση BIK+: οι φωνές των παιδιών και οι γνώσεις εμπειρογνωμόνων διαμορφώνουν το ψηφιακό μέλλον της Ευρώπης

Τρία χρόνια μετά την υιοθέτηση της ευρωπαϊκής στρατηγικής για ένα καλύτερο Διαδίκτυο για τα παιδιά (BIK+), δημοσιεύεται η πρώτη ολοκληρωμένη αξιολόγηση της στρατηγικής, προσφέροντας μια στιγμή ορόσημο για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο η Ευρώπη εξελίσσεται προς ένα ασφαλέστερο, πιο ενδυναμωτικό και χωρίς αποκλεισμούς ψηφιακό περιβάλλον για τα παιδιά και τους νέους.

Η στρατηγική BIK+ ξεκίνησε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Μάιο του 2022 και βασίζεται στη διαδικτυακή ασφάλεια των παιδιών. Αυτή η πρώτη αξιολόγηση συντάχθηκε με τη χρήση άμεσων πληροφοριών από περισσότερους από 750 παιδιά και νέους —συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προέρχονται από ευάλωτα υπόβαθρα— καθώς και από διαβουλεύσεις με πάνω από 360 ενήλικες ενδιαφερόμενους, όπως εκπαιδευτικούς, γονείς, εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών, ακαδημαϊκούς, εκπροσώπους της βιομηχανίας και εμπειρογνώμονες από τον τομέα χάραξης πολιτικής. Συνολικά, οι φωνές τους προσφέρουν μια ολοκληρωμένη άποψη για τις επιτυχίες της στρατηγικής, καθώς και για τις προκλήσεις που παραμένουν.

Ακούγοντας τους νέους

Τα παιδιά και οι νέοι χαιρέτισαν τις προσπάθειες για τη δημιουργία ασφαλέστερων διαδικτυακών χώρων, αλλά επισημάνθηκαν επίμονα ζητήματα όπως η έκθεση σε επιβλαβές περιεχόμενο, οι διαδικτυακές απάτες και οι παραβιάσεις της ιδιωτικής ζωής. Πολλοί ζήτησαν σαφέστερα, πιο προσβάσιμα εργαλεία αναφοράς και απλούστερες πολιτικές απορρήτου, ειδικά για τους νεότερους χρήστες και τα άτομα με αναπηρία. Η αξιολόγηση διαπίστωσε επίσης την ισχυρή θέληση των νέων να συμμετέχουν περισσότερο στη διαμόρφωση ψηφιακών περιβαλλόντων, από το σχεδιασμό των πλατφορμών έως τη χάραξη πολιτικής σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

Η ψηφιακή ενδυνάμωση αναδείχθηκε ως βασική προτεραιότητα. Οι νέοι συμμετέχοντες εξέφρασαν την ανάγκη για περισσότερη πρακτική εκπαίδευση, κατάλληλη για κάθε ηλικία, η οποία περιλαμβάνει μαθήματα για τον αλφαβητισμό στα μέσα ενημέρωσης, τη διαχείριση της ιδιωτικής ζωής και την υπεύθυνη χρήση των αναδυόμενων τεχνολογιών, όπως η τεχνητή νοημοσύνη (AI).

Συστάσεις ενηλίκων

Οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς συμφώνησαν με πολλές από τις ανησυχίες που εξέφρασαν τα παιδιά, αναγνωρίζοντας παράλληλα τη δική τους ανάγκη για μεγαλύτερη υποστήριξη στην πλοήγηση των ψηφιακών κινδύνων. Πολλοί από τους ενήλικες που συμβουλεύτηκαν εξέφρασαν την επιθυμία για βελτιωμένη εκπαίδευση ψηφιακού αλφαβητισμού, σαφέστερη καθοδήγηση σχετικά με αναδυόμενες τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, και καλύτερα εργαλεία για την υποστήριξη των ρόλων τους ως ψηφιακών μεντόρων.

Οι εμπειρογνώμονες προσδιόρισαν συστημικά κενά που πρέπει να αντιμετωπιστούν, όπως η ανάγκη για διαρκή έρευνα σχετικά με τις ψηφιακές εμπειρίες των παιδιών, η βελτίωση της ρυθμιστικής συνοχής μεταξύ των κρατών μελών και η ενίσχυση των διατομεακών συνεργασιών.

Συστάσεις για μελλοντική δράση

Με βάση τα πορίσματα, η έκθεση προτείνει περαιτέρω μέτρα δράσης για την Επιτροπή, τα κράτη μέλη και τη βιομηχανία, περιλαμβάνοντας:

1. Απλοποίηση μηχανισμών αναφοράς: Διασφάλιση του φιλικού προς τους γονείς σχεδιασμού εργαλείων αναφοράς σε όλες τις πλατφόρμες, με σαφείς οδηγίες και παρακολούθηση.
2. Ενίσχυση της ψηφιακής εκπαίδευσης: Ενσωμάτωση του αλφαβητισμού στα μέσα ενημέρωσης, της χρήσης τεχνητής νοημοσύνης και ψηφιακής ανθεκτικότητας στα σχολικά προγράμματα, εξασφαλίζοντας τη συνεχιζόμενη εκπαίδευση των εκπαιδευτικών και την προσβασιμότητα για τους γονείς.
3. Προώθηση της συμμετοχής των νέων: Δημιουργία δομημένων, συνεχών ευκαιριών για τα παιδιά να συμβάλουν στην ανάπτυξη των πλατφορμών και στη διαμόρφωση της ψηφιακής πολιτικής, όπως μέσω συμβουλευτικών συμβουλίων για νέους και περιφερειακών φόρουμ.
4. Υποστήριξη οικογενειών και εκπαιδευτικών: Προώθηση μοντέλων μάθησης peer-to-peer και διαγενεακής μάθησης, ευαισθητοποίηση σχετικά με τα εθνικά κέντρα ασφαλούς Διαδικτύου και διασφάλιση περιεκτικής επικοινωνίας σχετικά με τα χαρακτηριστικά ασφάλειας των πλατφορμών.
5. Γεφύρωση της πολιτικής και της πρακτικής: Συνεργασία για την ευθυγράμμιση εθνικών και ευρωπαϊκών στρατηγικών, με στόχο την εναρμόνιση των ρυθμίσεων και την ενίσχυση της λογοδοσίας μεταξύ των τομέων.

Κοιτάζοντας μπροστά

Η πρώτη αξιολόγηση επιβεβαιώνει ότι το BIK+ έχει ήδη ουσιαστικό αντίκτυπο, αλλά υπογραμμίζει τη συνεχιζόμενη ανάγκη για δράση σε έναν ολοένα και πιο περίπλοκο ψηφιακό κόσμο. Η έκθεση ενισχύει την άποψη ότι η δημιουργία ενός καλύτερου Διαδικτύου δεν αφορά μόνο την προστασία των παιδιών, αλλά και τη συμμετοχή, την εκπαίδευση και την κοινή ευθύνη.

Καθώς οι ψηφιακές τεχνολογίες εξελίσσονται, οι φωνές των παιδιών, των οικογενειών και των εκπαιδευτικών πρέπει να παραμείνουν στο επίκεντρο της διαμόρφωσης των πολιτικών και των πλατφορμών του μέλλοντος. Τα ευρήματα και οι συστάσεις που παρουσιάζονται στην αξιολόγηση αυτή προσφέρουν έναν πολύτιμο χάρτη πορείας για την ενίσχυση της στρατηγικής BIK+ και τη διασφάλιση ότι συνεχίζει να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των νεότερων ψηφιακών πολιτών της Ευρώπης.

Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη την έκθεση αξιολόγησης στρατηγικής BIK+ εδώ

Πηγή άρθρου και φωτογραφίας: Better Internet for Kids

AI Chatbots και Παιδιά: Όταν η τεχνητή νοημοσύνη γίνεται επικίνδυνος συνομιλητής

Καθώς η τεχνητή νοημοσύνη (AI) εξαπλώνεται με γοργούς ρυθμούς, τα σχολεία παγκοσμίως προσπαθούν να προσαρμοστούν στις επιπτώσεις που αυτή έχει στους μαθητές. Για να κατανοήσουμε πραγματικά την έκταση της επιρροής της AI στους νέους, είναι απαραίτητο να διαχωρίσουμε δύο βασικές μορφές που είναι πλέον διαθέσιμες στα παιδιά:

Πρώτον, υπάρχει η γενετική τεχνητή νοημοσύνη, όπως το ChatGPT και το Gemini, που μπορούν να απαντούν σε ερωτήσεις ή να δημιουργούν νέο περιεχόμενο (κείμενα, εικόνες, βίντεο κ.ά.) χρησιμοποιώντας δεδομένα από το διαδίκτυο. Αυτά τα εργαλεία συχνά χρησιμοποιούνται για εκπαιδευτικούς σκοπούς.

Όμως, η πιο ανησυχητική και λιγότερο γνωστή μορφή είναι οι  AI φίλοι: chatbots που έχουν σχεδιαστεί για να αναπτύσσουν στενές, διαρκείς σχέσεις με τους χρήστες, προσομοιώνοντας συνομιλίες όπως αυτές που έχουμε με φίλους, μέλη της οικογένειας ή ακόμα και ρομαντικούς συντρόφους. Εταιρείες υποστηρίζουν ότι αυτά τα bots μπορούν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της μοναξιάς, και κάποιες μελέτες το επιβεβαιώνουν. Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη και επικίνδυνη.

 

Κίνδυνοι για Παιδιά και Εφήβους

Με βάση εκτενείς αξιολογήσεις κινδύνου, προκύπτει ότι τα εργαλεία  AI chatbots ενέχουν  κινδύνους για παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών. Παρόλο που τα σχολεία δεν ενσωματώνουν επισήμως αυτά τα εργαλεία, παρατηρείται έντονη χρήση από μαθητές. Πολλοί γονείς αναφέρουν ότι τα παιδιά τους χρησιμοποιούν AI chatbots ακόμη και μέσω των σχολικών Chromebook. Η εφαρμογή Character.AI, για παράδειγμα, έχει πάνω από 10 εκατομμύρια λήψεις, ενώ σχεδόν το 20% των κορυφαίων AI εφαρμογών αφορά AI chatbots.

Σύμφωνα με έρευνες του οργανισμού Common Sense, οι έφηβοι χρησιμοποιούν την AI τόσο για προσωπικούς όσο και για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Γονείς αναφέρουν ότι σχεδόν το 40% των παιδιών ηλικίας 5 έως 8 ετών χρησιμοποιούν AI για την υποστήριξη της μάθησής τους.

 

Τι Πρέπει να Ξέρουμε για ta AI chatbot

• Δημιουργούν ισχυρό συναισθηματικό δεσμό: Πολλά bots ζητούν άμεσα να «συναντηθούν» με τον χρήστη ή εκφράζουν ζήλια για τις σχέσεις του με άλλους ανθρώπους. Κάποια bots, όπως το Replika, έχουν εκφράσει ακόμα και ρομαντικά  συναισθήματα, δημιουργώντας ανησυχίες για την ψυχική ασφάλεια των παιδιών.

• Απουσία ασφαλιστικών δικλείδων: Οι ερευνητές κατάφεραν να εκμαιεύσουν από τα bots επικίνδυνες συμβουλές που προωθούν αυτοτραυματισμούς, βία, εκφοβισμό και ρατσιστικό λόγο.

• Ενθαρρύνουν επιπόλαιες αποφάσεις: Τα bots είναι σχεδιασμένα να “ευχαριστούν” τον χρήστη, πράγμα που σημαίνει ότι μπορούν να ενθαρρύνουν σοβαρές αποφάσεις όπως η εγκατάλειψη του σχολείου ή η απομάκρυνση από την οικογένεια.

• Δεν είναι επαγγελματίες ψυχικής υγείας: Αν και μπορεί να φαίνονται υποστηρικτικά, δεν διαθέτουν τις γνώσεις για την αντιμετώπιση τραυμάτων ή σοβαρών ψυχολογικών δυσκολιών, και σε πολλές περιπτώσεις παραπλανούν δηλώνοντας ψευδώς ότι είναι θεραπευτές.

• Τα φίλτρα ηλικίας είναι ανεπαρκή: Αν και οι περισσότερες εφαρμογές απαιτούν ηλικία άνω των 18, αυτό βασίζεται στην αυτοαναφορά, την οποία είναι εύκολο να παρακάμψει ένα παιδί.

 

Τι Μπορούν να Κάνουν τα Σχολεία και οι Οικογένειες

• Ψηφιακή παιδεία (AI literacy): Η εκπαίδευση σχετικά με το πώς λειτουργούν τα bots βοηθά στην απομυθοποίηση και αποπροσωποποίηση αυτών των εργαλείων.

• Ενημέρωση οικογενειών: Οι γονείς χρειάζονται καθοδήγηση για να εντοπίζουν τέτοια φαινόμενα και να συνομιλούν με τα παιδιά τους για την επικινδυνότητα των AI chatbot.

• Ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων εκτός διαδικτύου: Η μοναξιά είναι πραγματικό πρόβλημα και τα παιδιά πρέπει να ενθαρρύνονται να καλλιεργούν ουσιαστικές διαπροσωπικές σχέσεις, ειδικά τώρα που περιορίζεται η χρήση κινητών στα σχολεία.

• Ενίσχυση της κοινότητας: Η αίσθηση του ανήκειν είναι κρίσιμη. Τα σχολεία και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να δημιουργούν ευκαιρίες για κοινωνική σύνδεση μεταξύ των μαθητών και να παρεμβαίνουν όπου παρατηρείται απομόνωση.

Η τεχνητή νοημοσύνη ήρθε για να μείνει. Είναι δική μας ευθύνη να διασφαλίσουμε ότι η παρουσία της στη ζωή των παιδιών μας θα είναι ασφαλής, υποστηρικτική και προσανατολισμένη στην ανάπτυξή τους – όχι στην απομόνωση και τη χειραγώγηση.

Τι είναι το OmeTV και τι πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς.

Το OmeTV είναι μια διαδικτυακή πλατφόρμα τυχαίας βιντεοσυνομιλίας (random video chat), παρόμοια με το Omegle. Οι χρήστες μπορούν να συνδεθούν με αγνώστους από όλο τον κόσμο μέσω κάμερας και μικροφώνου, χωρίς απαραίτητα να δημιουργήσουν λογαριασμό ή να αποκαλύψουν προσωπικά στοιχεία.

Πώς λειτουργεί:

1. Είσοδος στην πλατφόρμα:
   Οι χρήστες μπορούν να αποκτήσουν πρόσβαση μέσω της ιστοσελίδας ή να κατεβάσουν την εφαρμογή για κινητές συσκευές. Η σύνδεση μπορεί να γίνει είτε ανώνυμα είτε μέσω λογαριασμών κοινωνικών δικτύων χωρίς όμως το OmeTV να εμφανίζει δημόσια πληροφορίες από αυτά τα προφίλ.
2. Αλγόριθμος τυχαίας σύνδεσης:
   Μόλις ξεκινήσει η συνεδρία, ο χρήστης συνδέεται αυτόματα με έναν άλλο τυχαίο χρήστη. Κάθε συνομιλία μπορεί να διακοπεί με το πάτημα ενός κουμπιού (“Next”), οδηγώντας σε μια νέα σύνδεση. Αυτό δημιουργεί έναν συνεχή κύκλο γνωριμιών με αγνώστους.
3. Χωρίς φίλτρα περιεχομένου:
   Αν και το OmeTV δηλώνει πως διαθέτει “φίλτρα” και “moderation”, η διαδικασία είναι σε μεγάλο βαθμό αυτοματοποιημένη και συχνά ανεπαρκής. Δεν υπάρχει μηχανισμός ελέγχου του τι δείχνει ο κάθε χρήστης στην κάμερα σε πραγματικό χρόνο.
4. Απουσία αυθεντικοποίησης ηλικίας:
   Η πλατφόρμα υποτίθεται ότι είναι διαθέσιμη μόνο σε χρήστες άνω των 18 ετών ή με συγκατάθεση γονέα εάν είναι 13-17, ωστόσο δεν υπάρχει πρακτικός τρόπος επαλήθευσης ηλικίας. Αυτό επιτρέπει σε παιδιά να εγγράφονται και να συνομιλούν ανώνυμα με ενήλικες.
5. Δυνατότητα κειμενικής συνομιλίας:
   Εκτός από βίντεο, η εφαρμογή προσφέρει και δυνατότητα ανταλλαγής γραπτών μηνυμάτων, ενισχύοντας την επικοινωνία μεταξύ αγνώστων.

Η εμπειρία χρήσης είναι σχεδιασμένη ώστε να είναι γρήγορη, ανώνυμη και χωρίς φίλτρα, κάτι που μπορεί να φαίνεται ελκυστικό στους εφήβους — αλλά ταυτόχρονα δημιουργεί ένα ιδιαίτερα επικίνδυνο περιβάλλον.

Κύριοι Κίνδυνοι για τα Παιδιά

1. Επαφή με αγνώστους

Η ανωνυμία της πλατφόρμας επιτρέπει σε παιδόφιλους και άλλους κακόβουλους χρήστες να προσεγγίζουν ανήλικους, χρησιμοποιώντας τακτικές όπως κολακείες και ψυχολογική πίεση για να αποκτήσουν την εμπιστοσύνη τους. ​

2. Έκθεση σε ακατάλληλο περιεχόμενο

Παρά τους κανόνες της πλατφόρμας, οι χρήστες συχνά εκτίθενται σε γυμνό, σεξουαλικές πράξεις και άλλες ακατάλληλες συμπεριφορές. Η απουσία αποτελεσματικής εποπτείας καθιστά δύσκολη την πρόληψη τέτοιων περιστατικών. ​

3. Κυβερνοεκφοβισμός

Η ανωνυμία ενθαρρύνει τον κυβερνοεκφοβισμό, με παιδιά να δέχονται προσβολές, απειλές ή να γίνονται στόχος εξευτελιστικών σχολίων. Αυτό μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική τους υγεία. ​

4. Παραβίαση ιδιωτικότητας

Παρόλο που το OmeTV δεν αποκαλύπτει άμεσα την τοποθεσία των χρηστών, κακόβουλοι χρήστες μπορούν να εντοπίσουν τη γενική τοποθεσία μέσω της διεύθυνσης IP, θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια των παιδιών. ​

 Οδηγίες για Γονείς

1. Ενημέρωση και συζήτηση: Εξηγήστε στα παιδιά τους κινδύνους της πλατφόρμας και ενθαρρύνετε τα να μοιράζονται τις εμπειρίες τους.​
2. Χρήση εργαλείων γονικού ελέγχου: Εγκαταστήστε εφαρμογές που επιτρέπουν την παρακολούθηση και τον περιορισμό της πρόσβασης σε ακατάλληλες εφαρμογές.​
3. Καθορισμός κανόνων: Θέστε σαφείς κανόνες για τη χρήση του διαδικτύου και των εφαρμογών, όπως η αποφυγή κοινοποίησης προσωπικών πληροφοριών.​
4. Ενθάρρυνση αναφοράς προβλημάτων: Διδάξτε στα παιδιά πώς να αναφέρουν ακατάλληλη συμπεριφορά και ενθαρρύνετέ τα να ζητούν βοήθεια όταν αισθάνονται άβολα.

πηγή: Bitdefender

Ρεκόρ αναφορών υλικού σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών παγκοσμίως το 2024

Κατά το 2024, καταγράφηκαν 2.508.311 αναφορές ύποπτου περιεχομένου σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών (CSAM) παγκοσμίως, σημειώνοντας αύξηση 218% σε σχέση με το 2023. Πρόκειται για την υψηλότερη ετήσια καταγραφή στην ιστορία του INHOPE, του διεθνούς δικτύου ανοικτών γραμμών καταγγελιών, στο οποίο συμμετέχουν 55 γραμμές σε 51 χώρες, ανάμεσά τους και η SafeLine.gr, επίσημο μέλος του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας.

Η σημαντική αυτή αύξηση αντικατοπτρίζει αφενός τη ραγδαία εξάπλωση του παράνομου περιεχομένου, αφετέρου την ενισχυμένη ευαισθητοποίηση των πολιτών, οι οποίοι αναγνωρίζουν τη σημασία της έγκαιρης αναφοράς.

Από τις συνολικές αναφορές, το 65% αξιολογήθηκε ως νομικά παράνομο, αποδεικνύοντας τη σοβαρότητα και την αξιοπιστία των καταγγελιών.

Το 93% των θυμάτων ανήκε στην ηλικιακή ομάδα 3 έως 13 ετών, ενώ το 99% ήταν κορίτσια, γεγονός που αναδεικνύει τον έμφυλο χαρακτήρα της κακοποίησης και της σχετικής εγκληματικότητας.

Επιπλέον, CSAM περιεχόμενο εντοπίστηκε σε 86 χώρες, καταδεικνύοντας τον παγκόσμιο χαρακτήρα του φαινομένου και τις πολύπλευρες κοινωνικές και νομικές του προεκτάσεις.

 

Η εικόνα στην Ελλάδα

 

Στην Ελλάδα, κατά το 2024, οι καταγγελίες για υλικό παιδικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης και για οικονομικές απάτες αντιστοιχούσαν στο 77% του συνόλου των αναφορών που έλαβε η SafeLine.gr. Ειδικότερα, οι καταγγελίες για CSAM/CSEM υλικό σημείωσαν αύξηση 26% σε σχέση με το 2023, γεγονός που καταδεικνύει την αυξανόμενη ανησυχία των χρηστών και την ετοιμότητα της SafeLine να ανταποκρίνεται αποτελεσματικά.

Αξιοσημείωτο είναι ότι σχεδόν οι μισές αναφορές αφορούσαν ψηφιακά παραγόμενο περιεχόμενο, όπως manga και anime, φανερώνοντας μια νέα, ανησυχητική διάσταση του προβλήματος: τη χρήση τεχνολογίας για τη δημιουργία εικονικού CSAM, το οποίο παρότι δεν αφορά πραγματικό θύμα, παραμένει παράνομο και επιβλαβές.

Επιπλέον, παρατηρήθηκε αύξηση άνω του 40% στις καταγγελίες που προωθήθηκαν από τη SafeLine στη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, ενισχύοντας τον ρόλο της ως αξιόπιστου και ουσιαστικού συνεργάτη των διωκτικών αρχών.

Η SafeLine.gr συγκαταλέγεται μεταξύ των πρώτων οργανισμών στην Ελλάδα που έλαβε την αναγνώριση του Trusted Flagger στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Νόμου για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA). Ο τίτλος αυτός ενισχύει τη δυνατότητά της να συμβάλλει καθοριστικά στην ταχεία αφαίρεση παράνομου περιεχομένου από το διαδίκτυο, προστατεύοντας παιδιά και ενήλικες από τις παγίδες του ψηφιακού εγκλήματος. 

Ο πρόεδρος του INHOPE, Robbert Hoving, δηλώνει:
«Ο δρόμος μπροστά απαιτεί αφοσίωση και αντοχή. Είμαστε ενωμένοι πίσω από την αποστολή του INHOPE, αποδεικνύοντας καθημερινά ότι η συνεργασία φέρνει αποτελέσματα.»

Η συντονίστρια του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου του ΙΤΕ και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του INHOPE, Βιβή Φραγκοπούλου επισημαίνει:
«Η εκθετική αύξηση των αναφορών αποδεικνύει ότι οι πολίτες είναι πλέον πιο ευαισθητοποιημένοι και πρόθυμοι να δράσουν. Παράλληλα, η τεχνολογία εξελίσσεται με ρυθμούς που απαιτούν διαρκή επαγρύπνηση και προσαρμογή των μηχανισμών προστασίας. Η SafeLine συνεχίζει να εργάζεται με συνέπεια, ώστε κάθε καταγγελία να οδηγεί σε πραγματικό αποτέλεσμα και κάθε παιδί να νιώθει ασφαλές στο διαδίκτυο.»

 

 

 

Η επίδραση των Reels, Shorts, και Stories στη συγκέντρωση της προσοχής μας

Στην ψηφιακή εποχή που διανύουμε, παρατηρείται μια αλλαγή στον τρόπο και στους κώδικες επικοινωνίας των ανθρώπων όλων των ηλικιακών ομάδων. Τα τελευταία 3 χρόνια, αυτό που ακούγεται συχνά σε συζητήσεις μικρών και μεγάλων σε ηλικία χρηστών, είναι τα σύντομα βίντεο που μπορούν να δημιουργήσουν και να δημοσιοποιήσουν μέσω των προσωπικών τους λογαριασμών οι ίδιοι οι χρήστες των μέσων κοινωνικών δικτύων με περιεχόμενο της επιλογής τους. Για παράδειγμα, μπορούν να δημιουργηθούν από έναν απλό χρήστη για να αναδείξει στιγμές της καθημερινότητας του, από κάποιον καλλιτέχνη που θέλει να δημοσιοποιήσει το ταλέντο του, ή από κάποιον influencer με σκοπό τη διαφήμιση ενός αγαθού. Ανεξάρτητα πάντως από τον σκοπό για τον οποίο δημιουργούνται, τα Reels είναι πλέον παντού, έχουν κυριαρχήσει στις διαδικτυακές ζωές μας και φαίνεται ότι έχουν καταφέρει να εγκλωβίσουν την προσοχή των χρηστών.

 

Χαρακτηριστικά των Reels, Shorts και Stories

Τα σύντομα βίντεο reels, shorts ή Stories από το 2020 που πρωτοεμφανίστηκαν, μοιράζονται ένα κοινό χαρακτηριστικό, που είναι ο σύντομος χρόνος διάρκειας τους. Πιο συγκεκριμένα, τα reels διαρκούν πλέον έως 90 δευτερόλεπτα ενώ τα Stories είναι μικρότερα, αλλά και οι δύο μορφές έχουν κάθετη μορφή στις συσκευές, ενώ οι χρήστες μπορούν να ελέγξουν απόλυτα το περιεχόμενο τους, ρυθμίζοντας κατά βούληση την εμφάνιση τους, τα οπτικά εφέ έως και τη μουσική υπόκρουση που θα τα συνοδεύει. Η βασική διαφορά τους είναι ότι τα reels είναι δημόσια, δηλαδή ορατά σε όλους τους χρήστες, σε αντίθεση με τα Stories που μπορούν να τα δουν μόνο οι ακόλουθοι του δημιουργού τους. Το πρώτο μέσο κοινωνικής δικτύωσης που τα σύστησε στους ψηφιακούς χρήστες είναι το TikTok, στη συνέχεια ακολούθησε το Instagram, ενώ πλέον κάθε εφαρμογή κοινωνικής δικτύωσης προσφέρει τη δυνατότητα δημιουργίας και δημοσιοποίησης τέτοιων αρχείων.

 

Η πιο επιρρεπής ηλικιακή ομάδα

Η εξάπλωση και η επίδραση τους είναι εντυπωσιακή αλλά φαίνεται ότι έχει αρχίσει να εντοπίζεται μια ανησυχητική χροιά που συνδέεται με αυτή τη λειτουργία, ειδικά στους νεαρούς χρήστες. Όπως έχει ήδη αποδειχθεί σε έρευνες, η υπερβολικός χρόνος θέασης των reels μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του χρόνου συγκέντρωσης σε όλους τους χρήστες, ιδιαιτέρως όμως τη νεαρότερη ηλικιακά ομάδα τους.

Οι ηλικιακές ομάδες χρηστών που φαίνεται να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο αλλά και να επηρεάζονται ιδιαίτερα από την υπερβολικό χρόνο παρακολούθησης σύντομων βίντεο είναι οι έφηβοι έως και οι νεαροί ενήλικες. Η ακολουθία των βίντεο που παρακολουθεί ο κάθε χρήστης είναι επηρεασμένη από τα cookies που συλλέγονται κατά την περιήγηση του στο διαδίκτυο, βάσει των προτιμήσεων του. Είναι απόλυτα εξατομικευμένη επιλογή και καθορίζεται από προηγούμενες αναζητήσεις του εκάστοτε χρήστη, αλληλεπιδράσεις και το ιστορικό θέασης του. Οι αλγόριθμοι μηχανικής μάθησης επεξεργάζονται αυτά τα δεδομένα, προτείνοντας εστιασμένο περιεχόμενο που πιθανώς να απορροφήσει περισσότερο τον χρήστη. Ακολουθώντας το λογισμικό των cookies, παρατηρούμε ακόμη μια αρνητική συνέπεια των σύντομων βίντεο που κατακλύζουν το διαδίκτυο. Δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος, όπου ο χρήστης εκτίθεται κυρίως σε βίντεο που επιβεβαιώνουν τις ήδη υπάρχουσες απόψεις και ενδιαφέροντά του, περιορίζοντας την ποικιλία των πληροφοριών που λαμβάνει. Παρόλο που αυτή η πρακτική ενισχύει την αφοσίωση και την παραμονή στην πλατφόρμα, ταυτόχρονα μπορεί να οδηγήσει σε φαινόμενα όπως to filter bubble αλλά και η ενίσχυση των στερεοτύπων και της προκατάληψης.

 

Οι αρνητικές επιπτώσεις στη συγκέντρωση της προσοχής

Τις αρνητικές συνέπειες της υπερβολικής χρήσης των ηλεκτρονικών συσκευών και των ψηφιακών μέσων τις ερευνούν οι ειδικοί αρκετά χρόνια τώρα. Για παράδειγμα, έχουμε διαβάσει για την υπερβολική έκθεση σε ηλεκτρονικά παιχνίδια, κυρίως διαδικτυακά, που συσχετίζεται με διαταραχές συγκέντρωσης της προσοχής διαφόρων σταδίων, κάτι που ίσως οδηγήσει σε κλινικά σημαντικό έλλειμμα προσοχής και επιδείνωση της σχολικής επίδοσης (Peracchia & Curcio, Citation2018- Swing, Gentile, Anderson, & Walsh, Citation2010,  in Santos, R. M. S., Mendes, C. G., Marques Miranda, D., & Romano–Silva, M. A. (2022)). Έχει επίσης αποδειχθεί μέσω ερευνών ότι ο υπερβολικός χρόνος που αφιερώνουν τα παιδιά στις οθόνες τους είναι επίσης ένας επιβαρυντικός παράγοντας στην συγκέντρωση τους (Santos RMS, Mendes CG, Marques Miranda D, Romano-Silva MA. The Association between Screen Time and Attention in Children: A Systematic Review. 2022).

Καθώς οι εξελίξεις δίνουν καινούργια δεδομένα μέσα από νέες εφαρμογές, όπως τα  σύντομα βίντεο, έχουν ήδη αρχίσει να πραγματοποιούνται οι πρώτες έρευνες, σχετικά με την επίδραση των reels και των άλλων σύντομων βίντεο στη συμπεριφορά και την γνωστική λειτουργία των χρηστών. Τα δεδομένα που έχουμε μέχρι σήμερα αναφέρουν ότι ο χρόνος συγκέντρωσης ενός ατόμου έχει ελαττωθεί σημαντικά κατά τα τελευταία χρόνια, πιθανώς εξαιτίας της εκτενούς χρήσης των ψηφιακών μέσων. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η διάρκεια συγκέντρωσης ενός ατόμου που παρακολουθεί βίντεο ήταν 2,5 λεπτά το 2004, ενώ από τότε μειώνεται σταδιακά, φτάνοντας πλέον να είναι περίπου 47 δευτερόλεπτα, σύμφωνα το έργο της ψυχολόγου Dr. Gloria Mark το 2023 (Attention Span: A Groundbreaking Way to Restore Balance, Happiness and Productivity, Gloria Mark, 2023).   

 

Ο ρόλος της Νευροεπιστήμης και της Ψυχολογίας στην παρακολούθηση σύντομων βίντεο

Η απορρόφηση ενός χρήστη στην παρακολούθηση πολλών, συνεχόμενων, σύντομων βίντεο, όπως τα Reels, μπορεί να εξηγηθεί μέσα από τους μηχανισμούς της νευροεπιστήμης και της ψυχολογίας. Κατά τη διάρκεια παρακολούθησης ενός reel ο εγκέφαλος εκκρίνει ντοπαμίνη, τον βασικό νευροδιαβιβαστή που σχετίζεται με το κέντρο ευχαρίστησης του εγκεφάλου. Απελευθερώνεται όταν ο οργανισμός βιώνει ευχάριστες καταστάσεις και όταν τις αναζητάει, με αποτέλεσμα να αφιερώνει όλο και περισσότερο χρόνο σε αυτή την αναζήτηση (Why the Brain Loves Short-Form Videos: The Neuroscience Behind TikTok, Instagram Reels, and YouTube Shorts – Gloria Mark (2023)) . Η λειτουργία αυτή είναι κοινή σε όλες τις μορφές εθισμών.

Η προσθήκη της ανησυχίας του εθισμού σε αυτή της ελλειμματική προσοχής λόγω του υπερβολικού χρόνου παρακολούθησης σύντομων βίντεο στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης έχει προβληματίσει τους ειδικούς, οδηγώντας σε πιο εξειδικευμένες έρευνες. Τα βασικά αποτελέσματα δείχνουν ότι παρόλο που η συγκεκριμένη νέα εφαρμογή και το εξατομικευμένο περιεχόμενο των reels ενισχύουν σημαντικά τον εθισμό στην παρακολούθηση τους, αυξάνουν επίσης την απόσπαση της συγκέντρωσης και την υπερφόρτωση με γνωστικές πληροφορίες, ιδίως στην περίπτωση των νεαρών χρηστών. Αυτή η ηλικιακή ομάδα είναι πιο επιρρεπής στη διάσπαση της συγκέντρωσης και δυσκολεύεται να τη διατηρήσει μετά από μακρόχρονη παρακολούθηση των reels. Η γρήγορη μετάβαση μεταξύ διαφορετικού περιεχομένου βίντεο καθιστά όλο και δυσκολότερη τη συγκέντρωση της προσοχής τους σε μία μόνο δραστηριότητα κάθε φορά ενώ μειώνεται η γενική γνωστική τους λειτουργία. Αντίθετα, τα άτομα μέσης ηλικίας παρουσιάζουν μεγαλύτερη ικανότητα προσαρμογής στις μεταβολές των χρόνων συγκέντρωσης, αποδίδοντας το στην ολοκληρωμένη γνωστική και νευρολογική ανάπτυξη τους, γεγονός που τους επιτρέπει να αντιστέκονται αποτελεσματικότερα στις αρνητικές επιδράσεις των reels, χωρίς να μένουν ανεπηρέαστα στην περίπτωση παρατεταμένης έκθεσης σε σύντομα βίντεο (Das, A. & Mishra, H., 2024).

 

Ρυθμιστικές παρεμβάσεις και μέτρα περιορισμού

Τα ευρήματα αυτά αναδεικνύουν τη σημασία της ηλικίας στις συνήθειες κατανάλωσης ψηφιακού περιεχομένου και την ανάγκη ανάπτυξης στρατηγικών για τον περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεων στη συγκέντρωση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη οριοθετήσει τις μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, βάσει του Νόμου για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (Digital Services Act – DSA), προκειμένου να διασφαλίσει ότι συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις τους, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης του περιεχομένου που προτείνουν στους χρήστες (https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/europe-fit-digital-age/digital-services-act_en). Επιπλέον, η Επιτροπή έχει αποστείλει αιτήματα για πληροφορίες σε εταιρείες όπως η Meta και η Snap, στο πλαίσιο του DSA, προκειμένου να αξιολογήσει τη συμμόρφωσή τους με τις νέες υποχρεώσεις. Αν και δεν υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες που να αναφέρουν συγκεκριμένα μέτρα για τον περιορισμό των ατέρμονων προτάσεων reels από τις εταιρείες, οι ενέργειες της Επιτροπής υποδεικνύουν μια ευρύτερη προσπάθεια να διασφαλιστεί ότι οι μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις τους βάσει του DSA, συμπεριλαμβανομένης της διαχείρισης του προτεινόμενου περιεχομένου στους χρήστες.

 

Συμπεράσματα και προτάσεις

Επομένως λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα που συνεχώς ανανεώνονται, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η γνωστική λειτουργία αλλά και ο χρόνος συγκέντρωσης των χρηστών, ιδίως των εφήβων και νέων, επηρεάζεται μέσα από την υπερβολική ενασχόληση με το διαδίκτυο και την παρατεταμένη παρακολούθηση σύντομων βίντεο, με φθίνουσα τάση. Τονίζουμε τη σημασία της εκπαίδευσης των νεότερων σε πιο υπεύθυνη χρήση των ψηφιακών μέσων, καθώς μπορεί να τους βοηθήσει να διαχειρίζονται καλύτερα την έκθεσή τους σε σύντομα βίντεο, διατηρώντας παράλληλα τις γνωστικές τους ικανότητες. Τα δεδομένα δείχνουν ότι η ικανότητα συγκέντρωσης επηρεάζεται από την ηλικία, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη για προσαρμοσμένες παρεμβάσεις που θα προλαμβάνουν πιθανές γνωστικές δυσλειτουργίες, άρα οι χρήστες μέσης ηλικίας θα πρέπει να ενισχύσουν δραστηριότητες που βελτιώνουν τη συγκέντρωση, ενσωματώνοντας παράλληλα τα θετικά στοιχεία των Reels στις ψηφιακές τους συνήθειες.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• https://www.infosysbpm.com/blogs/digital-business-services/producing-video-content-to-cater-to-the-growing-trend-of-short-attention-span.html .
• https://www.ow.gr/living/pos-ta-reels-kai-ta-shorts-epireazoun-ti-sigkentrosi-tis-gen-z/
• https://pnykapress.gr/giati-to-periechomeno-syntomis-morf/
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35430923/ – Santos, R. M. S., Mendes, C. G., Marques Miranda, D., & Romano-Silva, M. A. (2022). The Association between Screen Time and Attention in Children: A Systematic Review. Developmental Neuropsychology, 47(4), 175–192. https://doi.org/10.1080/87565641.2022.2064863
• https://www.axios.com/2024/11/29/gen-z-kids-reading-tv-songs
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35430923/ Santos RMS, Mendes CG, Marques Miranda D, Romano-Silva MA. The Association between Screen Time and Attention in Children: A Systematic Review. Dev Neuropsychol. 2022 Jul;47(4):175-192.
• https://www.linkedin.com/pulse/dopamine-trap-why-indias-reels-obsession-demands-immediate-rudra-cczxf
• Why the Brain Loves Short-Form Videos: The Neuroscience Behind TikTok, Instagram Reels, and YouTube Shorts – Gloria Mark (2023)
• Attention Span: A Groundbreaking Way to Restore Balance, Happiness and Productivity―A Must-Read Guide to Dealing with Distractions and Regaining Focus in the Modern World- Gloria Mark, Hanover Square Press; Original edition (January 10, 2023) (2023).
• Das, A. & Mishra, H. (2024). The Effect of Reels on Attention among Young and Middle-Aged Adults. International Journal of Indian Psychology, 12(3), 348-359.
• https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/europe-fit-digital-age/digital-services-act_en

 

Ποιες είναι οι ικανότητες που πρέπει να έχει ένας ψηφιακός πολίτης

Πηγή: Εγχειρίδιο εκπαίδευσης για την ψηφιακή ιθαγένεια του Συμβουλίου της Ευρώπης

Προσωπικά δεδομένα

Κατεβάστε την αφίσα από εδώ:

Poster_3_small%20children

Ασφαλείς κωδικοί

Κατεβάστε την αφίσα από εδώ:

Poster_1_small%20children

Απάτες στο διαδίκτυο

Κατεβάστε την αφίσα από εδώ:

Poster_2_small%20children

Quiz: Πόσα γνωρίζεις για την ασφαλή χρήση του διαδικτύου; (για παιδιά Ε΄και Στ΄ Δημοτικού)

Quiz: Πόσα γνωρίζεις για την ασφαλή χρήση του διαδικτύου; (για παιδιά Γυμνασίου – Λυκείου

Loading…

Τετράδιο δραστηριοτήτων Digiduck

Κατεβάστε τις δραστηριότητες από εδώ.

Εργαλειοθήκη επαλήθευσης ηλικίας

Κατεβάστε την εργαλειοθήκη από εδώ:

 

_Age%20Assurance%20Toolkit%20Booklet

Προστασία παιδιών στον ψηφιακό κόσμο

infog_parents_2025

Tετράδιο εργασιών: “Σκέψου πριν εμπιστευτείς”

Σχέδιο μαθήματος: “Ασφαλείς ομαδικές συνομιλίες”

#SID2025: Μια μεγάλη γιορτή για ένα καλύτερο διαδίκτυο

Η Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου 2025 στην Ελλάδα υπήρξε μια γιορτή που απλώθηκε σε κάθε γωνιά της χώρας. Για μια ακόμη χρονιά, το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας διοργάνωσε μια σειρά από δραστηριότητες που ένωσαν τη σχολική κοινότητα και τους εμπλεκόμενους φορείς από κάθε γωνιά της Ελλάδας, ακόμα και από τις ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού. Μέσα από αυτήν την πρωτοβουλία, ενισχύθηκε η ψηφιακή παιδεία και η ασφάλεια στο διαδίκτυο, καθώς το μήνυμα της υπευθυνότητας και της προστασίας από τους κινδύνους του διαδικτύου έφτασε παντού. Από την καρδιά της Αθήνας έως τη Θεσσαλονίκη, από τα νησιά του Αιγαίου μέχρι τις απομακρυσμένες ορεινές περιοχές, η φλόγα της εκστρατείας άναψε σε κάθε γωνιά της χώρας, αποδεικνύοντας περίτρανα ότι η ασφάλεια στο διαδίκτυο είναι υπόθεση όλων μας και το μέλλον του ψηφιακού κόσμου είναι στα χέρια μας.

 

Χάρτης Υποστηρικτών Ημέρας Ασφαλούς Διαδικτύου 2025

 

Η κεντρική εκδήλωση του εορτασμού πραγματοποιήθηκε στην  αίθουσα Ζακλίν Ντε Ρομιγί του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού στην οποία συμμετείχαν 30 σχολεία και περισσότεροι από 700 μαθητές και μαθήτριες με τους εκπαιδευτικούς τους.

 

 

Η Υφυπουργός Παιδείας, Ζέτα Μακρή, χαιρέτησε την εκδήλωση και υπογράμμισε ότι το μέλλον της ψηφιακής ασφάλειας περνά μέσα από τη συνεργασία όλων των φορέων, από την εκπαίδευση και τους γονείς μέχρι τις οργανώσεις που εργάζονται για την προστασία των παιδιών.

 

 

Μία από τις πιο σημαντικές στιγμές της εκδήλωσης ήταν η συμμετοχή δύο αγαπημένων ηθοποιών, της Βάσως Λασκαράκη και της Βάσιας Γκολφινοπούλου, οι οποίες συνομίλησαν με τους μαθητές και τους έδωσαν πολύτιμες συμβουλές για τη θετική και ασφαλή χρήση του διαδικτύου. Η κουβέντα ήταν γεμάτη από πρακτικές συμβουλές, ενώ οι ηθοποιοί μοιράστηκαν τις προσωπικές τους εμπειρίες και την ανάγκη για υπευθυνότητα στις διαδικτυακές τους δραστηριότητες.

 

 

Παράλληλα, η πρώην ευρωβουλευτής Μαρία Σπυράκη, με την ιδιότητα της μητέρας δύο εφήβων, πρόσφερε μια ακόμη διάσταση στη συζήτηση, μιλώντας για τη σημασία της κριτικής σκέψης και του διαλόγου στην οικογένεια, έτσι ώστε οι νέοι να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τις διαδικτυακές προκλήσεις με αυτοπεποίθηση και ωριμότητα.

 

 

Ειδικοί από την Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας, έδωσαν στους μαθητές πολύτιμες γνώσεις για την προστασία τους και τις προοπτικές καριέρας στον τομέα της κυβερνοασφάλειας, υπογραμμίζοντας πόσο σημαντική είναι η εκπαίδευση στη χρήση των τεχνολογιών για την προστασία των προσωπικών δεδομένων.

 

 

Οι παρευρισκόμενοι μαθητές δεν άκουσαν μόνο τους ειδικούς να τους μιλούν για την ασφαλή χρήση του διαδικτύου αλλά και μέσα από παιγνιώδεις δράσεις κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης ευαισθητοποιήθηκαν σε θέματα ασφαλούς και ποιοτικής χρήσης.

 

 

Παράλληλα με την κεντρική εκδήλωση εκατοντάδες σχολεία ανά την Ελλάδα ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου και πραγματοποίησαν τη δική τους γιορτή στο σχολείο τους, στέλνοντας με αυτόν τον τρόπο ένα ηχηρό μήνυμα για ένα ασφαλές και ποιοτικό διαδίκτυο!

Καθόλη τη διάρκεια της εβδομάδας οι ενημερώσεις σε σχολεία συνεχίστηκαν μέσα από διαδικτυακά σεμινάρια που προγραμματίστηκαν για όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες σε μια προσπάθεια το μήνυμα της ημέρας και οι βασικές συμβουλές να φτάσουν σε όλα τα παιδιά ακόμα και εκείνα που και φοιτούν σε απομακρυσμένα σχολεία της χώρας. Περισσότερα από 20.000 μαθητές και μαθήτριες συμμετείχαν στα διαδικτυακά σεμινάρια ανάμεσά τους και μαθητές από ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού όπως σχολεία των Βρυξελλών, του Ντόρτμουντ, της Αλεξάνδρειας ακόμα και του Κονγκό!

 

 

Αξιοσημείωτο είναι ότι οι διαγωνισμοί που διοργανώθηκαν από το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου το προηγούμενο χρονικό διάστημα και στους οποίους συμμετείχαν περισσότερα από 800 σχολεία αποτελούν πλέον θεσμό και δείχνουν τη συνεχιζόμενη ανάγκη για ευαισθητοποίηση σχετικά με την ασφαλή χρήση του διαδικτύου.

Μπορείτε να δείτε όλες τις συμμετοχές εδώ και τους νικητές εδώ.

 

Στιγμιότυπα από τις βραβεύσεις των νικητών στο Υπουργείο Παιδείας:

 

Επιπρόσθετα, το νέο εκπαιδευτικό υλικό που δημιουργήθηκε με αφορμή την Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου αγκαλιάστηκε αμέσως από τους εκπαιδευτικούς. Το νέο υλικό δίνει έμφαση στις ομαδικές συνομιλίες βοηθώντας τα παιδιά να μάθουν πώς να τις διαχειρίζονται με ασφάλεια και υπευθυνότητα. Για τους εφήβους του Γυμνασίου και του Λυκείου, το νέο εκπαιδευτικό υλικό στοχεύει στην ενίσχυση της κριτικής σκέψης. Οι μαθητές μαθαίνουν πώς να αξιολογούν την αξιοπιστία πληροφοριών, ειδήσεων και ατόμων που συναντούν στο διαδίκτυο.

 

 

Για τους γονείς δημιουργήθηκαν δυο βίντεο που εξηγούν βήμα βήμα πώς μπορούν να ενεργοποιήσουν το Family Link στη συσκευή τους και τη συσκευή του παιδιού τους. Επίσης μέσα από ένα Infographic δίνονται βασικές συμβουλές για το πως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει ένας ασφαλής και δημιουργικός χώρος για τα παιδιά, ενώ το υλικό περιλαμβάνει και μια εργαλειοθήκη επαλήθευσης ηλικίας όπου εξηγείται με απλά λόγια τι ουσιαστικά σημαίνει η επαλήθευση ηλικίας στο διαδίκτυο και πώς επηρεάζει την προστασία των παιδιών, το απόρρητο τους και τα δικαιώματά τους. Το  υλικό περιλαμβάνει ακόμα δυο ολοκληρωμένους οδηγούς  για φορείς, με έμφαση στη σημασία του ψηφιακού γραμματισμού και τη νομοθεσία για την προστασία από υλικό σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων (CSAM).

Μπορείτε να δείτε όλο το υλικό εδώ.

Η Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου είναι μια υπενθύμιση για τη σημασία της ασφάλειας στον ψηφιακό κόσμο, αλλά το μήνυμα που περνάει είναι σαφές: κάθε μέρα πρέπει να είναι ημέρα ασφαλούς διαδικτύου. Όλοι μας, από μαθητές και γονείς μέχρι δασκάλους και επαγγελματίες, έχουμε τη δύναμη και την ευθύνη να διασφαλίσουμε ότι το διαδίκτυο παραμένει ένας ασφαλής, δημιουργικός και υπεύθυνος χώρος για τις επόμενες γενιές.

Ας κάνουμε την ασφάλεια στο διαδίκτυο μέρος της καθημερινότητάς μας

και ας δουλέψουμε όλοι μαζί για ένα καλύτερο και πιο ασφαλές ψηφιακό μέλλον!

Περισσότερα από 800 σχολεία συμμετείχαν στους διαγωνισμούς για τον εορτασμό της Ημέρας Ασφαλούς Διαδικτύου 2025

Οι διαγωνισμοί που διοργανώνει κάθε σχολική χρονιά το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου του ΙΤΕ έχουν πλέον καθιερωθεί ως θεσμός, προωθώντας τη σημασία της ασφαλούς και υπεύθυνης χρήσης του διαδικτύου. Με τη συμμετοχή περισσότερων από 800 σχολείων από όλη την Ελλάδα, οι διαγωνισμοί αναδεικνύουν τη διαρκή ανάγκη ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των μαθητών σε θέματα ψηφιακής ασφάλειας. Η πρωτοβουλία αυτή συμβάλλει καθοριστικά στη διαμόρφωση υπεύθυνων ψηφιακών πολιτών και στην ενίσχυση της κριτικής σκέψης των νέων χρηστών του διαδικτύου.

Στο πλαίσιο των διαγωνισμών, οι μαθητές όλων των βαθμίδων κλήθηκαν να δημιουργήσουν πρωτότυπο ψηφιακό υλικό, εστιάζοντας σε κρίσιμα ζητήματα όπως ο διαδικτυακός εκφοβισμός, οι πρακτικές αυτοπροστασίας και οι κίνδυνοι που εγκυμονούν τα κοινωνικά δίκτυα. Οι μαθητές της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης ανέπτυξαν δράσεις που επικεντρώθηκαν στην αναγνώριση και αντιμετώπιση του διαδικτυακού εκφοβισμού, προάγοντας τη συνεργασία και την ενσυναίσθηση. Από την άλλη, οι μαθητές της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης δημιούργησαν περιεχόμενο που αφορούσε την προστασία από διαδικτυακές απάτες, τη διαχείριση της παραπληροφόρησης και την πρόληψη της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον συγκέντρωσε ο διαγωνισμός «Πιάσε τη Σημαία» (Capture the Flag – CTF), που πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα της Εθνικής Αρχής Κυβερνοασφάλειας. Ο διαγωνισμός αυτός είχε ως στόχο να εξοικειώσει τους μαθητές Γυμνασίων και Λυκείων με βασικές έννοιες κυβερνοασφάλειας, ενώ ταυτόχρονα ανέδειξε τις επαγγελματικές προοπτικές στον τομέα της ασφάλειας δικτύων. Οι συμμετέχοντες, είτε ατομικά είτε σε ομάδες των δύο ατόμων, αντιμετώπισαν προκλήσεις ασφάλειας στην ειδική πλατφόρμα CTFd. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, ανέπτυξαν δεξιότητες στην κρυπτογραφία, την ανάλυση κώδικα και την ψηφιακή εγκληματολογία, αποκτώντας πολύτιμες γνώσεις και πρακτικές εμπειρίες.

Οι διαγωνισμοί σχεδιάστηκαν με αυστηρά παιδαγωγικά και επιστημονικά κριτήρια, εξασφαλίζοντας την πλήρη συνάφεια με τα εκπαιδευτικά προγράμματα και την προσβασιμότητα για όλους τους μαθητές. Μέσα από αυτές τις δράσεις, επιβεβαιώνεται η σημασία της εκπαίδευσης σε θέματα διαδικτυακής ασφάλειας, διαμορφώνοντας μια νέα γενιά χρηστών που γνωρίζει, προστατεύεται και χρησιμοποιεί το διαδίκτυο με υπευθυνότητα και επίγνωση των κινδύνων που μπορεί να αντιμετωπίσει.

Δείτε τους νικητές των διαγωνισμών εδώ.

Η βράβευση των νικητών των διαγωνισμών έγινε κατά τη διάρκεια της κεντρικής εκδήλωσης εορτασμού της Ημέρας Ασφαλούς διαδικτύου 2025 στο Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού.

 

Ετήσια στατιστικά στοιχεία 2024 SafeLine.gr & Help-line.gr

Άνοδος καταγγελιών υλικού παιδικής κακοποίησης/εκμετάλλευσης

Το 2024, οι καταγγελίες για υλικό παιδικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης και για οικονομικές απάτες συγκέντρωσαν το 77% του συνόλου των καταγγελιών που δέχτηκε η ανοιχτή γραμμή για το παράνομο περιεχόμενο στο διαδίκτυο SafeLine.gr του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας.

Οι καταγγελίες που αφορούσαν υλικό παιδικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης (CSAM/CSEM)  σημείωσαν σημαντική άνοδο κατά 26% σε σχέση με το 2023. Ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι σχεδόν οι μισές καταγγελίες αφορούσαν ψηφιακά παραγόμενο περιεχόμενο π.χ. manga και anime, κάτι που αναδεικνύει μια νέα πτυχή του προβλήματος: την αυξημένη χρήση τεχνολογιών για τη δημιουργία παράνομου περιεχομένου, το οποίο μπορεί να μην έχει φυσικό θύμα, αλλά παραμένει παράνομο και επικίνδυνο.

Οι καταγγελίες που σχετίζονται με την παραβίαση προσωπικών δεδομένων σημείωσαν άνοδο κατά 6%. Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως στις αναφορές για μη συναινετικό διαμοιρασμό εικόνων και βίντεο,  φαινόμενο που αποτελεί σημαντική κοινωνική απειλή, επηρεάζοντας σοβαρά την ψυχική υγεία των θυμάτων.

Από την ανάλυση των ετήσιων στοιχείων προκύπτει αύξηση που ξεπερνά το 40% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά στις καταγγελίες που προώθησε η SafeLine στη Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος.

Η αύξηση αυτή αναδεικνύει την  ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των φορέων και τον σημαντικό ρόλο της Ανοιχτής Γραμμής Καταγγελιών στην αποτελεσματικότερη καταπολέμηση του διαδικτυακού εγκλήματος. Άλλωστε η SafeLine.gr είναι από τους πρώτους οργανισμούς στην Ελλάδα που αναγνωρίστηκε ως Trusted Flagger στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Νόμου για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (Digital Services Act) και μία από τις πρώτες Ανοικτές Γραμμές (Hotlines) στην Ευρώπη. Ο χαρακτηρισμός της SafeLine ως επίσημη αξιόπιστη πηγή επισήμανσης παράνομου περιεχομένου ενισχύει ακόμη περισσότερο τη δυνατότητά της να ανταποκρίνεται με ταχύτητα και ακρίβεια στην αναγνώριση και την αφαίρεση τέτοιου είδους υλικού από το διαδίκτυο συμβάλλοντας στη δημιουργία ενός ασφαλούς ψηφιακού κόσμου για παιδιά και ενήλικες.

Η υπερβολική ενασχόληση κύρια αιτία επικοινωνίας με τη Help–line.gr

Eντυπωσιακή αύξηση αιτημάτων βοήθειας της τάξης του 66% σημείωσε το 2024 η Γραμμή Βοηθείας Help-line.gr του Ελληνικού κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας με την υπερβολική ενασχόληση να παραμένει το κυρίαρχο θέμα που δυσκολεύει γονείς και εκπαιδευτικούς. Οι αναφορές ποικίλλουν από ήπιες περιπτώσεις, όπου τα παιδιά εμφανίζουν δυσκολία να απομακρυνθούν από τις συσκευές αλλά παραμένουν λειτουργικά, μέχρι σοβαρότερες μορφές εθισμού, όπου παρατηρείται πλήρης απώλεια λειτουργικότητας, παραμέληση σχολικών υποχρεώσεων και κοινωνικών δραστηριοτήτων.

Ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο που προκύπτει από την ανάλυση των ετήσιων στατιστικών της γραμμής είναι ο διπλασιασμός των αναφορών που αφορούν σε θέματα παραβίασης προσωπικών δεδομένων και η αύξηση των αναφορών για απάτες μέσω διαφημίσεων και μέσω email.

Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η αύξηση των καταγγελιών που σχετίζονται με τη σεξουαλικότητα και τις διαδικτυακές σχέσεις, όπως grooming, sexting και πορνογραφία. Τα στατιστικά καταγράφουν επίσης αυξημένες ερωτήσεις για την πρώιμη έκθεση παιδιών σε ακατάλληλο περιεχόμενο, καθώς και περιστατικά διανομής ευαίσθητων φωτογραφιών μαθητών.

Η πλειοψηφία όσων επικοινώνησαν με τη γραμμή ήταν ενήλικες.

Οι αριθμοί που καταγράφονται φέρνουν στο προσκήνιο τη σημασία της ενίσχυσης της ενημέρωσης, της πρόληψης και της υποστήριξης γονέων και εκπαιδευτικών, ώστε να αντιμετωπίσουν πιο αποτελεσματικά τις σύγχρονες διαδικτυακές προκλήσεις.

Νέο Εκπαιδευτικό Υλικό για την Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου 2025

Με αφορμή την Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου 2025, το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου δημιούργησε νέο εκπαιδευτικό υλικό, με στόχο την προώθηση της ασφάλειας και της υπεύθυνης χρήσης του διαδικτύου. Το υλικό απευθύνεται σε μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς, προσφέροντας χρήσιμες πληροφορίες και εργαλεία για την προστασία και την ορθή πλοήγηση στο διαδίκτυο.

 

 Για τους μικρότερους μαθητές, του Νηπιαγωγείου και των πρώτων τάξεων του Δημοτικού, το παραμύθι «Ο @παπάκης σώζει την κατάσταση» γίνεται το πρώτο βήμα γνωριμίας με την προστασία προσωπικών δεδομένων, τη σημασία της συναίνεσης και τη σωστή χρήση εφαρμογών. Το συνοδευτικό τετράδιο δραστηριοτήτων ενθαρρύνει τη βιωματική μάθηση μέσα από παιχνίδια και προκλήσεις.

 

Οι μαθητές των τελευταίων τάξεων του Δημοτικού εξερευνούν τις ομαδικές συνομιλίες, μαθαίνοντας πώς να τις διαχειρίζονται με ασφάλεια και υπευθυνότητα. Παράλληλα, αντιλαμβάνονται τόσο τα πλεονεκτήματα όσο και τις προκλήσεις αυτών των εργαλείων.

 

Για τους εφήβους του Γυμνασίου και του Λυκείου, το εκπαιδευτικό υλικό «Σκέψου πριν εμπιστευτείς» στοχεύει στην ενίσχυση της κριτικής σκέψης. Οι μαθητές μαθαίνουν πώς να αξιολογούν την αξιοπιστία πληροφοριών, ειδήσεων και ατόμων που συναντούν στο διαδίκτυο.

 

Τα εργαλεία γονικού ελέγχου, όπως το Family Link, είναι ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια των παιδιών στον ψηφιακό κόσμο. Δίνουν στους γονείς τη δυνατότητα να θέτουν όρια, να ελέγχουν εφαρμογές και να επιβλέπουν τη δραστηριότητα των παιδιών, καλλιεργώντας υγιείς συνήθειες και ενισχύοντας την επικοινωνία μέσα στην οικογένεια. Για τους γονείς έχουν δημιουργηθεί δυο βίντεο που εξηγούν βήμα βήμα πώς μπορούν να ενεργοποιήσουν το Family Link στη συσκευή τους και τη συσκευή του παιδιού τους. Επίσης μέσα από ένα Infographic δίνονται βασικές συμβουλές για το πως το διαδίκτυο μπορεί να γίνει ένας ασφαλής και δημιουργικός χώρος για τα παιδιά, ενώ το υλικό περιλαμβάνει και μια εργαλειοθήκη επαλήθευσης ηλικίας όπου εξηγείται με απλά λόγια τι ουσιαστικά σημαίνει η επαλήθευση ηλικίας στο διαδίκτυο και πώς επηρεάζει την προστασία των παιδιών, το απόρρητό τους και τα δικαιώματά τους. Επιπλέον, η εργαλειοθήκη επαλήθευσης ηλικίας εξηγεί τι σημαίνει η επαλήθευση στο διαδίκτυο, πώς επηρεάζει το απόρρητο των παιδιών και γιατί αποτελεί κρίσιμο βήμα για την προστασία τους. Το  υλικό περιλαμβάνει ακόμα δυο ολοκληρωμένους οδηγούς  για φορείς, με έμφαση στη σημασία του ψηφιακού γραμματισμού και τη νομοθεσία για την προστασία από υλικό σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων (CSAM).

 

Δείτε το νέο υλικό εδώ: https://saferinternet4kids.gr/sid/sid-2025/study_material_sid_2025/

Ας κάνουμε όλοι μαζί το διαδίκτυο ένα ασφαλές και δημιουργικό περιβάλλον!

«Digital Services Act: Προστασία Παιδιών και Νέων – Η Ελλάδα στην Πρώτη Γραμμή»

Με επιτυχία πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη, 11 Δεκεμβρίου 2024, η ετήσια συνάντηση του Συμβουλευτικού Οργάνου του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου, που λειτουργεί υπό το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας. Το κεντρικό θέμα της φετινής συνάντησης, «Νόμος για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες – Digital Services Act (DSA) και οικοδόμηση ενός ασφαλέστερου και δικαιότερου διαδικτυακού κόσμου», ανέδειξε την επιτακτική ανάγκη για συντονισμένη δράση ενόψει της εφαρμογής του νέου Ευρωπαϊκού Κανονισμού.

Στιγμιότυπο από τη διαδικτυακή συνεδρίαση του συμβουλευτικού οργάνου του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου του ΙΤΕ (11/12/2024)

 

Στη συνεδρίαση συμμετείχαν οι σημαντικότεροι εμπλεκόμενοι φορείς της χώρας που ανέλυσαν τις κύριες ρυθμίσεις του DSA. Ο νέος Ευρωπαϊκός Κανονισμός εισάγει σημαντικές υποχρεώσεις για τις μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες και τις μηχανές αναζήτησης, θέτοντας νέα πρότυπα ασφάλειας και λογοδοσίας. Το βασικό μήνυμα ήταν ξεκάθαρο: Η προστασία των χρηστών, και κυρίως των ανηλίκων, αποτελεί προτεραιότητα. Το Digital Services Act προσφέρει ένα στιβαρό θεσμικό πλαίσιο για την αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων, ωστόσο η επιτυχία του βασίζεται στη συνεργασία όλων.

Η συνεδρίαση κατέληξε σε μια ισχυρή δέσμευση συνεργασίας, επιβεβαιώνοντας ότι η προστασία των χρηστών του διαδικτύου απαιτεί τη συλλογική προσπάθεια θεσμών, οργανισμών και της κοινωνίας των πολιτών. Η SafeLine, με πάνω από 20 χρόνια εμπειρίας στη διαχείριση καταγγελιών παράνομου περιεχομένου και την αναγνώρισή της ως αξιόπιστη πηγή επισήμανσης τέτοιου υλικού, δήλωσε έτοιμη να συνεισφέρει αλλά και να ενισχύσει την προσπάθεια αυτή.

Κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης τοποθετήθηκαν ο Καθ. Κωνσταντίνος Καράντζαλος, Γενικός Γραμματέας Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, ο  Καθ. Κωνσταντίνος Μασσέλος, Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤΤ), η κα Annika Ostergren, Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η κα Σοφία Παπαθανασοπούλου, Προϊσταμένη του Τμήματος Ευρυζωνικότητας  του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, η κα Πέρσα Λαμπροπούλου, Ειδική Επιστήμονας-Νομικός από το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) και ο Δρ. Κωνσταντίνος Λιμνιώτης, Ειδικός Επιστήμονας Πληροφορικής, Προϊστάμενος Τμήματος Μελετών και Έρευνας της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ). Από τη συζήτηση ωστόσο δεν έλειψε και η φωνή των νέων, όπου εκπρόσωποι του πάνελ νέων του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου πήραν το λόγο και εξέθεσαν τη δική τους οπτική καθώς και τις προσδοκίες τους από την εφαρμογή της DSA.

Όπως τονίστηκε από τον Καθ. Κωνσταντίνο Μασσέλο, η DSA αποσκοπεί στο να διασφαλίσει και να προστατεύσει τα δικαιώματα των χρηστών του διαδικτύου δίνοντας έμφαση τα παιδιά και τους νέους, ιδίως κατά της σεξουαλικής κακοποίησης καθώς αυξάνονται εκθετικά τα περιστατικά αυτά. Στόχος είναι η έγκαιρη ειδοποίηση των πλατφορμών προκειμένου να σταματήσει να διαδίδεται το παράνομο περιεχόμενο. Η κα Annika Ostergren τόνισε τη σημασία της DSA στην προστασία των ανηλίκων χρηστών του διαδικτύου σε επίπεδο Ευρώπης ενώ επεσήμανε ότι ήδη έχουν αρχίσει να πραγματοποιούνται οι πρώτοι έλεγχοι (audits) στις πιο δημοφιλείς επιγραμμικές πλατφόρμες και μηχανές αναζήτησης. Η κα Παπαθανασοπούλου έδωσε μεγάλη έμφαση στο σχεδιασμό των διαφόρων επιγραμμικών πλατφορών που είναι τέτοιος ώστε να αποσκοπεί στην κατάχρηση του διαδικτύου από τους ανηλίκους χρήστες και επεσήμανε ότι πρόκειται να συσταθεί μια ομάδα εργασίας ειδικά για την εξεύρεση τρόπων αντιμετώπισης του φαινομένου αυτού.  Στη συνέχεια, η κα Πέρσα Λαμπροπούλου κατέδειξε το ρόλο του ΕΣΡ ως συντονιστή για την υλοποίηση της DSA στην Ελλάδα.  Ιδιαίτερα σημαντική ήταν και η τοποθέτηση του κ. Λιμνιώτη από την Αρχή Προστασίας Δεδομένων, που εξήρε το ενδιαφέρον γύρω από τους τρόπους που υπάρχουν στις διάφορες διαδικτυακές πλατφόρμες για την επαλήθευση ηλικίας (age verification systems). Είναι ένα δύσκολο και απαιτητικό εγχείρημα για το οποίο όμως γίνονται προσπάθειες σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Το ενδιαφέρον κέντρισε και η άποψη της εκπροσώπου του πάνελ νέων του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου η οποία τόνισε ότι, ως νέα, επιθυμεί μεγαλύτερη προστασία από τις επιγραμμικές πλατφόρμες όταν πλοηγείται σε αυτές καθώς επίσης ότι το ζητούμενο είναι να υπάρχει απλός και κατανοητός τρόπος για τους νέους για οτιδήποτε συμβαίνει με τα προσωπικά τους δεδομένα στο διαδίκτυο. Είπε χαρακτηριστικά: «Πολλές φορές είναι δύσκολο να μπούμε στη διαδικασία να καταγγείλουμε κάτι άσχημο που συναντήσαμε στο διαδίκτυο και τότε σταματάμε την προσπάθεια. Όταν πρέπει να διαβάσεις μεγάλα κείμενα για να προχωρήσεις τη διαδικασία, τότε τα παρατάς».

Ως επίλογος της συνεδρίασης του συμβουλευτικού οργάνου ειπώθηκε και υποστηρίχθηκε από όλους τους εκπροσώπους των εμπλεκόμενων φορέων, ότι για την επιτυχή εφαρμογή του DSA στην Ελλάδα, απαραίτητη είναι στενή συνεργασία. Ο ένας φορέας αρωγός του άλλου μπορεί να οδηγήσει σε πολύ καλά αποτελέσματα για την προστασία των ανηλίκων χρηστών του διαδικτύου. 

TikTok: Τέλος στα φίλτρα ομορφιάς για εφήβους λόγω ανησυχιών για την ψυχική υγεία

Σε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις των φίλτρων ομορφιάς στην αυτοεκτίμηση των εφήβων, το TikTok προχωρά σε σημαντικές αλλαγές, ενισχύοντας τα μέτρα διαδικτυακής ασφάλειας και συμμορφούμενο με αυστηρότερους κανονισμούς. Σύμφωνα με τον Guardian, μέσα στις επόμενες εβδομάδες, οι χρήστες κάτω των 18 ετών δε θα μπορούν να χρησιμοποιούν φίλτρα που παραποιούν την εμφάνιση, όπως αυτά που μεγαλώνουν τα μάτια, ενισχύουν τα χείλη ή αλλάζουν το χρώμα του δέρματος. Δημοφιλή φίλτρα όπως το “Bold Glamour” θα απενεργοποιηθούν για εφήβους, αν και φίλτρα με χιουμοριστικό χαρακτήρα, όπως αυτά που προσθέτουν ζωικά χαρακτηριστικά, θα παραμείνουν διαθέσιμα.

Οι αλλαγές αυτές ανακοινώθηκαν σε φόρουμ για την ασφάλεια στα ευρωπαϊκά γραφεία του TikTok στο Δουβλίνο. Παράλληλα, η πλατφόρμα σχεδιάζει να ενισχύσει την προστασία των μικρότερων χρηστών, εφαρμόζοντας συστήματα τεχνητής νοημοσύνης για την ανίχνευση ψευδών ηλικιών και την απομάκρυνση παιδιών κάτω των 13 ετών.

Η επίδραση των φίλτρων στην ψυχολογία των εφήβων

Η απόφαση έρχεται μετά από αυξανόμενες ανησυχίες ότι τα φίλτρα ομορφιάς ενισχύουν τις ανασφάλειες των νέων, ειδικά των κοριτσιών, δημιουργώντας την πίεση για μια «άψογη» εμφάνιση. Έρευνες δείχνουν ότι πολλοί έφηβοι αισθάνονται χειρότερα για την εμφάνισή τους μετά τη χρήση τέτοιων φίλτρων, θεωρώντας το φυσικό τους πρόσωπο ανεπαρκές.

Ωστόσο, η επιτυχία των μέτρων εξαρτάται από την ακρίβεια με την οποία οι χρήστες δηλώνουν την ηλικία τους, καθώς πολλοί παραποιούν τις πληροφορίες για να παρακάμψουν τους περιορισμούς.

Αυστηρότεροι κανονισμοί στα κοινωνικά δίκτυα

Οι αλλαγές συμπίπτουν με την επικείμενη εφαρμογή του Online Safety Act στο Ηνωμένο Βασίλειο, που θα επιβάλει πιο αυστηρά μέτρα για την προστασία των ανηλίκων στο διαδίκτυο. Παρόμοιες πρωτοβουλίες λαμβάνονται από άλλες πλατφόρμες, όπως το Roblox, που περιορίζει την πρόσβαση νεότερων χρηστών σε βίαιο περιεχόμενο, και το Instagram, που έχει εισάγει εφηβικούς λογαριασμούς με μεγαλύτερο έλεγχο από τους γονείς.

Παρά τις θετικές αλλαγές, οργανώσεις όπως η NSPCC ζητούν πιο δραστικές παρεμβάσεις, υποστηρίζοντας ότι τα υπάρχοντα μέτρα είναι μόνο η «κορυφή του παγόβουνου». Οι πλατφόρμες, από την πλευρά τους, προσπαθούν να προσαρμοστούν στους νέους κανονισμούς, υπό την απειλή αυστηρών προστίμων για παραβάσεις.

Αναγνώριση SafeLine.gr ως Trusted Flagger στην Ελλάδα στο πλαίσιο του Νόμου για τις ψηφιακές υπηρεσίες (DSA)

Η SafeLine.gr, η ελληνική γραμμή καταγγελιών για το παράνομο περιεχόμενο στο διαδίκτυο που λειτουργεί ως ένας από τους τρεις βασικούς πυλώνες του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), αναγνωρίζεται πλέον ως η πρώτη επίσημη αξιόπιστη πηγή επισήμανσης παράνομου περιεχομένου (Trusted Flagger) στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του νέου Νόμου για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (Digital Services Act – DSA) της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτή η σημαντική εξέλιξη έρχεται να επισφραγίσει και να αναγνωρίσει την 25 ετή δράση, από το 2003, της Ελληνικής Γραμμής καταγγελιών για το παράνομο περιεχόμενο στο διαδίκτυο που στόχο έχει την καταπολέμηση ζητημάτων όπως η διακίνηση υλικού παιδικής κακοποίησης, η ρητορική μίσους, οι διαδικτυακές απάτες κ.α. Ο χαρακτηρισμός της ως επίσημη αξιόπιστη πηγή επισήμανσης παράνομου περιεχομένου ενισχύει ακόμη περισσότερο τη δυνατότητά της να ανταποκρίνεται με ταχύτητα και ακρίβεια στην αναγνώριση και την αφαίρεση τέτοιου είδους υλικού από το διαδίκτυο συμβάλλοντας στη δημιουργία ενός ασφαλούς ψηφιακού κόσμου για παιδιά και ενήλικες.

Η επικεφαλής του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου του ΙΤΕ, και της ανοικτής γραμμής SafeLine.gr, Καθ. Παρασκευή Φραγκοπούλου, επισημαίνει: «Η SafeLine.gr είναι ο πρώτος οργανισμός στην Ελλάδα που αναγνωρίζεται ως Trusted Flagger στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Νόμου για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (Digital Services Act) και μία από τις πρώτες Ανοικτές Γραμμές (Hotlines) στην Ευρώπη. Αυτή η αναγνώριση επισφραγίζει μια μακρά πορεία 25 χρόνων δέσμευσης στην καταπολέμηση του παράνομου περιεχόμενου στο διαδίκτυο. Η προσπάθειά αυτή παραμένει αδιάκοπη και ενδυναμώνεται, με στόχο έναν πιο ασφαλή και υπεύθυνο ψηφιακό κόσμο για όλους.»

Αναλυτικά η απόφαση της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων:

AΠ-signed (5)

 

Τι είναι οι “Trusted Flaggers“;
Οι Trusted Flaggers είναι φορείς που, βάσει του Νόμου για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA), έχουν την αναγνώριση των ευρωπαϊκών θεσμών για την αξιοπιστία και την εξειδικευμένη γνώση τους στην αναφορά παράνομου περιεχομένου. Οι οργανισμοί αυτοί αποκτούν το προνόμιο της άμεσης διαχείρισης των καταγγελιών τους από τις μεγάλες ψηφιακές πλατφόρμες, όπως όλα τα κοινωνικά δίκτυα, αλλά και τις μηχανές αναζήτησης, έτσι ώστε να απομακρύνεται ταχύτερα και πιο αποτελεσματικά το καταγγελθέν παράνομο υλικό από το διαδίκτυο.

Η αναγνώριση της SafeLine.gr ως Trusted Flagger θα της επιτρέψει να δρα πιο αποτελεσματικά, ενισχύοντας την προστασία των χρηστών και εξασφαλίζοντας τη συμμόρφωση με τους κανόνες του Νόμου για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες DSA.

 

Τι προβλέπει εν συντομία ο Νόμος για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες DSA

Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στον οδηγό της Ε.Ε ο Νόμος για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες διασφαλίζει ότι όλες οι ψηφιακές υπηρεσίες που χρησιμοποιούμε, ιδίως οι λεγόμενες «πολύ μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες», όπως το Instagram, το Snapchat, το TikTok και το YouTube, και οι «πολύ μεγάλες επιγραμμικές μηχανές αναζήτησης», όπως η Google ή η Bing, θα καταβάλλουν μεγαλύτερη προσπάθεια για την προστασία των δικαιωμάτων των χρηστών, για την ασφάλειά μας και για τoν περιορισμό της διάδοσης παράνομου ή ακατάλληλου περιεχομένου. Ο Νόμος για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες απαιτεί από τις επιγραμμικές πλατφόρμες να εξετάζουν τον αντίκτυπο των υπηρεσιών τους σε σημαντικά ζητήματα όπως οι δίκαιες εκλογές, η δημόσια ασφάλεια, η ψυχική και σωματική ευεξία των χρηστών και η έμφυλη βία.

Το DSA υποχρεώνει τις επιγραμμικές πλατφόρμες να σέβονται τα θεμελιώδη δικαιώματά μας όταν βρισκόμαστε στο διαδίκτυο. Από όλα εκείνα που απαριθμούνται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αυτά που αφορούν περισσότερο τον Νόμο για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες και την προστασία των ανηλίκων στο διαδίκτυο είναι τα ακόλουθα:

• η αρχή του «υπέρτατου συμφέροντος του παιδιού»
• το δικαίωμα προστασίας του παιδιού
• το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης
• το δικαίωμα να μην υφίσταται κανείς διακρίσεις
• το δικαίωμα προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα
• η εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας των καταναλωτών

Το άρθρο 28 λέει ότι οι επιγραμμικές πλατφόρμες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από ανηλίκους πρέπει να φροντίζουν ώστε οι υπηρεσίες τους να προσφέρουν υψηλό επίπεδο ιδιωτικότητας, ασφάλειας και προστασίας στους νεαρούς χρήστες.

Μπορείτε να δείτε το Νόμο για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες παρακάτω:

• Σύντομη έκδοση: https://saferinternet4kids.gr/wp-content/uploads/2023/07/DSA-GREEK-1.pdf
• Ολόκληρο το κείμενο: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32022R2065

Νέο εκπαιδευτικό υλικό «Γίνε Ήρωας του Διαδικτύου» για νέους/νέες και εφήβους πρόσφυγες/μετανάστες

Μια νέα εργαλειοθήκη που περιλαμβάνει εκπαιδευτικό υλικό σε μορφή quiz και σεναρίων δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του κύκλου μαθημάτων «Γίνε Ήρωας του Διαδικτύου» ο οποίος προτείνεται για την επιμόρφωση εκπαιδευτικών από το Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού και προσφέρεται δωρεάν από το Ινστιτούτο Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας με την υποστήριξη της Google.org μέσω του οργανισμού School with Class Foundation.

Η εργαλειοθήκη απευθύνεται σε νέους/νέες ηλικίας 13-18 ετών και μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε από εκπαιδευτικούς στο πλαίσιο ενός σχετικού μαθήματος είτε από τα ίδια τα παιδιά. Το εκπαιδευτικό υλικό είναι κατάλληλο να υποστηρίξει και τις ανάγκες εφήβων προσφύγων/μεταναστών καθώς είναι μεταφρασμένο σε αγγλικά, αραβικά και φαρσί.

Στόχος της εργαλειοθήκης είναι εκτός από τον ψηφιακό γραμματισμό των νέων και την ευαισθητοποίησή τους σε καίρια ζητήματα που λαμβάνουν χώρα μέσω του διαδικτύου, να βοηθήσει στην ψηφιακή ενδυνάμωση ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων όπως είναι τα παιδιά και οι νέοι πρόσφυγες/μετανάστες στη χώρα μας. Τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι τα μέλη της μεταναστευτικής κοινότητας στην Ελλάδα – αλλά και διεθνώς – βιώνουν σημαντικά υψηλότερα επίπεδα ψηφιακής ανισότητας και αποκλεισμού σε σύγκριση με τον μέσο πληθυσμό. Όχι μόνο οι ανήλικοι από αυτήν την κοινότητα έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε διαδικτυακές ευκαιρίες αλλά είναι επίσης πιο ευάλωτοι σε διαδικτυακούς κινδύνους.

Επιπλέον ακόμα κι αν αντιμετωπίζουν το ίδιο επίπεδο διαδικτυακών κινδύνων με άλλους, οι συνέπειες μπορεί να είναι πολύ πιο σοβαρές για αυτούς. Η προστασία αυτών των παιδιών από διαδικτυακό εκφοβισμό, ρητορική μίσους, απάτη, διαδικτυακή αποπλάνηση, διαδικτυακή εκμετάλλευση και έκθεση σε ακατάλληλο περιεχόμενο είναι μια πρόκληση υψίστης σημασίας.

Η εργαλειοθήκη περιλαμβάνει κουίζ και σενάρια που παραπέμπουν σε πραγματικές καταστάσεις έτσι ώστε η ενασχόληση των νέων με αυτή να είναι εκτός από διαδραστική και βιωματική.

Οι θεματικές ενότητες οι οποίες περιλαμβάνονται είναι:

• Υπερβολική ενασχόληση
• Παραπληροφόρηση
• Ρητορική μίσους
• Sexting
• Διαδικτυακή απάτη

Την εργαλειοθήκη μπορείτε να τη δείτε εδώ: https://be-internet-awesome.gr/tool-kit/

Η Γενική Διευθύντρια Μάρκετινγκ ΝΑ Ευρώπης της GOOGLE κ. Μαρία Φουντά επισημαίνει: «Το «Γίνε Ήρωας του Διαδικτύου» είναι μία από τις πιο όμορφες αλλά και ουσιαστικές συνεργασίες τις οποίες υποστηρίζει η Google και είμαστε ιδιαίτερα χαρούμενοι που ενισχύεται και βελτιώνεται με την προσθήκη της εκπαιδευτικής εργαλειοθήκης. Για την Google, η ασφαλής χρήση του διαδικτύου παραμένει μεγάλη προτεραιότητα, ειδικά όταν αφορά ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες, όπως είναι τα παιδιά και οι νέοι πρόσφυγες/μετανάστες ενώ αποτελεί και την αναγκαία συνθήκη για να αξιοποιήσουμε πλήρως τις τεράστιες δυνατότητες της τεχνολογίας που ανοίγονται μπροστά μας. Θα συνεχίσουμε να δουλεύουμε με το Υπουργείο Παιδείας και το ΙΤΕ για να ενισχύουμε διαρκώς αυτή την υπόσχεση». 

Η συντονίστρια του προγράμματος «Γίνε Ήρωας του Διαδικτύου» του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας κ. Βιβή Φραγκοπούλου τονίζει: “Το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό υλικό έρχεται να επισφραγίσει την προσπάθεια που ξεκινήσαμε πριν από 2 περίπου χρόνια μαζί με το Αυτοτελές Τμήμα Συντονισμού και Παρακολούθησης της Εκπαίδευσης Προσφύγων του Υπουργείου Παιδείας με ένα σχέδιο δράσης για την προώθηση της διαδικτυακής ασφάλειας σε παιδιά μετανάστες και πρόσφυγες που ζουν στην Ελλάδα και στις οικογένειές τους. Φυσικά, το συγκεκριμένο υλικό είναι κατάλληλο για όλους ανεξαιρέτως τους νέους καθώς ενισχύει τις ψηφιακές δεξιότητες τους και συντελεί στο να γίνουν υπεύθυνοι ψηφιακοί πολίτες.»

Νέο ψηφιακό εκπαιδευτικό υλικό “Βack to school 2024-2025”

Η νέα σχολική χρονιά ξεκινά και η  επιμόρφωση σε θέματα ασφαλούς πλοήγησης, είναι απαραίτητη!

Με την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς, μέσω της ιστοσελίδας SaferInternet4Kids.gr δημοσιεύεται νέο ψηφιακό υλικό για κάθε εκπαιδευτική βαθμίδα, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως «εργαλείο» μέσα στην τάξη ή και στο σπίτι.  Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο θέμα της υπερβολικής ενασχόλησης στο διαδίκτυο, το διαδικτυακό εκφοβισμό και την προστασία των παιδιών από πρακτικές διαδικτυακού μάρκετινγκ. Μέσα από σχέδια μαθημάτων, βίντεο, αφίσες και φυλλάδια δραστηριοτήτων μαθητές κάθε ηλικίας επιμορφώνονται και υιοθετούν έναν κώδικα αξιών που θα τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν τους αναδυόμενους κινδύνους από τη χρήση της τεχνολογίας. 

 To «Back to school package» το οποίο είναι διαθέσιμο από εδώ απευθύνεται σε μικρά παιδιά, σε μεγαλύτερα παιδιά δημοτικού, σε παιδιά γυμνασίου/Λυκείου αλλά και σε γονείς και εκπαιδευτικούς.

Μέσα από ένα σχέδιο μαθήματος μαθητές/μαθήτριες της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης διερευνούν τις διαδικτυακές τους συνήθειες και μαθαίνουν τη σπουδαιότητα της οριοθέτησης του χρόνου που αφιερώνουν στο διαδίκτυο. Παράλληλα μέσα από έναν κατάλληλα για την ηλικία τους δομημένο οδηγό  και ένα βίντεο, ανακαλύπτουν τις «κρυφές παγίδες» του διαδικτυακού μάρκετινγκ και ενημερώνονται για τα δικαιώματά τους ως καταναλωτές.

Για τα μεγάλα παιδιά Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης έμφαση δίνεται στη δύναμη που έχουν οι λέξεις και πως μπορούν να διαχειρίζονται τις διαδικτυακές τους επικοινωνίες προστατεύοντας τον εαυτό τους (και τους άλλους) από το διαδικτυακό εκφοβισμό. Επίσης, μέσα από ένα σχέδιο μαθήματος συνειδητοποιούν γιατί δεν πρέπει να κάνουν χρήση κοινωνικών δικτύων πριν από την επιτρεπόμενη ηλικία και ενημερώνονται για τους κινδύνους που ελλοχεύουν.

Για τα μικρότερα παιδιά Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης το Back to school package περιλαμβάνει εκτός από ενημερωτικές αφίσες και ένα διαδραστικό βίντεο μέσω του οποίου ενημερώνονται για την αξία να μιλούν σε έναν ενήλικα αν συναντήσουν κάτι που θα τους αναστατώσει στο διαδίκτυο.

Για γονείς περιλαμβάνεται ένας οδηγός όπου μέσω πρακτικών συμβουλών προτείνεται ως προσέγγιση η ουσιαστική επικοινωνία. Περιέχονται κατευθυντήριες οδηγίες για την επίτευξη της προσέγγισης αυτής και όλες οι πληροφορίες που μπορεί να χρειαστούν οι γονείς για να διερευνήσουν και να αξιολογήσουν τη διαδικτυακή συμπεριφορά των παιδιών τους.

 

Ας γνωρίσουμε το Threads: Tι είναι, τι προσφέρει και ποιοι είναι οι κίνδυνοι του.

Το Threads είναι μια εφαρμογή που δημιουργήθηκε από την ομάδα του Instagram για αυτό και οι δύο αυτές εφαρμογές είναι απόλυτα συνδεδεμένες. Προσφέρει στους χρήστες τη δυνατότητα να μοιράζονται τις σκέψεις τους σε σύντομα κείμενα που ονομάζονται «νήματα» αλλά και να συμμετέχουν σε δημόσιες συζητήσεις με άλλους χρήστες.

Απαιτείται εγκατάσταση της εφαρμογής στη συσκευή και εν συνεχεία ο χρήστης χρησιμοποιώντας τους κωδικούς του στο Instagram κάνει εγγραφή. Αυτόματα έχει το ίδιο username, την ίδια φωτογραφία προφίλ και ακολουθεί τα ίδια άτομα που ακολουθεί και στο Instagram. Υπάρχει δυνατότητα να μπει κάποιος στο Threads και ανώνυμα, χωρίς λογαριασμό. Υπάρχει η επιλογή «συνέχεια χωρίς λογαριασμό», την πρώτη φορά που θα κατεβάσει ο χρήστης το app ή θα ανοίξει το Threads σε υπολογιστή. Σε αυτήν την περίπτωση οι πληροφορίες του χρήστη στο Instagram δεν θα χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία προφίλ. Ωστόσο, ο χρήστης δεν θα μπορεί να δημιουργεί τις δικές του δημοσιεύσεις, να αλληλοεπιδρά με περιεχόμενο ή να ακολουθήσει προφίλ στο Threads. 

«Νήμα» ονομάζεται μια δημοσίευση που κάνει ο χρήστης και εμφανίζεται στο προφίλ του και σε μια ροή. Μπορεί να περιλαμβάνει σύντομο κείμενο, συνδέσμους, φωτογραφίες, βίντεο ή οποιονδήποτε συνδυασμό αυτών. Οι χρήστες που μπορούν να δουν το νήμα εξαρτώνται από τη ρύθμιση απορρήτου του προφίλ του κάθε χρήστη.

 

Πώς να προστατέψετε το προφίλ σας στο Threads

Για να προστατέψει ο κάθε χρήστης το προφίλ του στο Threads, πρέπει να διασφαλίσει την προστασία του λογαριασμού του στο Instagram. Μπορεί να χρησιμοποιήσει τα παρακάτω εργαλεία για να προστατέψει το προφίλ του όταν χρησιμοποιεί το Threads.

• Ενεργοποίηση της ταυτοποίησης δύο παραγόντων (2FA) για μεγαλύτερη ασφάλεια.
• Ενεργοποίηση των αιτημάτων σύνδεσης για να λαμβάνει ειδοποιήσεις κάθε φορά που κάποιος προσπαθεί να αποκτήσει πρόσβαση στον λογαριασμό του.
• Ανάκληση της πρόσβασης που έχει εκχωρήσει σε ύποπτες εφαρμογές τρίτων.
• Δημιουργία ενός ισχυρού κωδικό πρόσβασης χρησιμοποιώντας έναν συνδυασμό με τουλάχιστον 6 αριθμούς, γράμματα και ειδικούς χαρακτήρες. Αλλαγή κωδικού πρόσβασης τακτικά.

 

Είναι ασφαλής η εφαρμογή Threads για τα παιδιά και τους νέους;

Η χρήση της εφαρμογής Threads έχει θέσει ηλικιακό όριο των χρηστών τα 13 έτη. Παρέχει στους γονείς και κηδεμόνες ένα σύνολο εργαλείων και στατιστικών στοιχείων που μπορούν να χρησιμοποιήσουν ως μέσο υποστήριξης των εφήβων (ηλικίας 13-17) κατά τη χρήση του Threads, την εποπτεία. Ο γονέας θα πρέπει να διαμορφώσει την εποπτεία μέσα από το Κέντρο Οικογενείας του Instagram.

Για τη ρύθμιση της εποπτείας στο Instagram απαιτούνται ενέργειες τόσο από το παιδί όσο και από τον γονέα του. Αρχικά, ο έφηβος ή ο γονέας στέλνει μια πρόσκληση για εποπτεία. Στη συνέχεια, η πρόσκληση πρέπει να γίνει αποδεκτή, προκειμένου να ξεκινήσει η εποπτεία. Αν το παιδί στείλει την πρόσκληση στον γονέα, πρέπει να επιβεβαιώσει ότι ο γονέας που αποδέχτηκε την πρόσκληση είναι το σωστό άτομο για την άσκηση εποπτείας στον λογαριασμό του. Μόνο ένας γονέας μπορεί να ασκεί εποπτεία στον λογαριασμό ενός εφήβου.

Για να ασκείται εποπτεία σε λογαριασμούς εφήβων, οι έφηβοι πρέπει να είναι μεταξύ 13-17 ετών. Τόσο οι έφηβοι όσο και οι γονείς πρέπει να έχουν δημιουργήσει λογαριασμό Instagram ώστε να μπορούν να αποδεχτούν την πρόσκληση εποπτείας.

Μάθετε περισσότερα για τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούν γονείς και έφηβοι.

 

Τι προσφέρει η εποπτεία:

Ο γονέας/κηδεμόνας μπορεί να δει τις ακόλουθες πληροφορίες:

• Χρόνο στο Threads: Θα βλέπει ένα γράφημα με τον χρόνο που έχει περάσει το παιδί στο Threads και στο Instagram.
• Ημερήσιο χρονικό όριο: Στο όριο αυτό προσμετράται τόσο ο χρόνος στο Threads όσο και ο χρόνος στο Instagram.
• Προγραμματισμένα διαλείμματα: Μπορεί να επιλέξει συγκεκριμένες ημέρες και ώρες για τα προγραμματισμένα διαλείμματα. Στη διάρκεια ενός προγραμματισμένου διαλείμματος, το παιδί σας δεν θα μπορεί να χρησιμοποιήσει το Threads σε καμία συσκευή. Έχετε υπόψη ότι οι έφηβοι εξακολουθούν να έχουν πρόσβαση στις ρυθμίσεις του λογαριασμού τους κατά τη διάρκεια των προγραμματισμένων διαλειμμάτων.
• Ακόλουθοι και λογαριασμοί που ακολουθεί.
• Ρύθμιση ειδοποιήσεων: Οι ρυθμίσεις ειδοποιήσεων του παιδιού εφαρμόζονται και στο Threads και στο Instagram. Ο γονέας/κηδεμόνας θα ειδοποιείται για νέους ακόλουθους ή νέους λογαριασμούς που ακολουθεί μέσω του Instagram.
• Λίστα: Θα βλέπει τις 3 πιο πρόσφατες συνδέσεις του παιδιού στο Threads και στο Instagram, καθώς και μια ξεχωριστή λίστα ακόλουθων και λογαριασμών που ακολουθεί για την κάθε εφαρμογή.
• Απόρρητο του προφίλ του παιδιού: Η ρύθμιση απορρήτου του προφίλ του παιδιού για το Threads μπορεί να διαφέρει από την αντίστοιχη ρύθμιση για τον λογαριασμό του στο Instagram.
• Επιλογές ελέγχου ευαίσθητου περιεχομένου: Αυτή η ρύθμιση είναι κοινή στο Instagram και στο Threads. Αν το παιδί ενημερώσει αυτήν τη ρύθμιση στο Instagram, θα ενημερωθεί και για το Threads.
• Μπλοκαρισμένοι λογαριασμοί: Θα βλέπει τους μπλοκαρισμένους λογαριασμούς στο Threads και στο Instagram.

 

Εργαλεία report/block

Αφαίρεση ακολούθου στο Threads:

1. Πατήστε κάτω δεξιά στο προφίλ σας.
2. Πατήστε Ακόλουθοι κάτω από τις πληροφορίες του προφίλ σας. Θα δείτε μια λίστα των ατόμων που σας ακολουθούν.
3. Πατήστε ένα όνομα χρήστη για να πάτε στο προφίλ του συγκεκριμένου ατόμου.
4. Πατήστε πάνω δεξιά στο προφίλ σας και έπειτα πατήστε Αφαίρεση ακόλουθου.

Όταν μπλοκάρετε έναν χρήστη, δεν μπορεί να δει οτιδήποτε δημοσιεύετε στο Threads. Τα άτομα που μπλοκάρετε δεν ειδοποιούνται για την ενέργειά σας.

Μπλοκάρισμα/ξεμπλοκάρισμα χρήστη στο Threads:

Μέσω ροής:

1. Πατήστε σε μια δημοσίευση δίπλα στο προφίλ που θέλετε να μπλοκάρετε ή να ξεμπλοκάρετε.
2. Πατήστε Μπλοκάρισμα.
3. Πατήστε Μπλοκάρισμα στο κάτω μέρος για επιβεβαίωση.

Μέσω προφίλ:

1. Πηγαίνετε στο προφίλ ενός χρήστη.
2. Πατήστε κάτω από την εικόνα προφίλ του χρήστη και έπειτα πατήστε Μπλοκάρισμα ή Ξεμπλοκάρισμα.
3. Επιβεβαιώστε την επιλογή σας.

Αν μπλοκάρετε ένα προφίλ στο Threads, θα μπλοκαριστεί και ο λογαριασμός Instagram που είναι συνδεδεμένος με το συγκεκριμένο προφίλ. Αν μπλοκάρετε έναν λογαριασμό στο Instagram, θα μπλοκαριστεί και το προφίλ στο Threads που είναι συνδεδεμένο με τον συγκεκριμένο λογαριασμό.

 

Διαγραφή προφίλ στο Threads:

Σε περίπτωση που ο χρήστης θελήσει να διαγράψει το προφίλ του στο Threads:

• Δεν θα μπορεί πλέον να ανακτήσει τις πληροφορίες του στο Threads.
• Θα πρέπει να περιμένει 90 ημέρες για να μπορέσει να εγγραφεί ξανά με τον ίδιο λογαριασμό Instagram.

 

Γενικές συμβουλές

• Μην κοινοποιείτε ποτέ τον κωδικό πρόσβασής σας.
• Όταν χρησιμοποιείτε κοινόχρηστο υπολογιστή, να αποσυνδέεστε πάντα από το Instagram.
• Υποβάλετε αναφορά για περιπτώσεις απάτης ή για ύποπτη δραστηριότητα
• Έχετε τον νου σας για συνήθεις απάτες στο Instagram που μπορεί να εμφανιστούν στο Threads.
• Αναφέρετε συζητήσεις που δεν τηρούν τους Κανόνες της κοινότητας του Instagram.
• Αναφέρετε προφίλ που χρησιμοποιούν με παραπλανητικό τρόπο το όνομά σας.
• Αναφέρετε ύποπτα email στο phish@instagram.com.
• Μην ανοίγετε ύποπτους συνδέσμους ή συνημμένα που περιλαμβάνονται σε συζητήσεις ή δημοσιεύσεις.

Η εικονική πραγματικότητα μέσα από τα μάτια των νέων: Προοπτικές και κίνδυνοι

Στο επίκεντρο του webinar που διοργανώθηκε από τον INSAFE για τις προοπτικές και τους κινδύνους που ενέχει η τεχνολογία της εικονική πραγματικότητα σε συνδυασμό με την τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης (virtual reality (VR), augmented reality (AR), and extended reality (XR) applications) βρέθηκε η άποψη των νέων. Άλλωστε η εικονική πραγματικότητα (VR) έχει καταφέρει να προσελκύσει την προσοχή των νέων, προσφέροντας νέες εμπειρίες και δυνατότητες που μέχρι πρότινος θεωρούνταν αδύνατες.

Το πάνελ νέων του Ελληνικού κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου του ΙΤΕ εκπροσώπησε στη συζήτηση η Μαριάννα, 16 χρόνων η οποία αναφέρθηκε στις προοπτικές αλλά και στους κινδύνους αυτής της τεχνολογίας. Όπως χαρακτηριστικά είπε «Είναι σημαντικό οι νέοι να είναι ενημερωμένοι και να χρησιμοποιούν την VR με υπευθυνότητα, αξιοποιώντας τις προοπτικές της χωρίς να παραβλέπουν τους πιθανούς κινδύνους. Η ισορροπία αυτή θα επιτρέψει στην εικονική πραγματικότητα να γίνει ένα εργαλείο που εμπλουτίζει τη ζωή μας, αντί να αποτελεί πηγή προβλημάτων».

Ιδιαίτερη έμφαση κατά τη συζήτηση δόθηκε στις προοπτικές της εικονικής πραγματικότητας όπως το γεγονός ότι προσφέρει μια ανεπανάληπτη εμπειρία παιχνιδιού, επιτρέποντας στους νέους να «βυθιστούν» σε έναν εικονικό κόσμο όπου μπορούν να αλληλεπιδράσουν και να εξερευνήσουν. Επίσης η VR ανοίγει νέους δρόμους στην εκπαίδευση, επιτρέποντας στους μαθητές να βιώσουν εκπαιδευτικά περιβάλλοντα που είναι δύσκολο ή αδύνατο να προσεγγιστούν στην πραγματική ζωή. Η εικονική πραγματικότητα μπορεί να φέρει τους ανθρώπους πιο κοντά, ανεξαρτήτως γεωγραφικών αποστάσεων. Μέσω VR πλατφορμών, οι νέοι μπορούν να συναντώνται, να αλληλεπιδρούν και να δημιουργούν κοινωνικές συνδέσεις με τρόπους που δεν ήταν εφικτοί μέχρι τώρα.

Στον αντίποδα, όπως ειπώθηκε η ελκυστική φύση της VR μπορεί να οδηγήσει σε υπερβολική χρήση και εθισμό, επηρεάζοντας αρνητικά την κοινωνική ζωή και την ψυχική υγεία των νέων. Η υπερβολική ενασχόληση με τον εικονικό κόσμο μπορεί να οδηγήσει σε απομόνωση και απομάκρυνση από την πραγματικότητα.

Επιπρόσθετα η παρατεταμένη χρήση της VR μπορεί να προκαλέσει προβλήματα υγείας όπως ζαλάδα, κόπωση των ματιών και ναυτία. Επιπλέον, η χρήση της VR σε μη ελεγχόμενα περιβάλλοντα μπορεί να προκαλέσει ατυχήματα και τραυματισμούς.

Η συλλογή και αποθήκευση προσωπικών δεδομένων μέσω VR πλατφορμών εγείρει σοβαρές ανησυχίες για την ιδιωτικότητα και την ασφάλεια ενώ η συνεχής έκθεση σε εικονικά περιβάλλοντα μπορεί να αλλοιώσει την αντίληψη της πραγματικότητας και να δημιουργήσει δυσκολίες στην διάκριση μεταξύ πραγματικού και εικονικού κόσμου. Αυτή η αλλοίωση μπορεί να επηρεάσει την κριτική σκέψη και την αντίληψη των νέων για τον πραγματικό κόσμο.

Τι πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς για τα παιχνίδια εικονικής πραγματικότητας;

Η εικονική πραγματικότητα αναφέρεται στην προσομοίωση ενός πραγματικού η φανταστικού περιβάλλοντος από έναν υπολογιστή. H εικονική πραγματικότητα τοποθετεί το χρήστη μέσα σε μια ψηφιακή τρισδιάστατη εμπειρία. Αντί να βλέπει μπροστά του μια οθόνη, ο χρήστης «μεταφέρεται» και αλληλοεπιδρά σε τρισδιάστατους κόσμους. Αυτή η εικονική πραγματικότητα προβάλλεται συνήθως μέσω γυαλιών VR. Μόλις τοποθετηθούν ακριβώς μπροστά στα μάτια, ο φυσικός χώρος δεν γίνεται πλέον ορατός στον παίκτη. Τα γυαλιά VR είναι εξοπλισμένα με αισθητήρες που ανιχνεύουν τις κινήσεις του κεφαλιού. Με αυτόν τον τρόπο, όταν ο παίκτης γυρίζει το κεφάλι του προς τα αριστερά, το βλέμμα του στο περιβάλλον εικονικής πραγματικότητας θα κινηθεί επίσης προς την ίδια κατεύθυνση. Αυτό δίνει στον παίκτη την αίσθηση ότι βρίσκεται πραγματικά μέσα στο τεχνητό περιβάλλον. Τα γυαλιά VR συνήθως περιλαμβάνουν χειριστήρια χειρός. Αυτά είναι επίσης εξοπλισμένα με αισθητήρες, γεγονός που καθιστά δυνατή την εμφάνιση εικονικών χεριών και βραχιόνων που κινούνται με τον ίδιο τρόπο όπως τα πραγματικά χέρια και βραχίονες του παίκτη.

Ποια παιχνίδια VR είναι διαθέσιμα για παιδιά;

 Υπάρχουν παιχνίδια VR για σχεδόν κάθε γνωστό είδος βιντεοπαιχνιδιών, συμπεριλαμβανομένων των αγώνων, των παιχνιδιών ρόλων και των παιχνιδιών που βασίζονται σε δεξιότητες. Η τρέχουσα παγκόσμια λίστα παιχνιδιών VR περιέχει πάνω από 4.000 συμμετοχές και δίνει μια ιδέα για το ευρύ φάσμα διαθέσιμων παιχνιδιών VR. Οι παίκτες μπορούν να καθίσουν πίσω από το τιμόνι ενός αυτοκινήτου της Formula 1 σε ένα παιχνίδι αγώνων, να κυνηγηθούν από έναν δολοφόνο μέσα από μια εγκαταλελειμμένη έπαυλη σε ένα παιχνίδι τρόμου ή να λάβουν μέρος σε μια εικονική προπόνηση πυγμαχίας σε ένα παιχνίδι γυμναστικής. Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν ότι δεν είναι δυνατόν να κάνουμε μια γενική δήλωση σχετικά με το αν τα παιχνίδια VR είναι κατάλληλα για παιδιά. Δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου παιχνίδια VR ειδικά σχεδιασμένα για παιδιά. Εάν κάνετε αναζήτηση στο διαδίκτυο για κατάλληλα παιχνίδια VR για παιδιά, συνήθως θα βρείτε προτάσεις για παιχνίδια που έχουν γραφικά φιλικά προς τα παιδιά και είναι απαλλαγμένα από προβληματικό περιεχόμενο, όπως η βία. Εναλλακτικά, μπορείτε να βρείτε παιχνίδια που αναδημιουργούν οικεία παιχνίδια στο VR, όπως έναν προσομοιωτή σκακιού. Ωστόσο, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι μόνο και μόνο επειδή ένα παιχνίδι είναι χωρίς βία και φαίνεται φιλικό προς τα παιδιά, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι κατάλληλο για παιδιά. Οι γονείς θα πρέπει να ελέγξουν την ηλικιακή διαβάθμιση ενός παιχνιδιού μέσω του συστήματος PEGI.  Ιδανικά, οι γονείς θα πρέπει πρώτα να δοκιμάσουν οι ίδιοι ένα παιχνίδι για να δουν αν είναι κατάλληλο για το παιδί τους.

Τι κάνει το VR διαφορετικό από το παραδοσιακό gaming;

Το παιχνίδι VR διαφέρει από το παραδοσιακό παιχνίδι με δύο βασικούς τρόπους: απορρόφηση και ενσωμάτωση. Ένα συναρπαστικό βιβλίο, μια συναρπαστική τηλεοπτική σειρά ή ένα συναρπαστικό βιντεοπαιχνίδι μπορεί επίσης να είναι καθηλωτικό. Ωστόσο, τα παιχνίδια VR έχουν ιδιαίτερα ισχυρό αποτέλεσμα επειδή το πραγματικό περιβάλλον είναι εντελώς αποκλεισμένο. Ένας παίκτης VR δεν μπορεί να πάρει τα μάτια του από την οθόνη. Επιπλέον, οι παίκτες συνήθως φορούν ακουστικά για να «βυθιστούν» και ηχητικά  στον εικονικό κόσμο.

Η ενσωμάτωση, από την άλλη πλευρά, είναι η αίσθηση της αντίληψης ενός εικονικού σώματος ως δικού του. Στα περισσότερα παιχνίδια VR, ο παίκτης βλέπει τον εικονικό κόσμο από προοπτική πρώτου προσώπου. Πολλά παιχνίδια εμφανίζουν επίσης εικονικά χέρια και βραχίονες που ο παίκτης μπορεί να ελέγξει με τις κινήσεις των πραγματικών χεριών και βραχιόνων του. Η αναπαράσταση VR βασίζεται στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο στην καθημερινή ζωή: βλέπουμε το περιβάλλον μέσα από τα μάτια μας και βλέπουμε τα χέρια μας να αλληλεπιδρούν με αυτό. Αυτή η ομοιότητα στην αντίληψη μεταξύ του πραγματικού και του εικονικού κόσμου κάνει τους παίκτες να αισθάνονται σαν να είναι στην πραγματικότητα οι ιδιοκτήτες του εικονικού σώματος.

Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι το παιχνίδι VR έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στα παιδιά. Ωστόσο, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι τα φαινόμενα της απορρόφησης και της ενσωμάτωσης είναι δύο παράγοντες που συμβαίνουν μόνο στα παιχνίδια VR. Δεν υπάρχουν ακόμη αρκετά πρακτικά ή ακαδημαϊκά στοιχεία σχετικά με την εικονική πραγματικότητα για να μπορέσουμε να προβλέψουμε τις επιπτώσεις της στα παιδιά. Ωστόσο, μέχρι στιγμής, δεν υπάρχουν και στοιχεία που να υποδηλώνουν ότι τα παιδιά μπορεί να κατακλύζονται από περιεχόμενο VR κατάλληλο για την ηλικία τους ή ότι μπορεί να μην είναι σε θέση να διακρίνουν μεταξύ του πραγματικού και του εικονικού κόσμου.

Τι πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς εάν τα παιδιά τους θέλουν να παίξουν παιχνίδια VR;

• Μάθετε εάν τα γυαλιά VR σας έχουν ηλικιακή διαβάθμιση από τον κατασκευαστή. Μπορείτε να βρείτε αυτές τις πληροφορίες στον ιστότοπο του κατασκευαστή ή στο εγχειρίδιο οδηγιών.
• Δώστε προσοχή στην ηλικιακή διαβάθμιση των παιχνιδιών. Αυτά είναι σαφώς ορατά στο κουτί του παιχνιδιού και εμφανίζονται επίσης στα περισσότερα ηλεκτρονικά καταστήματα. Μπορείτε επίσης να συμβουλευτείτε διαδικτυακές βάσεις δεδομένων ηλικιακού χαρακτηρισμού για παιχνίδια (PEGI).
• Όταν παίζετε παιχνίδια VR, βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας έχει αρκετό χώρο και ότι δεν υπάρχουν κίνδυνοι κοντά. Ανάλογα με το παιχνίδι, ο παίκτης μπορεί να κινηθεί και να μην μπορεί να δει πιθανά εμπόδια.
• Μείνετε κοντά στο παιδί σας ενώ παίζει και ρωτήστε το πώς αισθάνεται μόλις τελειώσει. Η εικονική πραγματικότητα μπορεί να προκαλέσει ναυτία, ζάλη ή πονοκεφάλους σε μερικούς ανθρώπους. Εάν συμβεί αυτό, η χρήση του παιχνιδιού θα πρέπει να διακοπεί.
• Οι κατασκευαστές γυαλιών VR συνιστούν να κάνετε τακτικά διαλείμματα ενώ παίζετε. Βεβαιωθείτε ότι το παιδί σας δεν παίζει για πολλή ώρα κάθε φορά.
• Τα παιχνίδια VR φέρουν επίσης τους τυπικούς κινδύνους που σχετίζονται με τα βιντεοπαιχνίδια. Αυτά περιλαμβάνουν ακατάλληλο περιεχόμενο, κινδύνους αλληλεπίδρασης, όπως διαδικτυακό εκφοβισμό, και παγίδες κόστους λόγω αγορών εντός παιχνιδιού. Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτά τα θέματα εδώ.

Αυτό το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στον ιστότοπο klicksafe και αναδημοσιεύτηκε στη συνέχεια στο BetterInternetforKids.gr με την άδεια του Γερμανικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου.

Η σημασία της «Παιδείας στα μέσα επικοινωνίας» στην καταπολέμηση της παραπληροφόρησης

Στο πλαίσιο της εκστρατείας #MediaSmartOnline, που στοχεύει στην ανάδειξη δράσεων εκπαίδευσης στα μέσα επικοινωνίας σε όλη την Ευρώπη και λειτουργεί σε συνεργασία με το δίκτυο των Κέντρων Ασφαλούς Διαδικτύου (SIC) και την Media & Learning Association (MLA) στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Better Internet for Kids (BIK), δημοσιεύονται μια σειρά άρθρων που εστιάζουν στην καταπολέμηση της παραπληροφόρησης.

Όπως ορίζεται στον ενισχυμένο κώδικα δεοντολογίας του 2022 για την παραπληροφόρηση:

Η εσφαλμένη παραπληροφόρηση (misinformation) είναι ψευδές ή παραπλανητικό περιεχόμενο που κοινοποιείται χωρίς επιβλαβή πρόθεση, αν και οι επιπτώσεις μπορεί να είναι επιβλαβείς, π.χ. όταν οι άνθρωποι μοιράζονται ψευδείς πληροφορίες με φίλους και συγγενείς χωρίς να το γνωρίζουν.

Παραπληροφόρηση (disinformation) είναι το ψευδές ή παραπλανητικό περιεχόμενο που διαδίδεται με σκοπό την εξαπάτηση ή την εξασφάλιση οικονομικού ή πολιτικού οφέλους και το οποίο μπορεί να προκαλέσει δημόσια βλάβη.

Γιατί παραπληροφόρηση;

Τα τελευταία χρόνια, έχει γίνει εμφανής η αναγκαιότητα της παιδείας στα μέσα επικοινωνίας καθώς αποτελεί τον βασικό πυλώνα καταπολέμησης της παραπληροφόρησης. Αρκετοί βασικοί παράγοντες συνέβαλαν σε αυτό:

• Η άνοδος των νέων τεχνολογιών, όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έτσι και η τεχνητή νοημοσύνη, έχουν διευκολύνει τη διάδοση της παραπληροφόρησης. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει οι κύριες πηγές ειδήσεων και πληροφοριών για πολλούς ανθρώπους. Η διάδοση του περιεχομένου σε αυτές τις πλατφόρμες έχει διευκολύνει την ταχεία εξάπλωση της παραπληροφόρησης σε ένα ευρύ κοινό. Αυτό οδήγησε στην ανάγκη άμεσης ανάπτυξης νέων εργαλείων και στρατηγικών που θα βοηθήσουν στον εντοπισμό, την απομάκρυνση και την απομυθοποίηση της παραπληροφόρησης, όπως για παράδειγμα εργαλεία ελέγχου γεγονότων, bots κοινωνικών μέσων και συστήματα τεχνητής νοημοσύνης (AI). 
• Οι φορείς παραπληροφόρησης αναπτύσσουν συνεχώς νέους και πιο εξελιγμένους τρόπους διάδοσης των μηνυμάτων τους. Αυτό έχει καταστήσει δυσκολότερο τον εντοπισμό και την εξάλειψη της παραπληροφόρησης.
• Ο αυξανόμενος αντίκτυπος της παραπληροφόρησης στη δημοκρατία και την κοινωνία: η παραπληροφόρηση έχει αποδειχθεί ότι έχει σημαντικό αντίκτυπο στις εκλογές, την κοινή γνώμη και την κοινωνική συνοχή. Ορισμένες από τις ανησυχίες περιλαμβάνουν: την εντατικοποίηση και τον πολλαπλασιασμό των περιστατικών παρέμβασης στις εκλογές, των ψευδών ειδήσεων, της χειραγώγησης και της πολιτικής πόλωσης που τροφοδοτείται από ψευδείς πληροφορίες.
• Μεγαλύτερη εστίαση στην εκπαίδευση και αύξηση της ευαισθητοποίησης του κοινού: οι πολίτες συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο τους κινδύνους της παραπληροφόρησης και απαιτούν να αναληφθεί περισσότερη δράση για την αντιμετώπισή τους. Αυτό περιλαμβάνει την ανάπτυξη εκστρατειών ευαισθητοποίησης του κοινού και την παιδεία των πολιτών στα μέσα ενημέρωσης. 
• Δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στη διεθνή συνεργασία: οι κυβερνήσεις και οι οργανισμοί συνεργάζονται όλο και περισσότερο για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης. Αυτό περιλαμβάνει την ανταλλαγή πληροφοριών, την ανάπτυξη κοινών στρατηγικών και τον συντονισμό των προσπαθειών για την εξάλειψη των εκστρατειών παραπληροφόρησης. 

Η καταπολέμηση της παραπληροφόρησης είναι πολύπλοκη και δύσκολη. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι αποδέχονται τη σημασία της παιδείας στα μέσα επικοινωνίας. Παρά το γεγονός  ότι ο έλεγχος των γεγονότων και η εφαρμογή πιο υπεύθυνων προτύπων λειτουργίας από όλες τις πλατφόρμες και τα μέσα ενημέρωσης είναι ζωτικής σημασίας μόνο με την καλλιέργεια της παιδείας όλων των πολιτών στα μέσα επικοινωνίας μπορούμε πραγματικά να νικήσουμε την παραπληροφόρηση.

Ποια είναι η θέση της ΕΕ όσον αφορά την παραπληροφόρηση;

Με στόχο την προστασία των ευρωπαϊκών αξιών και των δημοκρατικών συστημάτων η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαθέτει πλέον μια διαρκώς εμπλουτιζόμενη στρατηγική για την πάταξη της παραπληροφόρησης. Αυτή περιλαμβάνει:

• «Αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο: μια ευρωπαϊκή προσέγγιση». Πρόκειται για μια συλλογή εργαλείων για την αντιμετώπιση της διάδοσης της παραπληροφόρησης και τη διασφάλιση της προστασίας των αξιών της ΕΕ.
• Το σχέδιο δράσης κατά της παραπληροφόρησης αποσκοπεί στην ενίσχυση της ικανότητας και της συνεργασίας της ΕΕ για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης.
• Το σχέδιο δράσης για την ευρωπαϊκή δημοκρατία αναπτύσσει κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις υποχρεώσεις και τη λογοδοσία των διαδικτυακών πλατφορμών για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης.
• Ο κώδικας δεοντολογίας του 2018 για την παραπληροφόρηση αποσκοπεί στην επίτευξη των στόχων που καθορίζονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής που παρουσιάστηκε τον Απρίλιο του 2018. Ήταν η πρώτη φορά, παγκοσμίως, που ο κλάδος συμφώνησε, σε εθελοντική βάση, σε πρότυπα αυτορρύθμισης για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης.
•  Ο ενισχυμένος κώδικας δεοντολογίας για την παραπληροφόρηση, που υπεγράφη στις 16 Ιουνίου 2022, συγκεντρώνει ευρύ φάσμα παραγόντων για να δεσμευτούν σε ένα ευρύ σύνολο εθελοντικών δεσμεύσεων για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης.
• Η παραπληροφόρηση αναφέρεται στην Ευρωπαϊκή Διακήρυξη για τα Ψηφιακά Δικαιώματα και Αρχές, η οποία παρουσιάζει τη δέσμευση της ΕΕ για έναν ασφαλή, προστατευμένο και βιώσιμο ψηφιακό μετασχηματισμό. Η ΕΕ θέλει να διασφαλίσει ότι όλοι μαθαίνουν πώς να διακρίνουν μεταξύ γεγονότων και ψευδών ειδήσεων που προσπαθούν να δώσουν σκόπιμα στους χρήστες ψευδείς πληροφορίες. 

Επιπλέον, το σχέδιο δράσης για την ψηφιακή εκπαίδευση (2021-2027) είναι μια ολοκληρωμένη πρωτοβουλία της ΕΕ που οραματίζεται τη δημιουργία ενός υψηλής ποιότητας, χωρίς αποκλεισμούς και προσβάσιμου τοπίου ψηφιακής εκπαίδευσης στην Ευρώπη. Αντικατοπτρίζει τη δέσμευση της ΕΕ να προσαρμόσει τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης των κρατών μελών στην ψηφιακή εποχή, με έμφαση στην προώθηση της συνεργασίας και την αντιμετώπιση των προκλήσεων που θέτουν οι συνέπειες της πανδημίας COVID-19. Αξιοσημείωτη σημασία στο πλαίσιο του σχεδίου είναι η διαμόρφωση κοινών κατευθυντήριων γραμμών για την ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών και των εκπαιδευτών στην καλλιέργεια του ψηφιακού γραμματισμού και την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης μέσω της εκπαίδευσης και της κατάρτισης.

Το έργο του EDMO

Το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων (EDMO) είναι ένα ανεξάρτητο παρατηρητήριο που συγκεντρώνει ελεγκτές γεγονότων και ακαδημαϊκούς ερευνητές με εμπειρογνωσία στον τομέα της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο, των πλατφορμών μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των επαγγελματιών των μέσων ενημέρωσης που καθοδηγούνται από δημοσιογράφους. Ο ιστότοπός περιέχει πολλά χρήσιμα άρθρα που μπορούν να βοηθήσουν τους εκπαιδευτικούς να ενημερώνονται για τις τρέχουσες τάσεις και ζητήματα παραπληροφόρησης σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Το EDMO είναι ένα χρηματοδοτούμενο από την ΕΕ έργο που βασίζεται στη Σχολή Διακρατικής Διακυβέρνησης του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου στη Φλωρεντία της Ιταλίας. Καλύπτει τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ και τη Νορβηγία. Όσον αφορά το σκέλος της παιδείας στα μέσα επικοινωνίας, το EDMO παρέχει εμπειρογνωμοσύνη, ιδέες και ευκαιρίες σύνδεσης που θα ενδυναμώσουν τους επαγγελματίες αλλά και τους απλούς πολίτες στην καταπολέμηση της παραπληροφόρησης.

Άλλα έργα και πόροι

Άλλα έργα που πραγματοποιήθηκαν είτε σε θεσμικό επίπεδο της ΕΕ είτε μέσω έργων χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ:

• Facts4All: Σχολεία για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης MOOC – Στο πλαίσιο του έργου Facts4All, το European Schoolnet και οι εταίροι του έργου δημιούργησαν ένα μαζικό ανοικτό διαδικτυακό μάθημα (MOOC) για εκπαιδευτικούς σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης στις σχολικές κοινότητες. Όλο το περιεχόμενο του MOOC είναι διαθέσιμο ως αρχειοθετημένο μάθημα. Περισσότερες πληροφορίες για το έργο είναι διαθέσιμες εδώ.
• Σχολή Κοινωνικών Δικτύων – Αυτός ο πόρος απευθύνεται σε παιδιά πρωτοβάθμιας ηλικίας, δασκάλους και γονείς / φροντιστές και παρέχει πληροφορίες και συμβουλές σχετικά με μια σειρά διαδικτυακών ζητημάτων, συμπεριλαμβανομένης της αξιολόγησης του τι μπορεί ή δεν μπορεί να εμπιστευτεί στο διαδίκτυο, όπως οι ψευδείς ειδήσεις. Υπάρχουν συνοδευτικές δραστηριότητες που οι εκπαιδευτικοί μπορούν να χρησιμοποιήσουν στην τάξη και οι γονείς μπορούν να χρησιμοποιήσουν στο σπίτι.
• Το SMILES είναι ένα έργο παιδείας στα μέσα επικοινωνίας που υποστηρίζεται από το πρόγραμμα ERASMUS+ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το οποίο ανέπτυξε καινοτόμες μεθόδους μάθησης για να βοηθήσει τους νέους να αντιμετωπίσουν την παραπληροφόρηση. Η ομάδα του SMILES αποτελούνταν από συνεργάτες από το Βέλγιο, την Ολλανδία και την Ισπανία που εργάζονται σε βιβλιοθήκες, οργανισμούς γραμματισμού στα μέσα επικοινωνίας και ερευνητικά ιδρύματα. Η ομάδα του SMILES έχει ετοιμάσει μια σειρά δραστηριοτήτων, υλικών και εργαλείων σχετικά με την παραπληροφόρηση, η οποία επιτρέπει στους νέους ηλικίας 12 έως 16 ετών να αναπτύξουν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους στην αναγνώριση και την καταπολέμηση των ψευδών ειδήσεων και της παραπληροφόρησης. Σύμφωνα με την έκθεση αξιολόγησης, πάνω από το 40% των μαθητών στις τρεις χώρες απόλαυσαν τη συμμετοχή τους στη σειρά δραστηριοτήτων.
• Το EDUmake είναι ένα διετές έργο που υποστηρίζεται από το πρόγραμμα «Δημιουργική Ευρώπη» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το οποίο ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2022. Επικεντρώνεται σε μια καινοτόμο διαδραστική εκπαιδευτική προσέγγιση που ονομάζεται EDUbox, σχεδιασμένη από και για εκπαιδευτικούς, για εφαρμογή στις τάξεις. Πρόκειται για μια συλλογική προσπάθεια στην οποία συμμετέχουν εταίροι από το Βέλγιο, την Κροατία και την Ολλανδία, οι οποίοι προσαρμόζουν τοπικές εκδόσεις των υφιστάμενων πόρων του EDUbox για μαθητές ηλικίας 12-18 ετών. Αυτά τα υλικά αξιοποιούν οπτικοακουστικό περιεχόμενο υψηλής ποιότητας και διαδραστικές στρατηγικές για να προσελκύσουν τους μαθητές. Το EDUmake αναπτύσσει μια συγκεκριμένη έκδοση του EDUbox για την πολιτική πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές το 2024. Μια ουσιαστική πτυχή του έργου είναι η δημιουργία μιας προσβάσιμης μορφής για τη μετάφραση και την πλαισίωση των πόρων του EDUbox σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση και ενδεχομένως πέρα από αυτήν.
• «Ενωμένοι κατά της παραπληροφόρησης» (Ενωμένοι κατά της παραπληροφόρησης) είναι μια δημόσια εκστρατεία που διεξάγεται από το Ιταλικό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων (IDMO) σε συνεργασία με τη RAI (τον ιταλικό εθνικό δημόσιο ραδιοτηλεοπτικό φορέα). Η εκστρατεία αυτή αποτελείται από μια σειρά βίντεο σχετικά με την παραπληροφόρηση και την ψηφιακή ένταξη, η οποία είχε ως στόχο να δώσει στους πολίτες τα κατάλληλα εργαλεία για να αναπτύξουν την κριτική τους σκέψη και να ασκήσουν την ψηφιακή τους ιθαγένεια. Το περιεχόμενο έχει σχεδιαστεί για χρήση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί σε διαδικτυακά και τηλεοπτικά κανάλια.

Πηγή: Better Internet for Kids

«Όλοι μαζί για ένα καλύτερο διαδίκτυο» το κεντρικό μήνυμα εορτασμού της Ημέρας Ασφαλούς Διαδικτύου 2024»

Εκδήλωση με συμμετοχή εκατοντάδων μαθητών στο Υπουργείο Παιδείας

Βραβεύτηκαν οι μαθητές των πανελλήνιων μαθητικών διαγωνισμών

Σήμερα, σε περισσότερες από 200 χώρες σε όλο τον κόσμο εορτάζεται η Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου 2024 για 21η συνεχόμενη χρονιά! Εκατομμύρια άνθρωποι – κάτω από την ομπρέλα των οργανισμών INSAFE/INHOPE και με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής -ενώνονται για να εμπνεύσουν θετικές αλλαγές στο διαδίκτυο, να ευαισθητοποιήσουν σε θέματα ασφάλειας και να συμμετάσχουν σε εκδηλώσεις και δραστηριότητες. Στο επίκεντρο και της φετινής Ημέρας Ασφαλούς Διαδικτύου βρέθηκε η στρατηγική BIK+  και η πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες (DSA) που στοχεύουν να διασφαλίσουν ότι τα παιδιά προστατεύονται, γίνονται σεβαστά και ενδυναμώνονται στο διαδίκτυο.

 

Στην κεντρική εκδήλωση εορτασμού της Ημέρας, που διοργανώθηκε από το Ελληνικό κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας και πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα Ζακλίν Ντε Ρομιγί του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού συμμετείχαν αντιπροσωπείες από 30 σχολεία Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.
Ο Γενικός Γραμματέας Πρωτοβάθμιας Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και Ειδικής Αγωγής κ. Γιάννης Κατσαρός στο χαιρετισμό του αναφέρθηκε στις προτεραιότητες που έχει θέσει το Υπουργείο για την καλλιέργεια ψηφιακών δεξιοτήτων και αντιμετώπισης του ψηφιακού αναλφαβητισμού.

Η επικεφαλής του Ελληνικού κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου κ. Βιβή Φραγκοπούλου μίλησε στους μαθητές  για το μήνυμα της Ημέρας και τις ενέργειες που προωθούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να εξασφαλιστεί η προστασία των παιδιών στο διαδίκτυο.

Ο υπεύθυνος της Γραμμής βοήθειας Help-line.gr κ. Γιώργος Κορμάς αναφέρθηκε στη σπουδαιότητα του να ζητάνε οι ανήλικοι βοήθεια αν κάτι τους συμβεί διαδικτυακά και ανέλυσε τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να στηριχθούν οι μαθητές μέσω της γραμμής βοηθείας Help-line.gr και της ανοιχτής Γραμμής για το παράνομο περιεχόμενο στο διαδίκτυο SafeLine.gr.

Οι παρευρισκόμενοι μαθητές μέσα από παιγνιώδεις δράσεις κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης ευαισθητοποιήθηκαν σε θέματα ασφαλούς και ποιοτικής χρήσης του διαδικτύου.

 
Την παράσταση έκλεψε ο διάλογος μαθητών με τις γνωστές ηθοποιούς Βάσω Λασκαράκη και Βάσια Γκολφινοπούλου. Η κ. Λασκαράκη και η κ. Γκολφινοπούλου συνομίλησαν με τους παρευρισκόμενους μαθητές εξηγώντας τους πως διαχειρίζονται οι ίδιες τα social media, τι προσέχουν σε σχέση με τους κινδύνους που ελλοχεύουν  και έδωσαν συμβουλές στα παιδιά ώστε να απολαμβάνουν θετικές εμπειρίες στο διαδίκτυο.

 

Οι εκπρόσωποι της Αρχής Κυβερνοασφάλειας του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης κ. Άννα Ανδρεούδη, Γιώργος Δρίβας και Κων/νος Μάγκος αναφέρθηκαν στη σπουδαιότητα του ψηφιακού εγγραμματισμού έτσι ώστε να μπορούμε να αποφεύγουμε τις παγίδες του διαδικτύου και μίλησαν στους μαθητές για τις επαγγελματικές προοπτικές στον τομέα της Κυβερνοασφάλειας.

 

Παράλληλα με την κεντρική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο Υπουργείο Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού εκατοντάδες σχολεία ανά την Ελλάδα ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου και πραγματοποίησαν τη δική τους γιορτή στο σχολείο τους, στέλνοντας με αυτόν τον τρόπο ένα ηχηρό μήνυμα για ένα ασφαλές και ποιοτικό διαδίκτυο! Τις επόμενες ημέρες το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου θα πραγματοποιήσει και διαδικτυακές εκδηλώσεις στις οποίες έχουν ήδη δηλώσει συμμετοχή περισσότερα από 1.000 σχολεία.

ΒΡΑΒΕΙΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΜΑΘΗΤΙΚΩΝ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΩΝ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ ΑΣΦΑΛΟΥΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ 2024

Kατά τη διάρκεια της εκδήλωσης απονεμήθηκαν και τα βραβεία των πανελλήνιων μαθητικών διαγωνισμών που υλοποιήθηκαν το προηγούμενο χρονικό διάστημα υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού και του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης.

Βραβεία διαγωνισμού «Ευγένεια στο διαδίκτυο – Δικαιώματα και υποχρεώσεις παιδιών και νέων στον ψηφιακό κόσμο» :

Στην κατηγορία νηπιαγωγείου:

Το ταξίδι της μάγισσας e-ευγενείας στο διαδίκτυο : Έργο των μαθητών του 3ου Νηπιαγωγείου Αρτέμιδος, του 4ου Νηπιαγωγείου Αρτέμιδος και του 3ου Νηπιαγωγείου Ιωαννίνων.

Η ψηφιακή ζωή θέλει ευγένεια και αυτή όπως η αληθινή: Έργο των μαθητών του 100^ου Ν/Γ Αθηνών, νηπιαγωγείου Αυλωναρίου, 1^ου Ν/Γ Αιδηψού, 4^ου Ν/Γ Αρτάκης, 4^ου Ν/Γ Βασιλικού, Ν/Γ Μαντουδίου. Ν/Γ Πηλίου, Ν/Γ Καράβου, Ν/Γ Αγίου Κωνσταντίνου, 1ου Ν/Γ Λάριμνας, 6ου Ν/Γ Χλκίδας, 2ου Ν/Γ Ερέτριας, Α’ Δημοτικού σχολείου Παραλιμνίου Κύπρου, Δημοτικού σχολείου Ξυλοφάγου Κύπρου, Ευρωπαικού σχολείου Μονάχου.

 

Στην κατηγορία Δημοτικών σχολείων:

Ευγένεια στον ψηφιακό κόσμο – Δικαιώματα & Υποχρεώσεις: Έργο των μαθητών του 15^ου και του 17^ου Δημοτικού σχολείου Κατερίνης.

Videogame για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις στο διαδίκτυο: Έργο των μαθητών του 4^ου Δημοτικού σχολείου Νάξου.

Στην κατηγορία Γυμνασίων:

Ευγένεια στο διαδίκτυο: Έργο των μαθητών του 1^ου πρότυπου Γυμνασίου Πρέβεζας.

 

Ίδιοι κανόνες, ίδια λογική: Έργο των μαθητών του Δημοτικού σχολείου Μεγάλης Παναγίας, του Δημοτικού σχολείου Παλαιοχωρίου και του Μουσικού Σχολείου Κομοτηνής.

Στην κατηγορία Λυκείων:

Νetiquette: Έργο μαθητών εκπαιδευτηρίων Δούκα

Βραβεία διαγωνισμού «Πιάσε τη σημαία»

Στο διαγωνισμό «Πιάσε τη σημαία» που υποστηρίχθηκε και από το Υπουργείο Ψηφιακής διακυβέρνησης με στόχο οι μαθητές/τριες που συμμετείχαν να εξοικειωθούν με την επιστήμη της Κυβερνοασφάλειας, η τελική  κατάταξη έχει ως εξής:

Προκλήσεις και ευκαιρίες από τη χρήση τεχνολογιών Τεχνητής Νοημοσύνης για παιδιά και εφήβους.

Με αφορμή την Ημέρα Ασφαλούς Διαδικτύου 2024, το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας εφιστά την προσοχή στους κινδύνους που απορρέουν από την χρήση των αναδυόμενων τεχνολογιών, όπως αυτή της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) κυρίως από ανήλικους χρήστες.  Ήδη έχουν δει το φως της δημοσιότητας περιπτώσεις όπου ανήλικοι, χρησιμοποιώντας εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης, παραποίησαν φωτογραφίες ανήλικων κοριτσιών και άρχισαν να τις διακινούν «για πλάκα» όπως χαρακτηριστικά δήλωσαν εκ των υστέρων.  Σήμερα, η πλειοψηφία του «deepfake» υλικού που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο αφορά τη μη συναινετική πορνογραφία. Δηλαδή εμφανίζονται βίντεο πορνογραφικού υλικού όπου έχει αντικατασταθεί το πρόσωπο της γυναίκας ή των γυναικών που πρωταγωνιστούν με το πρόσωπο κάποιας άλλης ή άλλων. Συνήθως τα θύματα είναι διάσημα πρόσωπα όμως δεν αποκλείεται να πέσει θύμα ο οποιοσδήποτε. Το όλο ζήτημα γεννά μεγάλο προβληματισμό όσον αφορά στην προστασία της ιδιωτικότητας στο διαδίκτυο και δυστυχώς μπορεί να καταστήσει κάθε φυσικό πρόσωπο ανεξαρτήτου φύλου, δυνητικό θύμα. Είναι σημαντικό να μιλήσουν γονείς και εκπαιδευτικοί στα παιδιά και τους εφήβους για τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει αυτή η πρακτική, οι οποίες είναι σοβαρές και πολυδιάστατες.

Επίσης είναι σημαντικό να γνωρίζουν που μπορούν να απευθυνθούν αν πέσουν θύμα μη συναινετικού διαμοιρασμού προσωπικού περιεχομένου στο διαδίκτυο, είτε πρόκειται για πραγματικές φωτογραφίες είτε πρόκειται για υλικό deepfake από κάποιο εργαλείο ΑΙ:

• Δ/νση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος στο 11188
• Ανοιχτή Γραμμή καταγγελιών για τα παράνομο περιεχόμενο στο διαδίκτυο SafeLine.gr : Βασική μέριμνα της SafeLine είναι η εξάλειψη φωτογραφιών και βίντεο που απεικονίζουν κακοποίηση ανηλίκων, καθώς και η προάσπιση του δικαιώματος της ασφαλούς πλοήγησης του παιδιού στο Διαδίκτυο. Στα παραπάνω προστίθεται και η αντιμετώπιση της παρενόχλησής του μέσω του κυβερνοχώρου ή του κινητού τηλεφώνου αλλά και η αντιμετώπιση περιεχομένου που αφορά τη βία, το ρατσισμό, την ξενοφοβία και γενικά καθετί το οποίο αντιβαίνει στην Ελληνική Νομοθεσία.
• StopΝCII.org: Η καινοτομία του StopNCII.org έγκειται στο γεγονός ότι ο χρήστης δε χρειάζεται να στείλει τις φωτογραφίες ή link από τις φωτογραφίες στον οποιονδήποτε προκειμένου να αφαιρεθούν από τον κυβερνοχώρο. Μπορεί να δημιουργήσει τη δική του «υπόθεση» (Case) και μέσω της τεχνολογίας hashing που χρησιμοποιεί το συγκεκριμένο εργαλείο να αποτρέψει την ανάρτηση συγκεκριμένων προσωπικών εικόνων/βίντεο.
• Take it down: Με αφετηρία την αξία ότι κάθε παιδί έχει δικαίωμα να είναι ασφαλές στο διαδίκτυο, πρόκειται για ένα ψηφιακό σύστημα αναφορών για παιδιά κάτω των 18 ετών όταν διαρρέει μια προσωπική τους φωτογραφία. Η φωτογραφία αυτή, αν σταλεί από το δημιουργό της στον οργανισμό NCMEC, δεν μπορεί ουσιαστικά να δημοσιευθεί σε παγκόσμιες πλατφόρμες όπως το Instagram, TikTok, Facebook, OnlyFans.

ΒΟΗΘΩΝΤΑΣ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ ΥΠΕΥΘΥΝΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ (ΑΙ)

Μιλήστε για τα οφέλη και τους κινδύνους από τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης:

Πολλά εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να είναι δημιουργικά και να μάθουν νέες δεξιότητες. Επίσης δημιουργούνται διαρκώς νέα προγράμματα που μπορούν να υποστηρίξουν τις ατομικές μαθησιακές ανάγκες των παιδιών. Συζητήστε με τα παιδιά σχετικά με την τεχνολογία AI. Βάλτε τους να σκεφτούν πώς τα προγράμματα θα μπορούσαν να τους βοηθήσουν να μάθουν και να αναπτυχθούν. Επισημάνετε στα παιδιά κινδύνους που μπορεί να υπάρχουν. Για παράδειγμα, πολλά chatbots έχουν σχεδιαστεί για να ανταποκρίνονται σαν άνθρωποι, κάτι που μπορεί να  κάνει τα παιδιά να αισθάνονται ότι έχουν μια κοινωνική αλληλεπίδραση. Βοηθήστε τα παιδιά να έχουν επίγνωση ότι αλληλεπιδρούν με προγράμματα, όχι με ανθρώπους με συναισθήματα και ενσυναίσθηση. Επιπλέον, τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης λειτουργούν χρησιμοποιώντας μεγάλες ποσότητες δεδομένων, επομένως τείνουν να συλλέγουν πολλές πληροφορίες χρηστών. Αυτό μπορεί να θέσει σε κίνδυνο το απόρρητο ενός παιδιού. Βεβαιωθείτε ότι τα παιδιά γνωρίζουν τους κανόνες ασφαλούς συμπεριφοράς στο διαδίκτυο. Αυτό περιλαμβάνει τη μη κοινοποίηση προσωπικών πληροφοριών και τη λήψη άδειας  πριν από τη δημοσίευση οτιδήποτε σχετικό με άλλους.

Δοκιμάστε μαζί εργαλεία AI

Είναι καλή ιδέα τα παιδιά να δοκιμάσουν και να χρησιμοποιήσουν προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης με υποστήριξη ενηλίκων. Με αυτόν τον τρόπο, μπορείτε να βεβαιωθείτε ότι χρησιμοποιούν εργαλεία που δε θα τους εκθέσουν σε κάτι ακατάλληλο. Η δοκιμή τους μαζί, μπορεί επίσης να βοηθήσει τα παιδιά να σκεφτούν πως τα συγκεκριμένα εργαλεία θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα ή επιβλαβή. 

Μιλήστε για παραπλανητικό ή μεροληπτικό περιεχόμενο

Τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης σχεδιάζονται από ανθρώπους. Χρησιμοποιούν επίσης δεδομένα που δημιουργήθηκαν αρχικά από ανθρώπους και δεδομένα που αντικατοπτρίζουν τις υπάρχουσες προκαταλήψεις στην κοινωνία. Πολλά προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να  παρέχουν μεροληπτικές ή εσφαλμένες πληροφορίες. Η τεχνολογία δεν είναι τέλεια και μπορεί να κάνει πολλά λάθη. Εξηγήστε το αυτά στα παιδιά και βοηθήστε τα να μάθουν να χρησιμοποιούν την κριτική τους σκέψη.

Κάντε συζητήσεις για λογοκλοπή και εξαπάτηση

Οι εφαρμογές που μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα παιδιά για να εξαπατήσουν υπάρχουν εδώ και καιρό. Πολλά δημοφιλή εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης δημιουργούν κείμενο και εικόνες, τα οποία τα παιδιά μπορεί να χρησιμοποιήσουν για σχολικές εργασίες. Αυτά τα προγράμματα δεν παρέχουν πάντα πηγές για τις πληροφορίες τους, επομένως ενδέχεται να περιέχουν ανακρίβειες και λάθη. Εξηγήστε στα παιδιά ότι η αντιγραφή ενός προϊόντος τεχνητής νοημοσύνης είναι  λογοκλοπή δηλαδή απάτη. Αντίθετα, κατευθύνετε τα προς εκπαιδευτικά εργαλεία που τους βοηθούν να χτίσουν πάνω σε αυτά που μαθαίνουν στο σχολείο. Τα κατάλληλα για την ηλικία εργαλεία AI μπορούν να συμπληρώσουν τη μάθησή τους, αλλά όχι να την αντικαταστήσουν.